* डॉ. यतिश अग्रवाल
प्रश्न : मी ३६ वर्षीय विवाहिता आहे. लहानपणापासून रात्री झोपण्याअगोदर दूध प्यायची सवय आहे. पण आता काही महिन्यांपासून ना मला पिशवीचे दूध पचतेए ना म्हशीचे. जेव्हा पण दूध पिते, पोटात गडबड होते. गॅस बनायला सुरूवात होते आणि म्हणून आता तर दूध प्यायची भीती वाटू लागली आहे. कृपा करून मला सांगा की या अचानक आलेल्या बदलाचे काय कारण असू शकते. दुधाची उणीव कुठल्या घरगुती उपायाने दूर येईल?
उत्तर : आपल्या छोटया आतडीतल्या आतल्या भागात एक पाचक एन्जाइम बनत असते. ज्याच्या मदतीने आपण दूधात मिळणाऱ्या नैसर्गिक साखरेला पचवू शकतो. हे एन्जाइम लॅक्टेजच्या नावाने ओळखले जाते आणि याचे कार्य दूधात उपस्थित लॅक्टोज शुगरला पचवून सरळ ग्लूकोज आणि लॅक्टोजमध्ये स्थरांवरीत करणे हे असते.
काही लोकांमध्ये हे पाचक एन्जाइम जन्मापासून नसते तर काहींमध्ये हे किशोरावस्थेत किंवा वयस्क वयात पोहोचल्यावर बनायचे बंद होते. ही समस्या नेहमी आनुवंशिक असते. व्यापक स्तरावर केल्या गेलेल्या आणि सामूहिक संशोधनानुसार, आशिया खंडातील ५० टक्के लोकांमध्ये ही समस्या असते.
आपल्याप्रमाणेच या लोकांमध्येही दूध आणि अन्य डेअरी उत्पादनं ग्रहण केल्याने वेगवेगळया समस्या निर्माण होतात. पोटदुखी, गॅस बनणे, पोट फुगणे, पोट गडबडणे इत्यादी सर्व याच समस्येचा भाग आहेत.
छोटया आतडीतल्या आतल्या भागातील पाचक पातळीवरचा हा विकार लॅक्टोज इंटोलरन्स म्हणून ओळखला जातो. आतापर्यंत असे कुठलही रामबाण औषध तयार झाले नाही की ज्याच्यात अशी ताकत असेल की जे घेतल्यावर छोटया आतडीतील लॅक्टोज एन्जाइम पुन्हा बनू लागेल. असा कोणताही फॉर्मुला शोधलेला नाही, जो आतडयातील एन्जाइमची भरपाई करु शकेल. नशीब समजा की तुम्ही इतकी वर्ष या विकारापासून मुक्त राहू शकलात.
या समस्येपासून तुमचा बचाव व्हावा म्हणून फक्त एकच उपाय आहे की दूध आणि इतर डेअरी उत्पादनं वर्ज करा. ही तुम्ही गोष्ट दही आणि योगर्टवर लागू नाहीए. हे खरे आहे की हीसुद्धा दुधापासून बनलेली उत्पादने आहेत, पण ज्यावेळेस ही बनवली जातात त्यावेळेस लॅक्टोबॅक्टेरीया यात असलेल्या लॅक्टोज शुगरला पचवतात, ज्यामुळे हे लॅक्टोजमुक्त होतात.
