जेव्हा जाल फर्स्ट डेटवर

* पूनम अहमद

स्वधाचा उत्साह तिच्याकडे बघूनच लक्षात येत होता. अनिमेशसोबत फर्स्ट डेटवर जायचे होते. काय घालू, कशी तयार होऊ आठवडाभर हाच विचार डोक्यात घोळत होता. तिची इच्छा होती की तिने खूप स्मार्ट दिसावे. हँडसम अनिमेशची नजर तिच्या सौंदर्यावर खिळून राहिली पाहिजे. एवढया दिवसांनंतर प्रकरण फर्स्ट डेटपर्यंत येऊन पोहोचलं होतं.

अनिमेशने तिला पवई, मुंबई येथील एका शानदार रेस्टॉरंटमध्ये बोलावले होते. संडेलाच दोघांचेही ऑफिसेस बंद असत. दोघेही लंचला भेटणार होते.

खूप विचार करून स्वधाने एका मॉलच्या फॅशन हाउसमधून अतिशय आधुनिक आणि रिव्हिलिंग ड्रेस खरेदी केला. गुडघ्याच्या वर असलेला स्लिव्हले, ऑफ शोल्डर वन पीस घालून ती अनिमेशला भेटायला आली होती.

अनिमेशने मोकळेपणाने तिचे स्वागत केले आणि मग हलक्या फुलक्या गप्पा दोघांमध्ये सुरू झाल्या. बसल्यावर स्वधाचा ड्रेस इतका छोटा होता की ती स्वत:च तो वारंवार सावरत होती आणि त्यामुळे तिला अनकंफर्टेबलही वाटत होते. वेटरला ऑर्डर देतानाही ती कधी गळयाकडून ड्रेस वर करत होती तर कधी ड्रेस गुडघ्यावरून खाली खेचत होती. तो ड्रेस फारच रिव्हिलिंग होता.

अनिमेशच्या नजरेतून स्वधाची ही असहजता सुटली नाही. लंच करताना गप्पा गोष्टी तर होत होत्या पण जसे स्वधाला वाटत होते तसे काहीच घडले नाही. अनिमेश पुन्हा कधी सेकंड डेटवर गेलाच नाही. तशी वेळच आली नाही. तो आपल्या मित्रांना सांगत होता, ‘‘अरे, ती तर सारखे आपले कपडे वर खालीच करत होती. तिचे संपूर्ण लक्ष स्वत:च्या ड्रेसकडेच होते. काय गरज होती इतके अंगप्रदर्शन करण्याची? एवढी पण काय घाई?’’

जेव्हा स्वधाच्या कानांपर्यंत ही बातमी येऊन पोहोचली तेव्हा तिला फार वाईट वाटते.

तुम्हीसुद्धा तुमच्या पहिल्या डेटवर जात असाल तर आपले कपडे निवडताना फार सावधगिरीने निवडा. तुमचे कपडे हे आधुनिक तर असावेत पण त्याचबरोबर   शालीन आणि मर्यादेत असावेत. तुमचा मित्र तुमच्या व्यक्तिमत्त्वाने, स्वभाव, वर्तनाने  प्रभावित झाला तर ते उत्तम. भविष्यात त्याच्यासमोर कितीतरी प्रकारचे ड्रेसेस घालण्याची संधी तुम्हाला मिळेलच, पण फर्स्ट डेटवर आपलं आब राखलं जाईल असेच कपडे परिधान करा.

बेपर्वा राहू नका

अनन्याला सुजीतने फर्स्ट डेटसाठी तयार केले होते. कॉलेजच्या एक वर्षाच्या परिचयानंतर ती त्याच्यासोबत डिनरला जाण्यासाठी तयार झाली होती. कोणालाही न कळवता ती सुजीतसोबत बनारसच्या बाहेरील एका हॉटेलमध्ये गेली. अनन्याला मनातून सुजीत आवडत होता. कॉलेजमध्ये खूप मुली सुजीतवर मरत होत्या. सुजीत बोलण्यात एकदम पटाईत होता. थोडयाच वेळात ऑर्डर वगैरे देऊन झाल्यावर सुजीत अनन्याच्या अगदी शेजारीच येऊन बसला. कधी तिचा हात पकड तर कधी कंबरेवरून हात फिरव असे करू लागला.

सुरुवातीला तर अनन्याला यात काही वावगे वाटले नाही, पण जेव्हा सुजीतचे हात आपली मर्यादा सोडू लागले तेव्हा मात्र अनन्याने त्याला थांबवले. तेव्हा सुजीत म्हणाला, ‘‘अरे, डेटवर आलो आहोत ना, अजून तर बरेच काही व्हायचे बाकी आहे. नर्व्हस का होतेस?’’

‘‘म्हणजे?’’

‘‘अगं, डिनरनंतर माझ्या फ्लॅटवर जाऊ. आज घरात कोणीच नाहीए. मस्ती करू, मग नंतर रात्री मी तुला घरी सोडीन.’’

‘‘नको नको, आधीच आपण घरापासून १४ किलोमीटर दूर आहोत, इथून आपण सरळ घरीच जायचे.’’

‘‘प्रश्नच येत नाही, माझ्या फ्लॅटवरच जायचे,’’ असे म्हणून सुजीतच्या चेहऱ्याचा रंग थोडा पालटला, तेव्हा अनन्याच्या लक्षात आले की तिच्याकडून चूक झाली आहे.

इथून घरी कसे जाता येईल याचा विचार ती करू लागली. फर्स्ट डेटवर तिला असेच वाटले होते की बस खायचेप्यायचे, गप्पा मारायच्या आणि एकमेकांना ओळखायचे, पण सुजीतचा इरादा योग्य नव्हता.

सुजीतने विचारले, ‘‘कोणाला घरी सांगून तर आली नाहीस ना?’’

अनन्याच्या तोंडून खरे उत्तर आले, ‘‘नाही,’’

‘‘गुड,’’ असे म्हणून सुजीत जेव्हा हसला तेव्हा ते काही अनन्याला आवडले नाही. रात्री ९ वाजता अनन्या सुजीतच्या बाईकवर बसून हॉटेलमधून निघाली. सुजीतने तिचे ऐकलेच नाही. तो तिला आपल्या बिल्डिंगमध्ये घेऊन गेला. जिथे आधीपासूनच २ मुले वाट पाहत उभी होती. ते सुजीतला पाहून म्हणाले, ‘‘किती उशीर केलास, आम्ही तर कधीपासून वाट पाहत आहोत.’’

सुजीत बाईक पार्क करत म्हणाला, ‘‘आधी ओळख तर करून घ्या, अनन्या हे माझे मित्र – रवी आणि अनुप.’’

त्या दोघांनी ज्या नजरेने अनन्याकडे पाहिले, ती मनातल्या मनात चरकली. तिला त्या मुलांचे हेतू काही योग्य वाटले नाहीत आणि ते नव्हतेही.

अनन्या लगेच म्हणाली, ‘‘मी आता घरी जात आहे.’’ त्यावर तिघेही एकत्रच बोलले, ‘‘नाही नाही वर जाऊया.’’

जवळूनच २-३ लोक जात होते. त्याचवेळी अनन्या त्यांना बाय करत त्या अनोळखी लोकांसोबत चालायला लागत एकदम रस्त्यावर आली आणि ऑटो पकडून तडक आपल्या घरी निघून आली.

पूर्ण रस्ताभर एका मोठया दुर्घटनेतून वाचल्यामुळे तिच्या डोळयातून अश्रूंच्या धाराच लागल्या होत्या. ती आज वाचली होती.

म्हणजे डेट काही वाईट अनुभव ठरणार नाही

कधीही ही चूक करू नका की तुम्ही फर्स्ट डेटवर जात आहात आणि तुमच्या एखाद्या मैत्रिणीला किंवा घरातल्या कोणालाही हे माहीतच नाही. आपल्या मित्राचा परिचय, फोन नंबर आणि घरचा पत्ता हे सांगूनच जा. तुमच्या घरच्यांपैकी कुणाला तुम्ही कुठे आहात, कोणासोबत आहात हे माहिती असणे आवश्यक आहे. शक्य झाल्यास बोलता बोलता आपल्या मित्राला हे सांगा की तुम्ही घरी सांगून आला आहात. फर्स्ट डेट एखादा वाईट अनुभव देणारी नसावी, हे जरूर लक्षात ठेवा.

फर्स्ट डेट खरंतर अशी वेळ असते, जेव्हा तुम्ही एकमेकांना जाणून घेत असता. पारंपरिक पद्धतीने मुलगाच पहिल्या डेटचा खर्च करतो. पण आता काळ बदलला आहे. मुलीला जर मुलाला इम्प्रेस करायचे असेल तर ती बिल येताच तिचा शेअर भरण्याची ऑफर करू शकते.

फर्स्ट डेटवर काय गिफ्ट घ्यावे हा विचार स्ट्रेसफुल असू शकतो. जे काही भेट म्हणून द्याल त्याने तुमची प्रतिमा चांगली राहील याची काळजी घ्या. छोटेसेच गिफ्ट घ्या. फार महागातले नको, पण हे दर्शवणारे हवे की तुम्ही त्याला किती चांगल्याप्रकारे ओळखत आहात. आपली पसंती चांगली ठेवा. गिफ्ट छोटे असावे, वजनदार नसावे. काहीतरी सिम्पल द्या, देताना चेहरा रिलॅक्स ठेवा तेव्हाच तुम्ही त्या क्षणांचा मनापासून आनंद घेऊ शकता. जर त्याला वाचनाची आवड असेल, तर तुम्ही एखादे पुस्तक भेट म्हणून घेऊन जाऊ शकता. पुस्तक खरेदी करताना विवादास्पद विषय टाळा आणि पुस्तक आकाराने लहान असू द्या. क्रिएटिव्हिटी इम्प्रेस करतेच. असे गिफ्ट द्या, जे आपसांत शेअर करू शकाल जसे की एखाद्या कॉन्सर्ट, प्रदर्शन किंवा नाटकाचे तिकिट.

पहिली परदेश यात्रा बनवा संस्मरणीय

* गृहशोभिका टीम

आम्ही प्रवासातल्या चांगली-वाईट अनुभवांसाठी तयार असाल तर नवीन गोष्टी ट्राय करायला बिलकुल घाबरू नका. पहिल्यांदाच देशाबाहेर जाताना अशा कित्येक गोष्टींचा सामना करावा लागतो, ज्या तुम्ही कधीच केलेल्या नसतात. अशावेळेस कोणत्या गोष्टींवर लक्ष ठेवून तुम्ही बनू शकता स्मार्ट ट्रॅव्हलर,जाणून घेऊ आज याबाबत.

हॉटेलऐवजी हॉस्टेलमध्ये थांबा आणि खूप सामान पॅक करू नका

पहिल्यांदाच परदेशात जात असाल तर प्रत्येक बाबतीत जागरूक असणं खूप जरुरी आहे, ज्यात बजेटचाही समावेश असतो. अशावेळेस तुम्ही हॉटेलमध्ये उतरण्यापेक्षा होस्टेलवर उतरणं योग्य ठरेल, जे की फक्त बजेटच्याच दृष्टीनं योग्य नाही तर तुम्हाला वेगवेगळया देशातून आलेल्या इतरही प्रवाशांना भेटायची संधी मिळते. जी अनुभवाशिवाय तुमच्या प्रवासातही कित्येकदा फायदेशीर ठरते. हॉटेल लक्झरीच्या बाबतीत फार टेंशन घ्यायची गरज नाही, कारण तुमचा जास्तीत जास्त वेळ फिरण्यात जातो. याशिवाय तुमच्याजवळ जितकं कमी सामान असेल, तितकं तुम्हाला एका जागेवरून दुसरीकडे मुव्ह व्हायचे चान्सेस जास्त असतात.

२-३ दिवसांपेक्षा जास्त बुकिंग करू नका आणि पत्ता जरूर लिहून घ्या

असं यासाठी की नवीन जागेत खूप पर्याय माहीत नसतात. काही दिवस राहिल्यावर जर तुम्हाला दुसरा चांगला पर्याय मिळाला तर तुम्ही सहज चेक आउट करून मुव्ह होऊ शकता. याशिवाय तुम्ही जिथे उतरता आहेत तिथला पत्ता डायरीत लिहून ठेवा किंवा प्रिंट आउट जवळ ठेवा, कारण जर फोनची बॅटरी लो असेल आणि फोन चार्ज करायला मिळाला नाही तर प्रॉब्लेम होऊ शकतो.

लोकल रेस्टॉरंटमध्ये खाण्याची मजा अनुभवा

खाणंपिणं कोणत्याही देशाचं कल्चर जाणून घेण्याचं व समजून घ्यायचं उत्तम माध्यम आहे म्हणून हे कोणत्याही प्रकारे टाळू नका. जिथे मोठ मोठ्या रेस्टॉरंटमध्ये तुमच्या मनाप्रमाणे आणि काही खास डिशेज मेनूत बघायला आणि खायला मिळतात, तिथे स्ट्रीट फूड आणि लोकल रेस्टारंटमध्ये तुम्ही निरनिराळया चवींची मजा लुटू शकता.

खूप कॅश सोबत घेऊ नका

तुम्ही तुमच्या आंतरराष्ट्रीय डेबिट कार्डने कॅश काढू शकता आणि जर तुमच्याजवळ कार्ड नसेल तर प्रीपेड ट्रॅव्हल कार्डचा पर्याय तुमच्याकडे उपलब्ध आहे, ज्याला एक्टिवेट व्हायला फक्त एक दिवस लागतो. परंतु जिथे फिरायला जाणार असाल, त्या देशाचं चलन जरुर बाळगा, जे इमरजंसीत कामी येईल.

एअरपोर्ट टॅक्सी ऐवजी पब्लिक ट्रान्सपोर्ट घ्या

एअरपोर्ट टॅक्सीचे पैसे कित्येकदा हॉटेल बुकिंगमधेच समाविष्ट असतात. परंतु तुम्ही हे बजेटमधून कॅन्सल करून थोडे पैसे वाचवू शकता. बाहेरच्या देशात खाजगी टॅक्सिपेक्षा पब्लिक ट्रान्सपोर्ट स्वस्त आणि मस्त आहे. याशिवाय पब्लिक ट्रान्सपोर्टमधील लोकांशी बोलून तुम्ही अजून काही फिरण्याच्या जागा माहिती करून घेऊ शकता.

एअरपोर्टवर सिमकार्ड विकत घेणं टाळा

दुसऱ्या देशात जाऊन सिम कार्ड विकत घेणं फार जरुरी असतं, मग ते एअरपोर्टवर घेण्याऐवजी लोकल किंवा सुपरमार्केटमधून घ्या. हे तुम्हाला कमी पैशात मिळेल. एअरपोर्टवर याची किंमत खूप जास्त असते. तशी तुम्ही सिमसाठी आजूबाजूच्या लोकांची मदतही घेऊ शकता.

कोरोना काळातील अनुभव आणि बदल

– मधु शर्मा कटिहा

कोरोना काळ असा काळ आहे ज्याची कधी कोणी कल्पनादेखील केली नव्हती. कोरोनाव्हायरसचा कहर अशाप्रकारे झाला आहे, की मनुष्य ज्याला सामाजिक प्राणी म्हटले जाते, त्यालाच समाजापासून अंतर बनवून राहणे भाग पडत आहे. हा असा काळ आहे जेव्हा अडचणीदेखील नव्या नव्या आहेत आणि त्यांचे निराकरणदेखील. कोरोना आता इतक्या लवकर जाणार नाहीए. त्यामुळे कोरोना काळात घेतले जाणारे काही निर्णयदेखील आता पुष्कळ काळापर्यंत सोबत राहतील. एक नजर टाकूया विविध क्षेत्रांमध्ये होत असलेल्या त्यांच्या बदलांवर, जे येणाऱ्या भविष्यात जीवनाचा अविभाज्य घटक बनवणार आहेत.

डिजिटल क्रांती

लॉकडाऊनच्या काळात विविध क्षेत्रांत इंटरनेटवर अवलंबित्व वाढले आहे. कॉम्प्युटर, लॅपटॉप, मोबाईल फोन जीवनाची महत्त्वाची अंगे बनून समोर आली आहेत. एका रिपोर्टनुसार भारतात लॉकडाऊनदरम्यान इंटरनेटच्या वापरात १३ टक्के वाढ झालेली आहे.

नव्या मालिकांची शूटिंग न झाल्यामुळे टीव्हीवर जुने कार्यक्रम पुन्हा दाखवले जात आहेत. यामुळे मनोरंजनासाठी लोक इंटरनेटचा आधार घेत आहेत. जवळपास १.५ करोड लोकांचे नेटफ्लिक्स जोडले जाणे इंटरनेटवर लोकांचे अवलंबित्व दाखवते.

शिक्षण क्षेत्रात ऑनलाईन क्लासेसची सुरुवात झाली आहे. शिक्षण तज्ज्ञांचे मानणे आहे, की उच्च शिक्षण क्षेत्रात डिजिटल क्रांती आता दूरची गोष्ट नाही. भविष्यात या गोष्टीवर विचारविनिमय करून शिक्षणाचा काही भाग वर्गात, तर काही ऑनलाईन करवला जाऊ शकतो.

या दिवसांत विविध कार्यालयांमधील बहुतांश कर्मचारी वर्क फ्रॉम होम करीत आहेत. प्रायव्हेट आणि सरकारी दोन्ही कार्यालयांमध्ये बैठका गुगल, हँग आउट आणि झुमसारख्या अॅप्सवर होत आहेत. केंद्र आणि राज्य सरकारांच्या मंत्र्यांच्या आपसातील मिटींग्स आणि विविध क्षेत्रांवर नजर ठेवण्याचे कार्यदेखील ऑनलाईन केले जात आहे. व्हिडीओ कॉन्फरन्सिंगचे हे रूप एका मर्यादेपर्यंत भविष्यातदेखील आपलेसे केले जाईल. कार्यालयांत दररोजच्या मिटिंगमध्ये खाणे-पिणे आणि कर्मचाऱ्यांच्या राहण्याच्या व्यवस्थेत पुष्कळ खर्च होत होता.

सरकारी अधिकारी दीपक खुराना यांचे म्हणणे आहे, की येणाऱ्या काळात मिटींग्स ऑनलाइनदेखील होऊ लागतील. यामुळे वेळ आणि पैसे दोन्हींची बचत होईल.

टेक्निक्सच्या नव्या वापरापासून फिल्मी जगतदेखील वेगळे राहिलेले नाही. विशेषज्ञांच्या अनुसार लॉकडाऊननंतर जेव्हा फिल्म आणि टीव्ही सिरियल्सचे शूटिंग होईल तेव्हा सोशल डिस्टंसिंग लक्षात घेत अंतरंग दृश्य प्रत्येक कलाकाराकडून वेगवेगळे करवून घेऊन शूट केले जातील आणि त्या तुकडयांना टेक्निकच्या सहाय्याने जोडले जाईल.

मास्कची सोबत

कोरोनाव्हायरसपासून बचावासाठी मास्क घालणे अशात अनिवार्य झाले आहे. मास्क आता दीर्घकाळापर्यंतचा साथीदार असणार आहे. याचा भविष्यात वापर फक्त व्हायरसपासून बचाव असणार नाही, तर रोजगाराच्या नव्या संधी देणारादेखील ठरेल.

वाईट काळाचा संधीसारखा वापर करीत बाजारात आतापासूनच विविध प्रकारचे मास्क येऊ लागले आहेत. भारतात मधुबनी आणि मंजुषा पेंटिंगवाले मास्क, डिझायनर्सनी तयार केलेले, प्रिंटेड आणि मेसेज लिहिलेले, तसेच सुती कापडांचे तीन थर असणारे आणि कप मास्क आलेले आहेत.

मूकबधिर ओठांच्या हालचाली आणि चेहऱ्यांचे हावभावावरून बोलणे समजतात आणि समजावतात. मास्कमध्ये चेहरा लपला जाण्याने त्यांना समस्या होऊ नये यासाठी पारदर्शक मास्क बनवण्याचादेखील निर्णय घेतला गेलेला आहे.

मास्क लावण्याने व्यक्तिचा अर्धा चेहराच दिसतो. परिणामस्वरूपी कित्येक वेळा ओळखणे कठीण होते. ही गोष्ट लक्षात घेत केरळच्या कोट्टायम आणि कोचीमधील काही डिजिटल स्टुडिओमध्ये मास्कवर चेहऱ्याचा तो भाग प्रिंट करण्याचे कार्य सुरू केले आहे, जो मास्कच्या पाठीमागे लपला जात होता. हा मास्क लावल्यावरदेखील व्यक्ती ओळखण्यात अडचण येणार नाही. हे टेक्निक लवकरच भारताच्या विविध क्षेत्रांमध्ये येणार आहे.

हे तर आता निश्चित आहे, की मास्क भविष्यात जीवनाचे महत्त्वाचे अंग बनेल. हे घालणे आता किती आवश्यक होणार आहे, हे दर्शवण्यासाठी बीच वेअर बनवणाऱ्या इटलीच्या एका डिझायनरने बिकिनीसोबत मॅचिंग मास्क बनवून एका मॉडेलला फोटोमध्ये घातलेले दाखवले आणि त्याला ट्रायकिनी नाव दिले.

स्वच्छतेशी संबंध

कोरोना काळात सगळे स्वच्छतेविषयी सावध झाले आहेत. वारंवार साबणाने हात धुणे, फळे, भाज्या मीठ किंवा कोमट पाण्याने धुणे आणि घराच्या आजूबाजूच्या भागाला सॅनिटाईझ करणे शिकले आहेत. स्वच्छतेची ही सवय येणाऱ्या काळात दररोजच्या सवयींमध्ये सामील होईल. लोकांच्या जागोजागी थुंकून घाण पसरवण्याच्या सवयीवरदेखील आता लगाम लागेल. कोरोनाव्हायरसचे भय लोकांच्या मनात राहील आणि ते स्वत: थुंकण्याची सवय सोडण्यासोबतच ते करणाऱ्या लोकांनादेखील अवश्य टोकतील.

बिना बँड बाजा आणि वरातीचे विवाह

लॉकडाऊनमध्ये बहुतेक लग्ने स्थगित होत आहेत, परंतु काही जोडयांनी कोर्टात विवाह केला आहे आणि काहींनी फक्त कौटुंबिक सदस्यांच्या उपस्थितीत विवाह संपन्न करवून घेतला आहे. मागच्या दिवसांमध्ये उत्तर प्रदेशात सोनू आणि ज्योतीचा विवाह १० लोकांच्या उपस्थितीत झाला. जिथे सोनू फक्त ३ लोकांच्या वऱ्हाडासोबत सासरी पोहोचला, तिथे ज्योतीच्या घरून पाच सदस्य या विवाहात सामील झाले.

लॉकडाऊन ३.० मध्ये गृह मंत्रालयाद्वारे प्रस्तुत केलेल्या सूचनांच्या अनुसार विवाह समारंभात ५० लोकच सामील होऊ शकतात, तरी काही राज्यांनी ही संख्या आणखी कमी ठेवलेली आहे. सोशल डिस्टंसिंगसाठी हे योग्यदेखील आहे. कोरोना काळानंतरदेखील दीर्घकाळापर्यंत समारंभांमध्ये गर्दी न जमवून मर्यादित संख्येत लोकांची उपस्थिती राहील अशी आशा आहे. याचे एक कारण कोरोनाच्या भयामुळे आपसात अंतर ठेवणे आहे, तर दुसरे कारण व्यर्थ खर्च रोखणे असेल.

कोरोना काळात आलेल्या आर्थिक संकटामुळे खर्च चहूकडून कमी करण्याची सवय आता लावावी लागेलच. अर्थ तज्ञांचे मानणे आहे की शंभर वर्षात असे आर्थिक संकट आलेले आहे.

तुम्ही आहात तर आम्ही आहोत

कोरोना विरुद्ध लढल्या जाणार या युद्धात डॉक्टर्स, पोलीस आणि सफाई कर्मचारी महत्त्वाची भूमिका वठवत आहेत. समाज त्यांचे महत्त्व जाणत आहे आणि त्यांना सन्मानितदेखील केले जात आहे. आत्तापर्यंत समाज, जो सफाई कर्मचाऱ्यांपासून अंतर ठेवून राहायचा, शक्यता आहे की आता समजेल की यांची एका दिवसाची अनुपस्थितीदेखील किती जाणवते. आता यांना यथोचित सन्मान दिला जाईल.

जीवनात कुटुंबाची भूमिकादेखील या लॉकडाऊनदरम्यान सगळे समजून चुकले आहेत. दिल्लीच्या पटेल नगरमध्ये राहणाऱ्या मनीषचे म्हणणे आहे की रोजच्या धावपळीच्या जीवनात त्यांना ना मुलांसोबत वेळ घालवण्याची संधी मिळायची आणि ना आपल्या सासू-सासऱ्यांसोबत. लॉकडाऊनदरम्यान सर्वांना एकत्र वेळ घालवण्याची जी संधी मिळाली आहे त्यामुळे आपसातील बंध विकसित झालेला आहे. भविष्यातदेखील अशाच प्रकारे वडीलधारे नव्या पिढीच्या समस्यांना समजून घेतील तसेच नवीन पिढी त्यांच्या अनुभवांनी स्वत:ला उजळवत राहील. कौटुंबिक सदस्यांचे बॉण्डिंग आता दिवसेंदिवस मजबूत व्हावे हीच वेळेची मागणी आहे.

प्रत्येक स्थितीत आनंदी

लॉकडाऊनमध्ये सोशल डिस्टंसिंगचे पालन करीत जीवन सुखकर बनवण्याचे कार्य कोणत्या न कोणत्या रूपात होत राहिले आहे. पहिला लॉकडाऊन होताच स्वत:ला चिंतामुक्त ठेवून मन रमण्याचे विविध उपाय शोधण्याची कसरत सुरू झाली. काही घरांमध्ये विविध रेसिपीज बनल्या, तर कुठे शिवणकाम, पेंटिंग, पुष्परचना इत्यादींच्या मदतीने स्वत:ला प्रसन्न ठेवण्याचे प्रयत्न झाले. काही लोकांनी जुने छंद पुन्हा आजमावले, तर काहींनी नवी कला शिकण्यात रुची दर्शवली.

नोएडाचे रहिवासी सुमित किचनमध्ये पाय ठेवत नव्हते, परंतु लॉकडाऊनदरम्यान आपली पत्नी वंदिताकडून त्यांनी जेवण बनवायला शिकले.

गुरुग्रामच्या राहणाऱ्या दिव्याने लग्नाआधी ब्युटीशियनचा कोर्स केला होता. आपल्या या कलेला उपयोगात न आणू शकण्याने त्या नेहमी निराश होत असत, परंतु जेव्हा सलुन न उघडू शकल्यामुळे त्यांनी पतीचे केस कापले तेव्हा लक्षात आले की गुण कधीच वाया जात नाहीत.

तरुण वर्ग लॉकडाऊनदरम्यान जंक फुडपासून दूर राहून संगीत ऐकणे आणि वेब सिरीज आधी पाहण्यात मन रमवणयासोबतच सोशल डिस्टंसिंगचेदेखील पालन करीत आहे.

हे तर सगळेच समजून चुकले आहेत की कोव्हिड-१९ आपला पिच्छा लवकर सोडणार नाहीए. सिनेमा, पार्टी, रेस्टॉरंट आणि सुट्टीच्या दिवशी गर्दीच्या जागी फिरणे आता दूरचे स्वप्न आहे. त्यामुळे घरात राहून आता प्रत्येक स्थितीत आनंदी मनस्थिती बनवून कोरोनाव्हायरससोबत, दूर राहण्याच्या मार्गावर चालावे लागेल.

कोरोना काळाने सर्वांनाच जीवन जगण्याचा एक वेगळा मार्ग दिला आहे. रस्ता नवीन आहे तर याची आव्हानेदेखील वेगळी आहेत. व्यक्तिगत, सामाजिक आणि आर्थिक जीवनात समस्यांशी लढताना भविष्याच्या उत्तममतेसाठी प्रयत्न होत आहेत, तसेच तांत्रिक क्षेत्रात नव्या शक्यता शोधल्या जात आहेत. गरज आहे, की आता या काळातील अनुभवांमुळे विषम परिस्थितींचा सामना करण्यासाठी स्वत:ला तयार करणे शिकायला हवे.

वर्ष नवं दृष्टिकोन नवा

– गरिमा पंकज

आपणा सर्वांनाच माहीत आहे की आयुष्य ४ दिवसांचं नाहीए. मग ते असंच का वाया घालवावं. आयुष्य एक अशी सुरावट आहे, जी सुरांसोबत गुणगुणलो तर आपल्या आजूबाजूचं वातावरणदेखील अधिक मंत्रमुग्ध होऊन जाईल.

ब्रेकअप ब्लूजला करा बायबाय

आयुष्यात प्रत्येक जण कधी ना कधी प्रेमात पडतोच. हे प्रेम आयुष्यात चांगल्यासाठी आणि पूर्णत्वासाठी योग्यच आहे. परंतु हे जर अश्रू ढाळण्यास कारण बनलं तर मात्र यापासून दूर राहाणंच अधिक योग्य आहे. अनेकदा मनात नसतानादेखील आपल्याला ब्रेकअपचं दु:ख सहन करावं लागतं. कारण कोणतंही असो या दु:खाला स्वत:वर कधीही हावी होऊ देऊ नका.

नॅशनल क्राइम रेकॉर्ड्स ब्यूरोच्या अहवालानुसार भारतात ३.२ टक्के लोक प्रेमातील अपयशामुळे आत्महत्या करतात. प्रेमात अपयश वा रिजेक्शन डिप्रेशनचं कारण बनतं. २०१२ साली २,०२३ पुरुषांनी, तर १,८२६ स्त्रियांनी या कारणामुळे आत्महत्या केली होती.

गो अहेड : ज्याच्यावर तुम्ही प्रेम केलंत तो तुमचा होऊ शकला नाही, तर त्यासाठी चिंतित होऊ नका. आयुष्यात नक्कीच अजून काही चांगलं होणार असेल.

एका झटक्यात त्याला आपल्या आयुष्यातून बाहेर काढा. शारीरिकरित्या नाही तर मानसिकरित्यादेखील. यासाठी त्याच्याशी निगडित सर्व वचनांशी नातं तोडण्याचा प्रयत्न करा. त्याचे फोटो, पत्र, भेटवस्तू वगैरे नष्ट करा वा परत देऊन टाका. एवढंच नाही तर तुमच्या गॅजेट्समधूनदेखील त्याचे संपर्कसूत्र पूर्णपणे नष्ट करा.

आता असे अॅप्स उपलब्ध झाले आहेत, जे तुम्हाला या कामात मदत करतील.

अलीकडेच सोशल नेटवर्किंग वेबसाइट, फेसबुक नात्यांमुळे दुरावा वा नातं संपविण्याच्या स्थितीत तुमचं दु:ख कमी करण्यासाठी नवीन टूल घेऊन आलंय.

फेसबुकच्या या नव्या ब्रेकअप टूलने ब्लॉक न करताच तुमच्या एक्सची कोणतीही पोस्ट न्यूज फिडवर दिसणार नाही आणि नवा मेसेज येणं वा फोटो पोस्ट झाल्यावर एक्सचं नावदेखील दिसणार नाही. यामुळे तुम्हाला त्याला विसरायला मदतच मिळेल.

खऱ्या प्रेमाची वाट पाहा : तुमच्या आयुष्यात कोणा दुसऱ्याला येण्याचा मार्ग मोकळा ठेवा. प्रेमाची अनुभूती होतच असते. यामुळे आयुष्यात नवी पहाट होते. याउलट प्रेमाची उणीव मनात रिकामेपणाची भावना आणते आणि यामुळे आयुष्याबाबत नकारात्मक विचारसरणी येत राहाते. म्हणूनच स्वत:ला यापासून दूर ठेवा. तेदेखील अटीविना प्रेम करा.

आयुष्याचा स्वीकार करा : जेव्हा तुम्ही हसत आयुष्याचा स्वीकार करता तेव्हा आयुष्य तुमच्या फुलांचा वर्षाव करतं.

मनात उत्साह, सकारात्मकता आणि स्नेहाचे दीप उजळवा. प्रत्येकाला मोकळेपणाने भेटा. तुमच्या कम्फर्ट झोनमधून बाहेर या. आयुष्याला नवीन दिशा द्या. चांगले मित्र बनवा. मग पाहा, आयुष्य कसं तुमच्यासोबत पावलावर पाऊल टाकत चालतं.

अमेरिकेचा टीव्ही अँकर, अॅक्टीव्हिस्ट अश्वेत अरबपती ओपरा विनफ्रेच्या शब्दात, ‘‘तुम्ही जेवढं तुमच्या आयुष्याची स्तुती कराल आणि आनंद साजरा कराल, तेवढ्याच वेगाने तुमच्या आयुष्यात उत्सव साजरे करण्याच्या संधी येतील.’’

प्रसिद्ध ग्रीक तत्ववेत्ता अरस्तूच्या मते, ‘‘तुम्हाला जर फक्त तुमच्या मनासारखं व्हावं असं वाटत असेल तर सर्वप्रथम तुम्ही तुमची विचारसरणी बदला, सर्व काही बदलेल.

लक्षात ठेवा, तुमच्याकडे जेवढं आहे, खूप आहे. ज्यांना आयुष्याने शारीरिक अपंगत्व, गरिबी आणि दुरावस्था दिली, तरीदेखील त्यांनी नवे कीर्तिमान स्थापित केले अशा लोकांची अजिबात वानवा नाहीए.

तुम्हाला माहीत आहे का, की आर्थिक परिस्थितीशी झुंजणारे धीरूभाई अंबानी, रिलायन्स कंपनीची स्थापना करून भारताचे सर्वात श्रीमंत व्यक्ती बनले होते. लेखक मिल्टन कवी सूरदास आंधळे होते. इंग्लंडचे माजी पंतप्रधान विस्टन चर्चिल तोतरे बोलत. तत्ववेत्ता सुकरातच्या पत्नीने कायम त्यांना त्रास दिला, त्यांना हवं असतं तर ‘त्यांनी आम्ही काहीच करू शकत नाही’चा राग आलापत राहिले असते.’’

आयुष्याचं महत्त्व समजा : आयुष्य एखाद्या नात्यावर वा व्यक्तिवर अवलंबून नसतं. आयुष्य एका उद्दिष्टासाठी मिळालंय. आपल्या आयुष्याचं एखादं उद्दिष्ट ठरवा आणि ते मिळविण्यासाठी स्वत:ला पूर्णपणे समर्पित करा.

नियोजन

आयुष्यात नियोजनाला खूपच महत्त्व आहे. प्रत्येक काम नियोजनानुसार असावं. तेव्हाच आयुष्यात समाधान मिळतं.

मानसिक नियोजनबद्धता : मनाला नियंत्रित ठेवणं, ते निश्चित दिशेने पूर्व नियोजनानुसार एकाग्रचित्त करणं, सकारात्मकरित्या घेणं, स्वत:ची ऊर्जा जागवणं हे सर्व मानसिक नियोजनबद्धतेमध्ये येतं.

लेखक विलियम शेक्सपियरच्या शब्दांत, ‘‘कोणतीही गोष्ट चांगली व वाईट नसते. आपण त्याकडे कोणत्या दृष्टिकोनातून पाहातो त्यावर ते चांगलं वा वाईट ठरतं.’’

भावी आयुष्याच्या योजना : आयुष्यातील प्रत्येक क्षण महत्त्वाचा आहे. आगामी काळ हा वर्तमानातील क्षणांच्या उंबरठ्यावर उभा आहे. मग आजपासून तुमचा भविष्यकाळ साकारण्याचा पाया रचायला हवा. तुमचा हा प्रयत्न मनाला शांती आणि आयुष्याला स्थिरता देईल.

आर्थिक योजना : डॉ. हर्षला चांदोरकर सीनियर व्हाइस प्रेसिडंट सिबिल यांच्या मते, नेहमी लोन, ईएमआयचं देणं वेळेतच भरावं व क्रेडिट बिल भरण्यासाठी दर महिन्याला आगाऊ रक्कम काढून ठेवा.

तुम्ही तुमची क्रेडिट कार्ड बिलं आणि लोन ईएमआयचं देणं दर महिन्याला कोणत्या तारखेला भरणार हे सुनिश्चित करा.

भविष्यासाठी बचत : भविष्यात तुमची कोणती स्वप्नं आहेत आणि तुम्हाला काय करायचंय याचा एक रोडमॅप तयार करा. नंतर तुमचे खर्च आणि लोन यांचं नियोजन सावधनतेने करा.

व्यवस्था प्रत्येक ठिकाणी गरजेची : घर असो वा ऑफिस वा दुसरीकडे कुठे, आपण आपल्या वस्तूंना व्यवस्थित ठेवणं खूपच गरजेचं आहे. यामुळे तुमचा वेळ वाचतो आणि तुम्ही तणावमुक्तदेखील राहाता.

तुमची प्रत्येक वस्तू अशाप्रकारे व्यवस्थित ठेवा की जेव्हा तुम्हाला गरज असेल तेव्हा तुम्ही ती सहजपणे काढू शकाल अन्यथा काही लोकांचा अर्धा वेळ हा सामान शोधण्यातच निघून जातो.

स्वत:ला ओळखा

अनेकदा आपण छोट्या छोट्या गोष्टींवरून दुसऱ्यांवर नाराज होत असतो आणि अशावेळी आपल्या डोक्यात फक्त हेच चालत असतं की समोरच्याने तुमच्या बाबतीत कायकाय चुकीचं केलंय. परंतु अशा परिस्थितीत स्वत:चं काय चुकलं ते प्रथम पाहायला हवंय, नंतर दुसऱ्याचं.

थंड डोक्याने विचार करा : कोणावर नाराज होणं खूपच सहजसोपं आहे. जेव्हा आपल्याला एखाद्या गोष्टीचा राग येतो तेव्हा आतून गदारोळ माजतो. राग चिंतासमान आहे. यामुळे शरीराचं खूपच नुकसान होतं. परंतु याकडे आपण दुर्लक्षच करतो.

आपण त्वरित हावी होण्याऐवजी शांत डोक्याने विचार करायला हवा. कदाचित सत्य जाणून घेतल्यानंतर तुम्हाला वाटेल की विनाकारण संतापलो आणि राग जर काही कारणासाठी असेल तर समोरच्याला त्वरित क्षमा करून नाराजी विसरायला हवी. जेवढा वेळ रागात राहाल तेवढंच तुमच्या शरीराचं नुकसान अधिक होईल.

सल्ला देण्यापूर्वी त्यावर अंमल करा : आयुष्यात दुसऱ्यांना सल्ला देणं खूपच सहजसोपं आहे, परंतु तुम्ही याकडे लक्ष दिलंय का, की त्यापैकी आपण किती गोष्टी अंमलात आणतो?

समजा, तुम्ही तुमच्या मुलांना सांगता की खोटं बोलणं चुकीचं आहे. परंतु स्वत: सहजपणे खोटं बोलता. मग तुमचं मूल तुमचं म्हणणं मानेल का? जोपर्यंत प्रॅक्टिकली तुम्ही त्याला तसंच करून दाखवणार नाही, तोपर्यंत तो ऐकणारच नाही.

दुसऱ्यांना दोष देण्याच्या प्रवृत्तीचा त्याग करा : आपल्यापैकी अनेक लोकांची सवय असते की दुसऱ्यांचे अवगुण चारचौघांत दाखवायचे. परंतु स्वत:च्या चुकांकडे दुर्लक्ष करायचे. आपण विचार करतो की अमुक एक व्यक्ती माझ्याशी चांगली बोलली नाही वा खोटं बोलली अथवा स्वार्थी वागली. परंतु आपण व्यक्तिगत स्वार्थाचा त्याग करून तिला मदत केली का वा कधी तिला सोबत केली की मग तिच्याकडून अपेक्षा का करताय?

विवादाचं मूळ तुम्ही स्वत: तर नाही : कधी तुम्ही निरीक्षण केलंय का, की तुमचं आयुष्यात एखाद्याशी भांडण होतंय, त्याच्या मुळाशी कदाचित तुम्ही तर नाही?

एखाद्याला चुकीचं ठरवणं वा वाईटसाईट बोलण्यात एक क्षणदेखील लागत नाही. परंतु आपली चूक स्वीकारण्यात व क्षमा मागण्यात संपूर्ण आयुष्यदेखील कमी पडतं.

द्यायला शिका

तुम्ही कधी या गोष्टीचा विचार केलाय का, की तुम्ही आयुष्यात इतरांकडून कितीतरी काही घेत असता. आईवडील, नातेवाईक, मित्रांकडून प्रेमलाड, वेळ, पैसा, अन्न, कपडा, गरजेच्यावेळी मदत, सुरक्षा, समाजदेखील तुम्हाला सुरक्षित वातावरण आणि व्यवस्था देतं. परंतु जेव्हा कधी यांना काही देण्याची वेळ येते, तेव्हा आपण मागे राहातो.

प्रेम आणि आनंद वाटा : ज्याप्रकारे काहीही विचार न करता आपण घेतो, तेव्हा त्यांच्यासाठी काहीतरी विचार करणं आपलं कर्तव्य नाही का? कधीतरी कोणाला मनात कोणताही स्वार्थ न आणता काहीही देऊन तर पाहा, आनंदाची एक अद्भूत अनुभूती तुम्हाला खूप काही मिळवून देईल.

वेळदेखील द्या : व्यक्तिला आर्थिक वा शारीरिकतेबरोबरच मानसिक मदतीचीदेखील गरज असते. जेव्हा एखाद्याला तुम्ही कायम त्यांच्यासोबत आहात ही जाणीव करून देता, त्यांना भावनात्मक सपोर्ट करता, तेव्हा त्या व्यक्तिसोबत तुमचं जे कनेक्शन जोडलं जातं ते कधीच तुटत नाही. ती व्यक्ती भविष्यात तुमच्या आनंदाचं कारण बनते. तुमच्या कक्षा रुंदावतात आणि आयुष्यात तुम्ही कधीही एकटे पडत नाही.

उपकाराची जाणीव करू देऊ नका : कोणाला काही देत आहात, कोणत्या प्रकारची मदत करत आहात, तर याबाबत उपकाराची जाणीव करू देऊ नका. तुम्ही किती देणार आहात याला महत्त्व नसतं, तर किती प्रेमाने आणि आपलेपणाने देत आहात याला महत्त्व असतं.

अपेक्षा ठेवू नका : कोणाला काही देत आहात तर एक गोष्ट नक्कीच लक्षात ठेवा की या बदल्यात काही मिळण्याची इच्छा तुमच्या मनात ठेवू नका

खरंतर, तुम्ही जेव्हा मनात अपेक्षा बाळगता आणि एखाद्या कारणाने ती व्यक्ती ते पूर्ण करू शकत नाही तेव्हा तुमचं मन दु:खी होतं. याउलट जेव्हा तुम्ही समोरच्याकडून अपेक्षाच ठेवत नाही तेव्हा तुमचं मन शांत असतं आणि ही गोष्ट आयुष्य सुखी समाधानी ठेवण्यासाठी गरजेची आहे.

घरच्या जबाबदाऱ्यांबाबत पुरुष किती जागरूक

* निभा सिन्हा

वसुधाने ऑफिसमधून येताच पती रमेशला विचारले की, अतुल आता कसा आहे? आणि ती अतुलच्या खोलीत निघून गेली. तिने त्याच्या डोक्याला हात लावला, तेव्हा जाणवले की तो तापाने फणफणला आहे.

ती घाबरून ओरडली, ‘‘रमेश, याला तर खूप ताप आहे. डॉक्टरकडे न्यावे लागेल.’’

रमेश खोलीत येईपर्यंत वसुधाची नजर अतुलच्या पलंगाशेजारी ठेवलेल्या औषधावर पडली, जे त्याला दुपारी द्यायचे होते.

ताप वाढण्याचे कारण वसुधाच्या लक्षात आले. तिने रमेशला विचारले, ‘‘तू अतुलला वेळेवर औषध दिले होतेस का?’’

‘‘मी वेळेवरच औषध आणले होते, पण तो झोपला होता. मी १-२ वेळा हाका मारल्या, परंतु त्याने काहीच प्रतिसाद दिला नाही, तेव्हा मी औषध इथेच ठेवून निघून गेलो. मी विचार केला की तो उठेल, तेव्हा स्वत:हून घेईल. मला काय माहीत, त्याने औषध घेतले नसेल.’’

आधीच वैतागलेली वसुधा चिडून म्हणाली, ‘‘रमेश, औषध घेणे आणि घ्यायला लावणे यात फरक असतो. तुला काय माहीत म्हणा या गोष्टी. कधी मुलांची देखभाल करशील, तेव्हा कळेल ना.’’ मग तिने अतुलला २-३ बिस्किटे खायला घालून औषध दिले आणि त्याच्या डोक्यावर थंड पाण्याच्या पट्टया ठेवू लागली. अर्ध्या तासानंतर त्याचा ताप थोडा कमी झाला, त्यामुळे लगेच डॉक्टरकडे धावाधाव करण्याची गरज पडली नाही.

खरे म्हणजे, वसुधाचा १० वर्षांच्या मुलगा अतुलला ताप होता. तिच्या सुट्टया संपल्या होत्या, त्यामुळे रमेशला मुलाच्या देखभालीसाठी सुट्टी घ्यावी लागली होती. ऑफिसला निघण्यापूर्वी वसुधाने रमेशला पुन्हा-पुन्हा समजाविले होते की, अतुलला वेळेवर औषध दे, पण ज्या गोष्टीची भीती होती, तीच घडली.

७५ वर्षीय विमला गुप्ता हसत म्हणते, ‘‘ही कहाणी तर घराघरांतील आहे. मागच्या आठवडयातच मी माझ्या सुनेबरोबर शॉपिंग करायला गेले होते. तेव्हा दोन वर्षांच्या नातीला सांभाळण्याची जबाबदारी तिच्या आजोबांवर सोपविली होती. नातीला सांभाळण्याच्या नादात आजोबांनी ना वेळ पाहिली आणि ना ही घरातील आवश्यक गोष्टी लक्षात ठेवल्या. ते घराला सरळ कुलूप लावून नातीला सोबत घेऊन पार्कमध्ये निघून गेले. तेवढया वेळात मोलकरीण येऊन माघारी निघून गेली होती. आम्ही घरी परतलो, तेव्हा भरपूर खरकटया भांडयांबरोबरच आवरण्यासाठी किचन आमची वाट पाहत होते. त्यांनी एक काम केले. मात्र दुसरे बिघडवून ठेवले.’’

या गोष्टी वाचताना तुम्ही असा विचार तर करत नाहीए ना की, अरे इथे तर आपलेच रडगाणे सांगितले जातेय. हो, बहुतेक महिलांची ही तक्रार असते की पती किंवा घरातील एखाद्या पुरुष सदस्याला काही काम सांगितल्यास समस्या वाढतात. शेवटी असे का घडते की पुरुषांकडून केली जाणारी घरातील कामे बहुतेक महिलांना आवडत नाहीत. त्यांच्या कामात शिस्त नसते किंवा ते जाणीवपूर्वक ते काम अर्धवट सोडतात?

पुरुषांच्या पद्धती अन् प्रवृत्तीमध्ये भिन्नता

याबाबत अनुभवी असलेल्या विमला गुप्ताचे म्हणणे आहे की खरे तर स्त्री-पुरुषांच्या काम करण्याच्या प्रवृत्ती आणि पद्धतीमध्ये फरक असतो. बहुतेक पुरुषांना लहानपणापासून घरातील कामांपासून दूर ठेवले जाते, तर मुलींना घरातील कामे शिकविण्यावर भर दिला जातो. अशा वेळी पुरुषांना अशी कामे करण्याबाबत आत्मविश्वास नसतो आणि ते ऑफिसप्रमाणेच प्रत्येक ठिकाणी कामे उरकण्याचा प्रयत्न करतात. खास करून घरसंसाराच्या कामांबाबत त्यांना जे सांगितले जाते, ते आपली डयुटी समजून पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करतात. ते त्या कामाबाबत विशेष काळजी घेत नाहीत.

याउलट स्त्रिया स्वभावानेच काम करण्याबाबत अपेक्षेपेक्षा जास्त प्रामाणिक असतात. त्या केवळ कामच करीत नाहीत, तर त्याच्याशी संबंधित इतर अनेक गोष्टींबाबत जास्त जागरूक असतात.

बेफिकीर व आळशी

दूध गॅसवर ठेवून विसरून जाणे, दरवाजा उघडा ठेवणे, टीव्ही पाहता-पाहता झोपी जाणे, पाणी पिऊन फ्रिजमध्ये रिकामी बॉटल ठेवणे, सामान इकडे-तिकडे पसरवून ठेवणे, आणखीही अशा अनेक छोटया-मोठया गोष्टी असतात, त्या पाहून म्हटले जाते की पुरुष स्वभावानेच बेफिकीर, स्वतंत्र आणि निष्काळजी असतात. पण प्रत्यक्षात असे नाहीये की ते घरातील काम योग्य पद्धतीने करू शकत नाहीत.

तज्ज्ञांच्या मतानुसार, वास्तविकता ही आहे की, त्यांनी काही हालचाल न करताच सर्व काही मॅनेज होते. त्यामुळे ते आळशी बनतात आणि घरातील कामे करण्यास टाळाटाळ करू लागतात. एक महत्त्वपूर्ण सत्य हेही आहे की काही पुरुषांना घरातील कामे करणे कमीपणाचे वाटते. ते तासंतास एका जागी बसून टीव्हीवर रटाळ कार्यक्रम पाहू शकतात, पण घरातील कामे करत नाहीत.

दुहेरी जबाबदाऱ्या पार पाडणे कठीण

ही गोष्ट अनेक पुरुषांनी मान्यही केलीय की, घर आणि ऑफिस मॅनेज करणे आपल्या आवाक्यातील गोष्ट नाही, पण महिला नोकरदार असो किंवा गृहिणी, आजच्या काळात त्यांचा एक पाय किचनमध्ये तर दुसरा बाहेर असतो. गृहिणी महिलांनाही घरातील कामांबरोबरच बँक, शाळा, वीज-पाण्याचे बिल भरणे, शॉपिंगसारखी बाहेरील कामे स्वत:लाच करावी लागतात. तर याच्या तुलनेत पती क्वचितच घरातील कामांत त्यांना मदत करतात. जर महिला नोकरदार असेल, तर कामाचा भार जरा जास्तच वाढतो. त्यांना आपल्या ऑफिसच्या कामांबरोबरच कौटुंबिक जबाबदाऱ्याही नेटकेपणाने पेलाव्या लागतात. महिलांना आपल्या घरच्या जबाबदाऱ्यांपासून कधीही मुक्त होता येत नाही. दुहेरी जबाबदाऱ्या पेलल्यामुळे नोकरदार असूनही त्या नेहमी घरसंसाराच्या रहाटगाडग्यात गुंतलेल्या असतात.

अनुभव अन् परिपक्वता

मीनल एक उच्च अधिकारी आहे. तिचे स्वत:चे रूटीन खूप व्यस्त असते. तरीही ती सांगते, ‘‘सकाळचा वेळ कसा पळतो हे तर विचारूच नका. तुम्ही कितीही उच्च पदावर कार्यरत असाल, पण घरातील सदस्य आपणाकडून मुलगी, पत्नी, सून आणि आईच्या रूपात अपेक्षा ठेवतातच. याउलट पुरुषांकडून कमी अपेक्षा ठेवल्या जातात. अशा वेळी मग नाइलाज गरज म्हणून म्हणा किंवा महिलांना मल्टिटास्कर बनावेच लागते. अर्थात, एका वेळी अनेक कामे करणे उदा. एका बाजूला दूध उकळतेय, तर दुसऱ्या बाजूला वॉशिंग मशिनमध्ये कपडे धुतले जात आहेत, मुलांचा होमवर्क घेतला जात आहे, तर त्याच वेळी पतीची चहाची फर्माइश पूर्ण केली जात आहे. ही कामे करुनच महिला पुरुषांच्या तुलनेत अधिक अनुभवी आणि परिपक्व होतात.’’

एका संशोधनानुसार, स्त्रियांचा मेंदू पुरुषांपेक्षा जास्त सक्रिय असतो, त्यामुळे त्या एका वेळी अनेक कामे पूर्ण करू शकतात.

जॉर्जिया आणि कोलंबिया युनिव्हर्सिटीच्या एका स्टडी रिपोर्टनुसार, महिला जास्त अलर्ट, फ्लेझिबल आणि ऑर्गनाइज्ड असतात. त्या चांगल्या लर्नर असतात. अशा प्रकारचे संदर्भ देऊन ही गोष्ट सिद्ध केली जाऊ शकते की पुरुषांमध्ये घरातील जबाबदाऱ्या निभाविण्याची क्षमता स्त्रियांपेक्षा कमी असते.

आता विचार करण्यासारखी गोष्ट आहे की आधुनिक काळात पत्नी जर नोकरी करून पतीला त्याच्या बरोबरीने आर्थिक मदत करते, तर पुरुषांचीही जबाबदारी बनते की त्यांनीही घरातील जबाबदाऱ्या पार पाडण्यात स्त्रीला तिच्या बरोबरीने स्वत:ला घराप्रती जागरूक व निपुण सिद्ध करावे.

खरेदीनंतर प्रश्चात्ताप करावा लागू नये

* पारुल भटनागर

आजचे युग डिजिटलचे आहे. कोरोनामुळे तर सध्या डिजिटल व्यवहारांनाच सुगीचे दिवस आले आहेत. आपल्याला काहीही करायचे असेल तर क्षणार्धात आपल्या कॉम्प्यूटर किंवा मोबाईलने काम होते. मार्केटला जायची गरज पडत नाही. जसे ऑनलाईन पेमेंट, शॉपिंग वगैरे. आपण घरी बसूनच आपल्या आवडीचे ड्रेस, अॅक्सेसरी व गॅजेटची चुटकीसरशी ऑर्डर करतो. जे सुविधाजनक आहेच पण वेळेचीही बचत होते. हे योग्यही आहे की जर या सर्व सुविधा आहेत तर त्यांचा पुरेपूर फायदाही का घेऊ नये? पण त्याचबरोबर हे जाणूण घेणेही आवश्यक आहे की जे प्रॉडक्ट आपण खरेदी करत आहात ते योग्य आहेत की नाहीत, ज्यामुळे नंतर पश्चाताप करावा लागू नये.

प्रॉडक्टविषयी माहिती आपण रेटिंग व कमेंट्सने घेऊ शकता.

काय आहे रेटिंग

रेटिंग भले ही खूप सिंपलशी स्टेप आहे, परंतु याचा प्रभाव खूप गहन होतो. हे वर्ड ऑफ माऊथ मार्केटिंगला प्रोत्साहित करते व पेमेंट पेड झालेल्या जाहिरातींच्या परिणामांत सुधारणा आणते. सगळयात महत्वाचे हे की ते खरेदीला प्रभावित करते.

कशी दिली जाते रेटिंग

आपण जेव्हाही काही ऑनलाईन खरेदी करता, तेव्हा खरेदीनंतर आपल्याला त्याला रेटिंग द्यायचा विकल्प दिला जातो. ज्यात त्या प्रॉडक्टविषयी आपला अनुभव सांगू शकता. रेटिंग १ ते ५ मध्ये दिली जाते. ज्याचा अर्थ हा आहे की जर आपण त्या प्रॉडक्टने असमाधानी असाल तर आपण एक स्टार द्या, चांगला वाटला तर दोन स्टार द्या, जर प्रॉडक्ट ठीक ठाक वाटला तर तीन स्टार द्या, उत्तम वाटला तर चार आणि सर्वोत्तम वाटला तर पाच स्टार देऊ शकता.

रेटिंग व कमेंट्सचा प्रभाव

जर आपण एखादा प्रॉडक्ट ऑनलाईन खरेदी करू इच्छिता, तेव्हा आपण सर्वप्रथम त्या प्रॉडक्टची रेटिंग व कमेंट्स वाचतो. त्यावरून आपल्याला कळतं की प्रॉडक्ट खरेदी करण्यास योग्य आहे की नाही. रेटिंग व कमेंट्स देण्यासाठी युजर्स स्तंभ असतात. ते आपल्या अनुभवाच्या आधारे त्यास निगेटिव्ह किंवा पॉजिटिव्ह कोणतेही रॅकिंग देऊ शकतात. ते कमेंट्स लिहूनही सांगू शकतात की त्यांना अमुक वस्तू पसंत आली नाही, यात ही उणीव आहे, यात हे फीचर्स अजून असायला हवे होते, किंमतीनुसार क्वॉलीटी काही योग्य नाही वगैरे. त्यांचे कमेंट्स इतर लोकांसाठी खूप सहाय्यक सिद्ध होतात.

पॉजिटिव्ह रेटिंग खरेदी करण्यास विवश करतात

आपण मोबाईल फोनच्या खरेदीविषयी विचार करत आहात आणि हाच विचार करून आपण शॉपिंग साईट्स खोलून बसला आहात. तेवढयात आपली दृष्टी अशा मोबाईल फोनवर जाते, जो लुकवाईज चांगला आहेच त्याचबरोबर युजर्सचे कमेंट्स व रेटिंग पाहूनही आपण त्याला खरेदी करण्यावाचून राहू शकत नाही.

‘या फोनची किंमत कमी असण्याबरोबरच याचे सर्व फीचर्सही महाग फोनसारखे आहेत आणि वेटमध्येही एवढा लाईट आहे की आपण कधी विचार पण केला नसेल. एवढया कमी किमतीत एवढे फीचर्स आपल्याला दुसऱ्या कोणत्याही फोनमध्ये मिळणार नाहीत,’ ‘एवढे फीचर्स आणि एवढया कमी किमतीत असा फोन मिळणे अवघड आहे,’ फोनचा लुक खूप चांगला आहे, ज्याला कॅरी करताना आपल्याला खूप चांगले फील होईल,’ या सर्व कमेंट्स आपल्याला लगेच फोन खरेदी करण्यास विवश करतील.

चुकीचे सामान येण्याचे चांसेज कमी

जेव्हा आपण मार्केटमधून एखादे सामान खरेदी करता, तेव्हा आपल्याला गॅरंटी नसते की ते प्रॉडक्ट योग्य आहे किंवा नाही. कारण तेथे फक्त आपण दुकानदाराचे म्हणणे ऐकून सामान खरेदी करता, ज्यात ओपिनियन कमी असते. परंतु जेव्हा आपण ऑनलाईन शॉपिंग करतो तेव्हा एका प्रॉडक्टवर कित्येक लोकांचे कमेंट्स आपल्याला खूप मदत करतात, ज्यामुळे चुकीच्या वस्तू येण्याचे चांसेज कमी असतात. कारण कमेंट्स करणाऱ्यांनी आधीच त्याला युज केलेले असते.

रेटिंग स्वत:मध्येच प्रॉडक्टचे प्रमोशन

जेथे कंपन्या आपल्या प्रॉडक्टला विकण्यासाठी वर्तमानपत्रे, टीव्ही, रेडिओ इत्यादींवर लाखो रुपये खर्चून जाहिराती देतात. जेणेकरून जास्तीत जास्त लोकांनी त्यांचे प्रॉडक्ट खरेदी करावेत, याउलट रेटिंग मात्र प्रॉडक्टविषयी एक इमेज बनवते, ज्यामुळे आपण एकतर प्रॉडक्ट खरेदी करता किंवा मग नाही.

मुलांच्या पुढे येताहेत मुली

* मोनिका गुप्ता

एक काळ होता जेव्हा मुली घरकामात आपल्या आईला मदत करण्यापुरत्या मर्यादित होत्या. घरातील स्वयंपाक-पाणी, पाहुण्यांचे आदरातिथ्य बस्स एवढेच त्यांचे जग होते. शिक्षण पूर्ण होण्याच्या आधीच त्यांना विवाहाच्या बेडीत बांधले जाई. परंतु बदलत्या काळाबरोबर मुलींविषयी ना केवळ आई-वडील तर समाजाचीही विचारसरणी बदलली आहे. आज बदलत्या काळाच्या स्पर्धेत मुली प्रत्येक क्षेत्रात मुलांपेक्षा पुढे जात आहेत.

सीबीएसई बोर्ड, यूपी बोर्ड, आयसीएसई बोर्ड या सगळयांमध्ये मुलींचा रिजल्ट मुलांपेक्षा चांगला लागतो.

समाजाच्या रूढीवादी विचारसरणीवर मात करत आज मुली आपल्या प्रगतीच्या आकाशात उड्डाण भरत आहेत आणि त्याचबरोबर आपले कर्तव्यही पूर्ण निष्टेने बजावत आहेत.

असे नाही की मुले आपले कर्तव्य पार पाडण्यात चुकत आहेत पण ज्याप्रकारे घरातील महिला वा मुली कुटुंब सांभाळण्याबरोबरच बाहेर समाजातही आपली एक ओळख बनवत आहेत, त्या तुलनेत मुले असे करत नाहीत. ते फक्त बाहेरच्या कामांपुरतेच मर्यादित राहतात.

विचारसरणी बदलण्याची गरज

जेव्हा एक मुलगी घरातील कामांबरोबरच बाहेरची कामे ही करते, तर मग घरातील मुले का करू शकत नाहीत? घरकामांमध्ये मुलांची आवड कमी दिसून येते. जर घरातील महिला स्वयंपाकाची कामे करते तर पुरुष घरातले पंखे स्वच्छ का करू शकत नाही. हे आवश्यक नाही की घरातील कामे म्हणजे स्वयंपाक घर सांभाळणे आहे. घरात स्वयंपाकाशिवायही बरीच कामे असतात, जी पुरुषांद्वारे सहजपणे केली जाऊ शकतात. जसे प्लंबरला किंवा इलेक्ट्रिशियनला बोलावणे वगैरे.

महिला आठवडयाचे सातही दिवस घर व बाहेर सांभाळते. अशावेळी घरातील पुरुषमंडळी या कामांसाठी आपला वेळ का नाही काढू शकत?

खरेतर आपल्या समाजात आधीपासूनच विभाजन करून ठेवले आहे. हे आधीपासूनच निश्चित असते की कोणते काम मुलगा करेल आणि कोणते काम मुलगी.

याच कारणाने मुलांची विचारसरणी हे मानते की हे काम फक्त महिलांचे आहे. पण आता ही मानसिकता प्रत्येक घराची नाहीए, कारण आपल्या समाजात बदल होत आहेत आणि बदलत्या समाजात काही कुटुंबे अशीही आहेत, जेथे प्रत्येक काम बरोबरीचे असते.

याविषयी दिल्ली युनिव्हर्सिटीच्या प्रोफेसर संगीता कुमारीचे म्हणणे आहे, ‘‘व्यक्तिला लिंग-भेद करण्याआधी एक मनुष्य असण्याचे कर्तव्य निभवायला हवे. जर आपण अजून ही या स्वतंत्र देशात अशा रूढीवादी विचारसरणीला प्रोत्साहन देत राहिलो तर आपली मानसिकता, आपले विचार नेहमीच संकुचित राहणार.’’

ज्यामुळे भेदभाव होणार नाही

देश स्वतंत्र झाला. काळ बदलला. पण काही गोष्टींचे स्वतंत्र होणे अजून बाकी आहे. दिल्ली रहिवासी बिझनेस वुमन प्रीती सांगतात, ‘‘मला २ मुले आहेत आणि ते मला कधी मुलगी नसल्याची उणीव भासू देत नाहीत. घरातील कामांत माझी मदत करतात. माझी पूर्ण काळजी घेतात. आपल्या व्यस्त शेड्युलमुळे मीच त्यांना जास्त वेळ देऊ शकत नाही.’’

कोणाही मनुष्याला बाह्य दृष्टीने बदलणं खूप सोपं असतं, परंतु मानसिक रूपाने बदलणे खूप अवघड.

आजही अशी घरे आहेत, जेथे मुली नाही नाहीत आणि लोक तरसतात की किती बरे झाले असते जर त्यांना एक मुलगी असती तर. तसेच अशीही घरे आहेत की जेथे मुली नाहीत आणि ते या गोष्टीचा जणू उत्सव साजरा करतात. हे ते लोक आहेत, जे आपल्या समाजाला रूढीवादी विचारसरणीचा गुलाम बनवू पाहत आहेत.

सामाजिक कार्यकर्त्यांचे मानणे आहे की आपण लहानपणापासून आपल्या मुलांना रुल एंड रेग्यूलेशनचे धडे शिकवू लागतो. काही असे रुल्स, जे आमच्या मुलांना मर्द बनवतात. जर मुलगा रडला तर त्याला शिकवले जाते की रडणे मुलांचे नव्हे तर मुलींचे काम आहे. अशी शिकवण दिल्यामुळेच मुले असे आचरण करू लागतात आणि घरकामांमध्ये इंटरेस्ट घेत नाहीत. कारण त्यांना माहीत असते, जे काम आपल्यासाठी नाहीच आहे, ते का करायचे. जर आपण अशाप्रकारचे धडे शिकवणे बंद केले तर आपल्या समाजातील हा भेदभाव संपूर्ण जाण्यास वेळ लागणार नाही.

सौंदर्य समस्या

ब्यूटि एक्सपर्ट इशिका तनेजा द्वारा

मी माझ्या केसांच्या कलरसाठी पावसाळ्यात काय काळजी घेऊ?

जर केस पावसात भिजले असतील तर धुवून ताबडतोब केस कोरडे करा, कारण पावसाचे पाणी प्रदूषणयुक्त असते. ज्यामुळे कलर आणि केस दोन्ही खराब होऊ शकतात. केस धुण्यासाठी कलरसेव्ह शॅम्पू आणि कंडिशनरचा वापर करा. म्हणजे केसांचा कलर जास्त काळपर्यंत टिकू शकेल. केस धुतल्यानंतर त्यांना सीरम जरूर लावावे. असं केल्याने क्युटिकल्स बंद होतील, तसेच केस सॉफ्ट व सिल्कीसुद्धा होतील. तसेच सीरमच्या वापरामुळे कलरलासुद्धा चमक येईल. पावसाळ्यात हवेत आर्द्रता असल्याने केसांचे क्युटिकल्स उघडत असतात. त्यामुळे डॅमेज होण्याची शक्यता वाढते. केसांना डॅमेजपासून वाचवण्यासाठी एखाद्या कॉस्मेटिक क्लिनिकमधून कलर्ड हेअरस्पा करवून घेत जा. याबरोबरच स्टाइलिंग करत असताना केसांना अॅन्टीह्यूमिडिटी प्रॉडक्टचा वापर करावा. यामुळे केसांचे बाहेरच्या ओलाव्यापासून रक्षण होईल. ज्यामुळे कलर सुरक्षित राहिल. तसेच हेअरस्टाइलही जास्त वेळ टिकून राहिल.

माझे वय ३६ वर्षं आहे. माझ्या मानेवर सुरकुत्या दिसू लागल्या आहेत. गळ्याच्या व चेहऱ्याच्या रंगातही खूपच फरक दिसतो. कृपया काही उपाय सुचवा.

जर त्वचेला पोषण मिळाले नाही तर सुरकुत्या येऊ शकतात. यासाठी चेहऱ्याच्याबरोबरीनेच मानेलाही नरिशमेट द्या. रात्री झोपण्याआधी एएचए क्रिमने चेहऱ्याचा व मानेचा मसाज करावा. रोज सकाळी अंघोळीआधी व्हिटामिन ई तेलाचे काही थेंब आणि दोन चमचे ऑलिव्ह ऑईल मिसळून मानेवर लावावे. १५ ते २० मिनिटांनी थंड पाण्याने धुऊन घ्या. क्लिनिकल ट्रिटमेंटच्या रूपात लेजरच्या सिटिंग्ज व कोलोजन मास्कही लावू शकता. जेव्हा फेशिअल करून घ्याल तेव्हा मानेचा मसाजही करून घ्या. मानेचा रंग उजळावा म्हणून कच्च्या पपईची फोड मानेला चोळावी.

मी प्रायव्हेट जॉब करते. त्वचेची चमक वाढवण्यासाठी रोज बॉडी पॉलिशिंग करून घेऊ शकत नाही. असे काही उपाय सांगा, ज्यामुळे माझी त्वचा चमकदार दिसू शकेल.

पार्लरमध्ये जाऊन रोज कोणीच बॉडी पॉलिशिंग करून घेऊ शकत नाही. पण त्वचेचा चमकदारपणा टिकावा म्हणून तुम्ही घरीसुद्धा त्वचेची काळजी घेऊ शकता. यासाठी दिवसाआड बॉडी स्क्रब करू शकता. यासाठी चोकरमध्ये साय व चिमूटभर हळद घालून पूर्ण शरीरावर लावून नंतर हलक्या हाताने चोळून पाण्याने धुवून घ्या. याबरोबरच रोज अंघोळीपूर्वी पूर्ण शरीराला ऑलिव्ह ऑइलने मसाज करावा. याशिवाय दिवसातून १० ते १२ ग्लास पाणी जरूर प्यावे. तसेच प्रथिनयुक्त आहार घ्यावा.

मी २० वर्षांची आहे. मला खूप घाम येतो. ज्यामुळे दुर्गंधीही येते. त्यामुळे खूपच लाजिरवाणे वाटते. दिवसातून २-३ वेळा कपडे बदलावे लागतात. एखादे हर्बल लोशन किंवा काही उपाय सुचवा.

घामाच्या समस्येपासून वाचण्यासाठी होमिओपॅथिक ट्रीटमेंट घेऊ शकता.    याशिवाय शरीरावर मुलतानी मातीचा पॅकही लावू शकता. असे केल्याने त्वचेची रंध्र होतील व घाम येणार नाही. रोज रात्री अंघोळीच्या पाण्यात लिंबाचे साल घालून ठेवावे. सकाळी त्या पाण्याने अंघोळ करावी. असे केल्याने पूर्ण दिवसभर ताजेतवाने वाटत राहिल.

मेकअप अॅप्लीकेशनसाठी योग्य पर्याय काय आह  बोट की ब्रश. यामुळे फिनिशिंगमध्ये काही फरक पडतो का?

बोट आणि ब्रश दोघांचीही आपापली अशी वेगळी कार्य आहेत. जेव्हा चेहऱ्यावर तुम्ही बोटाच्या सहाय्याने मेकअप करता, तेव्हा त्यातील हीटमुळे ते चेहऱ्यावर व्यवस्थित मर्ज होते आणि चेहऱ्याला फ्लालैस लुक मिळतो. तर ब्रशने चेहऱ्याच्या वेगवेगळ्या भागांना परफेक्शन दिले जाते. लिप ब्रशने ओठ, लाइनर ब्रशने डोळे, एअरब्रश इफेक्टने बेसला परफेक्ट ब्लेंड करून फ्लालैस लुक दिला जातो. बाहेर पडताना फक्त कॉटन किंवा शिफॉन फॅब्रिकचे फुलस्लिव्हज कपडे घालण्याचा प्रयत्न करा.

माझ्या हाताच्या नखांची मागील त्वचा निघत राहते ही माझी समस्या आहे. ज्यामुळे रक्त निघते व वेदनाही खूप होतात. बरे झाल्यानंतर तेथील त्वचा काळी पडते जे दिसायला खूपच वाईट दिसते. असे होऊ नये म्हणून उपाय सुचवा.

तुम्ही एखादी चांगल्या दर्जाची क्यूटिकल क्रिम किंवा ऑलिव्ह ऑईल कोमट करून आपली नखे व त्याच्या आसपास मसाज करावा. न्यूटिकल्स स्वत: काढू नयेत. एखाद्या पार्लरमध्ये जाऊन मेनीक्योर करून घ्यावे. तिथे तंज्ज्ञांकडून सोप्या पद्धतीने काढले जातील.

जीवन कौशल्य शिकणेही आहे आवश्यक

* शिखरचंद जैन

अन्विता चिडलेली होती. एक तर बाहेर मुसळधार पाऊस, वरून ३ तासांपासून लाइट गायब. आजूबाजूच्या सर्व घरांमध्ये लाइट होती, फक्त तिच्याच घरात नव्हती. एवढया पावसात कोणी इलेक्स्ट्रिशियन यायला तयार नव्हता. वरून ओले कपडे सुकवायची समस्या होती. ८ वर्षाच्या मुलाने घरात दोरी बांधून कपडे सुकविण्याचा सल्ला दिला. परंतु भिंतीमध्ये खिळा ठोकणे अन्विताच्या शक्तिबाहेरचे होते.

या दरम्यान चौथ्या मजल्यावर राहणारी तिची शेजारीण मनीषा तिच्या घरी आली. तिने अन्विताच्या घरी काळोख पाहिला, तेव्हा तिला संशय आला म्हणून फ्युज चेक केला. तिचा संशय खरा ठरला. फ्युज उडाला होता. मनीषाने लगेच तार लावून फ्यूज दुरूस्त केला. नंतर तिने फोन करून आपल्या मुलाकडून घरी ठेवलेला टूल बॉक्स मागवला आणि ड्रिल मशिनने होल करून पटकन दोन खिळे त्यात गाडून दोरी बांधून दिली, जेणेकरून अन्विता कपडे सुकवू शकेल. अशाप्रकारे तिने काही मिनिटांतच अन्विताची सारी समस्या दूर केली.

अन्विता मनीषाचे कौशल्य पाहून दंग होती. मनीषाने अन्विताला समजावले, ‘‘तुम्ही वर्किंग असा किंवा गृहिणी अशाप्रकारची कामं अवश्य शिकून घेतली पाहिजे. जीवनाला सोपे आणि उपयोगी बनवण्यात यांची मोठी भूमिका असते. यातील काही कौशल्य भलेही आपल्या रोजच्या जीवनात उपयोगी ना पडोत, परंतु जेव्हा यांची आवश्यकता भासते आणि ते तुम्ही शिकून घेतलेली नसतात, तेव्हा आपल्याला मोठया मुश्किलीचा सामना करावा लागतो.’’

अन्विताने मनीषाने सांगितलेल्या गोष्टींनी प्रभावित होऊन ठरवले की आता तीही छोटी-मोठी कामे अवश्य शिकेल.

प्रत्येक महिलेने ही कामे अवश्य शिकली पाहिजेत

छोटी-मोठी रिपेअरिंग

जर आपण असा विचार करत असाल की याचा संबंध अर्थशास्त्राशी आहे तर आपण चुकीचा विचार करत आहात. विदेशात एका स्वतंत्र विषयाप्रमाणे याला कॉलेजांत शिकवले जाते. याअंतर्गत, घरगुती गरजांशी संबंधित अनेक कौशल्यांचे व्यवहारिक प्रशिक्षण दिले जाते. परंतु आपल्या देशात आपण हे इतरांना करतांना किंवा वेगवेगळया क्षेत्रातील लोकांकडून शिकू शकता.

यात घरातील पेंटिंग, प्लंबिंग (नळाची फिटिंग), सुतारकाम, विद्युत काम, घराची देखभाल आणि दुरुस्ती यासंबंधित बऱ्याच लहानसहान गोष्टी आहेत, परंतु तुम्ही काही महत्त्वाच्या गोष्टी शिका. जसे की अचानक फ्युज उडाल्यावर पुन्हा वायर जोडणे, टॅप खराब झाल्यास प्लंबरच्या प्रतीक्षेत बसू नका, टॅप स्वत:च फिट करा, भिंतीला खुंटी लावण्यासाठी ड्रिल मशीनचा उपयोग करणे, सुतारकामाशी निगडित छोटी-मोठी कामे करणे इत्यादी. सांगण्याचा अर्थ असा की आपल्याला याविषयी ‘मास्टर ऑफ नन, जैक ऑफ ऑल’ (कोणत्याही विषयाचा तज्ज्ञ नाही, परंतु प्रत्येक गोष्टीबद्दल थोडी-फार माहिती आहे) बनावे लागेल. अशाने आपण आपले जीवन सुखद प्रकारे जगू शकता.

चालणारी गाडी थांबू नये

आजकाल घरोघरी आपल्याला कार किंवा दुचाकी वाहन बघावयास मिळेल. खासगी वाहने आता सुविधा नसून कार्यरत व्यक्तिची जबाबदारी आहे. किरकोळ समस्येमुळे वाहन अचानक थांबते तेव्हा समस्या उद्भवते आणि दूर-दूरपर्यंत कोणी दुरुस्ती करणाराही सापडत नाही.

बरेच लोक बाईक किंवा कार अवश्य चालवतात, परंतु आपली वाहने खूप गलिच्छ ठेवतात, कारण दररोज पेट्रोलपंप किंवा सर्व्हिस सेंटरवरून धुवून घेणे त्यांना शक्यही नाही आणि व्यावहारिकही नाही. अशा स्थितीत आपण वाहनाची नियमित स्वच्छतेची पद्धत, वाहनाच्या देखभाल संबंधित छोटया-मोठया गोष्टी शिकल्या पाहिजेत. जर आपण कार चालवत असाल तर तुम्ही कारचे टायर बदलणेही शिकणे महत्वाचे आहे. अन्यथा कारमध्ये पडलेली स्टेपनी तुम्हाला काही उपयोगाची राहणार नाही.

दुखापतीनंतर प्रथमोपचार

आजार आणि अपघात कधीही घडू शकतात. अशा परिस्थितीत रडारड आणि आरडाओरड करण्याऐवजी संयमाने काम करणे महत्वाचे आहे. अशा कठीण परिस्थितीत सर्वात महत्वाचे म्हणजे रुग्णाला किंवा अपघात झालेल्या व्यक्तिला प्रथमोपचार देणे आणि शक्य तितक्या लवकर त्याला रुग्णालयात दाखल करणे. यासाठी आपण नेहमी काही आवश्यक औषधे जसे की अँटिसेप्टिक, मलम, ब्रॅडेज, पेनकिलर, कापूस इत्यादी घरी ठेवावेत आणि प्रथमोपचाराचे प्रशिक्षणदेखील घेतले पाहिजे. याशिवाय स्ट्रोक, हार्ट अटॅक आणि उष्माघाताच्या वेळी कोणती खबरदारी घ्यावी आणि त्याचबरोबर रुग्णाला कोणते प्रथमोपचार द्यावेत हे देखील जाणून घ्या.

संकोच बनू नये अडथळा

हे ऐकून तुम्हाला आश्चर्य वाटेल, परंतु ही वस्तुस्थिती आहे की मोठया संख्येने महिला अजूनही अज्ञात व्यक्तिशी बोलण्यास अगदीच संकोच करतात. त्यांना भीती वाटते की जर त्या योग्यरित्या बोलल्या नाहीत तर त्यांचे काम खराब होईल.

मुलांच्या शाळेत प्रवेश घेताना, एखाद्या सरकारी कार्यालयात, नोटरी लोकांकडून पडताळणीसाठी, डॉक्टरकडे जाण्यासाठी किंवा तत्सम कामासाठी त्या एकतर पती, मुलगा किंवा दिराला सोबत घेतात किंवा त्यांनाच पाठवतात.

उघडे पुस्तक बनू नका

सायबर क्राइममधील वाढ लक्षात घेता हे आवश्यक आहे. टोटल मॉम टेक डॉट कॉमच्या लिझा गंबीनर सांगतात की जेव्हा आपण ऑनलाइन शॉपिंग करता, तेव्हा वेब पत्त्याच्या सुरूवातीला पहा. त्याचप्रमाणे, आपण आपले फेसबुक खाते सुरक्षित करणे देखील शिकले पाहिजे. येथे प्रोफाइल प्रतिमेचे संरक्षण करणे योग्य ठरेल. आपले वैयक्तिक फोटो फेसबुकवर धडाधडपणे अपलोड करणे थांबवा.

फेसबुक खाते नेहमी खाजगी सेटिंग्जवर ठेवा. असे असूनही, शिवाय या पोस्ट केवळ आपल्या मित्रमैत्रिणींपर्यंतच पोहोचतील अशी सेंटिंग ठेवा, कारण आपण इंटरनेटवर जे काही टाकतो ते कोठेतरी शेयर केले जाऊ शकते.

एकटयाने प्रवास करणे

बऱ्याच स्त्रिया अजूनही एकटया दुसऱ्या शहरात जाण्याचे धाडस करू शकत नाहीत. हा एक प्रकारचा कमकुवतपणा आहे. गस्टी ट्रॅव्हलर डॉट कॉमच्या मुख्य कार्यकारी अधिकारी बोंड सांगतात की तुम्ही एकदा एकटयाने प्रवास करण्याचा प्रयत्न केलाच पाहिजे. यासाठी कुणाचीही मदत किंवा सल्ले न घेता आपण संपूर्ण योजना स्वत: तयार करावी.

एकटयाने प्रवास केल्याने तुमचा आत्मविश्वास वाढतो, नियोजनाची सवय निर्माण होते, लोकांशी संवाद साधण्याची कला विकसित होते, विविध प्रकारचे अॅप्स वापरण्याची सवय लागते, नवीन लोकं आणि नवीन ठिकाणे प्रत्यक्ष पाहण्याची संधी मिळते. सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे मनाला शांती आणि आनंद मिळतो. होय, आपण अगदी थोडया अंतरावरच्या एखाद्या यात्रेने प्रारंभ करू शकता.

आपला फायनान्स नियंत्रित करा

आजच्या आर्थिक जगात सगळयात अर्थपूर्ण जर काही असेल तर ते आहे अर्थ अर्थात पैसे. आपले जर आपल्या फायनान्सवर नियंत्रण असेल तर आपणास प्रत्येकजण विचारेल.

तुमचा आत्मविश्वासही कायम राहील. आपणास नेहमी हे माहीत असले पाहिजे की आपले किती उत्पन्न आहे, आपण किती बचत करीत आहात, महिन्याचा सरासरी खर्च किती आहे, आपला आरोग्य विमा किंवा जीवन विमा किती आहे आणि त्यापासून आपल्याला कोणता फायदा मिळू शकेल? कोणता म्युच्युअल फंड चांगला आहे, मालमत्तेचे कोणते क्षेत्र चांगले आहे इ. आपण एका डायरी वा वहीमध्ये उत्पन्नाचा आणि खर्चाचा संपूर्ण हिशोब ठेवला पाहिजे.

बँकिंगमध्ये स्त्रियांची वाढती आवड

* किरण बाला

काही दशकांपूर्वी केवळ पुरुषवर्गच बँकेशी जोडलेला असायचा. मग ती व्यक्ती व्यावसायिक असो वा नोकरदार ती आपलं किंवा आपल्या फर्मचं खातं बँकेत उघडायची आणि स्वत:च बँकेचं व्यवहार करायची. स्त्रिया आणि विशेष करून ग्रामीण भागातील स्त्रियांची पोहोच बँकेपर्यंत नव्हतीच आणि त्यांना बँकेशी निगडित कुठल्या गोष्टींची माहितीही नव्हती. मात्र आज परिस्थिती पूर्ण बदलली आहे. मुली आणि स्त्रिया बँकेत केवळ आपलं खातंच उघडत नाहीएत तर त्यांनी बँकिंग पद्धतीला चांगल्याप्रकारे समजूनही घेतलं आहे. इतकंच नव्हे तर, मोठ्या प्रमाणात स्त्रिया बँकांमध्ये नोकऱ्याही करू लागल्या आहेत. स्पष्टच आहे की या सगळ्यामुळे स्त्रियांच्या आत्मविश्वासात आणि स्वावलंबनात वाढच झाली आहे.

पूर्वी पुरुष आपल्या नावाने बँकेत खातं उघडायचे. शिवाय आपल्या पत्नी वा मुलीच्या नावाने त्यांनी खातं उघडलं जरी तरी त्याचा व्यवहार मात्र तेच करायचे. स्त्रियांना बँकेत जायला संकोच आणि लाज वाटायची. मात्र गेल्या १० वर्षांत बँकांमध्ये बचत खाती उघडणाऱ्या स्त्रियांच्या संख्येत तीनपटीने वाढ झाली आहे.

देशातील १३ राज्यांमध्ये स्त्रियांशी निगडित ८ मुद्दयांच्या ११४ मानदंडांवर एक सर्वेक्षण झालं. ज्यामधील एक मुद्दा बँकेत बचत खात्याशी निगडितही आहे.

सर्वेक्षणानुसार २००५-०६च्या तुलनेत २०१५-१६मध्ये बँकेत बचत खातं उघडणाऱ्या १५ ते ४९ वर्षांच्या स्त्रियांच्या संख्येत प्रशंसनीय वाढ झाली आहे. या प्रकरणात ८२.८ टक्क्यांनी गोव्यातील स्त्रिया सर्वात पुढे आहेत. जर टक्केवारीबद्दल म्हणावं तर या हिशोबाने सर्वात जास्त ४०० टक्के वाढ ही मध्य प्रदेशात नोंदवली गेली आहे.

आज स्त्रियांची केवळ बँकांमध्येच खाती नव्हेत, तर त्या नेटबँकिंग किंवा ई बँकिंगही वापरत आहेत. अनेक खातेधारक स्त्रियांजवळ स्वत:चे एटीएम कार्डदेखील आहेत, ज्याद्वारे त्या हवं तेव्हा आपल्या गरजेनुसार पैसे काढून घेतात.

मुलींमध्ये बँकिंगच्या बाबतीत आवड त्या शाळाकॉलेजात शिकत असतानापासूनच निर्माण होते. वेगवेगळ्या सरकारी शिष्यवृत्या योजना किंवा इतर त्यांच्या हिताच्या योजनांची रक्कम थेट त्यांच्या खात्यात जमा होते किंवा त्यांना चेकद्वारे ते पोच केलं जातं. या दोन्ही अवस्थेत बँकेत खातं असणं फार गरजेचं   असतं. मोठ्या होऊन जेव्हा त्या एखादी नोकरी किंवा व्यवसाय सुरू करतात तेव्हादेखील त्यांना रोखऐवजी बँकांच्या माध्यमाने खात्यातच पैसे पोच केले जातात. यामुळेदेखील त्या आपलं खातं बँकांमध्ये उघडू लागल्या आहेत.

काही दशकांपूर्वी तर स्त्रियांना बँकांची स्लीपदेखील भरता येत नव्हती. मग पैसे वा चेक भरायचा असो किंवा पैसे काढायचे असो, त्यांना स्लीप भरण्यासाठी इतरांवर अवलंबून राहावं लागायचं. त्या आपला अंगठा लावायच्या किंवा जास्तीत जास्त सही करायच्या पण आता शिक्षणाच्या प्रसारामुळे आणि स्त्रियांमध्ये वाढत्या जागरूकपणामुळे त्या बँकिंग प्रक्रियेतही तरबेज झाल्या आहे. आता त्यांना कोणीच मूर्ख बनवू शकत नाहीत.

पूर्वी स्त्रिया आपले पैसे किंवा दागिने एकतर घराच्या तिजोरीत तरी ठेवायच्या किंवा आपल्या शेतात किंवा घरांमध्ये पुरून लपवून ठेवायच्या. पण आज त्या आपले पैसे बँकांमध्ये जमा करू लागल्या आहेत आणि दागिने बँकेच्या लॉकरमध्ये ठेवू लागल्या आहेत. त्यांना बँकेचं लॉकर वापरणंही चांगल्याप्रकारे येऊ लागलं आहे आणि आता त्या स्वतंत्रपणे एकट्याच बँक लॉकर हाताळू लागल्या आहेत.

बँकेतून कर्ज वा लोन काढण्याच्या प्रक्रियेपासूनही आजच्या स्त्रिया अजाण नाहीत. कारण त्यांना स्वयंरोजगार इत्यादीसाठीही पैसे हवे असतात. स्त्रिया आपल्या बचतीचे पैसे मुदत ठेव, आवर्ती ठेव इत्यादीमध्ये जमा करू लागल्या आहेत, ज्यामुळे त्यांना वेगवेगळ्या खात्यांना हाताळण्यासाठी सामोरे जावं लागत आहे.

आज कोणत्याही स्त्रीला बँकेची पायरी चढायला भीती वाटत नाही. त्या सहजपणे बँकेत प्रवेश करून आपला आर्थिक व्यवहार करू शकतात. बँकांमध्ये कार्य करणाऱ्या स्त्रीकर्मचारीदेखील पुरुषांपेक्षा उत्तम काम करतात. या सर्व गोष्टींवरून हेच स्पष्ट होतं की आजच्या स्त्रिया केवळ हुशारच नव्हे तर प्रबळही आहेत.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें