६ फूड करतात दुर्गंधी दूर

* पारुल भटनागर

समजा तुम्ही एका पार्टीत गेला आहात आणि तिथे तुमच्या शरीराला येणाऱ्या दुर्गंधीमुळे सर्वजण तुमच्यापासून दूर पळत आहेत तर विचार करा तुम्हाला किती लाजिरवाणे वाटेल. तुमच्या शरीराला येणारा दुर्गंधी हा तुमच्या व्यक्तिमत्त्वावर परिणाम तर करतोच पण तुमचा कॉन्फिडन्सही लूज करतो. त्यामुळे तुम्ही काही अशा गोष्टी खाल्ल्या पाहिजेत, ज्या तुमच्या शरीराची दुर्गंधी दूर करतील.

याविषयी रचना डाएटचे डॉ. पवन शेट्टी यांच्याशी बातचीत केली असता त्यांनी सांगितले की जेव्हा आपला फ्ल्युइड इंटेक चांगला नसतो, तेव्हा आपल्या युरिनचा कलर चेंज होण्याबरोबरच त्यातून दुर्गंधीही येऊ लागते आणि ती जागा प्रत्येक वेळी स्वच्छ न केल्याने आपल्या कपडयातून वास येऊ लागतो आणि त्याचबरोबर इन्फेक्शन होण्याचा धोकाही उद्भवतो. त्यामुळे दररोज दर २२ ते ३० मिनिटांनी पाणी पीत राहिले पाहिजे.

जेव्हा आपण ट्रान्सफॅटसारखे जंकफूड जास्त प्रमाणात खातो, तेव्हा त्यातून घामाच्या रूपातून जे विषारी पदार्थ निघतात, त्यांना फार दुर्गंधी येते. इतकेच नाही तर ट्रान्सफॅट युक्त पदार्थ खाल्ल्याने आपले लिव्हरही फॅटी होते. त्यामुळे हेल्दी खाणे घेतले पाहिजे. जेव्हा आपण योग्य आहार घेत नाही, तेव्हा आपल्या इन्टेस्टाइनमध्ये बॅड बॅक्टेरिया तयार होतात, जेणेकरून दुर्गंधी येते.

आहारात हे समाविष्ट करा

लक्षात ठेवा की फ्ल्युइड मेंटेन केल्याने ब्लड क्लॉट्स होत नाहीत आणि बद्धकोष्ठतेचा त्रासही होत नाही. त्याचबरोबर युरीन ट्रॅक क्लिअर राहिल्याने इन्फेक्शन होण्याचा धोकाही उद्भवत नाही. त्यामुळे प्रॉपर डाएट करण्यासाठी आपल्या आहारात खालील पदार्थ घेण्यास विसरू नका :

ग्रीन टी : ग्रीन टीमध्ये अँटी ऑक्सिडंट्स भरपूर प्रमाणात असतात. शरीराला दुर्गंधीपासून वाचवण्याचे हे सर्वात सशक्त टूल आहे. त्यामुळे दिवसाची सुरुवात ग्रीन टीने करा.

लिंबू : लिंबात अँटीबॅक्टेरियल गुणधर्म असल्याने हा शरीराची दुर्गंधी दूर करण्याचे काम करते, त्याचबरोबर यात अॅसिडिक गुण असल्याने हा स्किनच्या पीएच लेव्हलला कमी करण्याचे कामही करतो. ज्यामुळे बॅड बॅक्टेरिया निर्माण होण्यात अडथळे येतात. याशिवाय लिंबात असलेल्या व्हिटॅमिन सीमुळे इम्युनिटी वाढण्यास मदत होते. त्यामुळे आपल्या सिस्टमला इंपुव करण्यासाठी दिवसाची सुरुवात एक ग्लास कोमट पाण्यात लिंबू पिळून पिण्याने करा. अंडरआर्म्स आणि पायांच्या खालच्या भागात लिंबू चोळल्याने थोडयाच वेळात दुर्गंधी नाहीशी होते.

टोमॅटो : टोमॅटोमध्ये अँटीबॅक्टेरियल आणि अँटिसेप्टिक गुण असल्याने हे शरीरात दुर्गंधी पसरवणाऱ्या बॅक्टेरियांना नष्ट करतात. यात असलेल्या नॅचरल अॅस्ट्रिजेंटमुळे चेहऱ्यावर घामही येत नाही. त्यामुळे दररोज १/२ कप टोमॅटो ज्यूस अवश्य प्या किंवा भोजनात सॅलड म्हणून टोमॅटोचा समावेश करा. ज्या जागी जास्त घाम येतो, तिथे १०-१५ मिनिटे टोमॅटो लावून ठेवा.

दही : यात उपयुक्त असे जीवाणू असल्याने हे जेवण पचण्यास साहाय्य करते. त्याचबरोबर हे सहजपणे शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकण्यास मदत करते.

वेलची : वेलचीसुद्धा फार उपयुक्त असते. जर तुम्हाला वाटते की तुमच्या शरीरातून छान सुगंध यावा तर खाण्यात १-२ वेलची दाणे अवश्य घाला, कारण यात बॅड बॅक्टेरिया शरीरातून बाहेर काढण्याची शक्ती असते.

आले : आले एकीकडे शरीराची दुर्गंधी दूर करून तुम्हाला फ्रेश फिलिंग देते, त्याचबरोबर हे शरीरातून विषारी पदार्थ बाहेर टाकण्याचे कामही करते.

स्वत:ला स्वच्छ ठेवण्यासाठी डेली अँटीबॅक्टेरियल साबणाने अंघोळ करा आणि स्नानानंतर स्वच्छ कपडे परिधान करा. जेव्हाही तुम्ही बाहेरून याल तेव्हा हातपाय, तोंड  स्वच्छ धुतले पाहिजे नाहीतर घाम येऊन दुर्गंधी येण्याची शक्यता असते.

गर्भधारणेनंतर महिलांच्या डोळ्यांच्या समस्येकडे दुर्लक्ष करू नका

* सोमा घोष

गर्भधारणेदरम्यान, महिलांमध्ये अनेक प्रकारचे हार्मोनल बदल होत राहतात, ज्यामुळे काही मानसिक आणि शारीरिक बदल होतात. एक फरक म्हणजे डोळ्यांची समस्या, ज्यामध्ये काही स्त्रियांची दृष्टी अंधुक होते किंवा दृष्टी कमी होते. सुरुवातीला समजणे कठीण आहे, कारण वाढत्या वयाबरोबर महिलांमध्ये डोळ्यांच्या समस्या दिसू लागतात, त्यामुळे गरोदरपणात दृष्टी कमी असली तरी महिला दुर्लक्ष करतात. यानंतर डोळ्यांचा त्रास वाढतो.

अस्पष्ट तपासा

अपोलो स्पेक्ट्रा हॉस्पिटल, मुंबईचे नेत्रतज्ज्ञ डॉ. याबाबत पल्लवी बिपटे यांचे म्हणणे आहे की, गर्भधारणेदरम्यान काही महिलांना हार्मोनल बदलांमुळे डोळ्यांच्या समस्यांना सामोरे जावे लागते. हा बदल बहुतांशी तात्पुरता असला तरी काही वेळा तो गंभीरही असू शकतो, त्यामुळे गरोदरपणात महिलांनी डोळ्यांच्या आरोग्याची काळजी घेणे आवश्यक आहे.

ऊतींमधील द्रवपदार्थाचे प्रमाण वाढणे

तज्ज्ञांच्या मते, गर्भधारणेनंतर किंवा बाळंतपणानंतर हार्मोन्समुळे डोळ्यांच्या बाहुलीचा आकार बदलू शकतो ज्यामुळे ऊतींमधील द्रवपदार्थाचे प्रमाण वाढू शकते, ज्यामुळे स्त्रीला नीट दिसू शकत नाही, अशी समस्यादेखील होऊ शकते. डोळ्यांमध्ये कोरडेपणा. याशिवाय डोळे लाल होणे, डोळे पाणावणे, जळजळ होणे अशा अनेक समस्या असू शकतात. जर एखाद्या महिलेला गरोदरपणात मधुमेहाची समस्या असेल तर रेटिना बदलण्याची समस्या असू शकते. यामुळेही स्त्री अस्पष्ट दिसते. ही समस्या बहुतेक महिलांमध्ये गर्भधारणेच्या दुस-या तिमाहीत आढळते. जर वेळेवर योग्य उपचार न मिळाल्यास गर्भधारणेच्या तिसर्‍या तिमाहीत आणि प्रसूतीनंतर ही समस्या वाढू शकते.

उच्च रक्तदाब समस्या

पुढे, डॉक्टर म्हणतात की काही महिलांना गर्भधारणेदरम्यान उच्च रक्तदाबाची समस्या असते. याला प्रीक्लेम्पसिया म्हणतात. यामध्ये गर्भवती महिलेच्या रक्तदाबाची पातळी वाढते आणि किडनी असामान्यपणे काम करू लागते. त्यामुळे डोळ्यांत धूसरपणा येतो. त्यामुळे महिलांनी गरोदरपणात त्यांच्या रक्तदाबाच्या पातळीवर लक्ष ठेवावे. याशिवाय प्रसूतीनंतर फार कमी महिलांना पिट्युटरी एडेनोमाची तक्रार असते. यामध्ये महिलांच्या शरीरातील पिट्युटरी ग्रंथीमध्ये ट्यूमर तयार होऊ लागतात, यामुळे शरीरातील हार्मोन्सच्या स्रावाच्या सामान्य क्रियेत अडथळा येतो, ज्यामुळे गर्भधारणेनंतर डोळ्यांशी संबंधित समस्या उद्भवू शकतात.

पाणी धरून ठेवण्याची समस्या

गरोदरपणात पाणी टिकून राहिल्यामुळे कॉर्निया फुगतो आणि दृष्टी धूसर होते. तसेच गरोदरपणात, डोळ्यांत अश्रू कमी आणि कोरडेपणा दिसून येतो. यामुळे अंधुक दृष्टी, प्रकाश चमकणे, फ्लोटर्स आणि प्री-एक्लॅम्पसिया किंवा उच्च रक्तदाबामुळे तात्पुरते अंधत्वदेखील होऊ शकते. जरी डोळ्यांच्या बहुतेक समस्या तात्पुरत्या असतात आणि गंभीर नसतात, परंतु प्रसूतीनंतर किंवा आधी, डोळ्यांमध्ये काही लक्षणे दिसल्यास ताबडतोब नेत्ररोग तज्ञाशी संपर्क साधावा, जे खालीलप्रमाणे आहेत.

लक्षणे

  • एखाद्या गोष्टीचे दुहेरी स्वरूप,
  • डोळा दुखणे,
  • डोळे खाजवणे,
  • अंधुक दृष्टी किंवा चक्कर येणे,
  • अक्षरे वाचण्यात अडचण जाणवणे,
  • डोळ्यांवर दाब जाणवणे,
  • प्रकाशात येताच डोळ्यांवर त्याचे अनेक परिणाम होतात.

डोळ्यांच्या समस्येची काळजी

  • डोळ्यांमध्ये समस्या असल्यास तज्ज्ञांच्या सल्ल्याने ताबडतोब आयड्रॉपचा वापर करावा.
  • जर ही समस्या पिट्यूटरी ग्रंथीमुळे होत असेल, तर डॉक्टर इस्ट्रोजेन हार्मोनच्या वाढीमुळे होणारी गाठ थांबवण्यासाठी औषध लिहून देतील.
  • वजन नियंत्रणात ठेवणे आणि नियमित अंतराने रक्तदाब तपासणे.
  • शुगर लेव्हलकडे अधिक लक्ष द्या, जेणेकरून गर्भावस्थेतील मधुमेह टाळता येईल.

त्यामुळे डोळ्यांमध्ये अचानक अंधुक किंवा दुहेरी दृष्टी आल्यास ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घेऊन औषध घेणे आवश्यक आहे, जेणेकरून डोळ्यांवर वेळीच उपचार करता येतील.

निरोगी लाईफस्टाइल गरजेची

* किरण अहुजा

काव्या आयटी कंपनीत काम करते. वय वर्षे २८. अविवाहित आहे. लॉकडाऊन नंतर कंपनीने वर्क फ्रॉम होम सुरू केलं. सुरुवातीला जी परीस्थिती होती ती पाहता असं वाटलं की २-३ महिन्यात पुन्हा सगळं व्यवस्थित सुरू होईल, परंतु करोना वाढतच गेला आणि परिस्थिती सामान्य होण्याऐवजी अधिकच अवघड होत गेली. काव्याच्या कंपनीने सर्वांनाच वर्षाच्या शेवटपर्यंत वर्क फ्रॉम होम करण्याचा सल्ला दिला.

सुरुवातीला घरी रहात असली तरी अॅक्टिव्ह होती. सकाळी ६ वाजता उठायची. वॉकसाठी जायची. वॉकसाठी जाता आलं नाही तर ती घरच्या घरी अर्धा तास व्यायाम करायची. खाण्यापिण्याकडे तिचं व्यवस्थित लक्ष होतं. मात्र जसजसा काळ सरकत गेला तसा घरच्या घरी राहून देखील काव्याने आळशीपणा करायला सुरुवात केली. ऑफिसला जायचं नसल्यामुळे ती उशिरा सकाळी ८-९ वाजेपर्यंतदेखील झोपून राहायची. वॉकला जाणं बंद झालं, कारण दहा वाजेपर्यंत तिला ऑफिस कॉलवर लॅपटॉप समोर बसावं लागायचं. तेलकट आणि अन् हेल्दी खाण्याची तिला जास्तच चटक लागली होती. वेळेचं तसं काही बंधन नसल्यामुळे वेळीअवेळी ती खात राहायची.

पूर्वी ती ९ वाजता रात्रीचे जेवण जेवून अकरा वाजेपर्यंत कोणत्याही परिस्थितीत झोपी जायची, परंतु आता रात्रीच्या जेवणाची वेळ ठरलेली नसायची. रात्री उशीरापर्यंत ती वेब सिरीज पाहून स्वत:ची झोप खराब करायची आणि मग सकाळी उशिरा उठायची.

आता मात्र अनेकदा तिचं पोट खराब राहू लागलं होतं. काही दिवसापासून तिला वाटू लागलं होतं की एखादं मेहनतीचं काम करताना तिला अधिक थकायला व्हायचं.

एका रात्री जेव्हा ती झोपायला गेली, तेव्हा अचानक तिच्या पोटात दुखायला लागलं आणि मग हळूहळू वाढत गेलं. कशीबशी तिने रात्र काढली. दुसऱ्या दिवशी तिने डॉक्टरला दाखवलं. तपासणी केल्यानंतर कळलं की तिला अपेन्डिस झालंय. आजार तसा प्राथमिक स्तरावर होता, म्हणून सर्जरीनंतर काव्या लवकरच बरी झाली.

परंतु हे सगळं कशामुळे झालं? काव्याने विचारल्यानंतर डॉक्टरांनी सांगितलं की खाण्यापिण्याच्या चुकीच्या सवयीमुळे तिला हा आजार झाला होता. काव्या तिचं खाणं-पिणं आणि आरोग्याच्या बाबतीत खूपच निष्काळजी झाली होती. काही आजार होतात, परंतु काही आजारांना आपण

स्वत:हून निमंत्रण देतो. जसं की काव्यासोबत झालं होतं. म्हणून स्वत:ला निरोगी ठेवायचं असेल तर हेल्दी लाइफस्टाइलचा स्वीकार करणं खूपच गरजेचं आहे.

जर तुम्हाला मनापासून हेल्दी लाइफस्टाइलचा स्विकार करायचा असेल परंतु तुम्हाला समजत नसेल की कसं, काय आणि कुठून सुरुवात करायची, तर या टीप्स तुम्ही नक्कीच फॉलो करा :

व्यायाम आणि चालायला जाणं : उन्हाळयात बाहेर चालायला जाणं वा बाहेर वर्कआऊट करणं हे फिट राहण्याचा सर्वात उत्तम पर्याय आहे, मात्र थंडीत बाहेर वर्कआउट न करण्याचा सल्ला दिला जातो, तेव्हा घरच्या घरी राहूनदेखील नृत्य इत्यादींच्या मार्गाने तुम्ही फिटनेस कायम राखू शकता. फिजिकल अॅक्टिविटी म्हणजे असा कोणताही व्यायाम ज्यातून तुमच्या शरीरातून घाम निघायला हवा आणि तुम्हाला त्यासाठी अधिकची मेहनत करणे. यामुळे व्यक्तीच्या मासपेशी मजबूत होतात कधी रोग प्रतिरोधक क्षमता वाढते. कमीत कमी दररोज ३० मिनिटे तरी व्यायाम करा.

पोषक अन्न सेवन करा : खाण्यापिण्याचा आपल्या शरीरावर सर्वाधिक परिणाम होतो. पोषक अन्नाने शरीराला ऊर्जा मिळते. साध्या कार्बोहाइड्रेटसाठी पोहा, उपमा, स्टीम्ड इडली, ओट्स, मुसळी आणि प्रोटीनसाठी अंड, मलई विरहित दूध घेऊ शकता. फॅटसाठी बदाम, अक्रोड, आळशीच्या बिया खा. संध्याकाळच्यावेळी कोणत्याही भाज्यांनी बनलेलं सूप व ग्रीन टी प्या. रात्रीच्या जेवणात  एक वाटी सलाड वा उकडलेल्या भाज्या व पपया खाऊ शकता. भाज्यांमध्ये कांदा आणि लसूण ब्रोकोली टाका.

डाएट ६-७ भागात वाटून घ्या. जर तुम्ही ३ वेळा खात असाल तर मध्ये स्प्राऊट्स, मोसमी फळं, भाज्यांच सलाड खाणं तसंच ज्यूस प्यायची सवय लावा.

गव्हाच्या पोळीऐवजी थंडीमध्ये मका व बाजरीची भाकरी खा. पांढरा भात खाण्याऐवजी ब्राउन राईस खा. यामधील प्रोटीन, कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, फायबर, पोटॅशियम सारखी तत्व वजन नियंत्रित ठेवून पाचनक्रिया आणि ब्लड शुगरचा स्तर नियंत्रित ठेवतो.

पुरेशा प्रमाणात पाणी : दररोज ८-१० ग्लास पाणी प्यायला हवं. सकाळी उठताच १ ग्लास पाणी पिण्याची सवय लावा. यामुळे पोट साफ राहतं. पाणी प्यायल्यामुळे त्वचा कोरडी होत नाही. मासपेशींचा ८० टक्के भाग पाण्याने भरलेला असल्यामुळे पाण्याने मासपेशीतील ताठरतादेखील दूर होते.

साखर व मिठाचं कमी प्रमाणात सेवन : आहारात मीठ, साखर व तेलाचे प्रमाण कमी असेल तर लठ्ठपणा, उच्च रक्तदाब, मधुमेह आणि हृदयरोगांपासून दूर राहता येतं. साखरेत कॅलरीजचे प्रमाण अधिक असतं. साखरेत कोणतंही विटामिन, मिनरल व पौष्टिक तत्त्व नसतात. त्यामुळे फक्त शरीराला ऊर्जा मिळते. दिवसभरात २५ ग्रॅम पेक्षा जास्त साखर घेऊ नका. तसेच फक्त सहा ग्रॅम मीठ खायला हवं.

नशा व धुम्रपानापासून दूर रहा : जास्त दारू प्यायल्याने आणि धूम्रपान केल्याने व्यक्तीचं आरोग्य खराब तर होतच तसंच वृद्धपणादेखील दिसून येतो. शरीराची रोगप्रतिकारक क्षमता खूपच कमी होते.

अलीकडच्या काळात अनेक आजार वाढत आहेत. वेळेतच त्यावर उपचार केले तर अनेक फायदे होतात. जसं की, व्यक्तीचे वजन संतुलित राहतं, हृदयरोग होण्याची शक्यता कमी होते, संकल्पनापासून बचाव होतो, दीर्घायुष्य लाभते, स्वत:ला ताजतवानं वाटतं, ज्यामुळे व्यक्ती आनंदी राहते. आज लोकांनी हेल्दी लाइफस्टाइलचा स्वीकार करणं खूपच गरजेचं झालंय. मग काय विचार

गव्हाच्या पोळीऐवजी थंडीमध्ये मका व बाजरीची भाकरी खा. पांढरा भात खाण्याऐवजी ब्राउन राईस खा. यामधील प्रोटीन, कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, फायबर, पोटॅशियम सारखी तत्व वजन नियंत्रित ठेवून पाचनक्रिया आणि ब्लड शुगरचा स्तर नियंत्रित ठेवतो.

पुरेशा प्रमाणात पाणी : दररोज ८-१० ग्लास पाणी प्यायला हवं. सकाळी उठताच १ ग्लास पाणी पिण्याची सवय लावा. यामुळे पोट साफ राहतं. पाणी प्यायल्यामुळे त्वचा कोरडी होत नाही. मासपेशींचा ८० टक्के भाग पाण्याने भरलेला असल्यामुळे पाण्याने मासपेशीतील ताठरतादेखील दूर होते.

साखर व मिठाचं कमी प्रमाणात सेवन : आहारात मीठ, साखर व तेलाचे प्रमाण कमी असेल तर लठ्ठपणा, उच्च रक्तदाब, मधुमेह आणि हृदयरोगांपासून दूर राहता येतं. साखरेत कॅलरीजचे प्रमाण अधिक असतं. साखरेत कोणतंही विटामिन, मिनरल व पौष्टिक तत्त्व नसतात. त्यामुळे फक्त शरीराला ऊर्जा मिळते. दिवसभरात २५ ग्रॅम पेक्षा जास्त साखर घेऊ नका. तसेच फक्त सहा ग्रॅम मीठ खायला हवं.

नशा व धुम्रपानापासून दूर रहा : जास्त दारू प्यायल्याने आणि धूम्रपान केल्याने व्यक्तीचं आरोग्य खराब तर होतच तसंच वृद्धपणादेखील दिसून येतो. शरीराची रोगप्रतिकारक क्षमता खूपच कमी होते.

अलीकडच्या काळात अनेक आजार वाढत आहेत. वेळेतच त्यावर उपचार केले तर अनेक फायदे होतात. जसं की, व्यक्तीचे वजन संतुलित राहतं, हृदयरोग होण्याची शक्यता कमी होते, संकल्पनापासून बचाव होतो, दीर्घायुष्य लाभते, स्वत:ला ताजतवानं वाटतं, ज्यामुळे व्यक्ती आनंदी राहते. आज लोकांनी हेल्दी लाइफस्टाइलचा स्वीकार करणं खूपच गरजेचं झालंय. मग काय विचार

गव्हाच्या पोळीऐवजी थंडीमध्ये मका व बाजरीची भाकरी खा. पांढरा भात खाण्याऐवजी ब्राउन राईस खा. यामधील प्रोटीन, कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, फायबर, पोटॅशियम सारखी तत्व वजन नियंत्रित ठेवून पाचनक्रिया आणि ब्लड शुगरचा स्तर नियंत्रित ठेवतो.

पुरेशा प्रमाणात पाणी : दररोज ८-१० ग्लास पाणी प्यायला हवं. सकाळी उठताच १ ग्लास पाणी पिण्याची सवय लावा. यामुळे पोट साफ राहतं. पाणी प्यायल्यामुळे त्वचा कोरडी होत नाही. मासपेशींचा ८० टक्के भाग पाण्याने भरलेला असल्यामुळे पाण्याने मासपेशीतील ताठरतादेखील दूर होते.

साखर व मिठाचं कमी प्रमाणात सेवन : आहारात मीठ, साखर व तेलाचे प्रमाण कमी असेल तर लठ्ठपणा, उच्च रक्तदाब, मधुमेह आणि हृदयरोगांपासून दूर राहता येतं. साखरेत कॅलरीजचे प्रमाण अधिक असतं. साखरेत कोणतंही विटामिन, मिनरल व पौष्टिक तत्त्व नसतात. त्यामुळे फक्त शरीराला ऊर्जा मिळते. दिवसभरात २५ ग्रॅम पेक्षा जास्त साखर घेऊ नका. तसेच फक्त सहा ग्रॅम मीठ खायला हवं.

नशा व धुम्रपानापासून दूर रहा : जास्त दारू प्यायल्याने आणि धूम्रपान केल्याने व्यक्तीचं आरोग्य खराब तर होतच तसंच वृद्धपणादेखील दिसून येतो. शरीराची रोगप्रतिकारक क्षमता खूपच कमी होते.

अलीकडच्या काळात अनेक आजार वाढत आहेत. वेळेतच त्यावर उपचार केले तर अनेक फायदे होतात. जसं की, व्यक्तीचे वजन संतुलित राहतं, हृदयरोग होण्याची शक्यता कमी होते, संकल्पनापासून बचाव होतो, दीर्घायुष्य लाभते, स्वत:ला ताजतवानं वाटतं, ज्यामुळे व्यक्ती आनंदी राहते. आज लोकांनी हेल्दी लाइफस्टाइलचा स्वीकार करणं खूपच गरजेचं झालंय. मग काय विचार करूया.

 

मुलांच्या पोटात जंत झाल्याची तक्रार असते

* गृहशोभिका टीम

लहान मुलांच्या पोटात जंत होणे ही सामान्य बाब आहे. बालपणात ते स्वतःचे चांगले वाईट समजून घेण्याइतके हुशार नसतात. ते जे पाहतात ते खातात. कुठेही खेळा. या सर्व कामांमध्ये त्यांना स्वच्छतेची योग्य ती काळजी घेता येत नाही. यामुळेच ते संक्रमित माती खातात किंवा संक्रमित पाणी पितात. संसर्ग झालेले पाणी किंवा माती खाल्ल्याने मुलांच्या पोटात जंत तयार होतात. हे जंत किंवा जंत जमिनीवर अनवाणी चालल्यानेही शरीरात पसरतात. खालील कारणांमुळे मुलांच्या पोटात जंत होतात.

संक्रमित माती खाणे

पोटात जंत होण्याची अनेक कारणे असू शकतात. पण लहानपणी मुलं माती जास्त खातात आणि त्या मातीचाही संसर्ग होतो. जेव्हा मुले संक्रमित मातीत खेळतात किंवा उघड्या पायांनी किंवा गुडघ्याने मातीवर चालतात तेव्हा हुकवर्म नावाची क्रीम मुलाच्या त्वचेच्या संपर्कात येते आणि नंतर मुलाच्या शरीरात प्रवेश करते. त्यामुळे पोटात संसर्ग पसरतो. याशिवाय मुलांच्या नखांमध्ये संक्रमित माती गोठवली जाते, तेव्हाही त्यांच्या पोटात कृमी होतात.

कमी शिजवलेले अन्न

कमी शिजवलेले अन्न खाणे हे देखील मुलांच्या पोटात जंत होण्याचे एक प्रमुख कारण असू शकते. शिवाय, भाजी शिजवण्यापूर्वी नीट धुतली नाही, तरी कीटक वाहून नेणाऱ्या कीटकांची अंडी भाज्यांना चिकटून राहतात. भाज्यांव्यतिरिक्त, जे लोक मांस खातात ते हुकवर्म्स, व्हिपवर्म्स आणि राउंडवर्म्सची अंडी घालू शकतात. या अंड्यांमुळे मुलांच्या पोटात संसर्ग होतो.

दूषित पाणी

दूषित पाण्यात संसर्ग पसरवणारे कीटक असू शकतात. मुलांची प्रतिकारशक्ती फारशी मजबूत नसते, त्यामुळे दूषित पाण्याचा परिणाम त्यांच्यावर अधिक होतो.

स्वच्छता न ठेवणे

आपल्या सभोवतालची ठिकाणे स्वच्छ न ठेवल्यास किडींचा संसर्ग अधिक वाढतो. जेव्हा मुले संक्रमित ठिकाणांच्या संपर्कात येतात, तेव्हा हा संसर्ग त्यांच्या पोटातही पसरतो, ज्यामुळे मुलांना त्रास होतो.

कमकुवत प्रतिकारशक्ती

मुलांची प्रतिकारशक्ती प्रौढांपेक्षा कमकुवत असते. त्यामुळे त्यांच्यामध्ये संसर्ग लवकर पसरतो. त्यामुळे मुलांची अधिक काळजी घेणे आवश्यक आहे.

लक्षणं

* मुलाचा स्वभाव

* पोटदुखी

* बाळाचे वजन कमी होणे

* बाळाच्या स्टूलमध्ये खाज सुटणे

* उलट्या होणे किंवा उलट्या झाल्यासारखे वाटणे

* बाळामध्ये अशक्तपणा

* अतिसार किंवा भूक न लागणे

* दात घासणे हे देखील पोटातील जंतांचे लक्षण आहे.

* मूत्रमार्गाचा संसर्ग, वारंवार लघवी होणे

* बाळाच्या स्टूलमध्ये रक्त

उपचार जंतनाशक

पोटात कृमींची संख्या जास्त असल्याने आतड्यांमध्ये अडथळा निर्माण होऊ शकतो. या प्रकरणात, वैद्यकीय सल्ला घेणे आवश्यक आहे. तपासणीनंतर, डॉक्टर कीटकांचे निर्जंतुकीकरण करण्याची प्रक्रिया सुरू करतात. त्यानंतर ते आवश्यक औषधे देतात. वैद्यकीय सल्ल्याशिवाय, काही घरगुती उपाय देखील आहेत, जे तुम्ही डॉक्टरांच्या सल्ल्याने मुलांना देऊ शकता.

तुळस

पोटातील जंत मारण्यासाठी तुळशी हा आयुर्वेदिक उपाय आहे. जर तुमच्या मुलाच्या पोटातही जंत झाले असतील तर तुम्ही बाळाला तुळशीच्या पानांचा रस दिवसातून दोनदा द्यावा. त्यामुळे आजारात आराम मिळेल.

कांदा

अर्धा चमचा कांद्याचा रस दिवसातून दोन ते तीन वेळा घेतल्यास त्रास कमी होतो.

मध

मधात दही मिसळून चार ते पाच दिवस बाळाला सेवन करा. यामुळे पोटातील जंत दूर होतील.

गाजर

किडे मोठ्यांच्या पोटात असोत की मुलांच्या पोटात असो, गाजर दोन्हीसाठी फायदेशीर आहे. सकाळी रिकाम्या पोटी गाजर खाल्ल्याने पोटातील जंत दूर होतात.

सूचना

* घर स्वच्छ ठेवा. चांगले कीटकनाशक वापरा.

* बाळाचे डायपर वेळोवेळी बदला.

* मुलांना चप्पल घालायला ठेवा.

* मुलांना चिखलात खेळू देऊ नका.

* फक्त स्वच्छ आणि कोरड्या जागी खेळू द्या.

Winter 2021 : दम्याच्या रुग्णांनी हिवाळ्यात काळजी घ्यावी

* हरीश भंडारी

हिवाळा हा ऋतू जितका आनंददायी आणि आरोग्यासाठी हितकर असतो, तितकाच दम्याच्या रुग्णांसाठीही त्रासदायक असतो. यादरम्यान सर्दी, सांधेदुखी, श्वासोच्छवासाच्या समस्याही वाढतात, त्यामुळे दम्याच्या रुग्णांना खूप त्रास होतो. त्यामुळे अस्थमाच्या रुग्णांनी हिवाळ्याच्या काळात सतर्क आणि सावध राहण्याची गरज आहे.

तज्ञांचे मत आहे की थंड हवामान आरोग्याच्या दृष्टीने खूप चांगले आहे, परंतु दमा, हृदयविकार आणि कर्करोग यासारख्या विशिष्ट आजारांनी ग्रस्त असलेल्या लोकांसाठी हा ऋतू काही समस्या घेऊन येतो. रुग्णांनी काही गोष्टींकडे लक्ष दिल्यास या त्रासातून सुटका होऊ शकते.

हिवाळ्यात दम्याच्या रुग्णांच्या श्वसनाच्या समस्या वाढतात, असे डॉक्टरांचे म्हणणे आहे. यासोबतच हिवाळ्यात स्किन अॅलर्जीच्या समस्याही वाढतात.

तज्ञांचे म्हणणे आहे की थंडीत श्वासोच्छवासाच्या नळ्या आकुंचन पावतात आणि अधिक कफ तयार होऊ लागतात. या ऋतूमध्ये वातावरणात प्रदूषणही पसरते आणि हे कण ऍलर्जीचे काम करतात. त्यामुळे हिवाळ्यात दम्याचा त्रास अधिक वाढतो.

बचाव टिपा

* हे टाळण्यासाठी घराला धूर आणि धुळीपासून वाचवा.

* स्वतःला उबदार कपड्यांनी पूर्णपणे झाकून ठेवा.

* पंखे आणि एअर कंडिशनरखाली बसू नका.

* नेहमी सोबत इनहेलर ठेवा आणि डॉक्टरांच्या सल्ल्यावरच स्टिरॉइड्स वापरा.

* शरीर शक्य तितके उबदार ठेवण्याचा प्रयत्न करा.

* दम्याशी लढण्यासाठी सावधगिरी हा सर्वोत्तम मार्ग आहे.

दमा मुळापासून दूर करणे अशक्य आहे, होय, काही खबरदारी घेतल्यास तो नक्कीच कमी करता येईल. दम्याशी लढण्यासाठी सावधगिरी बाळगणे हा एकमेव प्रभावी मार्ग आहे.

दम्याच्या रूग्णांना हिवाळ्यात श्वास घेण्यास त्रास होतो, त्यांना श्लेष्मासह श्वास घेण्यास त्रास होतो आणि खोकला येतो. हा आजार कोणत्याही वयात होऊ शकतो. तसे, दम्याच्या रुग्णांना रात्री जास्त त्रास होतो. प्रगत दम्यामध्ये, रुग्णाला खोकल्याचा हल्लादेखील होऊ शकतो, जो काही तास चालू राहू शकतो. इतकेच नाही तर कधी कधी यामुळे रुग्णाचा मृत्यूही होऊ शकतो. हा आजार पुरुषांमध्ये जास्त आढळतो. मुलांना हा आजार होण्याची शक्यता जास्त असते.

ईएनटी तज्ञ म्हणतात की आपल्या शरीरातील श्वसनमार्गाचा व्यास 2 ते 3 सेंटीमीटर आहे. हे 2 ब्रॉन्चामध्ये विभागले जाते आणि दोन्ही फुफ्फुसांमध्ये जाते आणि नंतर विभागले जाते. त्यात स्नायू असतात जे सतत आकुंचन पावत आणि विस्तारत राहतात. जर स्नायू आकुंचन पावले तर रुग्णाला श्वास घेण्यास त्रास होऊ लागतो. काही लोकांमध्ये, सर्दी आणि घसा खवखवणारे जिवाणू आणि विषाणू देखील हा आजार वाढवतात.

दमा कसा टाळायचा

दम्याचा उपचार डॉक्टरांनी करून तो वाढण्याची कारणे टाळावीत, असे तज्ज्ञांचे मत आहे. धूम्रपान करू नका, कोणी करत असेल तर त्यापासून दूर रहा. कोल्ड ड्रिंक्सचे सेवन टाळावे. दमवणारी कामे करू नका, ज्यामुळे श्वासोच्छवासाचा त्रास होतो. इनहेलर वापरा, यामुळे श्वसनसंस्थेची जळजळ कमी होते आणि यामुळे रुग्णाला श्वास घेताना त्वरित आराम मिळतो.

दम्याची लक्षणे

* दम्यामुळे श्वास घेण्यास त्रास होतो.

* श्वास घेताना घशात आवाज येतो.

* छातीत जडपणा जाणवणे, जणू काही आत साठले आहे.

* खोकल्यावर स्निग्ध कफ.

* कठोर परिश्रम केल्यानंतर श्वास लागणे.

* परफ्यूम, सुगंधित तेल, पावडर इत्यादींची ऍलर्जी.

हिवाळा हा दम्याच्या रुग्णांसाठी खूप त्रासदायक असतो. याचे कारण म्हणजे या ऋतूमध्ये प्रदूषणामुळे नायट्रोजन डायऑक्साइड वायू, सल्फर डायऑक्साइड आणि ओझोन वायूचे प्रमाण वाढते.

काय आहे पिलेट्स वर्कआऊट

* शीतल शहा, संस्थापक, कोअर पिलेट्स स्टुडिओ

आधुनिक व्यायामाच्या क्षेत्रात पिलेट्सने आपले असे एक वेगळे स्थान निर्माण केले आहे. आपली जीवनशैली अशी Peली आहे की आपल्याला खूप वेळ बसून राहावे लागते, जे खूप हानिकारक आहे. अशावेळी पिलेट्स वर्कआऊटमुळे शरीरात लवचिकता येते. तुमचे वय व फिटनेस बॅकग्राउंड काहीही असो पिलेट्स व्यायामामुळे शरीराला ढिगभर फायदे होतात. यामुळे एकाग्रता वाढणे, शारीरिक मुद्रा आणि बॉडी अलाइनमेंट सुधारणे याशिवाय शारीरिक ताकत वाढविण्यातही मदत मिळते.

पिलेट्सबाबत अनेक प्रकारचे गैरसमज आहेत व अर्धवट माहितीच्या आधारे काहीही करणे धोकादायक ठरू शकते. म्हणून पिलेट्स काय आहे, हे कसे काम करते याची माहिती असणे खूप आवश्यक आहे. यात त्या ५ गोष्टी सांगितल्या आहेत, ज्यांची माहिती तुम्हाला पहिल्या पिलेट्स क्लासपूर्वी असली पाहिजे.

पिलेट्स क्लासेस दोन प्रकारचे असतात : मॅट पिलेट्स आणि रिफॉर्मर पिलेट्स. मॅट क्लासेज तुम्ही व्यायाम मॅटवर करता, जेणेकरून तुमच्या प्रेशर पॉईंट्सना कुशन मिळेल किंवा मशिनवर व्यायाम करू शकता ज्याला रिफॉर्मर पिलेट्स म्हणतात. यात एक स्लायडिंग प्लॅटफॉर्म असतो, ज्यात स्टेशनरी फुटबार, स्प्रिंग्ज व पुलीज असतात, जे बॉडी  टोनिंगसाठी रेसिस्टन्स आणते.

सामान्यत: एका चांगल्या पिलेट्स स्टुडिओत दोन्ही प्रकारच्या व्यायामाची व्यवस्था असते. हे तुम्हाला याचे स्वातंत्र्य देते की आपल्या शरीराप्रमाणे योग्य प्रकार निवडा. कोणत्याही प्रकारचे वर्क आउट करण्यासाठी तुम्हाला हे माहीत असणे आवश्यक आहे की हे वर्कआउट ४५ मिनिटे ते एक तासाचे असते. दोन्ही प्रकारच्या पिलेट्समध्ये अंतहीन मांसपेशींना थकवण्याऐवजी नियंत्रणाच्या सिद्धांतावर काम केले जाते. तुम्ही कोणताही क्लास निवडा, पण तुमच्या मार्गदर्शकाला तुमच्या क्षमतेची माहिती अवश्य असेल याची खात्री करून घ्या, जेणेकरून तो त्यानुसार व्यायामाचा आराखडा तयार करेल. विशेषत: तुम्ही जर नवे असाल तर.

वेदना सहन करायला तयार रहा : पिलेट्स शरीर थकवण्यापेक्षा नियंत्रणावर अधिक भर देते. तरीही दीर्घ काळ एकाच स्थितीत स्थिर राहिल्यास शरीर थकतेच. म्हणून जरी तुम्ही क्रॉसफिट वा जड डंबेल्स उचलणे यासारखे व्यायाम करत नसाल तरीही पिलेट्समध्ये करवून घेतल्या जाणाऱ्या बॉडी वेटवर आधारित रुटीन खूपच कठीण असते.

उदाहरणार्थ, व्यायामात अॅबडॉमिनल फोकस्ड हालचालींवर भर दिला जातो, ज्यात सतत गती वाढवली जाते, ज्यामुळे आपल्या अॅब्जवर तीव्र परिणाम दिसून येतो. लहान हालचालींवर लक्ष केंद्रित करण्याची क्षमता याचा अर्थ हा आहे की तुम्ही सर्व मांसपेशींवर काम करत आहात व हेच प्रत्येक व्यायामाचे ध्येय असते.

अशा प्रकारच्या वर्कआऊटमध्ये तुम्ही खूपच थकता. जेव्हा दुसऱ्या दिवशी तुम्ही दुसरा व्यायाम कराल तेव्हा मांसपेशीतील ही जळजळ दुसऱ्या दिवशी वेदनादायी जाणवेल. म्हणून तुम्ही मानसिक दृष्टया तयार असायला हवे. अनेकांना वाटते की पिलेट्स खूप सोपे आहे, पण जेव्हा हे सुरु करता तेव्हा जाणवते की त्यांचा अंदाज किती चूक होता.

आरामदेह कपडे वापरा : पिलेट्स वर्कआऊट तुम्हाला आतून बळकट बनवते. हे तुमचे व्यक्तिमत्व, शारीरिक लवचिकता, उत्साह व शक्ति वाढवते. हे वर्कआऊट अतिशय उच्च स्तरावरचे असते. तुम्ही एवढे आरामदायक असायला हवे की तुमच्या मांसपेशी सहज हालचाल करू शकतील व व्यायाम सहज करू शकाल. जे कपडे तुम्ही वापराल ते आरामदायक असायला हवे. पण खूप सैल नसावे. आरामदायक मटेरियलच्या अंगाला चिकटणाऱ्या कपडयांना पिलेट्ससाठी योग्य मानले गेले आहे. असे यासाठी की तुमचा प्रशिक्षक तुम्ही व्यायाम कराल तेव्हा स्नायूंच्या  हालचाली पाहू शकेल व गरज भासल्यास व्यायामाचे स्वरूप सुधरवू शकेल. पायाच्या बाबतीत सांगायचे झाले तर तुम्ही अनवाणीसुद्धा हे करू शकता. तुम्ही पिलेट्स सॉक्ससुद्धा वापरू शकता.

इतर फिटनेस रुटीनपेक्षा जास्त शब्दावली असत : यात एरोबिक्स ते क्रॉसफिटपर्यंत स्वत:ची अशी टर्मिनोलॉजी असते. पिलेट्स प्रत्येक जिममध्ये शिकवल्या जाणाऱ्या सामान्य व्यायामापेक्षा खूपच वेगळा व्यायाम आहे. यात वापरल्या जाणाऱ्या शब्दांची तुम्हाला माहिती असायला हवी जसे ‘पॉवर हाऊस’चा अर्थ एका कशेरुकापासून दुसऱ्या कशेरुकापर्यंत हळूहळू हालचाल करणे. २ क्लासेस झाल्यानंतर कोणीही ही शब्दावली ग्रहण करू शकतो.

फिटनेस प्लानचा भाग असायला हवे पिलेट्स : कोणीही आपले फिटनेस ध्येय प्राप्त करण्यासाठी एकाच प्रकारच्या व्यायामप्रकारावर अवलंबून असू नये. तुमच्या वर्कआऊटमध्ये निरनिराळया प्रकारच्या व्यायामाचे मिश्रण असायला हवे, जे तुमच्या शरीराला मानवतात.

कधी फिटनेस प्रोग्राममध्ये तुमच्या शरीराला नवीन हालचाली आणि नवे बदल अंगवळणी पडण्यास वेळ लागतो. पिलेट्स एकाच वेळी तुमच्या शरीराला स्ट्रेच, टोन व अलाइन करते हे इतर फिटनेस स्पोर्ट्स प्रोग्राम्ससाठीसुद्धा उपयोगी असते, कारण हे तुमच्या शरीराला जास्त चांगल्या हालचालींसाठी तयार करते. जसे की हे प्रत्येक लहानशी मांसपेशी बळकट करण्यावर भर देते, म्हणून पिलेट्स आपल्या रुटीनमध्ये सामील करून तुम्ही जास्त वजन उचलणे, वेगाने धावणे, जास्त चांगले पोहणे एवढेच नाही तर कंबरदुखीपासूनसुद्धा सुटका मिळवण्यात यशस्वी होऊ शकता.

हिवाळ्यातील आहार चार्ट

* हरीश भंडारी

हिवाळयाच्या हंगामात तुम्ही भरपूर अन्न खाऊन तब्बेत बनवू शकता. यादरम्यान, पाचन प्रणालीदेखील चांगली कार्य करते. या दिवसांत, आपण आपल्या आहार चार्टमध्ये ड्राइफ्रुट्स आणि नट्स समाविष्ट करू शकता. हेवी आहार घेतल्यामुळे या दिवसांत मोठया प्रमाणात व्यायाम करा. हा हंगाम आरोग्याच्या कारणांसाठी तरुणांना आव्हानात्मक असतो. थंड हंगामात व्यायामाद्वारे शरीर उर्जावान ठेवणे महत्वाचे आहे, तसेच आहारही असा असावा की ज्याचे कमी प्रमाणात सेवन केल्यानेही शरीरास पूर्ण कॅलरी मिळतील.

हिवाळयातील आहार : या हंगामात, शरीरातून थकवा आणि आळशीपणावर मात करण्यासाठी तसेच दिवसभर उर्जा आणि उर्जेने परिपूर्ण राहण्यासाठी युवकांनी आहार चार्टवर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे. आपल्या आहारामध्ये अशा सर्व गोष्टींचा समावेश करा ज्यामुळे शरीराला ऊर्जा मिळेल आणि आपल्याला तंदुरुस्त राहील.

ब्रेकफास्ट : सकाळचा नाष्टा ऊर्जेने भरपूर असावा. नाष्टयासाठी अंडयांसह ब्रेड, उपमा, सँडविच, डोसा वगैरे खा. दररोज न्याहारीनंतर १ ग्लास साय काढलेले गरम दूध पिण्यास विसरू नका. तथापि, फळ किंवा भाजीपाला कोशिंबीरीची १ प्लेट आपला नाश्ता पूर्ण करते. न्याहारी जड असणे आवश्यक आहे.

लंच स्पेशल : दुपारच्या जेवणामध्ये हिरव्या भाज्या, चपाती, ताजी दही किंवा ताक, सोललेल्या डाळीसह भात, गरमागरम सूप घेणे चांगले असते. दुपारच्या जेवणाची हिरवी चटणी जेवणात मल्टीविटामिनची कमतरता पूर्ण करते.

स्वादिष्ट रात्रीचे जेवण : हिवाळयात रात्री लवकर भोजन करा. रात्रीचे जेवण दुपारच्या जेवणापेक्षा हलके असावे. रात्रीच्या जेवणात आपण नेहमी हलके आणि साधे खाद्य खिचडी किंवा रवा घेऊ शकता. झोपण्याच्या कमीतकमी ४ तास आधी अन्न खाल्ल्याने शरीरातील अन्नाचे पचन योग्य प्रकारे होते. झोपण्यापूर्वी हळद किंवा आले घातलेले १ ग्लास गरम दूध अवश्य घ्या.

तंदुरुस्त आणि निरोगी राहण्यासाठी टीप्स

काही सोप्या घरगुती उपायांचा अवलंब करून आपण या हंगामात तंदुरुस्त आणि निरोगी राहू शकतो. हिवाळयाचा हंगाम सुरू होताच, सर्दी-खोकला आणि पडसे होते. बऱ्याचदा लोक आजारी पडल्यानंतर आपल्या आहारातील बदलांचा विचार करतात, जर आपण आजारी पडण्यापूर्वीच हंगामानुसार योग्य आहार घेणे सुरू केले तर हिवाळयात शरीर तंदुरुस्त आणि निरोगी ठेवता येईल.

शरीराची प्रतिकारशक्ति वाढविण्याचे उपाय बरेच सोपे आहेत. पर्याप्त झोप घ्या आणि आपला आहार योग्य ठेवा. हिवाळयाच्या हंगामात विविध प्रकारचे पोषक पदार्थ आणि औषधी वनस्पतींचे सेवन करून आपण स्वत:ला निरोगी ठेवू शकता आणि अनेक प्रकारच्या व्हायरल इन्फेक्शनपासून बचाव करू शकता. जे शरीर उबदार ठेवते. आपल्याला दमा, मधुमेह, रक्तदाब यासारखे आजार असल्यास हिवाळयात आपल्या आहाराकडे विशेष लक्ष द्या. हिवाळयात निरोगी राहण्यासाठी, आपण आपल्या आहारात विशेष प्रकारची फळे आणि भाज्यांचा वापर करून रोगांपासून मुक्त होऊ शकता.

चला, त्या गोष्टींविषयी जाणून घेऊ या ज्यांचा अवलंब करुन आपण हिवाळयामध्ये निरोगी राहू शकता.

पालेभाज्यांचे सेवन करा : हिवाळयामध्ये हिरव्या भाज्या आपल्या आहारात समाविष्ट करा कारण त्यांमध्ये मुबलक जीवनसत्त्वे असतात जे शरीराला उबदार ठेवण्यास आणि रोग प्रतिकारशक्ति वाढविण्यात मदत करतात. हिवाळयात पालकची भाजी, बीटरूट, लसूण, बटुआ, ब्रोकोली, कोबी, गाजर नक्की खा.

शेंगदाणे खाऊन तंदुरुस्त राहा : हिवाळयामध्ये शेंगदाण्याचे सेवन करण्याचे सुनिश्चित करा, कारण त्यात प्रथिने, फायबर, खनिज, लोह आणि जीवनसत्त्वे भरपूर असतात. म्हणून, त्याला गरिबांचे बदामदेखील म्हणतात. हिवाळयाच्या मोसमात शरीर उबदार राहण्यासाठी आणि रक्ताचे प्रमाण वाढविण्यासाठी शेंगदाणे आणि देशी गूळ खा. त्यांचे सेवन केल्यास तुम्ही निरोगी व्हाल.

लसूणचे सेवन सर्दीपासून वाचवते : हिवाळयाच्या काळात लसूण नियमित सेवन केल्यास सर्दी-पडसे आणि खोकल्यापासून मुक्तता मिळते.

तिळाचे सेवन करा : हिवाळयात तीळ खाल्ल्याने उर्जा मिळते. तिळाच्या तेलाने मालिश केल्याने त्वचा मऊ होते आणि सर्दीपासून बचाव होतो. तीळ आणि गुळ एकत्र खाल्ल्याने शरीराला आवश्यक पोषक आहार मिळतो. प्रतिकारशक्ति वाढते आणि खोकला-कफपासून आराम मिळतो.

गाजरांचे सेवन करणे फायदेशीर : गाजरमध्ये भरपूर व्हिटॅमिन असल्याने रोग प्रतिकारशक्ती वाढते आणि डोळे निरोगी राहतात. हिवाळयाच्या काळात गाजर खाल्ल्याने शरीर उबदार राहतं.

हळद रोग प्रतिकारशक्ति वाढवते : हिवाळयात दररोज रात्री हळदीचे गरम दूध पिल्याने व्यक्ति निरोगी राहते. यात अँटीबायोटिक गुणधर्म तसेच प्रतिजैविक आणि प्रतिरोधक गुणधर्म असतात. ही रोग प्रतिकारशक्ति वाढविण्याचे सर्वोत्तम आयुर्वेदिक औषध आहे.

मेथीचे सेवन करा : मेथीमध्ये व्हिटॅमिनसह लोह आणि फॉलिक अॅसिड असतात. शरीर उबदार ठेवण्याबरोबरच याने रक्ताचे प्रमाण वाढविण्यातदेखील मदत होते.

बदाम वापरणे फायदेशीर : बदामात प्रथिने, फायबर खनिजे असतात, जे हिवाळयातील हंगामी रोगांपासून संरक्षण करतात. हिवाळयाच्या हंगामात दररोज बदाम खाल्ल्याने मेंदू तीव्र होतो, तसेच बद्धकोष्ठतेच्या समस्येपासूनही आपण मुक्त होतो.

फळे पोषण व ऊर्जा देतील : हिवाळयात संत्री, सफरचंद, डाळिंब, आवळा इत्यादी हंगामी फळे खावेत. ते शरीराला पोषण, ऊर्जा आणि उबदारपणा प्रदान करतात. फळांचा रस पिण्यापेक्षा आपण थेट फळ खाणे चांगले. हे पचनही ठीक ठेवते आणि शरीरात फायबरच्याही प्रमाणात बरीच वाढ होते.

च्यवनप्राशचे सेवन आरोग्यदायी आहे : हिवाळयात च्यवनप्राशचे सेवन जरूर करा. सकाळ-संध्याकाळी १ चमचे च्यवनप्राशसह १ ग्लास गरम दूध पिण्याने शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी फायदे मिळतात.

लैंगिक आजाराची सुरूवातीची लक्षणं

– शैलेंद्र सिंह

लग्नाच्या काही काळानंतर, कधीकधी रेखाच्या आतील भागातून काही द्रवपदार्थ बाहेर येऊ लागला, परंतु तिने याकडे विशेष लक्ष दिले नाही. पण काही दिवसानंतर जेव्हा तिला त्या द्रवाचा वास जाणवू लागला आणि आतील अंगात खाज सुटण्यास सुरूवात झाली तेव्हा ती त्वरित डॉक्टरकडे गेली.

डॉक्टरांनी तपासणी केल्यावर रेखाला सांगितले की तिला लैंगिक आजार झाला आहे, परंतु घाबरून जाण्यासारखे काही नाही कारण तिने वेळेवर दाखविले. उपचारासाठी कमी पैसे खर्च करून आजार बरा होईल.

जेव्हा सीमा तिच्या पतीशी शारीरिक संबंध ठेवत असे तेव्हा तिला त्रास होत असे. तिने डॉक्टरांना या समस्येबद्दल सांगितले. डॉक्टरांनी सीमाच्या अवयवांची तपासणी केली आणि सांगितले की तिला लैंगिक आजार झाला आहे. वेळेवर उपचार घेतल्याने आजार बरा झाला.

लैंगिक आजार पती-पत्नीमधील नात्यात अडथळा ठरतात. लैंगिक रोगाच्या भीतीमुळे लोक समागम करण्यास घाबरतात. लैंगिक रोगामुळे अंतर्गत अवयवापासून दुर्गंधी येऊ लागते, ज्यामुळे लैंगिक संबंधांमधील रस संपतो. अशा परिस्थितीत पती-पत्नी एकमेकांपासून दूर जातात आणि इतरत्र संबंध बनवतात.

लैंगिक आजार म्हणजे काय

लैंगिक आजार असे रोग आहेत जे शरीराच्या अंतर्गत अवयवांमध्ये उद्भवतात. हे एक पुरुष आणि स्त्रीच्या संपर्कातूनही होऊ शकते आणि बऱ्याच लोकांशी संबंध ठेवूनही हे घडते. लैंगिक आजाराने ग्रस्त असलेल्या आईपासून जन्मलेल्या मुलासही हा आजार होऊ शकतो. अशा परिस्थितीत, जर आईला काही लैंगिक आजार असेल तर मुलाचा जन्म डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार ऑपरेशनद्वारे झाला पाहिजे. याद्वारे मुल योनीच्या संपर्कात येत नाही आणि लैंगिक आजारांपासून संरक्षित राहते.

कधीकधी लैंगिक रोग इतके किरकोळ असतात की त्याची लक्षणे अजिबात दिसत नाहीत. यानंतरही त्याचे परिणाम धोकादायक ठरू शकतात. म्हणूनच, लैंगिक रोगाच्या अगदी लहान लक्षणांकडेही दुर्लक्ष करू नका. किरकोळ लैंगिक रोग कधीकधी स्वत:च बरे होतात, परंतु त्यांचे जीवाणू शरीरातच टिकून राहतात, जे काही काळानंतर शरीरात वेगाने हल्ला करतात. लैंगिक रोग केवळ शरीराच्या खुल्या आणि सोलल्या गेलेल्या त्वचेद्वारे पसरतात.

लैंगिक रोगाची जखम इतकी लहान असते की त्याबद्दल जाणीवच होत नाही. नवरा किंवा बायकोलाही याबद्दल माहिती होत नसते. लैंगिक रोगांचा परिणाम २ ते २० आठवडयांच्या दरम्यान कधीही प्रकट होऊ शकतो. यामुळे स्त्रियांना मासिक पाळी मध्यंतरीच येते. योनी, गुद्द्वार आणि तोंडातून लैंगिक रोग शरीरात पसरतात. लैंगिक रोगांचे अनेक प्रकार आहेत. त्यांच्याबद्दल माहिती झाल्यावर त्यांच्यावर सहज उपचार करता येतात.

नागीण : नागीण हा एक सामान्य लैंगिक आजार आहे. या आजारात लघवी करताना जळजळ होते. कधीकधी लघवीबरोबर पूदेखील येतो. वारंवार लघवी करण्याची इच्छा होते. ताप देखील येतो. शौचालयास जाण्यातही त्रास होऊ लागतो. ज्या व्यक्तीला नागीण होते, त्याच्या तोंडात आणि योनीत लहान-लहान पुरळ येतात. सुरुवातीला ते स्वत:च बरे होतात. जर हे पुन्हा झाले तर कृपया उपचार करा.

व्हाट्स : यात, शरीराच्या सर्व भागांमध्ये लहान-लहान फुलासारख्या गांठी पडतात. व्हाट्स एचपीव्ही विषाणू म्हणजेच ह्युमन पॅपिलोमा विषाणूमुळे पसरतो. तो ७० प्रकारांचा आहे. जर या गांठी शरीराबाहेर असतील आणि १० मिलिमीटरच्या आत असतील तर त्या जाळल्या जाऊ शकतात. १० मिलिमीटरपेक्षा मोठया असल्यास ऑपरेशनद्वारे काढल्या जातात.

योनीमध्ये पसरणाऱ्या विषाणूला जनरेटल व्हाट्स म्हणतात. ते योनीतील गर्भाशयाच्या तोंडावर होते. वेळेत उपचार न केल्यास ही जखम कर्करोगामध्ये बदलते. जर हे असेल तर, वयाच्या ३५ व्या वर्षांनंतर, एचपीव्हीची कल्चर अवश्य करून घ्या. याद्वारे जखम पूर्णपणे ज्ञात होते.

गानेरिया : या रोगात, मूत्र नलिकेमध्ये एक जखम होते, ज्यामुळे मूत्र नलिकेमध्ये जळजळ होऊ लागते. कधीकधी रक्त आणि पूदेखील येऊ लागतो. त्यावर प्रतिजैविक औषधांचा उपचार केला जातो. जर हे पुन्हा पुन्हा होत असेल तर त्याच्या जखमेमुळे मूत्र नलिका बंद होते, जे नंतर ऑपरेशनद्वारे बरे केले जाते.

गानेरियास सामान्य बोलीमध्ये परमा म्हणूनदेखील ओळखले जाते. यामुळे तीव्र ताप देखील येतो. जर हा आजार लवकर लक्षात आला तर उपचार सहज केले जाऊ शकतात. नंतर उपचार घेणे कठीण होते.

सिफलिस : हा लैंगिक रोगदेखील बॅक्टेरियांमुळे पसरतो. हा केवळ लैंगिक संबंधांमुळे होतो. या रोगामुळे पुरुषांच्या अवयवांवर एक गांठ तयार होते. काही काळानंतर ती बरीदेखील होते. या गाठीला शेंकर असेही म्हणतात. शेंकरमधून पाणी घेऊन सूक्ष्मदर्शकाद्वारेच जिवाणू बघितले जातात. या रोगाच्या दुसऱ्या टप्प्यावर, शरीरावर लाल पुरळ येतात. काही काळानंतर तो शरीराच्या इतर अवयवांवरही परिणाम करण्यास सुरवात करतो. तिसऱ्या टप्प्यानंतर या रोगाचा उपचार शक्य होत नाही. खराब स्थितीत याचा परिणाम शरीराच्या रक्तवाहिन्यांवर होतो. रक्तवाहिन्या फुटतातदेखील. हा आजार पुरुष व स्त्री दोघांनाही होऊ शकतो.

क्लॅमिडीया : या आजारात स्त्रियांना योनिमार्गात सौम्य संसर्ग होतो. हा योनीमार्गे गर्भाशयापर्यंत पसरतो. हा वांझपणाचे सर्वात मोठे कारण आहे. यामुळे गर्भाशय खराब होते. जर रोगाच्या सुरूवातीस उपचार केले गेले तर ते ठीक असते. क्लॅमिडीयामुळे स्त्रियांना लघवी करताना जळजळ, पोटदुखी, मासिक पाळीत वेदना, शौचालयाच्या वेळेस वेदना, ताप इत्यादी त्रास सुरू होतात.

लैंगिक रोग टाळण्यासाठी टीप्स

* लैंगिक अवयवांवर कोणत्याही प्रकारचे फोड, खाज सुटणे, पुरळ, कापले-सोलणे आणि बदललेला त्वचेचा रंग याकडे दुर्लक्ष करू नका.

* जेव्हा आपण शारिरीक संबंध ठेवता तेव्हा कंडोम अवश्य वापरा. लैंगिक आजार रोखण्याचा हा एक सोपा मार्ग आहे. परंतु जर त्याचा योग्य वापर केला गेला नाही तर लैंगिक आजार होण्याचा धोका आहे.

* ओरल सेक्स करणाऱ्यांनी आपल्या अवयवांच्या स्वच्छतेची पूर्ण काळजी घ्यावी. कोणत्याही प्रकारच्या घाणीतून रोग होण्याची शक्यता असते.

* लैंगिक आजाराचा उपचार सुरूवातीस स्वस्त आणि सोपा असतो आणि यामुळे शरीरावर कोणती हानीदेखील होत नाही.

आरोग्यासाठी आवश्यक असलेल्या २० सवयी

* गरिमा पंकज

आपल्या जीवनशैलीचा आणि सवयींचा आपल्या आरोग्यावर खोलवर परिणाम होतो. चला, सरोज सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटलच्या निधी धवनकडून अशाच काही सवयींबद्दल जाणून घेऊया, ज्यातील काही अवलंबून आणि काही सोडून तुम्ही तंदुरुस्तही व्हाल आणि आनंदीदेखील रहाल :

जॉगिंग आणि व्यायाम

दररोज व्यायामाने आणि धावण्यामुळे शरीरातील विषारी पदार्थ घामाद्वारे बाहेर पडतात आणि शरीर तंदुरुस्त राहते. व्यायाम करणे आणि धावण्याने शरीराचे स्नायू भरीव आणि मजबूत बनतात. यामुळे त्वचेत घट्टपणा येतो, ज्यामुळे सुरकुत्यांची समस्या उद्भवत नाही.

कोमट पाण्याचा एक पेला

शरीरात ऊर्जा पातळी राखण्यासाठी दिवसाची सुरुवात कोमट पाणी पिऊन करा. हे पिण्याने शरीराचा चयापचय दर वाढतो आणि शरीरात संपूर्ण दिवस ताजेपणा कायम राहतो. अन्न खाल्ल्यानंतर कोमट पाण्यात लिंबाचा रस मिसळून पिल्याने अन्न सहज पचते.

ग्रीन टी किंवा ब्लॅक कॉफी

ग्रीन टीमध्ये उपस्थित अँटीऑक्सिडंट्स शरीरातील विषारी पदार्थांचे उत्सर्जन करतात आणि शरीरातील अतिरिक्त चरबीदेखील कमी करतात. त्याचप्रमाणे, नॉन-शुगर ब्लॅक कॉफीमध्ये नगण्य कॅलरी असतात, तर कॅल्शियम आणि पोटॅशियम मुबलक प्रमाणात असतात.

फिरणे

हे आवश्यक नाही की आपण सकाळी चालाल तरच आपल्याला फायदे मिळतील. चालणे हा एक असा व्यायाम आहे, जो दिवसा कोणत्याही वेळी केला जाऊ शकतो. दुपारचे जेवण आणि रात्रीच्या जेवणानंतर अर्धा तास चालण्याने अन्न सहज पचते.

खाण्याची एक वेळ

खाण्यासाठी एक वेळ ठरवा आणि त्यानंतर त्याचे अनुसरण करा. सकाळी ८-९ च्या दरम्यान नाश्ता करा, दुपारी १-२ च्या दरम्यान लंच आणि सायंकाळी ७.३० ते ८.३० दरम्यान डिनर. मधल्या लांब गॅपमुळे तुम्हाला स्वत:ला भूक जाणवेल. दुपारचे जेवण आणि रात्रीचे जेवण यांच्यात अंतर जास्त असल्यामुळे आपण संध्याकाळी  ४-५ दरम्यान थोडा हलका नाश्ता घेऊ शकता.

७-८ तास झो

आरोग्यासाठी चांगली आणि पुरेशी झोप खूप महत्वाची आहे. जे लोक रात्री १० वाजता झोपतात आणि ६ वाजता उठतात त्यांना दिवसभर ताजेपणा जाणवतो, तसेच तणाव आणि चिंतेच्या समस्यादेखील अशा लोकांमध्ये कमी पाहायला मिळतात.

मैदानी खेळांना महत्त्व द्या

आजच्या काळात, लोक मॉलमध्ये उपलब्ध असलेल्या गेमिंग क्षेत्रात मुलांना घेऊन जातात, जेथे त्यांचे मनोरंजन तर केले जाते, परंतु त्यांचा शारीरिक आणि मानसिक विकास होत नाही. पूर्वीच्या मुलांना घरात खेळण्याशिवाय बाहेर खेळणेही जास्त आवडायचे ज्यामुळे त्यांचा शारीरिक आणि मानसिक विकास चांगला होत असे.

कुटुंबासमवेत वेळ घालवा

दिवसाला १ तास कुटुंबाला द्या. जेव्हा आपण कुटुंबातील सदस्यांसह वेळ घालवाल, तेव्हा आपण त्यांच्याशी मनातील गोष्टी बोलू शकता आणि त्यांच्याही बाबी समजून घेता.

३ लिटर पाण्याचे सेवन

पाणी केवळ आपली तहानच भागवते असे नाही, तर बऱ्याच आजारांवरील उपचारदेखील आहे. जे लोक दररोज किमान ३ लिटर पाण्याचे सेवन करतात, ते कमी आजारी पडतात, अशा लोकांना पोटाच्या समस्येवरुन कधीच त्रास होत नाही, त्यांची त्वचादेखील चमकत असते आणि त्यांना मुरुमांचा त्रासही होत नाही.

हसणे-हसवणे

हसणे आरोग्यासाठी खूप चांगले असते. हसण्याने एखाद्याचा ताण तर कमी होतोच, शिवाय बरेच आजारही त्याने बरे होतात. स्वत: तर हसाच तसेच इतरांनाही हसवा. मनमोकळे हसण्याने रक्त परिसंचरण योग्य राहते. हसण्यादरम्यान ऑक्सिजनदेखील मोठया प्रमाणात शरीरात पोहोचतो.

भाज्या आणि फळांचे सेवन

फळे आणि भाज्या खाल्ल्याने कर्करोगाचा प्रतिबंध होतो, तर दुसरीकडे हृदयाशी संबंधित आजार होण्याचा धोकाही कमी होतो. यांमध्ये फायबर तसेच व्हिटॅमिन ए, सी, अँटिऑक्सिडेंट्स आणि खनिजे असतात, ज्यामुळे आपल्याला फिट आणि सक्रिय असल्याचे जाणवते.

धूम्रपान करू नका

सिगरेटमध्ये असलेल्या विषारी घटकांमुळे त्वचेला सुरकुती येऊ लागतात आणि ती व्यक्ती वयापूर्वीच म्हातारी दिसू लागते. धूम्रपान केल्यामुळे शरीरात ऑक्सिजनची कमतरता होऊ लागते, ज्यामुळे त्वचा निर्जीव होते. इतकेच नाही तर धूम्रपानाने जननक्षमतेवरदेखील परिणाम होतो. म्हणूनच जर तुम्हाला निरोगी आणि दीर्घायुष्य जगायचे असेल तर आजपासून धूम्रपान सोडा.

थोडा वेळ एकांतात घालवा

दररोज अर्धा तास एकांतात घालवल्याने व्यक्तीला स्वत:ला समजून घेण्याची संधी मिळते. इतकेच नाही तर लोक खासगी गोष्टींवर विचार करू शकतात, ज्यामुळे त्यांना योग्य निर्णय घेण्यात मदत होईल. जे एकांतात वेळ घालवत नाहीत त्यांच्या तुलनेत जे एकांतात वेळ घालवतात ते अधिक शांत आणि आनंदी असतात.

आपली मुद्र्रा सरळ ठेवा

ऑफिसचे काम असो वा घरचे, आपल्या शरीराची मुद्र्रा योग्य ठेवण्यासाठी सरळ उठावे-बसावे. शरीराची मुद्र्रा सरळ न ठेवल्यामुळे अनेकदा पाठीचा त्रास, खांदा दुखणे, मान दुखणे, कंबर दुखणे इत्यादी समस्या होतात.

सोडयाचे सेवन थांबवा

सोडयामुळे केवळ दातच किडत नाहीत तर त्यात अत्याधिक प्रमाणात असलेली रिफाईंड साखर, कॅलरीचे प्रमाण वाढवून लठ्ठपणा वाढविण्याचे कार्य करते. जर आपल्याला कॅलरी कमी करण्याच्या मोहात डाएट सोडा घेणे आवडत असेल तर आपल्याला हे माहित असणे आवश्यक आहे की यामुळे आपल्या मूत्रपिंडाची कार्यक्षमता कमी होते.

निरोगी आहार

जर आपण आपले वजन कमी करण्याची योजना बनवित असाल तर उपाशी पोटी राहण्याची चूक करू नका. आपल्या आहारात प्रॉपर प्रथिने, कॅल्शियम आणि जीवनसत्त्वे समाविष्ट करा.

शरीर आणि घराची साफसफाई

आपले आरोग्य आपल्या शरीराच्या स्वच्छतेबरोबरच घर आणि आजूबाजूच्या स्वच्छतेवरदेखील अवलंबून असते. उन्हाळा असो वा हिवाळा, दररोज आंघोळ केली पाहिजे आणि आंघोळ केल्यावर उन्हात बसून कोमट तेलाने शरीराची मालिश केली पाहिजे.

आठवडयातून एक दिवस उपवास करा

उपवासादरम्यान चरबी वेगाने विरघळने सुरू होते. चरबीयक्त पेशी लॅप्टीन नावाचा हार्मोन सोडतात. यादरम्यान, कमी कॅलरी मिळण्याने लॅप्टिनच्या सक्रियतेवर परिणाम होतो आणि वजन कमी होते. शरीरात पोषण टिकवून ठेवण्यासाठी उपवासादरम्यान ताजी फळे आणि उकडलेल्या हिरव्या भाज्यांचे सेवन केले जाऊ शकते.

खाण्यापूर्वी हात धुवा

दिवसभर माहित नाही आपण किती गोष्टींना स्पर्श करतो, ज्यामुळे असंख्य जिवाणू आपल्या हाताला चिपकतात. जर आपण हात न धुता अन्न खाल्ले तर जीवाणू आपल्या शरीरात अन्नासह प्रवेश करतात जे आपल्याला आजारी करतात.

झोपायच्या आधी दात स्वच्छ करणे

दात निरोगी राखण्यासाठी रात्री ब्रश करायला विसरू नका. यामुळे पट्टिका काढून टाकण्यासदेखील मदद होते, ज्यामुळे दातांत विषाणू तयार होतात.

आरामदायी झोप सकाळची प्रसन्न सुरुवात

* प्रियंका राजे

आपल्या आयुष्याची एक तृतीयांश वर्षं आपण झोपेत घालवतो. खाण्यापिण्याप्रमाणेच झोपही आपल्या आरोग्यासाठी आवश्यक आहे. जर आपण सलग २४ तास जागे राहिलो तर मेंदूची चयापचय क्रिया मंदावते, असं संशोधन सांगतं. आणि असं जर का वारंवार वा दीर्घ काळापर्यंत घडत राहिलं तर आपल्याला अनेक आजार जडू शकतात. आज जवळपास ४५ टक्के लोक निद्रानाशाच्या विकाराने पीडित आहेत.

निद्रानाश ही अशी एक समस्या आहे की, आयुष्यात प्रत्येकालाच कधी ना कधी त्याच्याशी सामना करावाच लागतो. झोप हे आपल्याला निसर्गाकडून मिळालेलं असं एक वरदान आहे की ज्यामुळे दिवसभराच्या मेहनतीमुळे आलेला शीण तत्काळ नाहिसा होतो. आहार, निद्रा, भय आणि मैथुन या अशा चार क्रिया आहेत की निसर्गातील प्रत्येक जीव त्यांच्याशी बांधला गेलेला आहे.

निद्रानाश हा विकार अनेक मानसिक कारणांचा उगम आहे. मनामध्ये जेव्हा असंख्य भावनांचा कल्लोळ चालू असतो, प्रचंड उलथापालथ सुरू असते, तेव्हा लोक रात्रभर झोपू शकत नाहीत. खरं दिवसा जागं राहून काम करण्याकरता माणसाने रात्री झोपावं, अशी व्यवस्था निसर्गानेच केली आहे. नवजात अर्भकं, छोटी बाळं आपला अधिकांश वेळ झोपेत घालवतात. हीच बाळं मोठी झाली की त्यांच्यासाठी किमान ६ ते ८ तास झोप पुरेशी होते.

किती असावी झो?

झोपेची प्रत्येकाची गरज ही वेगवेगळी असते. काही जण कमी झोपूनसुद्धा ताजेतवाने होतात, तर काही जणांना ताजेतवाने होण्यासाठी जास्त झोपेची आवश्यकता असते. आपण किती झोपलो, यापेक्षा जे काही झोपलो, ती झोप गाढ आणि शांत लागणं महत्त्वाचं! जाग आल्यावर शारीरिक आणि मानसिक दोन्ही दृष्टीने आपण ताजेतवाने आणि उत्साही असणं, ही खरी चांगल्या झोपेची खूण! झोपल्यावर दोन वेळा काही कारणाने जरी जाग आली तर अशा वेळी झोपेमध्ये व्यत्यय येतो आणि मग झोप नीट लागत नाही.

आजारांचं मूळ – अपुरी निद्रा

झोप जर पूर्ण झाली नाही तर आपलं शरीर आणि मन दोन्हीही बेचैन होतात. सतत चिडचिड होत राहाते. एक प्रकारचा उदासीनपणा मनामध्ये भरून जातो. एकाग्रता कमी होते. त्यामुळे कामाचं नुकसान होतं. याचबरोबर गैस, डोकेदुखी, बेचैनी, अंगदुखी यांसारख्या व्याधीही जडतात. दीर्घकाळापर्यंत निद्रानाशाचा विकार जडला तर त्यामुळे आपली प्रतिकारशक्ती कमी होते आणि ब्लडप्रेशर, मधुमेह, हृदयविकार, इत्यादी समस्यांना तोंड द्यावं लागतं.

असे चालते निद्राचक्र

रात्री झोपण्याच्या वेळी मेंदूच्या विविध भागांचं कार्य वेगवेगळं असतं. गाढ झोप लागण्यापूर्वी माणूस अनेक अवस्थांमधून जातो. अशा अनेक अवस्थांच्या स्थित्यंतरांमधून तो हलक्या ते गाढ निद्रेच्या अधीन होतो. यासाठी त्याला ५ टप्पे पार पाडावे लागतात आणि यासाठी लागणारा काळ जवळपास ९० मिनिटं इतका असतो.

१९५०मध्ये युजीन असेरिंस्के या संशोधकाने इलेक्ट्रोइंसिफेलोग्राफ या उपकरणाचा वापर केला. या उपकरणाच्या आधारे डॉक्टर्स आता निद्रा आणि तिचे प्रकार यांचा अभ्यास करू शकतात. या संशोधनापूर्वी अशा प्रकारचा अभ्यास शक्य नव्हता. मुख्यत: निद्रेचे दोन प्रकार असतात. पहिला प्रकार, पिरॅमिड आय मूव्हमेंट (आरईएम), याला एक्टीव स्लीप वा पॅरेंडॉक्सिकल स्लीप असं म्हणतात. या प्रकारात व्यक्तीला झोप लवकर येते. दुसरा प्रकार, नॉनरॅपिक आय मूव्हमेंट (एनआरईएम) याचाच अर्थ शांतपणे झोप लागते. अशा वेळी व्यक्तीला स्वप्न पडत नाहीत.

अशी होते सुरुवात

झोपेच्या सुरुवातीला व्यक्ती थोडी जागरुक वा शुद्धीत असते. या दरम्यान मेंदूमध्ये काही लहरी निर्माण होतात. या लहरींना ‘बीटा वेव्ह्ज’ असं म्हणतात. या लहरी असतात छोट्या, पण त्यांची गती मात्र तीव्र असते.

मेंदू मग नंतर जसजसा आरामदायी स्थितीत यायला लागतो, तशा अल्फा वेव्ह्ज उत्पन्न होतात. अशा स्थितीत तुम्ही झोपेत असूनही शांत अवस्थेत नसता, तेव्हा त्या स्थितीला ‘हिप्नॅगॉगिक हॅल्यूसिनेशस’ असं म्हणतात. आपण खाली पडतोय किंवा आपल्याला कोणीतरी हाका मारतंय असा भास या स्थितीत असताना होतो.

काम असं होतं

आपल्या शरीरात एक जैविक घड्याळ म्हणजेच मास्टर बायॉलॉजिकल क्लॉक असतं. या घड्याळाच्या आधारे व्यक्तीच्या झोपण्याच्या उठण्याच्या वेळा निर्धारित होत असतात. हे घड्याळ प्रकाशाच्या संपर्कात येताच जी प्रतिक्रिया होते, तिला ‘सरकेडियन रिदम’ असं म्हणतात.

हलकी आणि गाढ निद्रा यातील फरक

झोप जेव्हा हलकी लागते, तेव्हा थोड्याशा आवाजानेही जाग येते. अशा लोकांची झोप दोन तासांत तुटते पण जेव्हा ३-४ तासांच्या आधी तुम्हाला जाग येत नसेल तर ती गाढ निद्रा!

कोणती वेळ उत्तम?

झोपण्यासाठी सगळ्यात उत्तम काळ म्हणजे रात्री १० ते सकाळी ६पर्यंतचा काळ. यात एखादा तास मागेपुढे होणं, हे चालेल, परंतु जर रात्री खूप उशिरा झोपत असाल तर शरीराला ताजंतवानं होण्यासाठी जास्त झोपेची गरज असते. काही जण रात्रभर काम करतात आणि दिवसा झोपतात. आरोग्याच्या दृष्टीने ही गोष्ट चांगली नाही.

रात्रभर जागणे आणि….

आपलं शरीर हे सूर्याच्या दिनक्रमाप्रमाणे काम करतं. त्यामुळे सकाळी जागणं आणि रात्री झोपणं, हेच योग्य! जर एखादी व्यक्ती रात्री जागून सकाळी झोपत असेल, तर त्याच्या शरीराचं घड्याळ म्हणजेच बॉडीक्लॉक बदलतं. दिनक्रम असाच चालू ठेवलात, तर काही हरकत नसते. परंतु वारंवार जर यात बदल होत गेला तर मात्र शरीर या गोष्टीशी जुळवून घेऊ शकत नाही.

झोपेची योग्य पद्धत

ज्यामध्ये तनामनाला आराम मिळतो, ती पद्धत योग्य! तुम्ही कुशीवर झोपा वा सरळ झोपा, तुम्हाला आराम मिळाला की झालं! कुशीवर झोपल्याचा फायदा असा की त्यामुळे घोरण्याचं प्रमाण कमी होऊ शकतं. तुम्ही कोणत्याही कुशीवर झोपलात, तरी चालू शकतं, कारण एकदा का झोप लागली की तुम्ही कोणत्या कुशीवर झोपला आहात, याचा पत्ताच लागत नाही. कुशीवर झोपतानाही काही जण बऱ्याच वेळा कूस बदलतात, तर काही जण दोन वेळासुद्धा बदलत नाहीत.

झोप न येण्याची कारणं

झोप न येण्याची अनेक कारणं असतात. कधी ताप येणं, जखम, वेदना यामुळे नीट झोप लागत नाही, तर कधी जास्त प्रवास केला, वारंवार झोपेच्या वेळा बदलल्या, वेगवेगळ्या पाळ्यांमध्ये काम केलं तर झोप लागत नाही. दिवसा जास्त झोपणं हेसुद्धा रात्री नीट न झोप लागण्याचं कारण असू शकतं, परंतु ही सर्व कारणं तत्कालिक आहेत. याशिवाय निद्रानाशाची समस्या दीर्घकाळ सतावत असेल तर त्याची कारणं नैराश्य, अतिभय, तणाव, अतिप्रमाणात दारू सेवन वा दुसऱ्या नशेची सवय तसंच याशिवाय काही औषधं हीसुद्धा असू शकतात. पार्किसन्स, हायपरटेन्शन, डिप्रेशन वा नैराश्य यासाठी घेतली जाणारी औषधंही तुमची रात्रीची झोप बिघडवू शकतात.

उपाय

पहिली गोष्ट म्हणजे झोप न येणे, ही समस्या म्हणजेच तुमचा आजार आहे की दुसऱ्या कुठल्या आजाराचं कारण आहे हे समजून घ्या. त्यानंतर असं का होतंय, याचा विचार करा आणि योग्य माहितीसाठी सरळ डॉक्टरांना जाऊन भेटा!

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें