नात्याचे नाव बदलणे गरजेचे आहे

* मधु शर्मा कटिहा

गुरूग्राममध्ये राहणाऱ्या रंजनाच्या मुलाचे लग्न होते. नवरी मुलीला निरोप देताना तिला मिठी मारत आईने सांगितले, ‘‘आता एका आईशी नाते तोडून तू दुसऱ्या आईला आपलेसे करणार आहेस. आजपासून रंजनाजी याच तुझ्या आई आहेत. आता तू त्यांची मुलगी आहेस.’’

रंजनाने ताबडतोब त्यांना थांबवत म्हटले, ‘‘नाही, मी तुमच्याकडून आईचा हक्क हिरावून घेऊ इच्छित नाही. हीची आई तुम्हीच असाल. आतापर्यंत मला मुलीचे प्रेम मिळतच आहे, आता सुनेचेही प्रेम मिळायला हवे. आईसोबतच आता मला सासू म्हणवून घ्यायलाही आवडेल. सासू-सुनेचे सुंदर नाते अनुभवण्याची वेळ आली आहे. मी या सुखापासून वंचित का राहू?’’

प्रश्न असा आहे की या नात्याचे नाव बदलण्याची किंवा इतर कोणत्याही नात्याशी तुलना करण्याची गरजच काय? सासू हा शब्द इतका भयंकर का झाला की तो केवळ उच्चारताच डोळयासमोर प्रेमळ स्त्रीच्या जागी एक क्रुर, खाष्ट, अर्ध्या वयाच्या बाईचे चित्र उभे राहते. सून हा शब्द इतका परका का झाला की त्यात आपलेपणा येण्यासाठी त्यावर मुलगी नावाचे आवरण चढवावे लागते. कारण स्पष्ट आहे की काही नात्यांनी त्यांच्या नावांचा अर्थ गमावला आहे.

अहंकार आणि स्वार्थाच्या दलदलीत रुतल्याने एकमेकांप्रतिचे वागणे इतके रुक्ष झाले आहे की नात्यातील केवळ एकच बाजू समोर येत आहे. त्या नात्याचे सुखद पैलू शोधण्यासाठी दुसऱ्या नात्याच्या नावाचा आधार घ्यावा लागत आहे. पण केवळ नाव बदलल्याने नातेसंबंध उज्ज्वल होऊ शकत नाही. यासाठी वागणूक आणि विचारातील परिवर्तन आवश्यक आहे.

का बदनाम आहे सासू-सुनेतील नाते

परस्पर मतभेदांमुळे सासू-सुनेचे नाते बदनाम आहे. त्याला सुंदर रूप देण्यासाठी, ते काळाबरोबर बदलले पाहिजे हे समजून घ्यायला हवे. सध्या बहुतांश सुना नोकरी करतात आणि सासूदेखील पूर्वीसारख्या घरातच राहणाऱ्या नाहीत. आता या नात्यात माय-लेकीच्या प्रेमाव्यतिरिक्त परस्पर सामंजस्य आणि मैत्रीची गरज भासू लागली आहे. जर काही गोष्टी लक्षात घेऊन त्या एकमेकींशी चांगले वागल्या तर या नात्याचे नाव बदलण्याची गरजच भासणार नाही.

सासू हा शब्द खटकतो का

‘सासू’ हा शब्द सर्वांचा आवडता व्हावा आणि सासू-सुनेचे नाते प्रेम भावनेतून फुललेले मधुर नाते म्हणून ओळखले जावे यासाठी सासूने खालील काही गोष्टींकडे लक्ष द्यायला हवे :

* सुनेवर मनापासून प्रेम करण्यासोबतच तिच्यात आपली मैत्रीण पाहाण्याचा प्रयत्न करावा.

* एक स्त्री या नात्याने सुनेच्या भावना चांगल्याप्रकारे समजून घ्याव्यात.

* बुरसटलेल्या प्रथा बाजूला सारत जुनाट प्रथापरंपरा आणि व्रतवैकल्यांचे ओझे तिच्यावर लादू नये.

* वर्तमानात कपडयांचे वर्गीकरण विवाहित किंवा अविवाहित असे होत नाही. त्यामुळे ड्रेसबाबत तिच्यावर असे कोणतेही नियम लादणे टाळावे.

* घरातील सुनेकडे मशीन म्हणून न पाहाता संवेदनांनी परिपूर्ण व्यक्ती म्हणून पाहायला हवे.

* हे खरे आहे की प्रत्येक व्यक्तिचे स्वत:चे वेगळे विचार असतात. कोणत्याही विषयावर मतभेद असतील तर सासूने टोमणे मारण्यापेक्षा प्रेमाने आपले म्हणणे सांगावे आणि सुनेचे विचार ऐकून ते समजून घेण्याचा प्रयत्न करावा म्हणजे संघर्षाला जागाच उरणार नाही.

* सुनेपासून काहीही न लपवता तिला कुटुंबातील एक घटक समजून सर्व गोष्टी सांगाव्यात.

* सुनेसोबत अधूनमधून फिरायला जाणे हे नात्यातील प्रेम वाढवण्यास मदत करेल.

सून शब्द नावडता का आहे

एकदा सून बनल्यावर मुलीचे जग बदलते. तिच्याकडे कर्तव्यांची मोठीशी यादी दिली जाते. नवीन वातावरणात रुळण्याचे आव्हान स्वीकारत तिला नात्यांमध्ये नवे रंग भरायचे असतात. सून शब्द नावडता वाटू नये म्हणून तिलाही काही गोष्टी लक्षात ठेवायला हव्यात  :

* सासरच्यांप्रती मनात आपुलकी ठेवूनच सासरी प्रवेश करा.

* तेथील वातावरणाशी लवकरच जुळवून घेण्याचा प्रयत्न करा. प्रत्येक गोष्टीत सासरची तुलना माहेराशी केली तर पदरी निराशा येईल.

* आजकाल सुशिक्षित मुली परिस्थिती समजून घेत संसारासंबंधीचे निर्णय स्वत: घेऊ इच्छितात. पण एखाद्या बाबतीत निर्णय घेताना सासू-सुनेत मतभेद  झाल्यास सून या नात्याने काही आपले तेच खरे करून तर काही सासूने सांगितलेले मान्य करून मधला मार्ग काढावा.

* आपल्या पतिचे कुटुंबातील इतर व्यक्तींशीही नाते आहे आणि त्यांच्याप्रती त्याची काही कर्तव्ये आहेत, हे सत्य विसरू नका. अर्थात ‘माझा नवरा फक्त माझा आहे,’ या विचाराचा त्याग करून ईर्षेपासून दूर राहा.

* सोशल मिडियाच्या या युगात सून मोबाइल किंवा व्हॉट्सअॅपच्या माध्यमातून तिचे नातेवाईक, मित्रपरिवाराच्या संपर्कात असते. पण तिने सासरची प्रत्येक गोष्ट सर्वांना सांगू नये. छोटया-मोठया समस्या ताणून धरण्यापेक्षा त्या लवकरात लवकर सोडवण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.

नात्यांमध्ये असा आणा गोडवा

नणंद, मोठी भावजय आणि छोटी भावजय इत्यादी नात्यांची तुलना बहिणीशी केली जाते. पण केवळ बहीण म्हटले म्हणून त्या नात्यात गोडवा येत नाही. ही नाती निभावून नेण्यासाठी संयमाने वागणे आवश्यक आहे. एकमेकींच्या चुकांकडे दुर्लक्ष करून आपल्यातील कमतरता दूर करण्याचा प्रयत्न केल्यास नात्यात गोडवा आणता येईल. शिवाय या नात्यांना मैत्रीच्या भावनेची फोडणी दिल्यास त्यातील गोडवा अधिकच वाढेल.

खऱ्या नावाचा सुगंध दरवळू द्या

रक्ताची नाती आणि स्वत: निर्माण केलेली नाती यापैकी कोणते नाते हृदयाजवळ असेल, हे त्या व्यक्तिच्या वागणुकीवर अवलंबून असते. आजकाल तणाव तर आई, मुलगी आणि बहिणींमध्येही पाहायला मिळतो. अशावेळी या नात्यांशी तुलना करून कुठलेही संबंध चांगले असल्याचे भासवणे हे आता अतार्किक वाटू लागले आहे. म्हणूनच एखाद्या नात्याला त्याच्या खऱ्या नावानिशी स्वीकारण्यात काय गैर आहे. सद्भावना आणि प्रेमाची शिंपडण केलेले कुठलेही नाते फुलाप्रमाणेच सौंदर्य आणि सुगंधाने परिपूर्ण होईल. याउलट फक्त नाव बदलल्यास ते सुगंध आणि कोमलता नसलेल्या कृत्रिम फुलासारखे होईल.

चला, एकमेकांना समजून घेऊया

– गीता शिंदे

मला आजपर्यंत समजू शकला नाहीस’ ‘तुला समजून घेणं खूप अवघड आहे, तू मला कधी समजून घ्यायचा प्रयत्नच नाही केलास,’ ‘मी तुला कधीही समजू शकणार नाही. ‘तू मला समजून घेऊ शकली असतीस तर किती बरं झालं असतं.’

अशा प्रकारचे संवाद अनेक दाम्पत्यांमध्ये वेळोवेळी होत असतात. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे एकमेकांसोबत आयुष्याचा बराच काळ एकत्र घालवल्यानंतरही दाम्पत्यांची एकमेकांबद्दल तक्रार असते की अजूनही ते एकमेकांना समजून घेऊ शकले नाहीत. रोजच्या आयुष्यातही ते वारंवार एकमेकांना छोट्या छोट्या गोष्टीवरून दोष देताना दिसून येतात. कधीकधी तक्रारींच्या रूपात मनातला क्षोभ बाहेर पडतो. तर कधी ओल्या लाकडाप्रमाणे आयुष्यभर दोघेही मनातल्या मनात धुमसत राहतात.

‘अ’ यांना असं वाटत की त्यांची पत्नी गमतीने बोललेली एखादी गोष्टही गंभीरपणे घेते, खरी मानते आणि मग रुसून बसते. ‘‘आम्ही दोघं आता वयस्कार होऊ लागलो तरी अजूनपर्यंत ती मला समजू शकलेली नाही. मी गमतीने बोललेल्या गोष्टीही ती उगाचच गंभीरपणे घेऊन मनाला लावून घेते.’’

‘ब’ यांना वाटतं की त्यांचे पती त्यांची निष्ठा आणि समर्पण आजपर्यंत समजूच शकलेले नाहीत. ‘‘कोणत्याही पुरुषाबरोबर मग भले तो नात्याने माझा भाऊ का असेना, बोलणं, भेटणं ते सहन करू शकत नाहीत. शेवटी मी दोन मुलांची आई आहे. आणि संपूर्ण प्रामाणिकपणे मी त्यांना समर्पित केलं आहे तरीही हा माणूस मला समजून घेऊ शकत नाही.’’

‘क’ यांची तक्रार आहे की, माहेरची श्रीमंत असणारी त्याची पत्नी माहेरच्यांसमोर तोरा मिरवण्यासाठी माझं संपूर्ण बजेट खलास करते. ते म्हणतात, ‘‘माणसाने नेहमी अंथरूण पाहून पाय पसरावेत हे तिला समजत का नाही? मोठ्या लोकांशी स्पर्धा करण्यासाठी देखावा करणं योग्य नाही. मी माझ्या आयुष्यात कसाबसा जमाखर्चाचा मेळ घालतोय आणि हिला मात्र आपल्या देखाव्यापुढे मुलांच्या भविष्याचीही चिंता नाही.’’

‘डी’ यांना आपल्या पत्नीबद्दल सेक्ससंबंधी खूप तक्रारी आहेत. ‘‘सेक्ससारख्या नाजूक, सुंदर आणि आयुष्यातला सर्वात महत्त्वाच्या गोष्टीला ती एक कर्तव्य समजते आणि एखादं काम उरकून टाकल्याप्रमाणे वागते. आज आम्हाला मुलं झाल्यानंतरही ते परमोच्च सुख मात्र मला मिळालं नाही जे कुणाही पुरुषाला हवंहवसं वाटतं. ती माझ्या शारीरिक गरजा कधी गंभीरपणे समजूनच घेत नाही.’’

‘‘ई’ हिला वाटतं की, तिचा पती अन्य पतींप्रमाणे सर्वांसमोर आपलं प्रेम प्रकट का करत नाही?’’ मी जेव्हा एखाद्या पार्टी किंवा समारंभात इतर पुरुषांना आपापल्या पत्नीचे नखरे सांभाळताना पाहते तेव्हा मलाही वाटतं की, त्यांनीही माझ्यासोबत अशा दिलखेचक ढंगात वागावं. पण ते माझी ही रोमॅण्टिक इच्छा कधी समजूनच घेत नाहीत. ते नेहमीच सभ्यपणे आणि गंभीरपणे वागतात.

दोघंही एकेक पाऊल पुढे टाका

लग्नानंतर वर्षभराने कोणत्या तरी समारंभात दिव्याने जेव्हा आपल्या धाकट्या जावेला पाहिलं तेव्हा ती तिच्याकडे पाहतच राहिली. घट्ट जीन्सवर अगदी नाममात्र स्तिव्हलेस टॉप, रंगवलेले रूक्ष केस, अनावश्यक मेकअपचे थर दिलेला चेहरा. कुठे तिचे सभ्य, सौम्य आणि गंभीर स्वभावाचे प्राध्यापक दीर आणि कुठे ही चटक चांदणी. विवेकना तर केवळ साडी नेसणारी, लांब केसांची भारतीय पारंपरिक स्त्री आवडत होती. मग हा कायापालट कसा? इथेही तोच हताश स्वर, ‘‘काय सांगू, मी तर तिला समजावून थकलो. आपण ज्या समाजात राहतो तशीच वागणूक, कपडे हवेत ना?

जोडीदार स्वत:विषयी काही सांगू पाहतो आणि दुसरा मात्र त्याच्याबद्दल सर्व काही जाणत असूनही अज्ञानीपणाचा बुरखा पांघरून आपल्या जोडीदाराची उपेक्षा करतो, तेव्हाच अशी परिस्थिती निर्माण होते. खरं तर अशा प्रकारची अवहेलना कोणत्याही संवेदनशील माणसाला आतून उद्ध्वस्त करते. पतिपत्नी दोघं आपापल्या आवडीनिवडीनुसार दोन वेगवेगळ्या बाबींवर अडून राहतात तेव्हा नातं तुटायला वेळ लागत नाही. मात्र, दोघांनी आपले विचार आणि आवडीनिवडींमध्ये थोडी तडजोड केली आणि दोन दोघंही २-२ पावलं मागे सरकले तर नातं तुटण्यापासून वाचू शकतं.

जोडीदाराचे विचार जाणून घ्या

अत्यंत लाडात वाढलेली आईवडिलांची एकुलती एक मुलगी श्वेता काहीशी लाजरीबुजरी होती. तिचा पती विकास प्रत्येक छोट्याटोट्या गरजांकडे व्यवस्थित लक्ष द्यायचा. तरीही विकासला आपली पर्वाच नाही असं श्वेताला वाटायचं. तो आईबाबांसारखी आपली ‘काळजी’ घेत नाही वगैरे. मात्र, दुसरीकडे विकासला वाटायचं की तो श्तेवावर इतकं प्रेम करतो, तिची इतकी काळजी घेतो, पण श्वेताकडून मात्र त्याला प्रतिसाद मिळत नाही. वरून फटकळ असणारी श्वेता सतत तक्रारी करून त्याचं भावुक मन दुखावते.

पत्नीच्या सततच्या अवहेलना आणि दोष देण्याच्या स्वभावामुळे विकास आतून कोलमडून गेला आणि त्याला हृदयरोग जडला. आज लग्नाला १५ वर्षं झाल्यानंतरही त्याला सतत गुदमरतच जगावं लागत आहे. ‘यू एस रिव्ह्यू ऑफ द हार्ट असोसिएशन’ने संशोधनाअंती असा निष्कर्ष काढला आहे की, वैवाहिक आयुष्यात एकमेकांना समजून न घेतल्याने होणारी गुदमरलेपणाची भावना बहुदा हृदयासंबंधीच्या समस्यांना जन्म देते. खरं तर जी व्यक्ती दुसऱ्यांच्या भावनांची कदर करते ती इतरांकडूनही तशीच अपेक्षा ठेवते. पतिपत्नीचं नातं तर पूर्णपणे देवाणघेवाणीवर आधारलेलं असतं. कारण टाळी कधीच एका हाताने वाजत नाही.

पतिपत्नींनी एकमेकांच्या वागणुकीपेक्षा एकमेकांचे विचार समजून घेणं अतिशय आवश्यक असतं. कधीकधी आपण प्रत्यक्षात आपल्या जोडीदाराची इच्छा पूर्ण करू शकत नाही. पण आपले प्रयत्न तर प्रामाणिक असतात. म्हणूनच जोडीदाराने दुसऱ्याची अगतिकता आणि मर्यादा समजून घ्यायला हव्यात.

भावनांचा आदर करायला शिका

लग्नाच्या २५व्या वाढदिवशी जेव्हा सुनंदाच्या मुलीने तिला सतार भेट दिली तेव्हा तिच्या डोळ्यांत अश्रू दाटून आले. पतीने नाही, पण मुलीने तरी आपल्या भावना जाणल्या. लग्नापूर्वी सुनंदा एक उत्तम कलावती होती. सतार वाजवणं हा केवळ तिचा छंद नसून तिच्या आनंदाचा एक भाग होता. पण लग्नानंतर तिचा हा ‘मानसिक खुराक’ बनलेला छंद नजरेआड झाला. सतारीचं तुणतुणं वाजवून काय उपयोग? व्यवसाय म्हणूनही याचा वापर केलास तरी काही फायदा नाही. काही करायचंच असेल तर एखादी चांगली नोकरी कर. तेवढाच कुटुंबाला हातभार..’’ पतीने तिला सांगितलं.

मग काय, सुनंदाने आपल्या छंदाला तिथेच गाडून टाकलं. मुलांच्या चांगल्या पालनपोषणासाठी पतीसोबत स्वत: चांगली नोकरी स्वीकारली आणि आपल्या जबाबदाऱ्या पूर्ण करत राहिली. पण तिच्या मनाच्या एका कोपऱ्यात तिची ही सुंदर इच्छा कुठेतरी जागृत होती.

केवळ शरीराचं नाही, मनोमीलनही आवश्यक

जर थोडंसं समजूतदारपणे वागलं तर पतिपत्नींनी एकमेकांना समजून न घेण्याचं दु:ख बऱ्याच अंशी कमी होईल. लग्नानंतर पतिपत्नीचं शारीरिक मीलन तर होतं, पण बऱ्याच वेळा समजूतदारपणाच्या अभावामुळे त्यांचं मनोमीलन होऊ शकत नाही. मग इथूनच अनेक समस्या सुरू होतात. माणसाचं सर्वात संवेदनशील अंग, जे माणसाचं मन अस्पर्शितच राहतं. म्हणूनच लग्नानंतर सर्वात आधी आपल्या जोडीदाराचं मन, त्याचा स्वभाव, आवडीनिवडी आणि सवयी जाणून घ्यायचा प्रयत्न करावा.

एकदुसऱ्यांना समजून घेतल्यानंतर त्यांच्या आवडीनिवडी आणि सवयी यांच्यासोबतच त्यांच्यातील कमतरतेबाबतही तडजोड करणं आवश्यक आहे. कारण निसर्गात परिपूर्ण असं काहीच नसतं. म्हणूनच पतिपत्नीनी एकमेकांकडून परिपूर्णतेची अपेक्षा करू नये.

एकमेकांच्या मर्यादा आणि विवशता समजून घेण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे. अशा प्रकारे समजुतीने आणि मनाचा मोठेपणा दाखवून आपल्या जोडीदाराला योग्य प्रकारे समजून घेऊन आपण एक निरोगी आणि यशस्वी वैवाहिक आयुष्य जगू शकता.

मुलांप्रति आदर बाळगणे आवश्यक

– गरिमा

मुले कच्च्या मातीसारखे असतात. त्यांना कोणते रूप द्यायचे आहे हे आपल्यावर अवलंबून आहे. मोठा झाल्यावर तो चांगल्या व्यक्तिमत्वाचा धनी व्हावा, प्रगती करावी आणि आपले नाव उज्ज्वल करावे ही इच्छा प्रत्येक आई-वडिलांची असते. पण हे शक्य तेव्हा होईल, जेव्हा आपण सुरूवातीपासून मुलाच्या उत्तम पालनपोषणावर लक्ष देऊ. उत्तम पालनपोषणासाठी ही गोष्टही खूप महत्त्वपूर्ण आहे, ज्याकडे बऱ्याचदा आईवडिल दुर्लक्ष करतात आणि ते आहे मुलांना आदर देणे.

मुलाला कधी त्याच्या लहान भाऊ वा बहिणीसमोर ओरडू नये
जर तुमच्या मुलाने एखादे काम तुमच्या मनासारखे केले नाही किंवा त्याने काही खोडी केली, मार्क्स कमी आलेत किंवा मग त्याच्या खोटया बोलण्याचा तुम्हाला राग आला असेल, तर गोष्ट कितीही मोठी असो, मुलाला त्याच्या लहान भावंडासमोर अपमानित करू नये.

कारण छोटा भाऊ वा बहिण, जो मोठयाला आपल्याकडून मार खाताना पाहतोय, वेळ आल्यावर तो ही मोठयाचा आदर करणे सोडून देईल. छोटया भावंडांच्या नजरेत मोठयाचा आदर कमी होईल. तो मोठया भावाची वा बहिणीची टर उडवेल, ज्यामुळे मोठयाच्या मनात निराशा घर करेल. यासाठी जर मुलाला काही बोलायचे असेल तर छोटयांच्या समोर नव्हे तर एकांतात सांगावे.

इतरांच्या समोर आपले नियंत्रण सोडू नका
समजा, मुलाने आपली एखादी वस्तू हरवली आहे किंवा एखादी मोठी चूक केली जिच्याबद्दल आपल्याला दुसऱ्या कोणाकडून कळलंय, तेव्हा बातमी कळताच एकदम त्याला आरडा-ओरड करू लागणे योग्य नाही.

लोकांसमोर मुलाला कधी अपमानित करू नये. एकांतात त्याच्याशी बोलावे. एकदम नियंत्रण वा ताबा सोडण्याऐवजी मुलाला त्याने केलेल्या चुकीबद्दल सांगावे आणि मग त्याचे उत्तर ऐकावे. होऊ शकते कधी परिस्थितीमुळे असे घडले असेल. त्याला स्वत:ला निर्दोष सिद्ध करण्याची संधी द्यावी. त्याची बाजू ऐकल्यावर निर्णय घ्या की त्याची चूक आहे वा नाही. जरी त्याची चूक असली तरीही त्याला मारझोड करण्याऐवजी तार्किक पद्धतीने समजवावे. त्याला त्याची चूक पटवून द्यावी आणि वचन घ्यावे की भविष्यात असे काही त्याने करू नये. प्रेमाने समजावलेल्या गोष्टीचा प्रभाव खूप खोलवर होतो तर मारझोडीने समझावण्यात आलेल्या गोष्टीने मुलामध्ये संताप आणि असंतोषाची भावना निर्माण होते किंवा मग तो डिप्रेस्ड राहू लागतो.

मुलाच्या त्रुटी दाखवू नयेत
प्रत्येक वेळी मुलाला कामचोर, आळशी, मूर्ख, नालायक, असभ्य यासारख्या शब्दांनी डिवचू नये. आपण त्याला जेवढे फटकाराल, त्याच्या चुका दाखवत राहाल त्यामुळे त्याची तेवढीच जास्त वाईट मार्गावर जाण्याची शक्यता बळावते. बऱ्याच घरात आई-वडील प्रत्येक वेळी मुलाला कोसत राहतात. बाहेरचे, शेजारी आणि नातेवाइकांसमोर त्याच्या दोषांची चर्चा करत राहतात. यामुळे मुलामध्ये नकारात्मक दृष्टीकोन तयार होतो. याउलट जर आई-वडिलांनी मुलाच्या छोटया-मोठया कामगिरींना उत्सवांसारखे साजरे केले, इतरांसमोर त्याची प्रशंसा केली, त्याच्या सुप्त गुणाविषयी रंजकपणे सांगितले तर मुलामध्ये सकारात्मकता वाढीस लागते. त्याच्यात अजून जास्त चांगले काम करून प्रशंसा प्राप्त करण्याची लालसा जागृत होते. त्याच्या मनात क्रोध, दु:ख किंवा प्रतिस्पर्धेऐवजी उत्साह, एकाग्रता आणि निर्दोष स्पर्धेची भावना प्रबळ होते.

मुलाच्या इच्छांना सन्मान द्या
प्रत्येक मूल इतरांपेक्षा वेगळे असते. प्रत्येक मुलांत वेगवेगळया विशेषता असतात. वेगवेगळे कौशल्य असते.

मुलामध्ये जे कौशल्य आहे, त्याला जे करणे आवडते, त्याची भविष्यात जे बनण्याची आकांक्षा असेल त्याला तुम्ही पाठबळ द्यावे. त्याला तेच बनू द्या जे बनण्याची त्याची इच्छा आहे. बऱ्याच घरांत मुलाची इच्छा हे सांगून दाबली जाते की तो अजून छोटा आहे, चांगले वा वाईटाची समज नाही. परंतू अशी प्रवृत्ती योग्य नाही.

मुलाच्या जीवनावर आपला अधिकार दाखवू नका. त्याला पूर्ण सन्मानाने आपले जीवन आणि जीवनाशी निगडित निर्णय घेऊ द्या, ज्यामुळे वय वाढल्यानंतर त्याच्यामध्ये फ्रस्ट्रेशन, तडफड, कोंडमारा आणि क्रोधाची अग्नी नव्हे तर समाधान, आनंद, आपलेपणा आणि प्रेमाचा प्रवाह वाहील. तो तुम्हालाही प्रेम देईल आणि इतरांनाही.

मुलाचे नाव बिघडवू नका
नेहमी आई-वडील वा नातेवाईक मुलाच्या नावात बिगाड करून पुकारतात. जसे चंद्रला चंदर, देवला देवू, मीनलला मिनुआ इत्यादी. त्यांच्या बाहेरील त्रुटीमुळेसुद्धा त्याला त्या नावाने बोलू लागतात. जसे मुलगा काळा असेल तर तो काळू, जाडजूड असेल तर जाडया, छोटा असेल तर छोटू इत्यादी. म्हणून चुकूनही मुलांना कधी अशा नावांनी बोलू नये. उलट जर कोणी परिचित वा नातेवाईक असे करत असेल तर लगेच त्याला असे करण्यास मनाई करा.

बिगडलेल्या नावाबरोबरच मुलाचे व्यत्तिमत्वही बिगडू शकते. नेहमी मुलाला त्याच नावाने बोलवा जसे आपण त्याला पाहू इच्छिता. जसे हर्ष, आशा, निहाल, प्रथम सारखी चांगल्या अर्थाची नावे मुलांमध्ये सकारात्मक ऊर्जा तयार करतात.

सासूसुनेचे नाते नवे

– पूनम अहमद

संडे होता. फुटबॉलची मॅच चालू होती. विपिन टीव्हीला डोळे लावून बसला होता. रियाने अनेक वेळा प्रयत्न केला की विपिनने टीव्ही पाहणे सोडून तिच्यासोबत मूव्ही पाहायला यावे, पण तो काहीही प्रतिक्रिया देत नव्हता.

अधुनमधून एवढेच म्हणत होता, ‘‘मॅच संपू दे, मग बोलतो.’’

तिथे जवळच बसून मासिक वाचणारी मालती मुलगा व सुनेचे बोलणे ऐकून हळूच हसत होती. सुधीश म्हणजेच तिचे पतीही मॅच पाहण्यात व्यस्त होते. मालतीला आपला भूतकाळ आठवला. सुधीशनाही टीव्हीवर मॅच पाहणे खूप आवडत होते. मालतीलाही मूव्ही पाहण्याचा फार शौक होता. खूप हट्ट केल्यानंतर सुधीश तिला घेऊन जात असत, परंतु चांगल्यातली चांगली मूव्ही पाहूनही सुधीश ज्याप्रकारे प्रतिक्रिया देत, ते पाहून मालतीला वाटत असे, यांना सोबत न्यायलाच नको होते.

मालतीने गुपचूप रियाला आत चलण्याचा इशारा केला, तेव्हा रियाला आश्चर्य वाटले. मग मालतीच्या मागोमाग ती तिच्या बेडरूममध्ये गेली आणि विचारले,‘‘आई काय झाले?’’

‘‘कोणती मूव्ही पाहायची आहे तुला?’’

‘‘सुलतान.’’

मालती हसली, ‘‘तिकिटे मिळतील का?’’

‘‘जाऊन पाहावे लागेल, पण विपिन जागचा हलेल, तेव्हा ना…’’

‘‘त्याचे सोड, तो हलणार नाही. तू तयार हो.’’

‘‘मी एकटी?’’

‘‘नाही गं बाई, मलाही बघायची आहे.’’

‘‘काय?’’ रियाला आश्चर्य वाटले.

‘‘म्हणजे काय मलाही खूप शौक आहे. या बाप-लेकाला मॅच सोडून जबरदस्ती मूव्ही पाहायला नेले, तरी तिथेही हे दोघे एन्जॉय थोडेच करणार आहेत. आपल्याही उत्साहावर पाणी फेरतील. चल, निघू या. मूव्ही पाहू आणि मग डिनर करूनच परत येऊ.’’

रिया मालतीच्या कुशीत शिरली आणि खूश होत म्हणाली, ‘‘थँक्यू आई, किती बोअर वाटत होतं मला. संडेचा संपूर्ण दिवस विपिन टीव्हीला चिकटलेले असतात.’’

दोघी सासू-सून तयार झाल्या.

सुधीश आणि विपिनने विचारले, ‘‘कुठे निघालात?’’

‘‘मूव्ही पाहायला.’’

दोघांना जणू करंटच लागला. सुधीश म्हणाले, ‘‘एकटी?’’

मालती हसून म्हणाली,‘‘एकटी कुठे आहे, सुन आहे ना सोबत. चला बाय, तुम्हा दोघांसाठी जेवण ठेवलेय. आम्ही बाहेरच जेवू,’’ एवढे बोलून मालती रियाला घेऊन झपझप पावले टाकीत निघून गेली.

सासू-सुनेने अगदी मैत्रिणींप्रमाणे ‘सुलतान’ चित्रपटाचा आनंद लुटला. त्या कधी सलमानच्या बॉडीवर चर्चा करीत होत्या, तर कधी एखाद्या सीनवर मोकळेपणाने बोलून हसत होत्या. खूप चांगल्या मूडमध्ये मूव्ही पाहून दोघींनी छानपैकी डिनर केले. रात्री १० वाजता दोघी आनंदात घरी परतल्या. आता बापलेकाची मॅच संपली होती आणि दोघे बोअर होत होते.

त्यानंतर रिया आणि मालतीमधील सासू-सुनेचे नाते दोन मैत्रिणींमध्ये बदलले. जेव्हा सुधीश आणि विपिन एखादा प्रोग्राम बनविण्यात टाळाटाळ करायचे, तेव्हा दोघी त्यांना विचारतही नसत. त्या शॉपिंगला एकत्र जाऊ लागल्या. कारण दोघे पुरुष लेडीज शॉपिंगमध्ये बोअर होत असत. दोघींनाही दुसऱ्या कुणा मैत्रिणीची गरजच वाटत नव्हती. रियाही ऑफिसला जात असे. सुट्टीच्या दिवशी तिला बाहेर एन्जॉय करायचे असायचे आणि विपिनला मॅच बघायची असायची. बाप व मुलगा दोघांनाही फूटबॉलचे वेड होते. रिपिट मॅचही ते आवडीने पाहात असत. त्यांना मूव्हीज, शॉपिंगचे अजिबात वेड नव्हते. रिया आणि विपिन आता या गोष्टीवरून मूड खराब करीत नव्हते. चौघेही आपापला शौक पूर्ण करीत होते.

एकमेकींबरोबर वेळ घालविल्यामुळे एकमेकींचा स्वभाव, आवडनिवड जाणून घेतल्यानंतर दोघी एकमेकांच्या प्रत्येक गोष्टीची काळजी घेत असत.

आता स्थिती अशी होती की, विपिन कधी फ्री असे, तेव्हा रिया म्हणत असे, ‘‘तुझं राहू दे. मी आईसोबत जाईन. तू तर शॉपच्या बाहेर फोनवर बिझी होतोस. मग मला बोअर वाटतं.’’

विपिन मग त्रस्त होत असे. सुधीशसोबतही असेच होऊ लागले. रिया फ्री असे, तेव्हा मालतीला रियाचीच कंपनी जास्त आवडत असे. सासू-सुनेचे बाँडिंग पाहून दोघे बाप-मुलगा चकित होत असत.

अनेक वेळा ते बोलूनही दाखवित, ‘‘तुम्ही दोघी आम्हाला विसरलात.’’

घरातील वातावरण हलकेफुलके आणि आनंदी राहात होते.

प्रत्येक घरात सासू-सुना मैत्रिणी बनल्या, तर जगण्यात आणखी मजा येईल. म्हणूनच दोघींनीही एकमेकांच्या भावनांचा आदर ठेवून, एकमेकांचे सुख-दु:ख, आवडनिवड मनापासून जाणून घेतली पाहिजे. पतिपत्नीचे शौक एकसारखे असावेत, हे आवश्यक नाही. दोघांनी आपले मन मारणे योग्य नाही. जर पिता-पुत्राचे शौक सासू-सुनेशी जुळत नसतील आणि सासू-सुनेची आवड एकमेकींशी जुळत असेल, तर आपल्या मर्जीप्रमाणे जगण्यासाठी एकमेकींना साथ अवश्य द्यावी.

अजून एक उदाहरण पाहू. एका हिंदू कुटुंबात जन्मलेली आणि वाढलेली सुमन जेव्हा एका मुस्लीम मुलाशी समीरशी आंतरजातीय विवाह करून सासरी गेली. तेव्हा सासू अबिदा बेगमला सुमन शाकाहारी आहे हे कळलं, तेव्हा ती केवळ शाकाहारीच जेवण बनवू लागली.

सुमन समीरसोबत राहात होती. ती जेवढे दिवस सासरी कानपूरला राहात असे, तेवढे दिवस घरात केवळ शाकाहारी जेवणच बनत असे. या गोष्टीमुळे सुमनच्या मनात सासूबद्दल एवढे प्रेम आणि आदराचे बीज रोवले गेले की काळानुसार सुमनच्या मनात त्याची पाळे-मुळे घट्ट झाली. दोन वेगळया वातावरणात जन्मलेल्या आणि वाढलेल्या सासू-सुनेमधील ताळमेळ पाहून सर्वजण कौतुक करू लागले.

खूप शांत आणि अतिगंभीर दिसणारी अबिदा बेगम जेव्हा हसऱ्या सुमनसोबत हसून बोले, तिच्यासोबत आनंदाने बाहेर जाई, तेव्हा तिचे पती आणि मुलगा चकित होत असत.

आजकालच्या बहुतेक सासवा जुन्या चित्रपटातील ललिता पवारसारख्या नाहीत. त्यांनाही सुनांसोबत हसत-खेळत जीवन जगायचे आहे. जीवनात अपूर्ण राहिलेले शौक आणि आपल्या इच्छा पूर्ण करायच्या आहेत.

आजच्या बहुतेक सुनाही शिकलेल्या आणि समजदार आहेत. त्या आपली कर्तव्ये आणि अधिकारांबाबत जागरूक आहेत. त्या नोकरदार आहेत. सुट्टीच्या दिवशी त्यांना रिलॅक्स व्हायची इच्छा असते. सासूची प्रेमळ साथ मिळाली, तर त्यांच्यातही उत्साह संचारतो.

आजच्या सासू-सुना दोघीही जाणतात की, एकमेकींसोबत मिळतंजुळतं घेण्यातच खरा जीवनाचा आनंद आहे. भांडणे करून स्वत:चे आणि दुसऱ्याचे आयुष्य संकटात टाकण्याने काहीही फायदा नाही. त्यामुळे दोन्ही बाजूने त्रास वाढणार, एवढे नक्की.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें