कथा * भावना प्रराते
गोष्ट खरी आहे. शंभर टक्के सत्य आहे याचे पुरावे मिळाल्यानंतर सोनी प्रथम स्तब्ध झाली. बधिर होऊन बसून राहिली. काळ जणू थबकला होता. वाराही वाहायचा थांबला होता. पण थोड्याच वेळाने ती भानावर आली. एकदा आधी रोहनलाच विचारायला हवं. तिला मनांत वाटलं. तो म्हणेल हे सगळं खोटं आहे. कदाचित सोनीनं त्याच्यावर संशय घेतला म्हणून तो संतापेल, रागवेल, अबोला धरेल. मग त्याला कसं समजवायचं, क्षमा मागायची, त्याचा रागरूसवा कसा घालवायचा याचीही उजळणी तिच्या वेड्या मनात करून टाकली. पण तसं घडलंच नाही. रोहननं सत्य स्वीकारलंच. अगदी नि:संकोचपणे, खरंतर निर्लज्जपणे. सोनीला वाटलं आत्तापर्यंत ज्या घराला, संसाराला आपलं सर्वस्व समजत होती तो फक्त काचेचा शोपीस होता. वाऱ्याचा झोत आला अन् तो फुटून त्याचे तुकडे तुकडे झाले. ते विखुरलेले काचेचे तुकडे अन् कण वेचताना मन रक्तबंबाळ झालं.
त्यांच्या लग्नाला दहा वर्षं झाली होती. अन् हे पहिलं भांडण त्यांच्यात झालं. नको असलेलं एखादं पृष्ठ अवचित उघडावं अन् कॉम्प्यूटर हँग व्हावा असं काहीसं झालं. रोहनची वाक्य तिच्या मनावर खोलवर आघात करून गेली. रडता रडता ती त्याला दुषणं देत होती. त्याला नको नको ते बोलत होती. रोहन अगदी शांतपणे ऐकून घेत तिला समजावण्याचा प्रयत्न करत होता. पण सोनी आता ऐकणार नव्हती. तशी ती काही गरीब गाय किंवा बिच्चारी वगैरे नव्हती. चांगल्या सुधारक घरातली, सुबत्तेत वाढलेली, भरपूर शिकलेली मुलगी होती. कमवत नाही तर काय झालं? कमवू शकेल इतकं शिक्षण, इतकी योग्यता आहे तिच्याकडे. अशी कशी सवत उरावर नांदवून घेईल? एक महिना दोघांमधलं शीतयुद्ध चालू होतं. शेवटी ही कोंडी फोडायलाच हवी म्हणून निर्धारानं तिनं सांगितलं, ‘‘तुम्हाला त्यांना सोडावंच लागेल.’’
‘‘अन् ते शक्य नसेल तर?’’ रोहननं शांतपणे विचारलं.
‘‘तर मला वेगळं व्हावं लागेल. सोडू शकत नसाल तर मला…’’ अनेक दिवसांपासून सोनीनं हा संवाद पाठ करून ठेवला होता. वेळ आली की ऐकवायचाच म्हणून. आत्ता मात्र हे बोलताना तिचे डोळे भरून आले.
रोहनला तेवढ्यात तिला भावनिक बनवून गुंडाल्ल्याची संधी मिळाली. ‘‘असं कसं सोडेन तुला? तुझ्यावर प्रेम आहेच माझं. अन् एकाच वेळी अनेकांवर प्रेम करणं शक्य आहे माणसाला. आईबाप नाही का दोन मुलांवर सारखंच प्रेम करतात?’’
‘‘दोघींपैकी एक हीच तर अडचण होती ना? तुला ऐकायचं असेल तर नीट बैस. मी कॉफी करून आणतो. त्याबरोबर तुला आवडणाऱ्या कुकीजही आणतो.’’
सोनीचा संताप आता अनावर झाला. तिनं रोहनकडे एकदा आग ओकणाऱ्या डोळ्यांनी बघितलं अन् सरळ तोंड फिरवलं. ‘‘एखाद्या मनोरंजक सिनेमाची गोष्ट ऐकल्याप्रमाणे मी हे सगळं ऐकून घेईन असं वाटलंच कसं तुम्हाला?’’ तिनं तिरस्कारानं विचारलं.
पण रोहननं तरीही कॉफी करून आणलीच! तो सांगू लागला, ‘‘आम्ही तिघं कॉलेजात एकत्र होतो. एकमेकांचे बेस्ट फ्रेंड होतो. जेव्हा त्यांना दोघींना समजलं की त्या दोघीही माझ्यावर प्रेम करताहेत तेव्हा निर्णय त्यांनी माझ्यावर सोपवला. मी स्वत:च्या मनाचा कौल घेतला तेव्हा मलाही एकूण परिस्थिती बरीच अवघड असल्याचं जाणवलं. मला दोघीही सारख्याच आवडत होत्या. मी त्यांना तसं सांगितलं. शेवटी निर्णय असा झाला की आता सगळं परिस्थितीवरच सोपवावं. मी माद्ब्रया वडिलांचा एकुलता एक मुलगा. त्यांचा एवढा छान बिद्ब्रानेस. मला घर सोडून जायचं नव्हतं. मी इथंच धंदा सांभाळणार होतो. आता योगायोग असा की रीता मुंबईला अन् सारा बंगलोरला स्थायिक द्ब्राली. या दोन्ही ठिकाणी?धंद्याच्या निमित्तानं मला बरेचदा जावं लागतं. मी जेव्हा जेव्हा त्यांच्या शहरात जातो तेव्हा आम्ही मित्रत्त्वाच्या नात्यानं भेटतोच. मग गप्प्पा, भटकणं, विचारांची देवाणघेवाण, वादविवाद, खाणंपिणं…सगळंच होतं. त्यात एक दिवस…’’
रोहननं कॉफीचा कप सोनीपुढे धरला. विचारलं, ‘‘पुढे सांगू?’’ कॉफीचा कप दूर सारत सोनीनं होकारार्थी मान डोलावली.
‘‘एकदा माझ्या नेहमीच्या हॉटेलमध्ये रिनोव्हेशन चालू असल्यानं माझी राहण्याची पंचाईत झाली. रीताला हे कळलं तेव्हा ती मला तिच्या अपार्टमेंटमध्ये घेऊन गेली. वाटेत जोराचा पाऊस लागला. आम्ही दोघंही चिंब भिजलो होतो. गारठलो होतो. कारण रीताची गाडी वाटेत बंद पडली होती अन् टॅक्सी मिळत नव्हती. शेवटी एकदाचे तिच्या घरी पोहोचलो. गरमागरम कॉफी घेत गप्पा मारता मारता आमची मैत्री दैहिक पातळीवर कशी अन् केव्हा पोहोचली ते आम्हाला कळलंच नाही. मैत्रीची मर्यादा ओलांडली गेली हे खरं.
आम्ही तिघंही कोणतीही गोष्ट एकमेकांपासून कधीच लपवत नाही. साराला जेव्हा हे समजलं, तेव्हा तिला वाटलं की मी आता रीताशी लग्न करून तिच्याशी कायमचे संबंध तोडीन. ती त्यादिवशी फारच उदास होती. सारखी रडत होती. मी तिला समजवत होतो. ‘‘तुझ्याशिवाय मी जगूच शकत नाही, ती पुन्हा पुन्हा म्हणत होती. तिच्याशिवाय आयुष्याची कल्पना तर मलाही असह्य होती. तिची समजूत घालता घालता मग केव्हा आम्ही एकमेकांच्या…’’
‘‘पुरे करा! ऐकवत नाहीए मला,’’ सोनीचा संताप उफाळून आला. हे सगळं होतं तर माझ्याशी लग्न करून तुम्ही माझ्या आयुष्याचं का वाटोळं केलंत?
‘‘मला खरं तर लिव्ह इन रिलेशनशिपमध्ये राहायचं होतं. पण आई बाबांच्या हट्टापुढे मला नमावं लागलं. मी तुला बघायला गेलो नाही तर ‘विष खाऊन जीव देईन’ अशी धमकी दिली होती आईनं मला. असंही वर म्हणाली होती की मुलगी आवडली नाही तर नकार दे म्हणून. पण तुला बघितल्यावर नकार देणं शक्य तरी होतं का? तू आयुष्यात येणं हे तर कोणत्याही पुरुषाचं भाग्यच ठरलं असतं.’’
हीच गोष्ट अत्यंत रोमँटिक पद्धतीनं रोहननं तिला आधीही सांगितली होती अन् प्रत्येक वेळी सोनी आनंदानं अन् अभिमानानं फुलून आली होती. आज मात्र कुत्सितपणे तो बोलली, ‘‘मला बघून तुम्हाला वाटलं असेल, बरी आहे घरगुती मुलगी. दिसायला तरुण अन् सुंदर आहे. आईवडिलांची सेवा करेल, घर सांभाळेल, नातलगांचं आदरातिथ्य करेल, पोरांना जन्माला घालेल, त्यांना सुसंस्कृत बनवेल. तुम्ही तृप्त, तुमचं कुटुंब, घरदार संतुष्ट! असं प्रकरण समजा तिला कळलंच तर ती जास्तीत जास्त काय करेल? रडेल, भेकेल अन् गप्प बसेल.’’ डोळ्यातले अश्रू पुसून सोनीनं निश्चयी सुरात रोहनना ऐकवलं. ‘‘पण मी इतकी गरीब बिच्चारीही नाहीए. मी पूर्णपणे तुम्हाला समर्पित होते अन् आहे. प्रेम मी फक्त तुमच्यावर अन् तुमच्यावरच केलंय. त्यामुळेच तुम्ही पूर्णपणे माझे असाल नाही तर…’’ आवाज पुन्हा घशात अडकला…पुढे बोलवेना.
रोहनच्या अनुभवी वक्तृत्वानं पुन्हा सूत्रं हातात घेतली. ‘‘ठीक आहे. तुझी इच्छा असेल तर तसंच होईल. चूक माझी आहे, तेव्हा सहनही मीच करायला हवं. तुला जे हवं ते तुला मिळेल. पोटगी, मुलांची कस्टडी…पण…’’ रोहननं वाक्य अपूर्ण ठेवलं. काही क्षण तो गप्प राहिला मग एक उसासा सोडून म्हणाला, ‘‘तू अजून घराबाहेर पडली नाहीस, त्यामुळे एकट्या स्त्रीला काय सोसावं, भोगावं लागतं याची कल्पना नाहीए तुला. उपाशी लांडगे लचके तोडतात बाहेरच्या जगात. रीता अन् सारासारख्या स्वावलंबी, हुशार, कर्तबगार स्त्रियांनासुद्धा भावनिक आधाराची गरज पडते. लाखो रुपये कमावतात त्या. पण त्या घरकाम स्वत:च करतात. कारण एकट्या स्त्रीला घरात नोकर ठेवणंही धोक्याचं वाटतं. शिवाय प्रश्न आपल्या मुलांचा आहे. त्यांना आपल्या दोघांची सवय आहे. दोघांपैकी एकाचबरोबर ती राहू शकतील का? त्यांच्यावर किती परिणाम होईल याचा विचार केला आहेस का?’’
मुलांचा मुद्दा निघताच सोनी एकदम दचकली. जणू झेपेतून खडबडून जागी झाली. आत्तापर्यंत तिनं फक्त कस्टडीचा विचार केला होता. दोघांपैकी एकाशिवाय राहणं मुलांना मानसिक, भावनिकदृष्ट्या पेलवेल का? याचा तर तिनं विचारच केला नव्हता. क्षणभर ती बावरली, पण लगेच सावरून म्हणाली, ‘‘तुम्ही मला धमकी देताय?’’
‘‘नाही, जे आयुष्य तू जगू बघते आहेस, त्याचे परिणाम सांगतोय. का उगीच मोडते आहेस इतका चांगला मांडलेला संसार?’’ रोहननं काळजाला हात घालत विचारलं.
एकटीनं बसून तिनं काल घडलेल्या गोष्टींचा विचार केला. एकूण परिणाम काय झाला? तिच्या लक्षात आलं की रोहनच्या आवाजात नम्रता होती, सहानुभूती होती, प्रेमही होतं. पण घडलेल्या गोष्टीचा पश्चात्ताप नव्हता. स्वत:ची चूक घडलीय हे त्याला मान्य नव्हतं. त्यानं एकदाही क्षमा मागितली नाही. तो जे करतोय, ते केवळ अनैतिकच नाही तर पाप आणि गुन्हा आहे हे त्याला सोनी समजावू शकली नव्हती. बायको असाध्य रोगानं अंथरूणाला खिळली असेल किंवा शरीरसुख द्यायला असमर्थ असेल तर दुसऱ्या स्त्रीशी संबंध एकवेळ समजू शकतो. पण तसं काहीच नव्हतं. खरं तर तिनं ठरवलं होतं की रोहनला स्पष्टच विचारेल ‘इतकी साधी सोपी गोष्ट होती तर लग्नाच्या आधीच का सांगितलं नाहीस?’ पण हे ती बोलूच शकली नाही उलट रोहननंच चतुराईने तिला सांगून टाकलं की तो तिलाही सोडणार नाहीए. संसार मोडला तर जबाबदार सोनी असणार आहे. तो तिला पैसा अडका देऊन स्वत:ला मोकळंच ठेवेल अन् संसार मोडला नाही तर जे चाललंय त्यासाठी सोनीची स्वीकृती आहे असंच मानलं जाईल.
म्हणजे आत्तापर्यंत जे लपूनछपून चाललं होतं ते आता राजरोस चालेल? तिचं डोकं भणभणू लागलं. रोहननं बॉल तिच्या कोर्टात टाकला होता. आता जे करायचं ते तिनेच करायला हवंय. तिनं एक दिर्घ श्वास घेतला. अजून प्रश्नाची तड नाही लागली हे खरं असलं तरी वस्तुस्थिती स्पष्ट आहे. बोलून रडून मनही मोकळं झालंय. आता ती शांतपणे आपली स्टे्रटेजी ठरवू शकते. काय केलं की काय होईल याचा एक ढोबळ आराखडा तिनं मनांत तयार केला. दुखणं अवघड जागेचं होतं त्यामुळे शस्त्रक्रिया फार काळजीपूर्वक व्हायला हवी. यशाची खात्री काही टक्केच असली तरी प्रयत्न करायलाच हवा. गाजराची पुंगी म्हणा…वाजली तर वाजली नाही तर मोडून खाल्ली. पण प्रयत्न न करता, लढाई न लढताच पराजय स्वीकारण्यापेक्षा लढणं केव्हाही चांगलंच.
दुसऱ्या दिवशी सकाळी सोनी खूपच लवकर उठली. स्वत:चं सगळं आवरून मुलांच्या बरोबरच तीसुद्धा तयार होती. सकाळी सात वाजता टॅ्रकसूटमध्ये बघून आपापला पेपर उघडून खुर्च्यांवर वाचत बसलेल्या रोहननं अन् बाबांनी आश्चर्यानं अन् प्रश्नार्थक नजरेनं तिच्याकडे बघितलं.
‘‘त्याचं काय आहे बाबा,’’ अत्यंत नम्रपणे अन् आवाजात मध, खडीसाखर घोळवून सोनीनं म्हटलं, ‘‘मुलांच्या बसस्टॉप समोरच एक अतिशय प्रसिद्ध लेडीज जिम आहे. मला फार वाटायचं की आपणही तिथं जावं. आता तर तिथं ५० टक्के डिस्काऊंट आणि ब्यूटी ट्रीटमेंटचं संपूर्ण पॅकेज ऑफर करताहेत. त्यामुळे मला फारच मोह झाला. आज आळशीपणाला शह देत मी माझं आवरू शकले. आता मुलांना बसमध्ये बसवून मी जरा जिमला जाऊन येईन.’’
‘‘आणि आमचा चहा…नाश्ता?’’ रोहननं घाबरून विचारलं.
‘‘प्लीज, तेवढं तुम्ही बघाल ना? मला फार मदत होईल.’’ नम्रता अन् मध खडीसाखर ओसंडून चालली होती. मुलांना घेऊन सोनी निघून गेली. रोहननं वडिलांकडे बघितलं. दहा वर्षांत पहिल्यांदाच सोनी साडीऐवजी टीशर्ट टॅ्कपॅण्टमध्ये त्यांच्यासमोर आली होती आणि असं काही बोलली होती. त्यांना फारच आश्चर्य वाटलं होतं…ते नाराजही होते का? रोहननं काही न बोलता स्वयंपाकघराकडे मोर्चा वळवला.
रात्री दहा वाजता बेडरूममध्येच भेट झाली तेव्हा बोलायची संधी मिळाली. रोहन काही बोलणार त्यापूर्वीच सोनीनं कॉफीचा कप त्याच्यापुढे धरला, ‘‘जरा आरामात बसून बोलूयात?’’ तिनं विचारलं आणि त्याच्या उत्तराची वाट न बघता म्हणाली, ‘‘मी आज सायंकाळी कुठं गेले होते हेच विचारायचं आहे ना तुम्हाला? हे अन् रोजच असं कसं चालेल? खरं ना?’’ मग प्रेमानं नवऱ्याचा हात हातात घेत ती म्हणाली, ‘‘लग्नाला दहा वर्षं झालीत. एवढ्या वर्षांत माझ्या समर्पणात काही उणीव जाणवली तुम्हाला? माझ्या मनावर जो आघात झाला आहे तो सहन करणं ही साधीसुधी गोष्ट नाही हे तर तुम्हीही मान्य कराल. कधीतरी तुमच्या मनांत आलं. तेव्हा मी बंगलोर आणि मुंबईला जाण्यासाठी तुमची बॅग भरेन तेव्हा माझ्या मनाला किती यातना होतील?
‘‘पण तेवढ्यानं भागणार नाही. मेंदू अन् मन शांत रहायला हवं म्हणूनच मी संध्याकाळी योगासन आणि प्राणायामचा क्लास सुरू केला आहे. दुपारी एक दोन कोर्सेस अन् रात्री सोसायटीच्या सोशल वर्क कमिटीसाठी वेळ ठरवला आहे. कारण स्वत:ला असं गुंतवून घेतलं नाही तर रिकामा वेळ मला सतत तुमच्या त्या…’’ वाक्य पूर्ण न करताच ती हुंदके देऊ लागली. मग थोडी सावरून पुढे म्हणाली, ‘‘मला तुमची मदत हवीए. थोडा मानसिक आधार आणि सहकार्य हवंय. मला स्वत:ला थोडं पक्कं व्हायचंय. सेल्फ डिपेंडंट व्हायचंय. म्हणजे मला…कसं सांगू तुम्हाला…म्हणजे मी गरीब बिच्चारी, असहाय्य आहे म्हणून प्रेमात वाटेकरी सहन करते आहे, ही भावना मला नकोय, तर माझं तुमच्यावर अलोट प्रेम आहे, त्या प्रेमापोटी मी तुमच्या प्रेमात वाटेकरी सहन करतेय असं मला जाणवलं पाहिजे…तुम्हाला कळतंय का मला काय म्हणायचंय ते?’’
‘‘ठीक आहे.’’ तिच्या हातावर थोपटत रोहननं म्हटलं, ‘‘मी प्रयत्न करतो.’’ सोनीच्या प्लॅनिंगचं पहिलं पाऊल तर यशस्वी ठरलं होतं.
सोनीचा रोजचा दिनक्रम ठरला होता. सकाळी सातला मुलांबरोबर बाहेर पडायचं. दुपारी त्यांना घेऊन घरी जायचं. त्यांचं व स्वत:चं जेवण आटोपून मुलांचा अभ्यास, होमवर्क पूर्ण करून घ्यायचा. मग सायंकाळी योगासनच्या वर्गाला जाताना त्यांना खेळायच्या मैदानावर सोडायचं. खेळून, पोहून मुलं दमून आल्यावर त्यांना खायला घालायचं. मग थोडा वेळ मुलं टीव्ही बघत बसायची तेवढ्या वेळात सोनीकडे गरीब मुलं शिकायला, ट्यूशनला यायची.
सोनीची नणंद अनन्या गावातच दिलेली होती. सोनीचे आणि तिचे संबंध खूपच प्रेमाचे अन् मैत्रीचे होते. ती नोकरी करायची. त्यामुळे तिच्या मुलांना ती आजोळी म्हणजे सोनीकडेच सोडायची. आजी आजोबा मुलांना थोडा वेळ द्यायचे पण दिवसभर त्यांचं खाणंपिणं, कपडे बदलणे, खेळायला नेणं वगैरे सर्व सोनी करायची. घरात कामासाठी मोलकरीण होती. स्वयंपाकघर मात्र पूर्णपणे सोनी बघायची. मुलांना नेणं, आणणं वगैरे सोनीच सांभाळायची कारण ती उत्तम गाडी चालवायची.
पूर्णवेळ घरात राहून संपूर्ण घर व्यवस्थितपणे सांभाळणारी सोनी जेव्हा दिवसभर घराबाहेर राहू लागली तेव्हा घरात गडबड, गोंधळ, अव्यवस्था हे सर्व होणारच होतं. स्वयंपाकाला आता बाई ठेवली गेली होती. तिच्या हातचा बेचव स्वयंपाक आणि स्वत:चं चहापाणी, ब्रेकफास्ट वगैरे बघावं लागत असल्यानं आईबाबाही चिडचिडे झाले होते. सोनीचं वागणं, तिचं घराकडे दुर्लक्ष करणं यामुळे घरातला ताणतणाव वाढला होता. रोहनच्या संतापावर सोनीनं अश्रूरूपी पाणी ओतून आपली बाजू बळकट केली होती.
आज रविवार होता. सोनी अन् मुलं सकाळीच आवरून कुठंतरी निघून गेली होती. अनन्या व जावईबापू जेवायला येणार होती अन् स्वयंपाकघरात चार चांगले पदार्थ करताना आईची दमछाक झाली होती. त्यातच सोनीनं अनन्याच्या मुलांना दुपारी पाळणाघरात ठेवण्याचा विषय काढून आगीत तेल ओतलं होतं.
रात्री दहा वाजता सोनी घरी आली, तेव्हा बॉम्बस्फोट होणार हे नक्की होतं. मुलांना सोनीनं खोलीत जायला सांगितलं. रोहन श्वास रोखून वाट बघत होता. सासू-सुनेच्या भांडणात कुणाला न्याय देता येतो याचा विचार करत होता.
सोनीनं सरळ खुर्चीवर बसलेल्या सासूच्या पायाशी बसकण मारली अन् त्यांच्या मांडीवर डोकं ठेवून ती रडू लागली. ‘‘आई, तुम्हाला काय सांगू? हल्ली हे माझ्याशी फार वाईट वागतात. त्यांच्याबरोबर काम करणाऱ्या त्यांच्या स्मार्ट स्त्री सहकाऱ्यांशी माझी तुलना करतात. म्हणतात त्या एकट्यानं सगळं मॅनेज करतात आणि तुला काहीही करता येत नाही. त्यांची सारा नावाची मैत्रीण व सहकारी कमालीची फिगर कॉन्शस आहे तर रीतू सुंदर आणि स्मार्ट आहे. हे म्हणतात, त्यांच्याकडून शिक काहीतरी. मी तर एक घरगुती स्त्री. फक्त गृहिणी, सून, आई, मामी, भावजय, पण ठरले शेवटी गांवढळच! मला सांगा आई, मला या सगळ्या गोष्टींचं किती दु:ख झालं असेल?’’ रडून रडून सोनीनं सासूचा पदर ओला करून टाकला. सासू बिचारी तिच्या हुंदक्यांनी, डोळ्यातल्या पाण्यांनं आणि बोलण्यानं विरघळली होती. ‘‘म्हणून मी स्वत:ला त्यांच्यासारखं करायचा प्रयत्न करतेय. आई, माझ्या मनांत एक कल्पना आली आहे.’’
सोनीनं आईच्या वर्मावरच बोट ठेवलं. आईची कधीपासून इच्छा होती असं काही तरी करायची पण सोनीनं फारसा इंटरेस्ट दाखवला नाही. म्हणताना त्यांनीही नाद सोडला होता. बाबा पक्के व्यापारी होते. काही चांगलं काम करून पैसा घरात येणार असेल तर त्यांची हरकत नव्हतीच. सोनीनं सासूशी भांडणही केलं नाही. रोहनची गैरवर्तणूक लपवून त्याच्यावर उपकारच केले होते. दुसरी स्टेपही यशस्वी झाली होती.
ऑक्टोबर महिन्यात भरपूर गरम झालं होतं. हवेतला असा बदल रोहनला नेहमीच त्रासदायक ठरायचा. त्याचा दमा अन् खोकला उफाळून यायचा. बिघडलेली तब्येत रूळावर यायला फार वेळ लागयचा.
सोनीनं शोधाशोध करून, गल्ल्याबोळ फिरून एका आयुर्वेदिक डॉक्टरकडून औषध मिळवलं होतं. त्या औषधामुळे गेली कित्येक वर्षं रोहनला खोकल्याचा, दम्याचा त्रास झाला नव्हता. वैद्यांनी दिलेली पाल्याची, मुळ्यांची औषधं सोनी स्वत: पाट्यावर वाटून मधातून सकाळसंध्याकाळ रोहनला देत असे. वेडीवाकडी तोंडं करत रोहन ती औषधं घ्यायचा. यावेळी सोनीनं वैद्यांकडून औषधं आणली नाहीत. वाटून, पूड करून रोहनला खाऊ घातली नाहीत. व्हायचं तेच झालं.
रोहनचा खोकला आटोक्यातच येईना. आठ दिवस खोकून खोकून तो थकून गेला. त्यात तीन दिवस तापही येत होता. डॉक्टरांची औषधं लागू पडत नव्हती. तोंडाची चव गेलेली…त्यात स्वयंपाकवाल्या बाईंच्या हातचा बेचव स्वयंपाक. रोहन वैतागला होता. संतापला होता. कारण सोनी त्याच्याकडे फिरकतच नव्हती. एकेकाळी त्याचं साधं डोकं दुखलं तर ती त्याच्याजवळून हलायची नाही आणि आता तापात होता तरी कपाळावर पाण्याच्या पट्टया आईच ठेवत होती. सोनीची दिनचर्या अजिबात बदलली नव्हती. त्याचा ताप उतरला आणि दोन दिवसातच बाबांना ताप आला. सोनी शांतपणे नव्या दिनक्रमात व्यग्र होती. आता मात्र रोहनचा संयम संपला. आता बोलायलाच हवं.
‘‘आता अधिक स्वातंत्र्य मिळणार नाही. बंद कर हा सगळा तमाशा.’’ रोहनच्या आवाजात हुकूमत आणि संतापही होता.
‘‘अन् ते नाही झालं तर?’’ नम्र सुरात, अत्यंत थंडपणे सोनीनं विचारलं.
‘‘नाही झालं तरचा अर्थ काय? नवरा आहे मी. कळतंय का तुला? नवरा म्हणून कर्तव्यात मी कसूर केली नाही. घर आहे की धर्मशाळा? तू जे करत आलीस ती तुझी जबाबदारीच होती ना?’’ अनावर संतापानं तो बोलत होता पण प्रश्न विचारला गेला आणि सोनीला बोलायची संधी मिळाली.
‘‘नाही, नाही…म्हणजे मला तसं काहीच म्हणायचं नाहीए…पण…’’ सोनी प्रेमानं बोलत होती पण वाक्य मुद्दामच अर्धवट सोडलं तिनं. मग काही क्षणानंतर म्हणाली, ‘‘ऐकायचंय मला काय म्हणायचं ते? असं करा, आरामात बसूनच बोलूयात. मी कॉफी करून आणते आणि तुमची आवडती बिस्किटंही आणते त्याच्या सोबत.’’ ती हसत उठली अन् कॉफी करायला गेली.
कॉफीचा कप त्याच्या हातात देत ती म्हणाली, ‘‘हा मनुष्य स्वभावच आहे…माणूस जे देतो त्याची आठवण तो नेहमीच ठेवतो, पण त्याला जे मिळतं त्याची त्याला आठवणही राहात नाही. तुम्ही मला एक चांगलं कुटुंब दिलंत. पुन्हा पुन्हा तुम्ही ते बोलून दाखवलंत, पण ते कुटुंब तृप्त, सुखी, संतुष्ट, निरोगी, आनंदी रहावं म्हणून मी किती कष्ट घेतले ते तुम्ही सोयीस्करपणे विसरलात…’’
‘‘पण मी असं कधी म्हणालो की तू घराच्या सुखासाठी कष्ट घेतले नाहीस म्हणून? तुझा स्वाभिमान मी कधी दुखावला?’’ रोहन अजूनही रागातच होता.
त्याच्या डोळ्यांत बघत, त्याचे हात हातात घेत सोनी म्हणाली, ‘‘मी घटस्फोट घेतला तर मला हवं ते तुम्ही द्याल हे किती सहजपणे बोललात तुम्ही रोहन? काय देणार होतात तुम्ही मला? आयुष्याची ही दहा वर्षं जी केवळ मी तुमच्यासाठी, तुमच्या कुटुंबासाठीच जगले. कुटुंबाचा कणा होताना स्वत:चं अस्तित्त्वच उरलं नाही. ती दहा वर्षं आता फक्त माझ्या स्वत:च्या जगण्यासाठी तुम्ही मला परत करू शकाल? मी तुमच्यावर स्वत:पेक्षाही अधिक प्रेम करते रोहन. लग्न झाल्यादिवसापासून माझे आयुष्य फक्त तुमच्याभोवती फिरतंय. दिवस तुमच्यापासून सुरू होतो, तुमच्यापाशी संपतो. मुलांची कस्टडी आणि काही रुपये माझ्या दहा वर्षांच्या तपश्चर्येचं कॉम्पेनसेशन असू शकतं,?’’ सोनीनं रडत रोहनला मिठी मारली.
पण रोहन इतकं भावनाविवश झाला नाही. सोनीची मिठी सोडवून घेत तो म्हणाला, ‘‘एक मिनिट, तू इथं बैस. तू गोष्टी उलट्यापालट्या करून ओव्हर रिएक्ट होते आहेस. तुला सारा आणि रीता नकोशा का वाटतात? तू त्यांना एक्सेप्ट का करू शकत नाहीस? मी काय प्रॉपटी दिलीय त्यांना? माझ्या कोणत्याही संपत्तीवर त्यांचा कुठलाही लीगल राइट नाहीए. आता त्यांच्या घराच्या आसपासचे, सोसायटीतले लोक मला त्यांचा नवरा म्हणून ओळखतात ते सोड. पण त्यांनीही कधी लिमिट क्रॉस केली नाही आणि घटस्फोट देण्याची गोष्ट मी बोललो नव्हतो. मी तर माझ्याकडून कमिटमेंट पूर्ण करणारच होतो. मी तुम्हा तिघींपैकी कुणालाच सोडू इच्छित नाही. मला तुम्ही तिघी हव्या आहात.’’
सोनी तुच्छतेनं हसली आणि बोलली, ‘‘तिघींपैकी कुणालाही? फॉर युअर काइंड इनफरमेशन…, तुम्ही जेव्हा त्यांच्या शहरात जाता तेव्हा तुमची कपड्यांची बॅग मी भरते. जेव्हा तुम्ही परत येता तेव्हा मळके, चुरगळलेले कपड्यांचे बोळे निघतात बॅगेतून. त्या तुमचे कपडे धुवत नाहीत. कारण त्या तुम्हाला त्यांची जबाबदारी किंवा बांधीलकी मानत नाहीत. एकदा मुंबईची फ्लाइट कॅन्सल केली तुम्ही कारण तुम्हाला ताप आला होता. कारण आजारपण निस्तरणं, सेवा करणं त्यांना जमणार नव्हतं. तुमच्या लिव्ह इन रिलेशनशिपमध्ये नो ड्यूटीज, नो राइट्सच्या व्यवहारी प्रेमात माझ्या एकनिष्ठ प्रेमाला, कर्तव्यनिष्ठेला एकाच तागडीत तोलताय तुम्ही? त्यांच्यापासून काही लपवलं नाही, त्यांना सोडणार नाही इतकं कोरडेपणाने सांगून टाकलंत? आणि जिच्यापासून आयुष्यातली घोडचूक लपवलीत तिला सोडायला तयार झालात? त्या दोघी तुमचं प्रेम वाटून घेत असतील कारण तेवढं प्रेमही त्या तुमच्यावर करत नाहीत. जो बंधन स्वीकारतो तोच बांधू शकतो. त्यांना बंधन नकोय म्हणूनच त्या जबाबदारीही घ्यायला तयार नाहीत.’’
प्रेम ‘मी’ केलंय तुमच्यावर. यावेळी औषध दिलं नाही तुम्हाला. तुमचा दमा, खोकला, ताप, सगळं बघत ऐकत होते. किती रडले मी त्या काळात. तुमच्या खोकल्यानं माझा श्वास कोंडत होता.
बोलता बोलता सोनीचा कंठ दाटून आला. ‘‘मग मीही विचार केला की उगीचच घटस्फोट घेण्यात अर्थ नाही. मांडलेला संसार फुकाफुकी मोडायचा कशाला? चूक तुमची आहे, मी का म्हणून शिक्षा भोगू? सारा अन् रिता स्वत:च्या आयुष्याच्या स्वत: निर्मात्या आहेत. माझे आयुष्य तुमच्याभोवतीच फिरतंय. तुमची आवड, तुमचा आनंद, तुमचं कुटुंब, तुमचं समाधान म्हणजे तुम्ही अन् फक्त तुम्हीच! स्वत:चं असं काहीच माझ्या आयुष्यात उरलं नाहीए. इतकी मी तुमच्यात विरघळून गेले आहे. पण जेव्हा लक्षात आलं की तिघी तुमच्या दृष्टीनं सारख्याच आहेत. तेव्हा मी विचार केला आपणही तुमच्याबरोबर लिव्ह इन रिलेशनशिपमध्ये राहून बघूयात. नो ड्यूटीज, नो राइट्स! काही दिवसांसाठी मीही स्वत:चं आयुष्य स्वत:च्या कर्तबगारीवर, स्वत:च्या मर्जीनं जगून बघतेय. माझी आवड, माझी तृप्ती म्हणजे फक्त मी अन् मीच! फेसबुकवर शाळा कॉलेजातल्या मित्रमैत्रीणींचे ग्रुप मला मोहात पाडत होते. मी त्यांना जॉइन झाले आहे. उद्या त्यांच्यापैकी कुणाबरोबर माझे संबंध अधिक निकटचे झाले अन् ते तुम्हाला कळलं तर तुम्ही ओव्हररिएक्ट कराल की नाही ते मी ही बघेन!’’
रोहनचा चेहरा रागानं लाल झाला, ‘‘म्हणजे, तू मला…’’
‘‘माझं बोलणं अजून संपलं नाहीए.’’ रोहनला पूर्ण बोलू न देता तिनं म्हटलं, ‘‘आणि कुठे? दोघांपैकी केवळ एकासोबत राहणं त्यांना त्रासदायक होईल हे तुम्हीच ठरवून टाकलंत. पण खरी गोष्ट त्यांना समजली, तर त्यांच्या मनावर काय परिणाम होईल याचा विचार नाही केलात? आईवडिल मुलांचे रोल मॉडेल असतात. त्यांच्या त्या कल्पनेला धक्का लागला तर दोन गोष्टी घडतात. एक तर मुलं फ्रस्टे्रट होतात, डिप्रेस होतात नाही तर त्यांच्याच प्रमाणे वागू लागतात. तुमची करिअर माइंडेड मुलगी उद्या तुम्हाला म्हणाली की आईच्या आयुष्यापेक्षा मला स्वतंत्र, स्वावलंबी अन् मुक्त असं सारा किंवा रिताचं आयुष्यच आवडतं…मी नोकरी करेन पण लग्न न करता अमक्यातमक्या बरोबर लिव्ह इन रिलेशनशिपमध्ये राहीन तर तुम्हाला ते झेपेल का? किंवा तुमचा मुलगा सून न आणता…’’
रोहन खरोखर हादरला. हा विचार त्याच्या मनात आलाच नव्हता. फक्त आपलं निरपराधित्त्व सिद्ध करण्याच्या नादात तो हा पैलू विसरलाच होता. तरी त्याने संतापून विचारलं, ‘‘मला धमकी देते आहेस?’’
‘‘नाही. अजिबात नाही. फक्त जे आयुष्य तुम्ही जगताय त्याचे परिणाम सांगतेय. मी तुम्हाला विनवते आहे, आपला सुखाचा संसार उगाच अट्टहासापायी मोडू नका. जे घडलं ते तिथंच सोडायची तयारी असेल तर मी ही सर्व विसरायला तयार आहे. कारण माझं मन, माझं शरीर, माझा आत्मा…सगळ्यात तुम्हीच आहात. मी तुमच्याहून वेगळी नाहीए. पण…जर त्यांना सोडणं तुम्हाला जमणार नसेल तर संसार मीही मोडणार नाही, पण उगीचच त्याला ठिगळं लावत बसायला मलाही जमणार नाही. स्वतंत्रपणे जगणं मला आवडतंय, जमंतही आहे. काय?’’
रोहनच्या हातावर थोपटून सोनीनं आपलं बोलणं पूर्ण झाल्याचं सूचित केलं आणि दिवा मालवून ती शांतपणे झोपून गेली. आता बॉल रोहनच्या कोर्टात होता. निर्णय त्याला घ्यायचा होता. नेहमीची वाक्पटुता आज कामी आली नव्हती…परिणामांचं गांभीर्य लक्षात आलं होतं.
