* बीरेंद्र बरियार ज्योती
बिहारमध्ये सरकारी शाळा आणि कॉलेजांमध्ये शिक्षणाची जी दुरावस्था सुरू आहे, त्यामुळे कोचिंग क्लासेसची अमरवेल खूपच फुलत चालली आहे.
खरंतर कोचिंगच्या फुलण्यामागे सरकारी शिक्षणाला एका षड्यंत्राअंतर्गत पांगळं बनवून ठेवणं आहे. पाटणा विश्व विद्यालयाचे निवृत्त प्रोफेसर जगन्नाथ प्रसाद सांगतात की, जर सरकारी शाळाकॉलेजांत चांगलं शिक्षण दिलं गेलं तर कोचिंग इन्स्टिट्यूट्स वाढलेच नसते. सरकारी शाळाकॉलेजांतील शिक्षक मोठा पगार मिळवूनसुद्धा शिक्षणाच्या बाबतीत निष्काळजीपणा करत असतात आणि तेच शिक्षक खाजगी कोचिंग संस्थांमध्ये जाऊन पूर्ण लक्ष देऊन शिकवतात. अनेक सरकारी शिक्षक तर आपल्या घरातच कोचिंग सेंटर चालवतात आणि चांगली कमाई करतात. सरकारी शिक्षक जितकं मन लावून मुलांना कोचिंग सेंटर्समध्ये शिकवतात, त्यातील ५० टक्के जरी त्यांनी सरकारी शाळा, कॉलेजांत शिकवलं तर मुलांना वेगळ्या कोचिंगची गरजच पडणार नाही.
राज्यात सरकार दरवर्षी शिक्षणावर अब्जावधी रूपये खर्च करते, त्यानंतरही मुलांना उत्तम शिक्षणासाठी कोचिंग सेंटर्सवर राहावं लागतं. बिहारमध्ये २०१५-१६ साली शिक्षणावर जवळ जवळ २२ हजार कोटी रूपये खर्च केले गेले. त्याशिवाय केंद्र शासनही शिक्षणाच्या नावावर वेगळे पैसे देतं. प्राथमिक शिक्षणासाठी ११ हजार कोटी, माध्यमिक शिक्षणासाठी ६ हजार कोटी, विद्यापीठ शिक्षणासाठी ५ हजार कोटी आणि प्रौढ शिक्षणासाठी २५५ कोटी रुपये खर्च केले गेले. इतकी मोठी रक्कम खर्च करुनही राज्यात ज्या वेगाने शिक्षणाची दुरावस्था वाढत चालली आहे. त्यापेक्षाही कितीतरी पटीने शिक्षणाची खाजगी बाजारपेठ फुलत चालली आहे.
स्वप्नं दाखवून लुबाडणूक
सरकारचं मत आहे की राज्यात जवळ जवळ १५०० कोटीपेक्षाही जास्त कोचिंगचा व्यवसाय आहे आणि जवळ जवळ एक लक्ष लोक याचा पुरेपूर फायदा घेत आहेत. कोचिंग उद्योग रेल्वेच्या गँगमनपासून आयएएस अधिकारी बनवण्यापर्यंतची स्वप्नं विद्यार्थ्यांना दाखवतं. यूपीएससी, स्टेट पीएससी, एसएससी, रेल्वे, बँकिंग, मॅनेजमेण्ट, क्लार्क इत्यादी स्पर्धात्मक परीक्षांची तयारी करण्याबरोबरच कम्प्युटर कोर्स आणि इंग्लिश स्पीकिंग कोर्सच्या नावावरही कोचिंग संचालक पैशांमध्ये लोळत आहेत. रेल्वे, बँकिंग, कर्मचारी चयन आयोग इत्यादी परीक्षांची तयारी करणारे जवळजवळ तीन लाख, मेडिकल आणि इंजिनीयरिंगची तयारी करणारी २ लाख आणि प्रशासनिक व मॅनेजमेंट परीक्षांची तयारी करणारे जवळ जवळ ७५ लाख विद्यार्थी दर वर्षी कोचिंग इन्स्टिट्यूट्सच्या भरवशावर परीक्षा पास करण्याचं स्वप्नं पाहातात, जे बिहारच्या कोचिंग संस्थांच्या नेटवर्कला प्रत्येक वर्षी आणखीन मजबूत बनवतात.
