उपयुक्त गुणांनी परिपूर्ण भाज्या आणि फळं

* आभा कश्यप मेड स्पा

ए फॉर अॅप्पल (सफरचंद) : सफरचंदाविषयी असं म्हटलं जातं की दररोज एका सफरचंदाचं सेवन केल्याने डॉक्टरला दूर ठेवता येतं. सफरचंद कापून आणि चावून खाल्ल्याने तोंडात जी लाळ तयार होते ती चांगली असते. हे अल्जायमर रोगापासून व कॅन्सरपासून बचाव करतं शिवाय कोलेस्ट्रॉल कमी करतं आणि मलावरोध व जुलाब यांसारख्या त्रासातून वाचवतं.

बी फॉर बीटरूट (बीट) : बीट पोटॅशिअम, मॅग्निशिअम, आयर्न, व्हिटॅमिन बी-६, ए. सी, नायटे्रट वगैरेंचा उत्तम स्त्रोत आहे. हे हार्ट अॅटॅक, हार्ट स्ट्रोक आणि रक्तदाबाचा धोका कमी करण्यास सहाय्यक ठरतं. हे एक उत्तम अॅण्टिऑक्सिडण्टही आहे, त्यामुळे कोलेस्ट्रॉल व रक्तात असलेल्या शर्करेचा स्तर नियंत्रित राखण्यास मदत होते.

सी फॉर कॅरेट (गाजर) : गाजर व्हिटॅमिन एचा उत्तम स्त्रोत आहे. यात त्वचा सुंदर बनवण्यासोबत कॅन्सर रोखण्याचे गुणही आहेत. हे डोळ्यांची दृष्टी चांगली राखण्यास सहाय्यक ठरतात. गाजरामध्ये आढळून येणारे अॅण्टिऑक्सिडण्ट्स सूर्यकिरणांपासून त्वचेचं संरक्षण करतात. याचा उपयोग फेस मास्कच्या रूपातही केला जातो.

डी फॉर डेट (खजूर) : आयर्न आणि फ्लोरीनने युक्त खजूर व्हिटॅमिन आणि खनिजाचा उत्तम स्त्रोत आहेत. हे नियमितपणे खाल्ल्याने कोलॅस्ट्रॉल लेव्हल कमी करण्यासोबत अनेक आरोग्य समस्या दूर ठेवण्यास मदत होते. खजूरामध्ये नैसर्गिक शर्करा मोठ्या प्रमाणावर असते. त्यामुळे तुम्हाला एनर्जीसुद्धा मिळते. याउलट सोडिअम कमी प्रमाणात असतं. नैसर्गिक तत्वांनी परिपूर्ण खजूर आपल्या नर्व्हस सिस्टिमचं कार्य सुरळित करण्यास आणि पोटाच्या कॅन्सरपासून रक्षण करण्यास सहाय्यक ठरतो.

ई फॉर एगप्लांट (वांगी) : वांग्यामध्ये काही पोषक तत्व मोठ्या प्रमाणावर आढळून येतात, ज्यामुळे रक्तप्रवाह सुधारतो. मेंदूला पोषण मिळतं. वांग्यामध्ये कॅलरी खूप कमी प्रमाणात असते, त्यामुळे याच्या सेवनाने लठ्ठपणा अजिबात वाढत नाही. यामध्ये भरपूर फायबर असल्यामुळे तुम्हाला कायम आपलं पोट भरलेले जाणवतं. वांगीमधुमेह नियंत्रित करण्यात आणि हृदयाची देखभाल करण्यात अतिशय महत्त्वाची भूमिका निभावतात.

एफ फॉर फिग्स (अंजीर) : अंजीर पोटॅशिअमचा अतिशय चांगला स्त्रोत आहे. याच्या सेवनाने रक्तदाब नियंत्रित करण्यास मदत मिळते. अंजीर फायबरच्या आहाराचाही उत्तम स्त्रोत आहे, त्यामुळे वेट कंट्रोलरवर सकारात्मक परिणाम होतो. अंजीरचा हृदयावर अतिशय चांगला प्रभाव पडतो. हे त्वचेवर पडणाऱ्या डागांपासून बचाव करतं.

जी फॉर गार्लिक (लसूण) : लसूण भारतीय खाद्यपदार्थात सर्रास आढळून येते. परंतु जेवणाला चविष्ट बनवण्याव्यतिरिक्त लसणीमध्ये जीवाणूरोधक आणि विषाणुरोधक दोन्ही गुण असतात. त्यामुळे हिचा वापर त्वचा संसर्गावरील उपचारांसाठीही केला जातो.

एच फॉर हनी ड्यू मेलन (टरबूज) : टरबूज व्हिटॅमिन सी ने परिपूर्ण असतो, त्यामुळे त्वचा स्वस्थ राखण्यासाठी ही खूप उपयोगी आहे. टरबूज उत्तम आहाराची पूर्तता करतो. हा पोटॅशिअमचा उत्तम स्त्रोत आहे, त्यामुळे हृदयाची स्पंदनं नियंत्रित करण्यातही सहाय्यक ठरतो.

आय फॉर आइसबर्ग लेट्युस (हिमशेल लेट्युस) : हिमशेल लेट्युसमध्ये कॅलरी आणि मेदाची टक्केवारी खूप कमी असते. जेव्हा तुम्ही वजन कमी करण्याचा प्रयत्न करता, तेव्हा हे खूप उपयुक्त ठरतं, म्हणजे हिमशेल लेट्युसचं दैनंदिन सेवन वजन घटवण्याच्या उपचारांसाठी खूप उपयुक्त आहे.

जे फॉर जॅकफ्रूट (फणस) : फणसाच्या गरांमध्ये फायबर मोठ्या प्रमाणावर आढळून येतं. याशिवाय फणसामध्ये व्हिटॅमिन, खनिज, इलेक्ट्रॉलाइट्स, फायटोन्यूट्रीऐंट्स, कार्बोहायडे्रट, फायबर, मेद, प्रोटीन आणि अन्य पोषक तत्त्वांचं प्रमाण भरपूर असतं. फणस कॅलरीचा स्त्रोत आहे, परंतु यामध्ये सॅचुरेटड फॅट वा कोलेस्ट्रॉल नसतं. हे अॅण्टिऑक्सिडण्ट असल्यामुळे कॅन्सर आणि अन्य अनेक रोगांपासून संरक्षण करते. हे डोळ्यांसाठी चांगलं असतं आणि मोतीबिंदूपासून वाचवतं. यातही पोटॅशिअमचा उत्तम स्त्रोत आहे तसंच हाडं आणि त्वचा निरोगी ठेवण्यास सहाय्यक ठरतं.

के फॉर कीवी (कीवी) : सर्व प्रकारच्या कीवी फळांचं आणि भाज्यांचं सेवन केल्याने हृदय रोग, मधुमेह, कॅन्सर आणि इतर प्रकारच्या आजारांतील धोका कमी होतो. कीवीचे इतरही अनेक आरोग्यदायी फायदे आहेत जसं की सुंदर त्वचा, चांगली झोप आणि हृदयाचं आरोग्य. हे मलावरोधसारख्या समस्येतही सहाय्यक ठरतं.

एल फॉर लेमन (लिंबू) : लिंबू व्हिटॅमिन ई चा उत्तम स्त्रोत आहे, त्यामुळे याची ईम्यून सिस्टिममध्ये सुधारणा करण्यास मदत होते. हे केवळ जेवणाची लज्जत वाढवत नाही तर त्वचा निरोगी व चमकदार राखण्यास सहाय्यक ठरते.

एम फॉर मँगो (आंबा) : आंबा व्हिटॅमिन सी आणि बीटा कॅराटिनचा उत्तम स्त्रोत आहे. आंब्यामध्ये असलेले अण्टिऑक्सिडण्ट ल्यूकेमिया आणि प्रोस्टेट कॅन्सरपासून रक्षण करतं. आंबा ओपन पोर्स आणि मुरुमं नाहीशी करण्यास सहाय्यक ठरतो. कॅरी हार्ट अटॅक रोखण्यासाठी उत्तम उपाय ठरतो. व्हिटॅमिन सी आणि व्हिटॅमिन ए ने परिपूर्ण असल्यामुळे आंबा रोगप्रतिकारकशक्ती वाढवण्यास अतिशय उपयुक्त मानला जातो.

एन फॉर नट्स (नट्स) : सर्व नट्स व्हिटॅमिन ई व पोटॅशिअमने परिपूर्ण असतात. यात खनिज, कॅल्शिअम, आयर्न, मॅग्निशिअम आणि झिंकसारखे पदार्थही मोठ्या प्रमाणावर असतात. हे फोलेट, व्हिटॅमिन आणि उच्च कॅलरीचाही उत्तम स्त्रोत असतात, त्यामुळे सर्व नट्स आरोग्यासाठी उपयुक्त ठरतात.

ओ फॉर आलिव्ह (ऑलिव्ह) : ऑलिव्ह रक्तातील कोलेस्ट्रॉलचं प्रमाण कमी करण्यात आणि ब्लडप्रेशर नियंत्रित ठेवण्यास फायदेशीर आहे. हे फळांच्या आणि भाज्यांच्या पर्यायाच्या रूपात फायबर आणि व्हिटॅमिन ‘इ’चासुद्धा उत्तम स्त्रोत आहेत. सोबतच हे अॅण्टिऑक्सिडण्ट असल्याने पेशींचे संरक्षण करण्यातही सहाय्यत ठरतं.

पी फॉर पेपर (मिरी) : मिरीमध्ये कॅरोटिन व व्हिटामीन सी चे प्रमाण अधिक असते. यामध्ये बायो फ्लेवोनॉयड्स तत्व मोठ्या प्रमाणात असतात, जे कर्करोग होण्यापासून बचाव करतात.

क्यू फॉर क्वींस (बेलफळ) : बेलफळाच्या गरात व सालीमध्ये मोठ्या प्रमाणात तंतूमय पदार्थ आढळतात. हे एक कमी कॅलरी असणारे फळ आहे. पिकलेल्या बेलफळात मोठ्या प्रमाणात व्हिटामीन सी असते.

क्यू फॉर क्वींस (बेलफळ) : बेलफळाच्या गरात व सालीमध्ये मोठ्या प्रमाणात तंतूमय पदार्थ आढळतात. हे एक कमी कॅलरी असणारे फळ आहे. पिकलेल्या बेलफळात मोठ्या प्रमाणात व्हिटामीन सी असते.

आर फॉर रेडिश (मुळा) : मुळ्यामध्ये फायटोकेमिकल आणि अॅण्टीऑक्सीडेंट तत्त्व असतात. त्याशिवाय मुळ्यात व्हिटामिन सीसुद्धा आढळते. जे एका शक्तीशाली अॅण्टीऑक्सीडेंटच्या रूपात कार्य करते.

एस फॉर स्ट्रॉबेरी (स्ट्रॉबेरी) : स्ट्रॉबेरी हे व्हिटॅमिन सीचा मिळण्याचे एक उत्तम स्त्रोत आहे. यामुळे शरीराची रोगप्रतिकारकशक्ती वाढते. यामुळे डोळ्यांची दृष्टी वाढते व कॅन्सरशी लढण्यासही मदत होते. यामध्ये व्हिटॅमिन सी भरपूर प्रमाणात असून कोलोजनच्या निर्मितीसाठी खूप महत्त्वपूर्ण आहे, जे त्वचेचा पोत सुधारण्यास मदत करते. वाढत्या वयाबरोबर कोलोजनचे प्रमाण कमी होत जाते. पण व्हिटॅमिन सी असणारे पदार्थ जर आपण खाल्ले तर त्वचेवर त्याचा उत्तम परिणाम दिसून येतो. त्वचा पूर्वीपेक्षा अधिक नितळ, निरोगी दिसू लागते.

टी फॉर टामॅटो (टोमॅटो) : व्हिटामीन ए, सी, के फोलेट आणि पोटॅशिअमचा उत्तम स्त्रोत म्हणजे टोमॅटो. टोमॅटोमध्ये सोडिअम, संतृप्त चरबीयुक्त पदार्थ, कोलेस्ट्रॉल आणि कॅलरीचे प्रमाण खूप कमी असते.

यू फॉर उगली (उगली) : हृदयविकार, कर्करोग, रक्तदाब याचे प्रमाण कमी करण्यासाठी हे फळ सहाय्यक ठरते आणि स्नायूयूंशी संबंधित विकारांमध्ये ही खूप लाभदायी आहे. त्वचेसंबंधी रोगांसाठी हे खाण्याचा सल्ला दिला जातो.

व्हि फॉर व्हिक्टोरिया प्लम (व्हिक्टोरिया बोर) : व्हिटामीन्स, खनिज व अॅण्टीऑक्सीडेंटचे भरपूर प्रमाण या बोरांमध्ये असते. यात कॅलरी खूप कमी प्रमाणात असते व चरबीयुक्त कुठलाही पदार्थ नसतो. व्हिटोरिया बोर हे तंतूमय पदार्थांचा समृद्ध स्त्रोत आहे. याला प्रतिक्रियाशाली ऑक्सीजन प्रजातीपासून (आरओएस) आपल्या शरीराचे रक्षण करण्यासाठी ओळखले जाते.

डब्लू फॉर वॉटरमेलन (कलिंगड) : कलिंगडमध्ये पोटॅशिअम, अॅण्टीऑक्सीडेंट, व्हिटामीन बी.ए, बी-६, सी, कॅल्शिअम, थायमिन, सोडिअम आणि फायबर मोठ्या प्रमाणात असतं. हृदयविकार, कर्करोग, पाचनविकार आणि केस गळणे अशा आजारांपासून कलिंगड आपल्याला वाचवते. यामुळेच रक्तातील कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित होण्यास मदत होते.

वाय फॉर याम (रताळे) : रताळे कंदवर्गीय ज्या भांड्यांमध्ये येते त्यात कार्बोहायडे्रटचे प्रमाण भरपूर असते. रताळ्यात उर्जेचा उत्तम स्त्रोत आहे. कारण फक्त १०० ग्रॅम रताळ्यात ११८ कॅलरी असते. रताळ्यामुळे व यात असलेल्या कार्बोहायेडे्रटचा उत्तम स्त्रोत असल्यामुळे रक्तातील साखरेचे वाढणारे प्रमाण नियंत्रित करते.

झेड फॉर किनी (दोडका) : दोडक्यात ९४ टक्के पाण्याचे प्रमाण असते व कॅलरीचे प्रमाण कमी असते. यातील तंतूमय पदार्थांमुळे पचनास मदत होते. रक्तातील शर्करा कमी करून मलावरोध कमी करतो. कोलेस्ट्रॉलचा स्तर कमी करण्यासाठी ही दोडक्याचा उपयोग होतो व सूज कमी करण्याचेही यात गुण असतात. म्हणून दमा, हाडांचे आजार व गाठी अशा आजारांपासून हे वाचवते.

निरोगी राहायचे असेल, तर या सवयी लावा

* सोमा घोष

मुलांना अगदी सुरुवातीपासूनच साफसफाई आणि हायजीनबाबत सांगितले पाहिजे. ही सवय लहानपणापासूनच लावल्यास, ती मुलांच्या अंगवळणी पडते. केवळ मुलांनाच नव्हे, तर आईवडील दोघांनी अशी सवय स्वत:लाही लावून घेतली पाहिजे. साफसफाई व हायजीनमुळे अनेक आजारांपासून मुलांचे संरक्षण होते. उन्हाळा आणि पावसाळयात संक्रमणाचे आजार आपले डोके वर काढतात. अशावेळी या मोसमांत हायजीनची काळजी घेणे आवश्यक आहे.

एका सर्व्हेनुसार, भारतामध्ये ४७ टक्के मुले कुपोषणाची शिकार आहेत. याचे कारण म्हणजे, पोटातील इन्फेक्शन. पोटात सतत इन्फेक्शन झाल्यामुळे त्यांच्या शरीरातील पोषक तत्त्वे नष्ट होऊ लागतात. त्याचा परिणाम त्यांच्या डोक्यावर होतो. एवढेच नव्हे, पुअर हायजीनमुळे ५ वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या मुलांच्या मृत्यूचे प्रमाणही जास्त आहे.

मुंबईच्या एसआरव्ही हॉस्पिटलचे बालरोगतज्ज्ञ डॉ. विशाल बालदुवांच्या मतानुसार, निरोगी शरीरात नेहमीच निरोगी विचारांचा वास असतो आणि हे खरेही आहे. कारण हायजीन अनेक प्रकारचे असतात. त्यात खास आहेत, दात, नखे, केस आणि संपूर्ण शरीर.

साफसफाईशी संबंधित खालील टिप्स आईवडील मुलांना देऊ शकतात :

* जेव्हा मूल थोडेसे मोठे होईल, तेव्हा त्याला ब्रश आणि पेस्ट द्या. ब्रश करण्याची क्रियाही सांगा. सोबत तुम्हीही ब्रश करा. म्हणजे तुम्हाला पाहून, त्यालाही स्वत:हून ब्रश करण्याची इच्छा होईल. असे केले नाही, तर कमी वयात कॅविटी होण्याची शक्यता असते. कॅविटी हिरडयांपर्यंत गेल्यास, दुधाचे दात पडूनही नवीन येणाऱ्या दातांसाठी समस्या निर्माण होऊ शकते. त्याचप्रमाणे, काही मुले मोठी झाल्यानंतरही बाटलीने दूध पितात. अशावेळी दूध प्यायल्यानंतर त्यांना थोडे पाणी प्यायला दिले पाहिजे.

* नेल्स हायजीनबाबत मुलांना अवश्य सांगा. मुले धूळ-मातीत खेळतात. त्यामुळे त्यांचे हात व नखांच्या माध्यमातून जंतू त्यांच्या शरीरात प्रवेश करतात. घाणेरड्या हातांनी शरीर किंवा डोके खाजविल्याने फोड किंवा पुरळ येतो, याला स्कॅबिज इन्फेक्शन म्हणतात. जर एक दिवसाआड मुले नखे कापायचा कंटाळा करत असतील तर दोन दिवसांआड नखे कापा. मात्र, नखे कापताना मुलांना त्याचे फायदेही समजावून सांगा. त्याचप्रमाणे, जेवायला बसण्याअगोदर हात धुवायची सवय लावा.

पुअर हायजीनमुळे मुलांना अनेक आजार होतात. त्यामध्ये कॅविटी, टायफाइड, हगवण, हॅपेटाइटिस ए आणि इ हे कॉमन आहेत. याचा अर्थ, मुलांनी खेळण्यासाठी बाहेर जाऊ नये, असा नव्हे. त्यांना बाहेर जाऊ द्या, खेळू द्या. मात्र, घरात आल्यानंतर त्यांना अंघोळीची सवय लावा. नेहमी मेडिकेटेड साबणाचा वापर करा. उन्हाळा आणि पावसाळयात हायजीनची खास काळजी घ्या. जेणेकरून, आपले मूल योग्य सवयींमुळे नेहमी निरोगी राहील. जर आपले मूल निरोगी राहिले, तर त्याचा मानसिक विकासही उत्तमप्रकारे होईल.

पब्लिक स्पेसमध्ये हायजीन

संक्रमणामुळे पसरणाऱ्या आजारांच्या कचाटयात सापडण्याचा धोका घराबाहेर जास्त प्रमाणात असतो. खास करून तेव्हा, जेव्हा तुम्ही किंवा तुमची मुले सार्वजनिक शौचायलाचा वापर करता. आजकाल बाजारात अशी उत्पादने उपलब्ध आहेत, ज्यांचा वापर करून तुम्ही पब्लिक स्पेसमध्ये हायजीनची काळजी घेऊ शकता. स्प्रेच्या रूपात मिळणाऱ्या उत्पादनांना कॅरी करणेही सोपे असते. पब्लिक स्पेसमध्ये शौचालयांचा वापर करण्यापूर्वी सीटवर स्प्रे फवारा आणि संक्रमणापासून स्वत:चा बचाव करा.

मासिकपाळी आजार नाही

* प्रतिनिधी

पिरिएड्स म्हणजेच मासिकपाळीबाबत आपला समाज आजदेखील मोकळेपणाने बोलायला घाबरतो. याबाबत आजदेखील सर्वांच्या समोर न बोलण्याची गोष्ट समजली जाते. पॅड्स लपवून आण, मुलांना याबाबत सांगू नकोस आणि घरात यादरम्यान सर्वांपासून दूर रहायचं यासारख्या गोष्टी मुलीला शिकविल्या जातात.

पिरिएड्स तसं लपविण्यासारखी गोष्ट नाहीये. ही एक नैसर्गिक क्रिया आहे जी प्रत्येक स्त्रीला मासिकपाळीच्या रुपात येते. परंतु पिरिएड्सच नाव ऐकताच अनेकजणं ऐकून न ऐकल्यासारखं करतात जणू एखाद्या वाईट शब्दाचा वापर केलाय.

अनेक स्त्रियांच्या मनात पिरिएड्सबाबत अनेक समस्या, अडचणी, अनेक प्रश्न असतात, ज्याबाबत त्या मोकळेपणी बोलत नाहीत. आज आपला समाज आधुनिकतेकडे वेगाने चालला आहे, परंतु समाजाची मानसिकता अजूनदेखील जुन्या खुंटीला बांधलेली आहे. आजदेखील स्त्रियांना मासिकपाळीच्या काळात देवळात जाऊ दिलं जात नाही, लोणच्याला हात लावू दिलं जात नाही, वेगळी वागणूक दिली जाते. हे विचार बदलण्यासाठी आणि समाजाला जागरूक करण्यासाठी दरवर्षी २८ मेला वर्ल्ड मस्त्रुयल हायजीन डे साजरा केला जातो जो यावर्षी देखील अलीकडेच साजरा करण्यात आला.

मासिकपाळी कोणता आजार वा घाण नाही

वर्तमानपत्र, टीव्ही आणि इंटरनेटच्या माध्यमातून आपल्याला विविध स्वरूपाची माहिती मिळू लागलीय ज्यामुळे समाजाच्या विचारसरणीत सुधारणा पहायला मिळतेय. पूर्वी जेव्हा टीव्हीवर सॅनेटरी पॅडची जाहिरात यायची तेव्हा चॅनेल बदललं जायचं. परंतु आता हे असं होत नाही. मात्र अजूनही लोक याबाबत मोकळेपणाने बोलत नाहीत. अगदी स्त्रियांदेखील याबाबत खाजगीत बोलताना दिसतात.

एकाच घरात राहत असूनदेखील पिरिएड्सला अनेक सांकेतिक नावानी संबोधलं जातं कारण एकच कोणाला समजू नये. पॅडला काळया प्लास्टिक वा पेपरमध्ये कव्हर केलं जातं. जणू काही एखादं प्राणघातक हत्यार लपवलं जातंय. लोकांनी समजून घेणं खूप गरजेचं आहे की मासिकपाळी कोणता गुन्हा नाहीये याउलट निसर्गाकडून स्त्रियांना मिळालेली एक अनमोल भेट आहे. अशावेळी त्यांच्याशी वेगळं वागण्यापेक्षा स्त्रियांची खास काळजी घेण्याची गरज आहे.

सॅनेटरी पॅडचा वापर किती सुरक्षित

पिरिएड्सच्या दरम्यान स्त्रियांच्या शरीरात विविध प्रकारचे बदल होतात, ज्याबाबत त्यांना माहीतच नसतं. जेव्हा पहिल्यांदा मुलींना पिरिएड्स येतात तेव्हा आईचं पाहिलं कर्तव्य म्हणजे याबाबत मोकळेपणाने बोलायला हवं. परंतु असं काही होत नाही. पिरिएड्सला फक्त लाजेत गुंडाळलं जातं. आजदेखील खेडेगावात स्त्रिया मासिकपाळीत फडकं वापरतात. काही स्त्रिया सॅनेटरी पॅड्सचा वापर करतात खऱ्या परंतु त्यांना योग्यप्रकारे वापर करता येत नाही.

सॅनेटरी पॅड्सचा वापर करणं खूप सहजसोपं आहे परंतु हे आजारालादेखील निमंत्रण देतं. खरंतर, सॅनेटरी पॅड्मध्ये डायोक्सीन नावाच्या पदार्थाचा वापर केला जातो. डायोक्सीनचा वापर नॅपकिन पांढरा ठेवण्यासाठी केला जातो. याचं प्रमाण जरी कमी असलं तरी हे तसं नुकसानदायकच आहे. ज्यामुळे अनेक आजार होण्याची भीती असते. जसं ओवेरियन कॅन्सर, हार्मोनल डिसफंकशन, म्हणून स्त्रियांनी यादिवसात ऑरगॅनिक क्लॉथच्या पॅड्सचा वापर करायला हवा, हे पॅड्स रुई आणि जूटने बनलेले असतात. वापर करण्यातदेखील आरामदायक असतात आणि पुन्हा स्वच्छ धुवून वापरता येतात. यासोबतच हे पर्यवारणाचं नुकसान करत नाहीत.

दीर्घकाल पॅडचा वापर धोकादायक

सॅनेटरी पॅडचा वापर केल्याने स्त्रियांमध्ये इन्फेक्शन आणि जळजळच्या तक्रारी साधारणत: आढळतात. या सर्व समस्या अनेकदा पिरिएड्स संपल्यानंतर आढळतात. जेव्हा अधिककाळ पॅड्सचा वापर केला जातो, तेव्हा यामुळे एयर सर्क्यूलेशन खूप कमी होतं आणि वेजाईनामध्ये स्टेफिलोंकोकास ओरियस बॅक्टेरियाची वाढ होते. हेच बॅक्टेरिया पिरिएड्सच्या काही दिवसानंतर एलर्जी वा इन्फेक्शनला कारणीभूत ठरतात.

पिरिएड्सच्या काळात स्वछता गरजेची

* पिरिएड्सच्या काळात दर चार तासानंतर पॅड बदलायला हवं.

* कॉटन पॅडचा वापर करावा.

* जर तुम्ही टेम्पोनचा वापर करणार असाल तर ते दर दोन तासांनी बदला.

* वेळोवेळी तुमच्या योनीची स्वच्छता करत रहा, यामुळे पिरिएड्सच्या काळात येणाऱ्या दुर्गंधीपासून सुटका मिळेल.

* पिरिएड्सच्या काळात अनेकदा खूप वेदना होतात, म्हणून याकाळात कोमट पाण्याने आंघोळ करा. यामुळे वेदनेपासून दिलासा मिळेल.

* पिरिएड्सच्या काळात टाईट वा लोवेस्ट पॅन्ट घालू नका.

कोरोना काळात वाढतोय मुलांमध्ये तणाव

* सुनील शर्मा

एके दिवशी, दहा वर्षीय नीरज अचानक आईला म्हणाला, ‘‘मम्मी, मामाच्या घरी जाऊया.’’

हे ऐकून त्याच्या आईने समजावले की, ‘‘बाळा, सध्या सर्वत्र कोरोनाचा संसर्ग आहे, म्हणून आपण कुठेही जाऊ शकत नाही.’’

हे ऐकून नीरज निराश झाला आणि पाय आपटत रागाने म्हणाल, ‘‘हे काय आहे… किती दिवस झाले, आपण कुठेच गेलोलो नाही.’’ फक्त घरातच राहायचे. उद्यानात किंवा मित्रांना भेटण्यासाठीही जाता येत नाही. सतत थोडया-थोडया अंतराने सॅनिटायझरने हात धुवावे लागतात आणि जरा जरी घराबाहेर गेल्यास तोंडावर मास्क लावावा लागतो. खेळण्यासाठी फक्त टेरेसवरच जाता येते…

‘‘मी आता कंटाळलो आहे. जेव्हा तुझ्याकडे मोबाइल मागतो, तेव्हा बाबा ओरडतात आणि तू मात्र दिवसभर इअरफोन लावून मोबाइलवर वेब सीरीज पाहत बसतेस.’’

मार्च २०२१ च्या अखेरच्या आठवडयापासून संपूर्ण देश कोरोना विषाणूमुळे होणाऱ्या संसर्गाशी झुंज देत आहे. कितीतरी लोक घरात बंद आहेत, विशेषत: मुले घरात कैद झाली आहेत. ती शाळेत जाऊ शकत नाहीत. पार्क सामसूम झाले आहेत.

सुरुवातीला मुलांना असे वाटले होते की, शाळा बंद झाल्या म्हणजे आता दिवसभर मजा करायची. परंतु हळूहळू त्यांना समजले की, हे सुट्टीचे दिवस नाहीत, तर त्यांच्या निरागस बागडण्यावर जणू कर्फ्यू लावण्यात आला आहे.

याचा परिणाम असा झाला की, नीरजसारख्या लहान मुलांच्या मनात अनेक नकारात्मक विचार येऊ लागले आहेत. ही एक गंभीर समस्या आहे आणि त्याचा परिणाम त्यांच्या मानसिक आरोग्याचे नुकसान करू शकतो.

सध्या तरी ही समस्या प्राथमिक टप्प्यात आहे, म्हणूनच मुले वैतागत असल्यास मोठयांनी रागावू नये. उलट त्यांनी मुलांना या मोकळया वेळेत एखादे चांगले काम करण्यासाठी प्रोत्साहन द्यायला हवे.

गॅझेट बनले आधार

केमिकल लोच्याबाबत बोलायचे झाल्यास, लहान मुले असोत किंवा मोठी माणसे, तणावामुळे त्यांच्या हार्मोन्समध्ये बदल होतात. लॉकडाऊनमुळे प्रत्येकाचा दिनक्रम बदलला आहे. मोठी माणसे कुठल्या ना कुठल्या कारणाने घराबाहेर पडतात, पण मुले मात्र ‘बिग बॉस’ या रिएलिटी शोच्या स्पर्धकांप्रमाणे घरातच बंदिस्त झाली आहेत.

दुसरीकडे मुलांच्या शाळा सध्या बंद असल्या तरी ऑनलाइन अभ्यास मात्र सुरू आहे. त्यामुळे अभ्यासाशिवाय ते मनोरंजनसाठीही मोबाइल, संगणक, लॅपटॉप किंवा टीव्हीचाच आधार घेतात. यामुळे केवळ त्यांच्या डोळयांवरच वाईट परिणाम होत नाही तर मानसिकदृष्टयाही ते थकून जातात.

सध्या आपल्या ही गोष्ट लक्षात आलेली नाही, पण हे कटू सत्य आहे की, टीव्हीवरील कोरोनाशी संबंधित नकारात्मक बातम्या सातत्याने ऐकल्यामुळे मोठया माणसांसोबतच मुलांमध्येही तणाव वाढत आहे.

या तणावातून बाहेर पडण्याचा मार्ग काय? तर अशा परिस्थितीत मुलांना काहीही करून नकारात्मक वातावरणातून बाहेर काढणे खूपच गरजेचे आहे. त्यासाठी त्यांना मोबाइलपासून दूर ठेवण्याचा प्रयत्न करायला हवा. त्यांना घरी किंवा छतावर असे खेळ खेळायला प्रोत्साहित करायला हवे, ज्यामुळे त्यांचा व्यायाम होईल, त्यांना भरपूर घाम येईल. याशिवाय त्यांना चित्रकला, पुस्तके वाचणे किंवा इतर कोणत्यातरी कलेत गुंतवून ठेवा.

यांनी असे केले

भारतीय फुटबॉल संघाचा कर्णधार असलेल्या सोना चौधरी यांना २ मुलगे आहेत. कोरोना काळात ही दोन्ही मुले घरातील कामात आईला मदत करतात. स्वयंपाकघरात काहीतरी नवीन पदार्थ बनवतात. कविता लिहितात.

सोना चौधरी यांच्या २ मुलांपैकी मोठा मुलगा सुजल १५ वर्षांचा असून अकरावीत शिकतो. तर, १२ वर्षांच्या लहान मुलाचे नाव व्योम आहे आणि तो आठवीत शिकतो. दोघांनाही पुस्तक लिहिण्याची आवड आहे आणि त्यांनी प्रत्येकी २ पुस्तके लिहिली आहेत.

सोना चौधरी यांनी सांगितले की, ‘‘मी दोघांकडून घराच्या साफसफाईसारखी कामे करून घेते. मीही त्यांच्या बरोबरीने हे काम करते. त्यांना स्वयंपाकघरात माझ्या सोबत ठेवते, शिवाय मोकळा वेळ मिळताच त्याच्यांबरोबर खेळते.’’

सोना चौधरी यांच्या मते, ‘‘सध्याच्या लॉकडाऊनच्या काळात मुलांच्या वागणुकीत बदल झाला आहे. म्हणूनच पालक आणि शिक्षकांनी मुलांकडे जास्त लक्ष देणे आवश्यक आहे. पूर्वीच्या काळी मुले शाळेसोबतच आपल्या आजूबाजूच्या परिसराकडूनही खूप काही शिकत असत. घरातील कामातून शिकत असत.

‘‘सध्याच्या कोरोना काळात मुलांना घरातच प्रात्यक्षिक करून शिकण्याची संधी मिळाली आहे. ऑनलाइन शिकवणी चांगली आहे, परंतु मुलांना चांगल्या प्रकारे जगायची शिकवण मिळावी यासाठी वडीलधाऱ्यांनी त्यांना स्वत:सोबत ठेवायला हवे. ते जे काही करतात ते मुलांना दाखवायला हवे, शिकवायला हवे. यालाच कौशल्यांचा सराव असे म्हणतात. चीनसारख्या देशात लहान वयातच मुलांकडून कौशल्यांचा सराव करून घेतला जातो.

महिला काँग्रेसशी संबंधित आणि आया नगर प्रभागातील उपाध्यक्षा मधु गुप्ता यांना २ मुले आहेत. १० वर्षांची अग्रिमा आणि ७ वर्षांचा समन्वय. मधु गुप्ता यांनी सांगितले की, ‘‘एकीकडे ऑनलाइन वर्गामुळे त्यांचा स्क्रीनकडे पाहण्याचा वेळ वाढत आहे. ती आळसावत असून त्यांची शारीरिक हालचालही कमी होत असल्यामुळे त्यांचे नुकसान होत आहे. पण, दुसरीकडे कोरोना कालावधीत मुले घरीच असल्यामुळे मी या वेळेचा सकारात्मक उपयोग करून घेत आहे. मी त्यांच्यासोबत जास्तीत जास्त वेळ घालवते आणि त्यांनी घरातील इतर कामे शिकावीत यासाठी त्यांना मदत करते. जसे की, डायनिंग टेबल मांडणे, खाण्याची भांडी स्वयंपाकघरात ठेवणे, कपाटात स्वत:चे कपडे नीट लावून ठेवणे, खोली स्वच्छ करणे इत्यादी.

‘‘राजकारणात असण्यासोबात मीसुद्धा एक सामाजिक कार्यकर्ता आहे, म्हणूनच दररोज मला घराबाहेर पडावे लागते. अशा परिस्थितीत, मुश्किलीने मिळणारा थोडासा वेळही योग्य प्रकारे वापरून त्यावेळेत मुलांना चांगल्या सवयी, घरकाम शिकवून मी माझा दिनक्रमही सहजसोपा करून घेतला आहे.’’

पण प्रत्येक घरात असे घडत नाही. कोरोनामुळे बऱ्याच लोकांचा रोजगार गेला आहे. याचा त्यांच्या कौटुंबिक जीवनावर वाईट परिणाम होत आहे. मुलेही याला अपवाद नाहीत. परंतु काही खबरदारी घेतल्यास मुलांचा ताण कमी होऊ शकतो. याव्यतिरिक्त जर तुमचा मुलगा असामान्यपणे वागत असेल तर मात्र डॉक्टरांचा सल्ला नक्की घ्या.

१० उपाय गर्भावस्थेत अशी घ्या आपली काळजी

* गरिमा पंकज

गर्भावस्थेदरम्यान महिलांना अनेक शारीरिक आणि भावनिक बदलांचा सामना करावा लागतो. अशावेळेस आई आणि जन्म घेणाऱ्या बाळाच्या आरोग्यासाठी आवश्यक आहे की गर्भधारण करण्यापूर्वीच प्लानिंग केली जावी. गर्भधारणेपूर्वी, गर्भधारणेच्या दरम्यान, प्रसूतीच्या कालखंडात आणि प्रसूतीनंतर.

चला जाणून घेऊया चारही अवस्थांदरम्यान आवश्यक दक्षतांविषयी :

गर्भधारणेपूवी

जर आपण माता बनण्याची योजना बनवत असाल तर सगळयात अगोदर एखाद्या स्त्रीरोग तज्ज्ञास भेटावे. यामुळे आपणास निरोगी प्रेगनन्सी प्लॅन करण्यास मदत होईल. गर्भधारण करण्याच्या ३ महिने आधीपासून जो प्री प्रेगनन्सी पिरियड म्हटला जातो, डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार जीवनशैलीत बदल आणल्याने ना केवळ प्रजनन क्षमता सुधारते तर त्याचबरोबर गर्भावस्थेच्या दरम्यान होणाऱ्या समस्याही कमी होतात आणि प्रसूतीनंतर रिकव्हर होण्यास मदत मिळते.

प्रेगनन्ट होण्याआधी आपल्या मेडिकल हिस्ट्रीविषयी डॉक्टरांशी अवश्य चर्चा करा. खालील गोष्टींवर लक्ष्य द्या :

* आपणास डायबिटीज, थायरॉईड, दमा, किडनी, हार्ट डिसीज इत्यादी तर नाही ना. जर असेल तर प्रेगनन्सीच्या अगोदर त्याला नियंत्रित अवश्य करा.

* गर्भधारणेपूर्वी एचआयव्ही, हेपिटायटिस बी सिफिलिस इत्यादी टेस्ट अवश्य करून घेतल्या पाहिजे, ज्यामुळे प्रेगनन्सी किंवा प्रसूतीच्या वेळेस हे इन्फेकशन बाळात येणार नाही.

* आपण ब्लड टेस्ट करून हे लक्षात घ्या की चिकनपॉक्ससारख्या आजारापासून वाचवणारी लस घेतली आहे किंवा नाही. आपणास या आजारापासून धोका तर नाही ना, कारण असे इन्फेक्शन गर्भात वाढणाऱ्या अर्भकाला नुकसान पोहोचवू शकते.

* आपणास युटरीनं फाइब्रायड्स आणि एंडोमिट्रिओसिसच्या शक्यतेसाठीही तपासणी करून घेतली पाहिजे.

* जर आपल्या कुटुंबात डाउन सिंड्रोम, थैलेसिमियाचा इतिहास राहिला असेल तर याविषयीही डॉक्टरांना सांगावे.

सर्व्हायकल स्मीयर : आठवून पाहा की आपण मागच्या वेळेस सर्व्हायकल स्मीयर टेस्ट कधी करून घेतली होती. जर पुढची टेस्ट येणाऱ्या १ वर्षात करणे बाकी आहे तर ती आत्ताच करून घ्या. स्मीयर तपासणी साधारणपणे गर्भावस्थेत केली जात नाही, कारण गर्भावस्थेमुळे गर्भाशयमुखामध्ये बदल होऊ शकतात आणि योग्य रिपोर्ट येण्यात अडचणी येऊ शकतात.

वजन : जर आपले वजन जास्त असेल आणि बॉडी मास इंडेक्स (बीएमआई) २३ किंवा यापेक्षा जास्त असेल तर डॉक्टर आपल्याला वजन कमी करण्याचा सल्ला देतील. वजन घटवल्याने आपली गर्भधारण करण्याची शक्यता वाढते आणि आपण आपल्या गर्भावस्थेची निरोगी सुरुवात करू शकता.

जर आपले वजन कमी असेल तर डॉक्टरांशी बीएमआई वाढवायच्या सुरक्षित उपायांविषयी चर्चा करा. जर आपले वजन कमी असेल तर मासिक पाळी अनियमित राहण्याची शक्यता अधिक असते. यामुळे गर्भधारणेत अडचणी येतात. आपला बीएमआई १८.५ आणि २२.९ च्या मध्ये असायला हवा.

गर्भावस्थेच्या दरम्यान : द इंस्टिट्यूट ऑफ मेडिसिनच्या गाईडलाईन्सच्या अनुसार प्रेगनन्सीदरम्यान महिलेने आपल्या बीएमआईच्या हिशोबाने वजन वाढवायला हवे. अंडरवेट वुमन अर्थात बीएमआई १८.५ पेक्षा कमी असेल तर तिने १२ ते १८ किलो वजन वाढवायला हवे. नॉर्मल वेट वुमन अर्थात बीएमआई १८.५ ते २५ असेल तर ११ ते १५ किलोपर्यंत वजन वाढवा. महिला ओवर वेट असेल अर्थात २५ ते ३० पर्यंत बीएमआई असेल तर तिने ७ ते ११ किलोपर्यंत वजन वाढवायला हवे. ३० पेक्षा जास्त बीएमआई असल्यास ५ ते ९ किलोपर्यंत वजन वाढवायला हवे.

व्यायाम : व्यायाम हेल्दी लाइफस्टाइलचा महत्वाचा भाग आहे. कुठले कॉम्प्लिकेशन नसतील तर प्रेगनन्सी वुमनला हेल्दी राहण्यासाठी नियमितपणे व्यायाम करत राहिले पाहिजे. कमीतकमी ३० मिनिटांचा साधा व्यायाम अवश्य करावा. आईस हॉकी, किक बॉक्सिंग, रायडींग इत्यादी करू नये.

समतोल आणि पौष्टिक आहार घ्यावा : मॅक्स हॉस्पिटल, शालिमार बाग, दिल्लीचे डॉक्टर एसएन बसू म्हणतात की गर्भावस्थेच्या दरम्यान समतोल आणि पौष्टिक आहाराचे सेवन करावे. ज्यामुळे बाळाचा विकास आणि आपल्या शरीरामध्ये होत असलेल्या बदलांसाठी आपले शरीर तयार होऊ शकेल. एक माता बनणाऱ्या महिलेला सामान्यपणे दररोज ३०० अतिरिक्त कॅलरीजची आवश्यकता असते.

सप्लिमेंट्स : गर्भावस्थेच्या दरम्यान दररोज कॅल्शियम, फौलेट आणि आयरनच्या निश्चित प्रमाणाची सतत आवश्यकता असते. यांच्या पूर्ततेसाठी सप्लिमेंट्सचे सेवन करणे आवश्यक असते. कॅल्शियम-१२०० एमएल, फौलेट-६०० ते ८०० एमएल, आयरन-२७ एमएल.

प्रत्येक गर्भवती महिलेने गर्भावस्थेच्या दरम्यान १०० एमजीच्या आयर्नच्या १०० गोळयांचे सेवन अवश्य करायला हवे. हे माता आणि बाळ दोघांसाठी आवश्यक आहे.

प्रेगनन्ट महिलेने नेहमी फळे आणि भाज्या चांगल्या प्रकारे धुऊन खायला पाहिजे.

पुरेशी झोप घ्या : प्रेगनन्ट महिलांना भरपूर आराम आणि झोपेची आवश्यकता असते. त्यांनी रात्री कमीतकमी ८ तास आणि दिवसा २ तास झोपायला हवे. झोपेच्या कमतरतेमुळे शरीराची लय बिघडून जाते.

शारीरिक रूपाने सक्रिय राहा : गर्भावस्थेच्या दरम्यानही आपली सामान्य दिनचर्या चालू ठेवा. घरातले काम करा. जर नोकरी करत असाल तर ऑफिसला जा. रोज अर्धा तास फिरा. डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार आपले वर्कआऊट चालू ठेवा. लक्षात घ्या की यादरम्यान दोरीवरून उडी मारू नये आणि कोणतेच असे कार्य करू नये ज्यामुळे शरीराला झटका लागेल.

भावनिक आरोग्याची काळजी घ्या : गर्भावस्थेत भावनिक आरोग्याची काळजी घ्या. मूड स्विंग जास्त होत असेल तर औदासिन्याची शिकार होऊ शकता. जर २ आठवडयापर्यंत ही स्थिती राहिली तर डॉक्टरांशी संपर्क करावा.

प्रसूती : साधारण प्रसूतीमध्ये रिकव्हरी लवकर होते. ७ ते १० दिवसात शरीरामध्ये ऊर्जेची लेव्हल सामान्य होऊन जाते. याउलट साधारणपणे सिझेरियन प्रसूतीनंतर ४ ते ६ आठवड्यांपर्यंत कुठलेही काम न करण्याचा सल्ला दिला जातो. हॉस्पिटलमधून घरी आल्यानंतर अधिक शारीरिक मेहनत करू नये.

एण्डोमॅट्रिओसिसमुळे वांझपणाचा धोका

* डॉ. क्षितिज मुर्डिया, इंदिरा इनफर्टिलिटी क्लीनिक एण्ड टेस्ट ट्यूब बेबी सेंटर, नवी दिल्ली

एण्डोमॅट्रिओसिस गर्भाशयाशी निगडित एक समस्या आहे. ही समस्या स्त्रियांच्या प्रजनन क्षमतेला सर्वात जास्त प्रभावित करते; कारण गर्भधारणा आणि मुलाला जन्म देण्यात गर्भाशयाची सर्वात महत्त्वाची भूमिका असते. अनेक स्त्रिंमध्ये ही समस्या जास्त गंभीर होऊन शरीरातील इतर अवयवांवरही प्रभाव टाकते. तसंही अत्याधुनिक औषधं आणि उपचारांच्या वेगवेगळ्या पर्यायांनी वेदना आणि वांझपणा या दोन्हीपासून सुटका मिळवून दिली आहे. एण्डोमॅट्रिओसिसचा हा अर्थ नाही की याने ग्रस्त असलेल्या स्त्रिया कधीच आई होऊ शकत नाही, मात्र यामुळे गर्भधारणा करण्यास अडचण नक्कीच येते.

एण्डोमॅट्रिओसिस म्हणजे काय?

एण्डोमॅट्रिओसिस गर्भाशयातील आंतरिक थरावरील पेशींचा असामान्यरीत्या झालेला विकास असतो. ही समस्या तेव्हा होते जेव्हा पेशी गर्भाशयाच्या बाहेर विकसित होतात. याला एण्डोमॅट्रिओसिस इंप्लांट म्हणतात. हे इंम्प्लांट्स सामान्यपणे अंडाशय, फॅलोपियन ट्यूब्स, गर्भाशयाचा बाह्य स्तर किंवा आतड्या किंवा श्रोणिय गुहेच्या थरावर उद्भवत असतात. योनीमार्ग, सरविक्स आणि ब्लेडरवरही हे असू शकतात. फारच कमी प्रमाणात एण्डोमॅट्रिओसिस इंम्प्लांट्स श्रोणीच्या बाहेर यकृतावर किंवा कधी कधी फुफ्फुस वा मेंदूच्या आजूबाजूलाही होतात.

एण्डोमॅट्रिओसिसची कारणं

एण्डोमॅट्रिओसिसचा परिणाम स्त्रियांना त्यांच्या प्रजनन काळादरम्यान होतो. याची अनेक प्रकरणं २५ ते ३५ वर्षांच्या स्त्रियांमध्ये आढळतात. बऱ्याचदा १०-११ वर्षांच्या मुलींमध्येही अशा प्रकारची समस्या आढळून येतात. मॅनोपॉजचं वय ओलांडलेल्या स्त्रियांमध्ये ही समस्या खूपच कमी असते. जगभरात कोट्यवधी स्त्रिया या समस्येने ग्रस्त आहेत. ज्या स्त्रियांना गंभीर श्रोणीय वेदना होते, त्यांच्यापैकी ८० टक्के एण्डोमैट्रिओसिसने ग्रस्त असतात.

यामागचं खरं कारण तर माहीत नाही, पण सर्वेक्षणांमध्ये ही गोष्ट समोर आली आहे की एण्डोमैट्रिओसिसची समस्या त्या स्त्रियांना जास्त असते ज्यांचा बौडी मास इंडेक्स (बीएमआय) कमी असतो. मोठ्या वयात आई होणाऱ्या किंवा कधीच आई न झालेल्या स्त्रियांमध्येही ही समस्या असू शकते. त्याचबरोबर ज्या स्त्रियांना पाळी लवकर सुरू होते किंवा मेनोपौज उशिराने होतो त्यांनाही याचा धोका संभवतो. त्याचबरोबर अनुवंशिक कारणंही यात महत्त्वाची भूमिका साकारतात.

एण्डोमॅट्रिओसिसची लक्षणं

अनेक स्त्रियांमध्ये एण्डोमॅट्रिओसिसची कोणतीच लक्षणं दिसत नाहीत. पण जी लक्षणं दिसतात त्यामध्ये पाळीच्या वेळेस जास्त वेदना होणं, पाळी किंवा अंडोत्सर्गाच्या वेळी पॅल्विक पेन एण्डोमॅट्रिओसिसचं एक लक्षण आहे. पण ही लक्षणं सामान्य स्त्रियांमध्येही दिसू शकतात.

* श्रोणी क्षेत्रात वेदना म्हणजे ओटीपोटात वेदना होणं आणि ही वेदना अनेक दिवस राहू शकते. याने कंबर आणि पोटदुखीही होऊ शकते आणि अनेक दिवस चालू शकते. मल-मूत्रोत्सर्जन करताना वेदना होऊ शकते. ही समस्या बऱ्याचदा पाळीच्या वेळेस जास्त होते. पाळीच्या वेळेस जास्त रक्तस्त्राव होणं, कधी कधी पाळी दरम्यानच जास्त रक्तस्त्राव होणं, शारीरिक संबंध ठेवताना किंवा नंतर वेदना होणं, डायरिया, मलावरोध किंवा जास्त थकवा येणं या समस्या होऊ शकतात. छातीमध्ये वेदना किंवा खोकताना रक्त येणं यांसारख्या समस्या फुफ्फुसांमध्ये एण्डोमॅट्रिओसिस असल्यास उद्भवतात आणि मेंदूमध्ये एण्डोमॅट्रिओसिस असल्यास डोकेदुखी आणि चक्कर येणं यांसारख्या समस्या उद्भवतात.

धोकादायक गोष्टी

अनेक गोष्टी एण्डोमॅट्रिओसिसची शक्यता वाढवतात. जसं की –

* मुलाला कधीच जन्म देऊ न शकणं.

* आपल्याजवळच्या एक किंवा त्यापेक्षा जास्त नातलगांना एण्डोमॅट्रिओसिस असणं.

* दुसरं एखादं वैद्यकीय कारण ज्यामुळे शरीरातून मासिक पाळीच्या स्त्रावाचा सामान्य मार्ग बाधित होतो.

* यूरिनचा असामान्यपणा.

एण्डोमॅट्रिओसिस आणि इनफर्टिलिटी

ज्या स्त्रियांना एण्डोमॅट्रिओसिस आहे त्यांच्यापैकी ३५ ते ५० टक्के स्त्रियांना गर्भधारणा करण्यास समस्या उद्भवते. यामुळे फॅलोपियन ट्यूब्स बंद पडतात, ज्यामुळे अंड आणि शुक्राणूंचं निषेचन (फलित होणं) होत नाही. कधी कधी अंड किंवा शुक्रांणूनाही अपाय होतो. यामुळेदेखील गर्भधारणा होत नाही. ज्या स्त्रियांमध्ये ही समस्या जास्त गंभीर नसते, त्यांना गर्भधारणा करण्यास जास्त अडचण येत नाही. डॉक्टरांचा सल्ला आहे की ज्या स्त्रियांना अशा प्रकारची समस्या आहे त्यांनी मुलाला जन्म देण्यास उशीर करू नये; कारण दिवसेंदिवस अशा स्त्रियांची परिस्थिती आणखीनच खराब होत जाते.

पहिल्यांदा एण्डोमॅट्रिओसिस माहिती तेव्हा कळली जेव्हा काही स्त्रिया वांझपणावर उपचार करत होत्या. एका आकडेवारीनुसार २५ ते ५० टक्के वांझ स्त्रिया एण्डोमॅट्रिओसिसने ग्रस्त असतात, तर ३० ते ५० टक्के स्त्रिया, ज्यांना एण्डोमॅट्रिओसिस असतं, त्या वांझ असतात.

वांझपणाची तपासणी करण्यासाठी केल्या जाणाऱ्या लॅप्रोस्कोपिक परीक्षणाच्या वेळेस एण्डोमॅट्रियल इंप्लांटची माहिती कळते. अनेक अशा स्त्रियांमध्येही याची माहिती कळते, ज्यांना कसलीच वेदना होत नाही. एण्डोमॅट्रिओसिसमुळे स्त्रियांची प्रजननक्षमता का प्रभावित होते हे तर पूर्णपणे कळलं नाहीए, पण शक्यतो ऐनाटॉमिकल आणि हारमोनल कारणांमुळे ही समस्या उद्भवते.

एण्डोमॅट्रिओसिस आणि कॅन्सर

एका सर्वेक्षणानुसार ज्या स्त्रियांना एण्डोमॅट्रिओसिस असतं त्यांच्यात अंडाशयाची कॅन्सर होण्याची शक्यता अधिक वाढते. हा धोका त्या स्त्रियांना जास्त असतो ज्या वांझ असतात किंवा कधीच आई होऊ शकत नाहीत.

अजूनपर्यंत एण्डोमॅट्रिओसिस आणि ओवेरियन ऐपिथेलियन कॅन्सरमध्ये काय संबंध आहे याचं स्पष्ट कारण कळलं नाहीए. अनेक सर्वेक्षणांमध्ये ही गोष्ट समोर आली आहे की एण्डोमॅट्रिओसिस इंम्प्लांटच पुढे कॅन्सरमध्ये बदलतो. असंही सांगितलं जातं की, एण्डोमॅट्रिओसिस अनुवंशिक आणि पर्यावरणीय कारणांनीदेखील निगडित असू शकतं.

डायग्नोसिस

एण्डोमॅट्रिओसिसचं निदान करण्यासाठी या तपासण्या केल्या जातात –

* पॅल्विक ऐग्जाम : या तपासणीत डॉक्टर हातांनी ओटीपोटाची तपासणी करून कुठे काही असामान्य तर दिसत नाही, हे पाहातात.

* अल्ट्रासाउंड : याने एण्डोमॅट्रिओसिस असल्याचं कळत तर नाही, पण त्यांच्याशी निगडित सिस्टची ओळख होते.

* लॅप्रोस्कोपी : एण्डोमॅट्रिओसिस आहे की नाही याचं निदान करण्यासाठी एक लहानशी शस्त्रक्रिया केली जाते ज्याला लॅप्रोस्कोपी म्हणतात. यामध्ये पेशींचे नमुनेही घेतले जातात, ज्यांची बायोप्सी केल्याने हे कळतं की एण्डोमॅट्रिओसिस शरीरात कुठे उपस्थित आहे.

रिस्क फॅक्टर

पाळीच्या वेळेस होणारा रक्तस्त्राव आणि सहवास करताना होणाऱ्या वेदनेकडे दुर्लक्ष करू नका. परिस्थिती जास्त गंभीर होण्यापूर्वीच एखाद्या फर्टिलिटी तज्ज्ञाची भेट घ्या. याच्या उपचारासाठी औषधं आणि शस्त्रक्रियेचा वापर केला जातो. याच्या उपचारासाठी हारमोन थेरेपीरही वापरली जाते. कारण मासिक पाळीच्या वेळेस होणाऱ्या हारमोन परिवर्तनामुळेदेखील ही समस्या उद्भवते. हारमोन थेरेपीमुळे एण्डोमॅट्रिओसिसचा विकास मंदावतो आणि पेशींचा नवीन इंन्प्लांटही थांबतो.

एण्डोमॅट्रिओसिसमुळे होणाऱ्या वेदनेसाठी डॉक्टर उपचार म्हणून शस्त्रक्रिया करणं योग्य समजतात. तसंच वांझपणाच्या समस्येसाठी आयव्हीएफ तंत्रज्ञानाचा सल्ला दिला जातो, जेणेकरून जास्त अपाय होण्यापूर्वीच अपत्य प्राप्ती केली जाऊ शकेल.

कोरोनानंतर सांधेदुखीच्या घटना वाढल्या

* मोनिका अग्रवाल

आजकाल सांधेदुखीची वाढती प्रकरणे ही नवीन आणि विलक्षण गोष्ट नाही, परंतु कोरोना युगात तरुण आणि मध्यमवयीन लोकांमध्येही ही समस्या झपाट्याने वाढली आहे. कोविडमुळे, लोकांचे एकूण आरोग्य धोक्यात आहे कारण या संसर्गामुळे प्रभावित व्यक्ती दीर्घकाळ होम क्वारंटाईन किंवा हॉस्पिटलायझेशनमुळे निष्क्रिय होते. या व्यतिरिक्त, विषाणूच्या दुष्परिणामांमुळे स्नायू आणि सांध्यातील अशक्तपणाची प्रकरणे वाढली आहेत.

डॉ. अखिलेश यादव, वरिष्ठ हिप आणि गुडघा रिप्लेसमेंट सर्जन, गुडघा आणि हिप केअर सेंटर, गाझियाबादच्या मते, कोविड समस्यांसह कौटुंबिक पार्श्वभूमी, वय संबंधित समस्या, लठ्ठपणा, शारीरिक निष्क्रियता, संधिवातासारखे संक्रमण, ऑस्टियोपोरोसिस आणि दाहक रोग यांसह अनेक कारणे सांधेदुखीची प्रकरणेही वाढत आहेत. जीवनसत्त्वे डी 3 आणि बी 12 सह इतर पोषक घटकांच्या कमतरतेमुळे सांधे मजबूत करणाऱ्या हाडे आणि गुडग्यांवर वाईट परिणाम होतो.

कोविडनंतरच्या टप्प्यात आधीच कोणत्या ना कोणत्या समस्येने ग्रस्त असलेले लोक सांधेदुखी, सूज, स्नायू आणि सांधे मध्ये कडकपणा, चालण्यास अडचण इत्यादींना बळी पडतात. या समस्येची तीव्रता अल्पवयीन ते अल्पवयीन असताना, अनेक रुग्ण लॉकडाऊन दरम्यान अशा गंभीर आणि वारंवार होणाऱ्या समस्यांच्या तक्रारी घेऊन आले आहेत.

घरातून काम करणेदेखील व्यावसायिकांमध्ये सांधेदुखीचे एक प्रमुख कारण बनत आहे. जरी बहुतेक काम करणारे व्यावसायिक नेहमी घरून काम करण्याचे स्वप्न पाहत असले तरी, चुकीचे बसणे, लॉकडाऊन दरम्यान काम करताना आरामदायक स्थितीत काम करणे यामुळे संयुक्त रोग बराच काळ वाढत आहेत.

फिट रहा खुश रहा

* पूनम अहमद

जगभरात ‘हेल्दी खाणे आणि वेट कमी करणे’ या दोन गोष्टींसाठी लोक जिममध्ये जाण्याचा अट्टाहास करताना दिसून येतात. मात्र कालांतराने हा उत्साह थंड झालेला दिसून येतो. कोणाकडे वेळ कमी असतो तर कोणाला जेव्हा मनासारखा परिणाम दिसून येत नाही, त्यांचा उत्साह हळूहळू कमी होऊ लागतो.

अशात आपल्या दृष्टिकोन आणि फिटनेस प्लॅनमध्ये काही बदल करून तुम्ही कायम वर्ष फिट आणि फ्रेश राहू शकता.

कसे रहाल फिट

फिटनेस ट्रेनर गौरव गुप्ता सल्ला देतात की वेट उचलायला मागे पुढे पाहू नका. बरेच लोक धावणे आणि ट्रेडमिलवर चालणे यालाच फिटनेस समजतात. असे ब्रिस्क आणि जॉगिंग पुरेसे समजले जाते. वेट ट्रेनिंगमुळे तुमचा मेटाबोलिक रेट वाढतो. ज्यामुळे तुमचे शरीर आराम करूनही फॅट बर्न करते.

झुंबा स्पेशालिस्ट आणि मास्टर सविता पाल म्हणतात, तुमचे शरीर काळानुसार बदलत असते, तुमच्या एक्सरसाइजच्या स्ट्रेस नुसार अॅडजस्ट आणि मजबूत होत असते. कधी कधी बॉडी वेट बूट कॅम्पमध्ये जा. जर तुमच्याकडे वेळ कमी असेल तर छोटे छोटे वर्कआउट करा.

होलिस्टिक लिविंग कॉन्सेप्टच्या डॉक्टर दीपा यांचे म्हणणे आहे की कुठेही १० ते ३० मिनिटांचे हाय इंटेन्सिटी वर्कआउट करा. यामुळे कमी वेळात जास्त कॅलरी बर्न होईल आणि वर्कआउटनंतर काही तासांसाठी तुमचा मेटाबोलिक रेट वाढलेला असेल.

यू ट्यूबवर फिटनेस ब्लॉग आणि फूड चॅनेलचे रणवीर सांगतात आपल्या शेड्युलमध्ये एक्सरसाइजचे रुटीन ठरवून टाका आणि त्यापासून मागे हटू नका. कोणताही वेळ जो तुम्हाला सोयीचा आहे तो निवडा आणि हे आपले जरुरी काम समजा आणि याला इग्नोर करू नका.

सविता पाल सल्ला देतात, ‘‘एक फिटनेस सोबती शोधा. त्याच्यामुळे तुम्हाला प्रेरणा मिळेल. जेव्हा तुम्हाला वाटेल तुम्ही खूप एक्सरसाइज केली आहे, तेव्हा तोच सोबती तुम्हाला आणखी एक सेट करण्यासाठी उत्तेजन देऊ शकतो. हे आणखी जरासेच तुम्हाला खूप मोठा फरक जाणवून देईल. तुम्ही स्वत:ला जास्त स्ट्राँग फील कराल.’’

स्वत:ला करा मोटिव्हेट

आदिदासच्या मुंबई कॅप्टन यांच्या अनुसार थोडयाशा प्रेरणेनेही खूप उत्साह वाटतो. खेळाडूंची चरित्रे वाचा.

पालसुद्धा म्हणतात की तुम्ही सोशल मिडियावर फिटनेसचे व्हिडिओ बघून आपल्या फिटनेसच्या उद्देशासाठी प्रेरणा मिळवू शकता.

लेलिस्टिक न्युट्रीशनच्या ल्यूक यांचे म्हणणे असे आहे की जर तुम्हाला सकाळी उठल्या उठल्या चहा घ्यावा लागत असेल तर तुमच्या स्लीप पॅटर्न आणि रुटीन यांच्याकडे लक्ष देणे जरुरी आहे.

झोपेतही आपले शरीर अनेक अवस्थांतून जात असते जसे की सेल ग्रोथ, डिटॉक्सिफिकेशन, सेल्युलर रिपेअर, हीलिंग आणि रिज्युव्हीनेशन. बहुतांश स्वस्थ प्रौढ व्यक्तिला रात्रीची ७ ते ९ तासांची झोप आवश्यक असते. जर तुम्हाला झोपण्यात काही समस्या असेल तर, फोन आणि लॅपटॉपपासून रात्री दूरच रहा. अल्कोहोल, कॅफिन किंवा गोड पदार्थ झोपण्याआधी २ तास घेऊ नका.

पाणी कमी प्यायल्याने थकवा जाणवू शकतो. त्यामुळे जास्त पाणी प्यावे.

ल्यूक म्हणतात प्रत्येक पोषक तत्त्व हे अनेक मेटाबोलिक प्रोसेसशी जोडलेले असते. १ टक्के जरी कमी झाले तरी एनर्जीवर परिणाम होतो. व्हिटॅमिन डी, बी १२, के, आयर्न, मॅग्नेशिअम, सिलेनियम, पोटॅशिअम आणि क्यू १०कडे नेहमी दुर्लक्ष केले जाते. पण यांच्या कमतरतेमुळे मांसपेशींना थकवा आणि मानसिक तणाव उद्भवू शकतो.

आपल्या आहारातील पोषक तत्त्वे ग्रहण करण्यासाठी मेटाबोलिज्म वाढवण्यासाठी प्रोटीन आवश्यक असते. हे आपल्या आहारात अवश्य घ्या.

साखर, मैद्यापासून बनलेल्या पदार्थांमुळे मेटाबोलिक रेट कमी होऊ शकतो. त्यामुळे केक, पेस्ट्री, बिस्किट्स यांच्यापासून दूर रहा.

फिटनेस ट्रेनर सनी पाल यांचे असे म्हणणे आहे की हल्ली लोक शारीरिक दृष्ट्या सोयीसुविधांचे आयुष्य उपभोगत आहेत. त्यामुळे दररोज १०,००० पावले अवश्य चाला. त्यामुळे १५० कॅलरी बर्न होईल, चालण्याची कोणतीही संधी सोडू नका. कार थोडी लांब पार्क करा, ज्यामुळे तुमची थोडी चाल होईल. ऑफिस ब्रेकमध्येही चालण्याचा प्रयत्न करा. जिने चढा, प्रत्येक पाच पावलांना एक कॅलरी बर्न होते. साधारणपणे जिन्याच्या पॅटर्नमध्ये १४ पायऱ्या असतात, त्यामुळे लिफ्टऐवजी जिन्याचा वापर करा. जर रुटीन वर्कआउटने बोअर झाला असाल तर, ज्यांना डान्स करणे आवडते त्यांनी झुंबा जॉइन करावे. ट्रेकिंग किंवा हायकिंग यासारख्या अॅक्टिव्हिटीमुळे वर्कआउटसोबतच सोशल अफेअरही होऊ शकते.

फिट राहण्यासाठी थोडीशी मेहनत करून पहा, तुम्हाला चांगले वाटेल. आणि असे म्हटले जातेच की एका स्वस्थ शरीरातच स्वस्थ मन वास करते, तेव्हा आजपासूनच सुरुवात करा आणि स्वस्थ रहा.

९ सवयी वाढवतात मुरूमांच्या समस्या

– गरिमा पंकज

सुंदर दिसणं आपल्यासाठी आनंददायी तर असतंच, पण यामुळे आत्मविश्वासही वाढतो, जो तुम्हाला जगाशी सामना करायला शिकवतो. परंतु आजच्या काळात वाढते प्रदूषण, आहाराच्या वाईट सवयी, वाढता तणाव इत्यादी कारणामुळे त्वचा सगळयात जास्त प्रभावित होते. एवढेच नव्हे तर रात्री उशिरापर्यंत जागणे आणि जीवनशैलीशी संबधित इतर अनेक वाईट सवयी त्वचेला निर्जीव बनवतात व मुरुमांची शिकारही. या, अशाच काही सवयींबद्दल जाणून घेऊ, ज्या मुरुमांचे कारण ठरतात.

सतत त्वचेला स्पर्श करणं : आपले हात दिवसभरात हजारो बॅक्टिरियाच्या संपर्कात येत असतात. अशावेळेस पुन्हा-पुन्हा हात धुण्याची आवश्यकता वाटत नाही. पण अशा स्थितीत कितीतरी वेळा कळत नकळत आपण आपल्या त्वचेला स्पर्श करत असतो. अशाप्रकारे आपण आपल्या त्वचेपर्यंत बॅक्टिरिया, धूळ आणि अस्वच्छता पोहोचवण्याचे काम करत असतो. जे मुरुमांना कारणीभूत ठरते.

चुकीच्या पद्धतीने स्क्रब करणे : आपल्याला वाटते की आपण चेहऱ्यावर वारंवार स्क्रब करून किंवा टॉवेलने पुसून आपल्या रोमछिद्राला खोलपर्यंत साफ करत आहोत. पण वास्तविकता काही वेगळीच असते. असे करून आपण त्वचेला इजा पोहोचवत असतो.

घाणेरड्या मेकअप ब्रशचा वापर : बऱ्याच वेळा आळशीपणामुळे आपण आपला मेकअप ब्रश न धुता त्याचा वारंवार वापर करतो. आपल्याला वाटते की याचा वापर आपल्याशिवाय कोणी दुसरे करत तर नाहीए. पण ही एक मोठी चूक आहे. ब्रशमध्ये जमलेली धूळ आणि शिल्लक राहिलेले मेकअप त्याच्या तंतूंमध्ये अडकून राहतो.

व्यायाम केल्यावर स्नान न करणे : व्यायाम केल्यानंतर शरीरातून घाम येतो, बाहेरचे प्रदूषण, धूळ-माती इत्यादी घामात मिसळून मुरूमे तयार करतात.

पूर्ण झोप न घेणे : पर्याप्त झोप न घेतल्यामुळे शारीरिक आणि मानसिक स्ट्रेस लेव्हल वाढते. याचा थेट परिणाम त्वचेवर होतो. म्हणून निरोगी त्वचेसाठी आणि मुरुमांपासून सुटका मिळवण्यासाठी पुरेशी झोप घ्यायला विसरू नये.

मुरुमांना दाबणे किंवा स्क्रॅच करणे : मुरुमांना दाबू वा फोडू नये कारण यामुळे त्वचेत संक्रमण होण्याचा धोका वाढतो.

सन एक्सपोजर : कडक ऊन्हात जास्त वेळ राहिल्यामुळेही मुरुमांची समस्या उद्भवते. कडक ऊन्हामुळे ना केवळ  टॅनिंगची समस्या निर्माण होते तर याचबरोबर त्वचाही जास्त रूक्ष होते. यामुळे त्वचेतील ऑईल वाढते आणि मुरुमे जास्त होऊ लागतात. म्हणून कडक ऊन्हात जाण्यापूर्वी चेहरा झाकून घ्या किंवा सनस्क्रीन लावूनच बाहेर पडा.

तणावाग्रस्त राहणे : ज्यांना मुरुमांची समस्या आहे, त्यांच्यासाठी तणावाग्रस्त राहणे नुकसानदायक ठरू शकते. कारण तणावामुळे मुरुमे जास्त वाढत असतात, तणावापासून वाचण्यासाठी प्रत्येक स्थितीत खुश राहायला शिकले पाहिजे. आपण जेवढे आनंदी राहाल, तेवढेच मुरुमांपासून दूर राहाल.

चुकीच्या आहारपद्धती : मुरुमांचे एक कारण चुकीची आहारपद्धती आहे. दिवसाला कमीतकमी ८-१० पेले पाणी प्यावे. यामुळे पचनक्रिया व्यवस्थित राहते. ज्यामुळे त्वचा चमकदार आणि डागरहित राहते. हिरव्यागार भाज्या जास्त खाव्या, चिंच, बटाटे, मिरची, वांगी, कच्चा कांदा, मुळा कॉपी, चहा इत्यादींचे सेवन कमीतकमी करावे, मध सेवन करू नये, ग्रीन टी घ्यावी. हर्बल फेस वॉशचा वापर करावा.

आनंदी पीरियड्स

* प्रतिनिधी

भारतात फक्त १२ टक्के महिलाच पर्सनल हायजीन म्हणजे पॅड्सचा वापर करतात, हा आश्चर्यचकित करणारा आकडा आहे, कारण खासगी स्वछतेकडे लक्ष न दिल्यास ती आपल्याला अनेक आजारांच्या जाळयात ओढते. तर युटीआय, कॅन्सरसारख्या गंभीर आजारांचेही आपण शिकार ठरतो.

केंद्र सरकारच्या ‘आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाचे राष्ट्रीय आरोग्य अभियान’ तसेच स्वच्छ भारत अभियान मिळून मासिक पाळीदरम्यानची स्वच्छता व सॅनिटरी पॅड्सबाबत जनजागृती वाढविण्याचे काम करत आहे. देश दीर्घ काळापासून प्रदूषणविरोधी लढाई लढत आहे, ज्यात प्लास्टिकचे प्रदूषण सर्वाधिक आहे आणि यास सॅनिटरी पॅड्सही कारणीभूत ठरत आहेत. कारण भारतात दर वर्षी ११,३०० प्लास्टिक वाया जाते. प्लास्टिक विघटनशील नाही. म्हणूनच पर्यावरणाला घातक ठरणार नाही अशा विघटनशील सॅनिटरी पॅड्सचा वापर करण्याची गरज आहे.

खासगी स्वछतेशी तडजोड नको

ग्रामीण भागात आजही महिला मासिक पाळीदरम्यान सॅनिटरी पॅड्सऐवजी कपडा, वर्तमानपत्र, झाडाची पाने, वाळू किंवा राख वापरतात. यामुळे इन्फेक्शनसह गर्भाशयाचा कॅन्सरही होऊ शकतो. म्हणून सरकार आता स्वस्त पॅड्स बनवत आहेत, जेणेकरून मासिक पाळीदरम्यान प्रत्येक महिलेची कपडा आदी गोष्टींपासून सुटका होईल आणि त्या सुरक्षित सॅनिटरी पॅड्स वापरू शकतील.

इको फ्रेंडली पॅड्स म्हणजे काय

तसे तर तुम्हाला मार्केटमध्ये स्वस्तात स्वस्त आणि महागात महाग पॅड्स मिळतात, पण फरक फक्त एवढाच आहे की सिन्थेटिक पॅड्समध्ये ९० टक्के प्लास्टिक, पॉलिमर्स, परफ्युम आणि अनेक प्रकारचे केमिकल्स असतात, जे महिलांच्या संवेदनशील त्वचेसाठी घातक असतात, मात्र इको फ्रेंडली सॅनिटरी पॅड्स विविध नॅचरल विघटनशील गोष्टींपासून तयार होतात, जे पर्यावरणाचे कुठल्याही प्रकारचे नुकसान करीत नाहीत आणि त्यांची शोषून घेण्याची क्षमताही खूप जास्त असते. अतिशय मऊ असल्याने महिलांच्या योनी भागातील संवेदनशील त्वचेसाठी पूर्णपणे सुरक्षित आहेत.

आता वेळ आलीय अशा सॅनिटरी नॅपकिनचा वापर करण्याची जे त्या दिवसात तुमच्या खासगी स्वछतेची काळजी घेण्यासोबतच पर्यावरणाचेही नुकसान करणार नाहीत.

विघटनशील पॅड्स

हे पॅड्स झाडांच्या फायबरपासून बनवले जातात. ते डिस्पोज केल्यानंतर ६ महिन्यांपासून ते दोन वर्षांपर्यंतच्या कालावधीत विरघळून जातात. त्यामुळे ते पर्यावरणासाठी धोकादायक नाहीत.

पुनर्वापर करता येणारे पॅड्स

हे पॅड्स धुवून तुम्ही अनेकदा वापरू शकता. हे हायजिनिक तर असतातच, शिवाय त्वचेला जळजळ आणि रॅशेजपासूनही दूर ठेवतात.

जर तुम्ही प्रवासाला जात असाल तर सॅनिटरी पॅड्स फेकण्यासाठी पॉलिथिन बॅग किंवा टिश्यू पेपरही घेऊन जावे लागेल असे टेन्शन घेऊ नका, कारण आता मार्केटमध्ये असे पॅड्सही तयार होऊ लागले आहेत, जे डिस्पोजल बॅगसह येतात जेणेकरून तुम्ही पॅड वापरल्यानंतर सहजपणे त्यात फेकून देऊ शकता.

मासिक पाळी ही कोणतीही समस्या नाही तर एक सामान्य शारीरिक प्रक्रिया आहे. या काळात स्वत:ला बंधनात बांधून घेण्याऐवजी सुरक्षित सॅनिटरी नॅपकिनचा वापर करा आणि मोकळेपणाने जगा.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें