* प्रियंका राजे
आपल्या आयुष्याची एक तृतीयांश वर्षं आपण झोपेत घालवतो. खाण्यापिण्याप्रमाणेच झोपही आपल्या आरोग्यासाठी आवश्यक आहे. जर आपण सलग २४ तास जागे राहिलो तर मेंदूची चयापचय क्रिया मंदावते, असं संशोधन सांगतं. आणि असं जर का वारंवार वा दीर्घ काळापर्यंत घडत राहिलं तर आपल्याला अनेक आजार जडू शकतात. आज जवळपास ४५ टक्के लोक निद्रानाशाच्या विकाराने पीडित आहेत.
निद्रानाश ही अशी एक समस्या आहे की, आयुष्यात प्रत्येकालाच कधी ना कधी त्याच्याशी सामना करावाच लागतो. झोप हे आपल्याला निसर्गाकडून मिळालेलं असं एक वरदान आहे की ज्यामुळे दिवसभराच्या मेहनतीमुळे आलेला शीण तत्काळ नाहिसा होतो. आहार, निद्रा, भय आणि मैथुन या अशा चार क्रिया आहेत की निसर्गातील प्रत्येक जीव त्यांच्याशी बांधला गेलेला आहे.
निद्रानाश हा विकार अनेक मानसिक कारणांचा उगम आहे. मनामध्ये जेव्हा असंख्य भावनांचा कल्लोळ चालू असतो, प्रचंड उलथापालथ सुरू असते, तेव्हा लोक रात्रभर झोपू शकत नाहीत. खरं दिवसा जागं राहून काम करण्याकरता माणसाने रात्री झोपावं, अशी व्यवस्था निसर्गानेच केली आहे. नवजात अर्भकं, छोटी बाळं आपला अधिकांश वेळ झोपेत घालवतात. हीच बाळं मोठी झाली की त्यांच्यासाठी किमान ६ ते ८ तास झोप पुरेशी होते.
किती असावी झोप?
झोपेची प्रत्येकाची गरज ही वेगवेगळी असते. काही जण कमी झोपूनसुद्धा ताजेतवाने होतात, तर काही जणांना ताजेतवाने होण्यासाठी जास्त झोपेची आवश्यकता असते. आपण किती झोपलो, यापेक्षा जे काही झोपलो, ती झोप गाढ आणि शांत लागणं महत्त्वाचं! जाग आल्यावर शारीरिक आणि मानसिक दोन्ही दृष्टीने आपण ताजेतवाने आणि उत्साही असणं, ही खरी चांगल्या झोपेची खूण! झोपल्यावर दोन वेळा काही कारणाने जरी जाग आली तर अशा वेळी झोपेमध्ये व्यत्यय येतो आणि मग झोप नीट लागत नाही.
आजारांचं मूळ - अपुरी निद्रा
झोप जर पूर्ण झाली नाही तर आपलं शरीर आणि मन दोन्हीही बेचैन होतात. सतत चिडचिड होत राहाते. एक प्रकारचा उदासीनपणा मनामध्ये भरून जातो. एकाग्रता कमी होते. त्यामुळे कामाचं नुकसान होतं. याचबरोबर गैस, डोकेदुखी, बेचैनी, अंगदुखी यांसारख्या व्याधीही जडतात. दीर्घकाळापर्यंत निद्रानाशाचा विकार जडला तर त्यामुळे आपली प्रतिकारशक्ती कमी होते आणि ब्लडप्रेशर, मधुमेह, हृदयविकार, इत्यादी समस्यांना तोंड द्यावं लागतं.
