* सीमा ठाकूर
किशोरावस्थेत अनेकदा किशोरवयीन विरुद्ध लिंगाकडे आकर्षित होऊन शारीरिक संबंध ठेवण्यासाठी उत्सुक असतात. प्रेमाच्या नावाखाली सेक्स करतात, पण अज्ञानामुळे आवश्यक काळजी घेत नाहीत. परिणामी विविध प्रकारच्या लैंगिक आजारांचे शिकार होतात.
आकडेवारीनुसार भारतात दरवर्षी १५ ते १९ वर्षांपर्यंतच्या १.६ कोटी मुली गर्भधारण करतात. या छोटया वयात गर्भधारणा करण्याचे सर्वात मोठे कारण त्यांचे अल्पज्ञान आणि प्रगल्भतेचा अभाव आहे. प्रोटेक्शनशिवाय सेक्स केल्याने सेक्शुअली ट्रांसमिटेड इन्फेक्शन सर्व्हायकल कॅन्सर आणि हायपरटेंशनसारखे आजार होण्याचा धोका असतो. हे आजार मुलगा व मुलगी दोघांनाही होऊ शकतात.
किशोरवयीनांमध्ये प्रेगनन्सी आणि असुरक्षित सेक्समुळे होणाऱ्या आजारांबाबत मूलचंद हॉस्पिटल, दिल्लीच्या वरिष्ठ स्त्रीरोगतज्ज्ञ डॉ. मीता वर्मा यांच्याशी बातचीत केली. त्यांनी किशोरवयीनांच्या वापरासाठी कॉन्ट्रासेप्टिव पिल्स आणि त्याच्या धोक्यांबाबत सविस्तर माहिती दिली :
कॉन्ट्रासेप्टिव पिल्स काय आहेत आणि त्या कधी व कशा घ्यायच्या?
या इमर्जन्सी कॉन्ट्रासेप्टिव आहेत. यांना पोस्ट कोर्डल आणि मॉर्निंग आफ्टर पिल असेही म्हणतात. आय पिल एक हार्मोन आहे. याचा चांगला परिणाम तेव्हाच होतो, जेव्हा त्या सेक्सच्या १ तासाच्या आसपास घेतात. यांना ७२ तासांत दोनदा म्हणजे २४ तासांच्या कालावधीत घेतले जाते. इमर्जन्सी कॉन्ट्रासेप्टिवची तेव्हा गरज असते, जेव्हा मुलीसोबत बलात्कार झालेला असतो. नको असलेल्या गर्भधारणेची भीती असेल किंवा कंडोम फाटले असेल. लोक विथड्रॉल टेक्निकचाही वापर करतात. यात जर अंडरएज इजॅक्यूलेशन झाले तर या पिलचा वापर करतात. पीरियड अनियमित असतील आणि तुम्ही सुरक्षेबाबत चिंतित असाल तर अशा स्थितीतही इमर्जन्सी कॉन्ट्रासेप्टिव पिल्सची गरज असते.
एखाद्या मुलीला याची सवय झाली तर त्याचे काय दुष्परिणाम होऊ शकतात?
नाही. याची सवय होऊ देऊ नका. याचे अनेक साईड इफेक्ट आहेत. मुलगी किशोरवयीन असेल तर सर्वात आधी तिला सेक्स एज्युकेशन असायला हवे. आजकाल ते नेटवरही उपलब्ध आहे. ८वी आणि ९वी इयत्तेच्या पुस्तकातही याची माहिती देण्यात आली आहे. मुलींना माहीत असायला हवे की या पिल कशाप्रकारे काम करतात. याचे डोस हेवी असतात. याचा मासिक चक्रावर परिणाम होतो. ते अनियमित होते. याशिवाय उलटया आणि चक्कर येणे, स्तनात दुखणे, पोटदुखी आणि अवेळी रक्तस्त्राव होऊ शकतो. जर तुम्ही सेक्शुअली अॅक्टिव्ह असाल तर तुम्ही कॉन्ट्रासेप्टिवचा प्रयोग केवळ इमर्जन्सीतच करायला हवा. याच्या साइड इफेक्टमध्ये सर्वात मोठा धोका ट्यूब प्रेगनन्सीचा आहे. म्हणून जर इमर्जन्सी असे म्हटले जात आहे तर केवळ इमर्जन्सीतच वापर करा. तसेही हे ९० टक्के परिणामकारक आहे. १०० टक्के नाही.
लग्नापूर्वी या पिलचा वापर केल्यास लग्नानंतर गर्भधारणेत काही अडचण निर्माण होते का?
मुलीने सातत्याने याचा वापर केला असेल तर नक्कीच परिणाम होईल. कधीतरी घेतल्यास हरकत नाही. त्यामुळे मासिकचक्रावर परिणाम झाला असेल तर त्रास होणे स्वाभाविक आहे, कारण तुम्ही ओवुलेशन प्रोसेस म्हणजे अंडे बनण्याची प्रक्रिया प्रभावित केली आहे. आय पिलचा जास्त वापर ट्यूब जे अंडे पकडून वर्बिलिटीला रिस्ट्रेट करते. त्यामुळे तुम्ही लग्नाआधी प्रत्येक वेळी ओवुलेशनला डिस्टर्ब केले असेल तर लग्नानंतर गर्भधारणेत अडचणी येऊ शकतात.
बाजारात कोणत्या प्रकारच्या कॉन्ट्रासेप्टिव पिल आहेत, ज्यांचा वापर करता येईल?
भारतात फक्त पिल उपलब्ध आहेत, ज्या लिवोनोगेरट्रल आहेत. यात एक टॅब्लेट ७५० मायक्रोग्रॅमची असते. या २ टॅब्लेट २४ तासांच्या अंतरानंतर घेतल्या जातात. भारतात १५०० मायक्रोग्रॅमची टॅब्लेट अद्याप उपलब्ध नाही, कारण याचा डोस अत्यंत हेवी असतो. सध्या इमर्जन्सी कॉन्ट्रासेप्टिवमध्ये आणखी एक औषध अंडर ट्रायल आहे, ज्याला यूलीप्रिस्टल म्हणतात. पण हे अद्याप अंडर ट्रायल असल्यामुळे याचा वापर केवळ डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसारच करायला हवा.
या पिलशिवाय दुसरा चांगला पर्याय आहे का?
या पिल इमर्जन्सी कॉन्ट्रासेप्टिव तर आहेतच, याशिवाय आणखी अनेक बर्थ कंट्रोल आहेत. सर्वात चांगले कंडोमच आहेत. ते अनेक संसर्गजन्य आजारांपासून वाचवते आणि याच्या वापरामुळे इन्फेक्शनही होत नाही. याव्यतिरिक्त अन्य बर्थ कंट्रोल अॅप्लिकेशनही बाजारात आहेत, ज्यांचा वापर करता येईल, जसे की वेजिनल टॅब्लेट्स. यांचा वापर कंडोमसोबत करावा. फर्टाइल पीरियडमध्ये सेक्स केल्यास कंडोम आणि वेजिनल टॅब्लेट्स दोघांचा वापर करावा. आजकाल ओवुलेशन जाणून घेण्यासाठी किट्सही उपलब्ध आहेत. त्याचा वापर करा. वेजिनल टॅब्लेट्स आणि कंडोम एकत्र वापरा.
कंडोम १०० टक्के सुरक्षित आहे का?
हो, जर याचा वापर योग्य प्रकारे केला तर हे बेस्ट कॉट्रासेप्शन आहे. मुली सेक्सदरम्यान वेजिनल टॅब्लेट्सचाही वापर करू शकतात, ज्यामुळे सुरक्षा डबल होईल.
जर आई होण्याच्या भीतिने मुलीने एकाऐवजी २ किंवा ३ टॅब्लेट्स खाल्ल्या तर याचे काय दुष्परिणाम होतील?
नाही, जे डोस जसे सांगितलेत तसेच घ्यावेत. औषधे स्किप करू नका आणि वेळेआधी किंवा जास्तही घेऊ नका. आय पिल घेतल्यानंतर ३ आठवडयांनंतरही सेक्सदरम्यान कंडोम वापरले नाही तर ट्यूब प्रेगनन्सीची शक्यता असते. ३ आठवड्यांपर्यंत पीरियड्स न आल्यास प्रेगनन्सी टेस्ट करा.
जर या पिलमुळे मुलीला त्रास होत असेल आणि याबाबत घरातल्यांना न सांगता ती गप्प राहात असेल तर याचे दूरगामी दुष्परिणाम होऊ शकतात का?
एखादी मुलगी सेक्शुअली अॅक्टिव्ह असेल आणि एखाद्या मुलासोबत सेक्स करू शकत असेल तर गुपचूप जाऊन डॉक्टरांशी कंसल्टही करू शकते. मुलगी कमावती असेल आणि शिकलेली असेल तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्यायला काय हरकत आहे? काहीही झाले तरी घरातल्यांपासून कुठलाही त्रास लपवू नये. कुणा ना कुणाशी तरी नक्की शेअर करायला हवे. पैसे नसतील तर सरकारी हॉस्पिटलमधील डॉक्टर मोफत सल्ला देतात.
या पिलमुळे ट्यूब प्रेगनन्सीचा धोका असतो, जो जीवघेणा ठरू शकतो. ही गोष्ट नेहमी लक्षात ठेवा की सुरक्षित असूनही आय पिलमुळे गर्भाशयाबाहेरची प्रेगनन्सी होऊ शकते ज्यामुळे मुलीचा जीव धोक्यात येऊ शकतो.
तरुणांना सुरक्षित सेक्ससंबंधी काय सल्ला देऊ इच्छिता?
तरुणांना हे सांगायचे आहे की जर ते १८ वर्षांहून मोठे आहेत आणि सेक्स करत असतील तर यात काही गैर नाही, पण कंडोमचा वापर करायलाच हवा. असुरक्षित सेक्स एचआयव्ही, एसटीआय व सर्व्हायकल कॅन्सरसारख्या जीवघेण्या आजारांचे कारण ठरू शकते. लव, अफेअर, सेक्स व फिजिकल रिलेशनशिप आपल्या जागी आहे आणि सुरक्षा आपल्या जागी. लाजू नका, उलट योग्य सल्ला घ्या.
