अंधश्रद्धाच्या चक्रव्युहात अडकले प्राणी

* मीता प्रेम शर्मा

विकास सिंह जेव्हा घरी एक पिल्लू घेऊन आले तेव्हा त्याची पुजाऱ्याकडून पूजा आणि नामकरण करण्यात आले. पुजाऱ्याने त्याचे नाव हॅप्पी असे ठेवून सांगितले की या प्राण्याच्या आगमनाने घरातील सुख-समृद्धी, आनंद वाढेल.

सध्या वर्तमानपत्र आणि वेबसाईट्सवर आणखी एका अंधश्रद्धेचा प्रसार होऊ लागला आहे, जिथे प्राण्यांचे पालक प्राण्यांची जन्मकुंडली बनवून नामकरण सोहळा पार पाडतात. किती हास्यास्पद आहे की आतापर्यंत माणूस कुंडली, ग्रहदशेच्या चक्रव्युहात अडकला होता. आता प्राणी, पक्षी (जे कोणी पाळीव आहेत) तेदेखील या चक्रव्युहात अडकत आहेत.

खेदाची गोष्ट अशी की सुशिक्षित आणि बुद्धिजीवी वर्गही स्वसंमतीने, आनंदाने या अंधश्रद्धेच्या जाळयात अडकत आहे आणि याला मान्यता देत आहे.

फ्रिलान्सर विभूती तारे यांनी आपल्या पाळीव प्राण्याची कुंडली बनवून नामकरण सोहळा व पूजाविधी केला. त्यानंतर पार्टीचे आयोजन केले. लेखक म्हणजे समाजाला योग्य मार्ग दाखवण्याची ताकद असलेली मनमोकळया विचारांची व्यक्ती. जर तेच हा मार्ग अवलंबलत असतील तर जनजागृती कोण करणार?

ज्योतिषी, पुजाऱ्यांची चांदी

बुद्धिजीवी वर्ग या कार्यात सहभागी होत असेल तर पुजारी नवनव्या शक्कला लढवून भावनिक भ्रम निर्माण करण्यात यशस्वी होणारच. आतापर्यंत पालक आपल्या मुलांची कुंडली, जन्मपत्रिका बनवून त्याच्या निरर्थक, न दिसणाऱ्या भविष्यात डोकावत होते. मुलाचा जन्म होताच पुजारी, ज्योतिषाचा सल्ला, पूजा, होमहवन इत्यादी न जाणो केव्हापासून सुरू आहे. यात मुलाचा जन्म मूळातच खराब नक्षत्रात झाल्यास पूजा, दान-दक्षिणेचे प्रमाण वाढवून भावनिक खेळ खेळला जातो. आता पाळीव प्राणीही या जाळयात अडकत आहेत.

पाळीव प्राण्यालाही आपल्या मुलांप्रमाणेच कुठलेही कष्ट किंवा त्रास होऊ नये यासाठी नवनवी शक्कल लढवली जात आहे.

भावनिक गंडा घालून जोमात धंदा करणारे पुजारी

कुंडलीनुसार नामकरण केल्याने पाळीव प्राणी घरात येताच घरात आनंद, समृद्धी येते. पाळीव प्राण्यांचे नामकरण करणारे पुजारी दीपक गंगेले यांचा असा दावा आहे की ते पाळीव प्राण्याचा जन्मदिवस आणि जन्मतारखेनुसार, त्याचे असे नाव ठेवतात जे पालक आणि पाळीव प्राणी दोघांसाठीही शुभ आणि आनंद घेऊन येणारे असते. त्यांच्या मते माणूस आणि प्राण्याच्या नामकरणात विशेष फरक नसतो. दोघांसाठीही कुंडली बनवून ग्रहांचा अभ्यास केला जातो.

माझ्या परिचयातील सारिकाने तिच्या पाळीव प्राण्याचे विधिवत नामकरण करून पुजाऱ्याकडून पूजाविधी करून घेतला. पुजाऱ्याने त्याचे ऑस्कर असे नाव ठेवून दावा केला की हे नाव कुटुंबासाठी फलदायी ठरेल. धन मिळेल, प्रगती होईल इत्यादी. त्यानंतर दोन महिनेही होत नाहीत तोच पायऱ्यांवरून पडल्याने ऑस्करचा पाय मोडला. जो ठीक करायला बराच वेळ आणि पैसा गेला.

जेव्हा तो वर्षाचा झाला, तेव्हा तिसऱ्या माळयावरील गच्चीतून त्याने खाली उडी मारली. त्याला बरे करण्यासाठी डॉक्टरांना सहा महिने लागले. डॉक्टरांच्या फेऱ्या, ऑस्करची सेवा यामुळे सारिका व तिचे पती दु:खी, नाराज झाले. ऑस्करला सोडून देणेही शक्य नव्हते. त्याला होणाऱ्या त्रासामुळे ते दु:खी झाले. आता येथे पुजाऱ्याच्या भविष्यवाणीला काय अर्थ राहिला?

हे स्पष्ट आहे की पुजारी भावनांचा खेळ खेळतात. आर्थिक परिस्थितीचा अंदाज घेऊन जास्तीत जास्त पैसे उकळण्याचे मार्ग अवलंबतात.

पाळीव प्राण्याची कुंडली

लिसा स्टारडस्टने सांगितले की कुंडलीमुळे पाळीव प्राण्याचे व्यक्तिमत्त्व, मन:स्थिती, वागणूक इत्यादीचा अंदाज येतो. इतकेच नाही तर तो काय विचार करतोय, त्याला कसे वाटतेय, कोणत्या आजारांपासून त्याला दूर ठेवावे लागेल आदी सर्व कुंडलीवरून माहीत करून घेणे सोपे असते, कारण तो बोलू शकत नाही पण त्यालाही भावना असतात. प्रत्येक पाळीव प्राण्याचीही रास असते.

पुजारी दीपक गंगेलेही ज्योतिषाबरोबरच राशी भविष्यालाही तितकेच महत्त्व देतात. प्रत्येक गोष्टीसाठी पुजारी फी उकळतात.

शोधलेला आणखी एक मार्ग

पाळीव प्राणी, पक्ष्याची जन्मतारीख, वेळ, दिवस माहीत नसेल आणि तुम्हाला त्याला घरी आणायचे असेल तर त्यासाठीही एक मार्ग आहे. ज्योतिषांच्या म्हणण्यानुसार, ज्या क्षणी प्राण्याला घरी आणले जाते, ती वेळ त्याची कुंडली बनविण्यासाठी निश्चित केली जाते. त्याच वेळेनुसार आकडेमोड करून नामकरण केले जाते.

पुजारी, ज्योतिषी असा दावा करतात की माणूस ज्याप्रमाणे कोणत्या ना कोणत्या नक्षत्रावर जन्माला येतो आणि त्याचा स्वभाव, वर्तन, नशीब, समृद्धी सर्व त्यानुसारच ठरते. त्याचप्रमाणे पाळीव प्राण्याचीही ग्रहदशा त्याच्या जन्म नक्षत्रावरच अवलंबून असते.

म्हणूनच मनासारखी परिस्थिती आणि सुखी भविष्यासाठी योग्य नामकरण आवश्यक असते, कारण ते पाळीव कुटुंबातील एक भाग बनते आणि त्याच्या ग्रहांचा प्रभाव कुटुंबावर पडतो.

आचार्य अजय द्विवेदी यांच्या म्हणण्यानुसार, पालक आणि पाळीव प्राणी या दोघांच्या कुंडली जुळल्यास कुटुंबाचे जीवन निरोगी व सकारात्मक होते. त्या पाळीव प्राण्याचा रंग, जात, नाव इत्यादीही ठरविले जाते.

आणखी एक पाऊल

जॉकी, टॉमी अशा जुन्या नावांऐवजी आता ‘अवनी’, ‘अथर्व’, ‘अग्नी’, ‘मोक्ष’ इत्यादी सांस्कृतिक नावे ठेवली जात आहेत. या नावांच्या प्रभावामुळे प्राणी अधिक बुद्धिवान आणि ऊर्जावान होईल, कुटुंबासाठी शुभ ठरेल असे सांगून पुजारी पालकांना सुखी भविष्य दाखवून आपल्या धर्माचे दुकान व्यवस्थित पुढे चालवत आहेत.

या गोष्टींवरून हे स्पष्ट होते की नवनवीन शक्कला लढवून आणि नवनवीन अंधश्रद्धा निर्माण करून धर्माची ही दुकाने त्यांची विश्वासार्हता वाढविण्यात यशस्वी होत आहेत. अनुयायी मात्र अंधश्रद्धेमुळे विवेकहीन होऊन कुंडली, ग्रहदशेला फसून पैसा आणि वेळ दोन्ही वाया घालवित आहेत. यामुळे आपण केवळ धर्माच्या ठेकेदारांचेच अनुकरण करत राहू. हे थांबविण्यासाठी अंधश्रद्धेचा पडदा बाजूला सारवाच लागेल.

आतापर्यंत धर्माच्या ठेकेदारांनी माणसाभोवती जन्मपत्रिका, कुंडली इत्यादींचेच जाळे विणले होते. आता पाळीव प्राणी, पक्षीही या चक्रव्युहात अडकत आहेत. बुद्धिजीवी वर्गच जर त्यांच्या पाळीव प्राण्यांसाठी पुजाऱ्यांच्या जाळयात अडकला तर सर्वसामान्य वर्गही त्यांचेच अनुकरण करेल. विचार करण्यासारखी गोष्ट आहे की आपण पुढे जाण्याऐवजी मागे का जात आहोत? आजच्या युगात जिथे ग्रहांचे वास्तव समोर आले आहे, तिथे सुशिक्षित वर्गाला हे दुष्टचक्त्र संपुष्टात आणण्याच्या दिशेने पाऊल उचलावेच लागेल.

या कुंडल्यांमुळे हे सिद्ध होते की माणसाची कुंडली बनविणे हीदेखील शुद्ध फसवणूक आहे. ती शतकानुशतके हिंदू समाजावर लादली जात आहे. आता यात नवीन अध्याय जोडले जात आहेत, कारण अंधश्रद्धाळू लोकांना हजारो प्रकारच्या अंधश्रद्धा स्वीकारण्यास भाग पाडणे खूप सोपे आहे.

व्हिसाशिवाय करा इथली सफर

* श्री प्रकाश

आम्ही भारतीय पासपोर्टवर जवळपास ६० देशांची सफर व्हिसाशिवाय किंवा इ व्हिसा अथवा व्हिसा ऑन अरायव्हलद्वारे करू शकता. व्हिसाशिवाय ज्या देशात तुम्ही जाऊ शकता त्यातील काही आशिया, काही आफ्रिका तर काही दक्षिण अमेरिकेत आहेत.

पाहायला गेल्यास दक्षिण कोरियाची सफर व्हिसाशिवाय करता येत नाही, पण दक्षिण कोरियातील जेजू हे एक असे बेट आहे, जिथे तुम्ही व्हिसाशिवाय भारतीय पासपोर्टवर जाऊ शकता. जेजू दक्षिण कोरियातील हवाई बेट म्हणूनही ओळखले जाते. लक्षात ठेवा की तुम्ही व्हिसाशिवाय दक्षिण कोरियाच्या मुख्य प्रवेशद्वारातून कोणत्याही हवाइमार्गे येथे येऊ शकत नाही किंवा येथून दक्षिण कोरियात कुठेही जाऊ शकत नाही. अर्थात हवाइमार्गे अन्य देशातून येऊन कोरियात न थांबता येथे येऊ शकता किंवा येथून बाहेर जाऊ शकता.

तुम्ही मलेशिया, सिंगापूर किंवा अन्य देशातून येथे येऊ शकता. पण हो, जेथून येणार आहात त्या देशाच्या ट्रान्झिस्ट व्हिसाची माहिती अवश्य करून घ्या.

दिल्ली, मुंबई, बंगळुरूवरूनही हवाइमार्गे तुम्ही जेजूला येऊ शकता.

जेजू हे दक्षिण कोरियाच्या दक्षिणेकडे वसलेले सुंदर बेट आहे. इथले वातावरण अन्य पर्यटनस्थळांपेक्षा वेगळे आणि खूपच शांत आहे. म्हणूनच तर दक्षिण कोरियाचे निवासीही थकवा आणि धावपळीच्या जीवनाला कंटाळून येथे सुट्टी मजेत घालवण्यासाठी येतात.

प्रेक्षणीय स्थळे

नैसर्गिक सौंदर्य : जेजूला निसर्ग सौंदर्याचे वरदान लाभले आहे. येथील स्वच्छ वातावरण आणि मोकळया हवेत श्वास घेणे आल्हाददायी आहे.

हलासन : जेजू बेटाची निर्मिती हजारो वर्षांपूर्वी ज्वालामुखीच्या उद्रेकातून झाली. बेटाच्या मध्यभागी हलासन ज्वालामुखी आहे, जो आता निष्क्रिय झाला आहे. दक्षिण कोरियातील सर्वात उंच शिखरावरील माउंट हला नॅशनल पार्कची सफर करून आपण याचा आनंद घेऊ शकता. येथे खोल विवर तयार झाले होते, जे आता एक सुंदर सरोवर आहेत. येथे चहुबाजूंना विविध वनस्पती आणि अन्य जीव आहेत.

ह्योपले बीच : जेजू बेटाच्या उत्तर दिशेकडील हे प्रसिद्ध बीच आहे. येथील वाळू पांढऱ्या रंगाची असते. तुम्ही येथील शुभ्र पाण्यात पोहण्याचा मनमुराद आनंद लुटू शकता.

लाव्हाचा बोगदा : ज्वालामुखीच्या भयानक स्फोटानंतर लाव्हा याच बोगद्यातून बाहेर पडत असे. हा एखाद्या गुहेप्रमाणे आहे. तो १३ किमी लांब असला तरी केवळ १ किमी लांबीचा बोगदाच पर्यटकांसाठी खुला आहे. येथे गेल्यावर सेल्फी काढायला विसरू नका.

रस्त्यावरील सफर : येथे जीपीएसच्या मदतीने कारमधून बेटाची सफर करणे सहज शक्य आहे. अन्य एखादी गाडी किंवा गाडयांचा ताफा तुमच्या आजूबाजूला असेल असा प्रयत्न करा. पायी जाण्यासाठीही पायवाटा आहेत.

याच रस्त्यावर एका ठिकाणी ग्रॅण्डमदर्स रॉक स्टॅच्यू आहे. अशी दंतकथा आहे की एकदा समुद्रात गेलेला मच्छीमार परत आलाच नाही आणि तेथे त्याची वाट पाहत उभी असलेली पत्नी अखेर पाषाणाचा पुतळा बनली. कोरियन लोक आपल्या मुलांना सांगतात की एकटयाने उशिरापर्यंत बाहेर राहू नका नाहीतर तुमची आजीही पाषाणाची मूर्ती बनेल.

सोनेरी टँजेरिनची बाग : कीनू किंवा टँजेरिन फळांच्या बागेत वृक्षांच्या रांगा अनेक मैल दूरवर पाहायला मिळतात. या वृक्षांवरील पिवळया रंगांची असंख्य फळ तुमच्या कॅमेऱ्याला फोटो काढण्यासाठी मोहात पाडतील.

टेडीबिअर संग्रहालय : मुलांच्या आवडीच्या लोकप्रिय टेडीबिअर खेळण्याचे सुंदर संग्रहालय येथे आहे, जे तुम्हाला आकर्षित करेल.

लवलँड येथील सेक्सी मुर्त्या : जेजू बेटावर लवलँड आहे जिथे सुमारे १४० मुर्त्या आहेत, ज्या सेक्स या संकल्पनेवर आधारित सेक्सच्या विविध भावमुद्रेत आहेत.

जेजू येथे जाण्यासाठीची योग्य वेळ : नोव्हेंबर ते फेब्रुवारीपर्यंतचा काळ हा जेजू बेटावर जाण्यासाठी उत्तम आहे.

राहण्याची सोय : जेजूमध्ये तुम्हाला चांगली हॉटेल्स किंवा बजेटमधील हॉटेल्सही मिळतील. वाटल्यास तुम्ही कमी खर्चात हॉस्टेलमध्ये राहू शकता. पण हो, जर तुम्हाला शॉपिंगची आवड असेल तर मात्र येथे तुमची निराशा होईल.

भीक मागण्याच्या नवीन पद्धती आपणास आश्चर्यचकित करतील

* मिनी सिंग

सयुक्त अरब अमिरातीमध्ये एका महिलेला लोकांची फसवणूक केल्याच्या आरोपाखाली अटक करण्यात आली. या महिलेवर आरोप आहे की तिने सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर स्वत:ला अपयशी ठरलेल्या लग्नाचा बळी म्हणून संबोधले आणि आपल्या मुलांच्या संगोपनासाठी लोकांना मदत करण्याचे आवाहन केले आणि १७ दिवसांत ५० हजार डॉलर्स म्हणजेच सुमारे ३५ लाख गोळा केले. या महिलेने ऑनलाइन खाते तयार केले आणि आपल्या मुलांच्या छायाचित्रांद्वारे त्यांच्या संगोपनासाठी आर्थिक मदत मागितली. परंतु जेव्हा या महिलेच्या पूर्वीच्या पतीस हे समजले की ती मुलांची छायाचित्रे दाखवून लोकांकडे भीक मागत आहे, तेव्हा त्याला धक्का बसला. मग त्याने दुबई पोलिसांच्या गुन्हे अन्वेषण विभागाला फोन करून सूचना दिली आणि त्यांची मुले त्याच्याबरोबर राहत असल्याचे सिद्ध केले. केवळ पैशासाठी या महिलेने सोशल मीडियावर आपल्या मुलांना बदनाम करुन १७ दिवसांत ३५ लाखांची कमाई केली.

७ वर्षांचा तेजा आपल्या वडिलांसोबत इंदूर येथे राहतो. तेजाला ब्रेन पोलिओचा त्रास आहे, परंतु त्याच्या वडिलांसाठी तर जणू पैसे कमवणारे मशीन. भीक मागविणाऱ्या टोळीकडे वडिल त्याला काही काळ भाडयाने देतात. मग टोळीकडून मिळालेल्या पैशातून वडील नशा करतात.

याचप्रमाणे आणखी एक प्रकरण आहे. एक मूल स्वत:ला गंभीर आजाराने ग्रस्त असल्याचे भासवत विकलांगाच्या गेटअपमध्ये व्हीलचेअरवर बसून भीक मागत होता. जेव्हा तेथून जाणाऱ्या एका व्यक्तीला संशय आला आणि चौकशी केली गेली तेव्हा त्या प्रकरणाचे बिंग फुटले. पोलिसांच्या विचारपूसवर त्या मुलाने सांगितले की त्याला भीक मागण्यासाठी सहारनपूरहून जयपूर येथे आणले गेले. मुलाने सांगितले की सर्व मुले दररोज रुपये १,००० ते रुपये १,५०० पर्यंत भिक मागून मास्टरमाइंडला देतात. भिक्षेचा २० टक्के भाग मास्टरमाइंड मुलांच्या कुटुंबांना पाठवतो.

अतिरिक्त डीसीपी धर्मेंद्र्र सागर यांनी सांगितले की मुलाकडून रुपये १०,५९० ची चिल्लर, एक व्हीलचेअर, बॅटऱ्या, अँप्लिफायर, स्पीकर इत्यादी वस्तू जप्त करण्यात आल्या आहेत.

मास्टरमाइंड समीर अपंगांना उत्तर प्रदेशातून जयपूर येथे आणत असे आणि त्यांना रेल्वे स्थानकात किंवा जवळपास कुठेही भटक्या विमुक्तांप्रमाणे ठेवत असे. अश्या मुलांना भिकाऱ्यांच्या गेटअपमध्ये व्हीलचेअरवर बसवायचा, जे अशक्त असतील आणि दिसायला आजारी वाटत असतील. भीक मागण्यासाठी मुलांना दुर्गंधीयुक्त व फाटलेले जुने कपडे घालायला देई तसेच व्हीलचेअर ढकलण्यासाठी एका मुलाला तयार करी. व्हीलचेअरवर बॅटरी, अँप्लिफायर आणि लहान स्पीकर्स लावत असे. व्हॉईस रेकॉर्डिंगद्वारे असे म्हटले जात असे की व्हीलचेअरवर बसलेल्या मुलास हृदयविकाराचा गंभीर आजार आहे. यावर उपचार करण्यासाठी पैशांची गरज आहे.

जितके अधिक मुले तितका जास्त नफा

आपल्या देशात भिकाऱ्यांची टोळी आहे हे आपल्याला कदाचित माहिती नसेल. जास्तीत जास्त लोकांना त्यांच्या टोळीत सामील करण्याचा या टोळीचा प्रयत्न असतो आणि बहुतेक त्यांच्या टोळीत मुले सामील असतात, कारण त्यांना याचा अधिक फायदा होतो. कारण, या टोळीच्या प्रमुखाला भीक मागणाऱ्या मुलाला जास्त पैसे द्यावे लागत नाहीत.

केवळ भिक्षा मागण्यासाठी मुलांना अपंग बनविले जाते आणि त्यांना कुबड्या दिल्या जातात जेणेकरून लोक त्यांच्याकडे दयाळूपणाने बघत भीक देतील. महानगरांमध्ये भिकाऱ्यांची दहशत सातत्याने वाढत आहे. शहरातील मुख्य चौकासह भिकाऱ्यांनी रेल्वे स्थानक आणि बसस्थानकावरही ताबा मिळवला आहे. भिकाऱ्यांकडून भीक मागवून घेण्यात प्रचंड माफिया गुंतलेले आहेत, जे या भिकाऱ्यांना मुख्य चौकासह इतर ठिकाणी पाठविण्याचे कामदेखील करतात.

लोकांना त्यांच्याबद्दल कळवळा यावा यासाठी जे लोक अपंग नाहीत त्यांनादेखील कुबड्या दिल्या जातात, जेणेकरून भिकाऱ्याला अपंग मानले जाऊ शकेल आणि त्याला अधिकाधिक भीक मिळू शकेल. संध्याकाळ होताच माफिया लोक चौक किंवा इतर ठिकाणी येऊन भीक मागणाऱ्या लोकांकडून पैसे गोळा करतात. यानंतर या भिकाऱ्यांना खाण्यापुरते पैसे देऊन ते उर्वरित पैसे नेतात.

कोणत्या भिकाऱ्याला कोणत्या चौकात किंवा इतर ठिकाणी लावायचे आहे, त्याचा निर्णय भिकारी माफियांचा गुंडच घेतो. त्यानंतर तो इतर माफियांना हे चौक, रेल्वे स्टेशन, बसस्थानक आणि इतर ठिकाणांचे प्रभारी बनवतो जेणेकरून एखादा भिकारी बाहेरून आला आणि यांच्या जागी भीक मागू लागला तर भिकारी माफियांचे लोक त्याला तेथून पळवून देतील.

धार्मिक स्थळी भिकारी माफिया

चौकांसह भिकारी माफियांनी धार्मिक स्थळांच्या बाहेरदेखील स्वत:चा कब्जा जमवला आहे. या ठिकाणी केवळ अशाच लोकांना उभे केले जाते, ज्यांची स्थिती अत्यंत दयनीय असेल जेणेकरून धार्मिक दृष्टिकोन असणाऱ्या लोकांना त्यांच्यावर दया येईल आणि ते त्यांना जास्तीत जास्त पैसे देतील. त्यांना असेही प्रशिक्षण दिले जाते की जेव्हा कोणी पैसे देईल तेव्हा त्याबरोबर त्यांना आशीर्वाददेखील द्यायचे आहेत.

सराईत भिकाऱ्यांना पॉश परिसर

पॉश परिसरातील चौक व बाजारपेठांमध्ये केवळ सराईत भिकाऱ्यांनाच भिकारी माफिया उभे करतो, कारण लोकांच्या खिशातून पैसे काढण्याचे अनेक मार्ग सराईत भिकाऱ्यांना माहित असतात, ज्यामुळे लोक त्यांच्यावर दया करतात आणि मग त्यांना पैसे देतात.

गुन्हेगार आणि भीक मागण्यांमधील संबंध

शहरात भिकाऱ्यांच्या वाढीबरोबरच गुन्हेगारांनाही आश्रय मिळत आहे. बऱ्याचदा दुष्कृत्य केल्यानंतर गुन्हेगार या भिकाऱ्यांमध्ये जाऊन लपून बसतात आणि पोलिसांना त्यांचा सुगावा लागणे कठीण होते. रेल्वे स्थानक आणि इतर अशा ठिकाणी जिथे प्रवासी रात्रीच्या वेळी निर्जन ठिकाणातून जातात, तेव्हा गुन्हेगार त्यांना आपले लक्ष्य बनवतात आणि नंतर पुन्हा भिकाऱ्यांमध्ये जाऊन झोपी जातात. पोलिसांनी बऱ्याच वेळा अशा टोळयांचा खुलासा केला आहे.

आपणास दिसेल की एखादे मुल अचानक कारच्या समोर किंवा मागे येऊन टकटक करू लागतो आणि ड्रायव्हरचे लक्ष वेधून घेण्यास सुरुवात करतो. ड्रायव्हर कारमधून खाली उतरताच काही इतर मुले खिडकीतून मोबाईल किंवा कारमध्ये ठेवलेल्या इतर वस्तू चोरी करतात. ही मुले त्याच माफिया टोळीच्या हातातील कठपुतळया असतात, जी त्यांच्याकडून भीक मांगवितात. हीच मुले मोठी होऊन संपूर्ण समाजासाठी विनाशक ठरतात. चोरी, पॉकेटमारी, चेन स्नॅचिंगपासून ते ड्रग्सच्या व्यापारापर्यंत सामील होतात.

सुशिक्षित भिक्षुक

केवळ मुले आणि मोठी माणसेच नाहीत तर आज सुशिक्षित लोकदेखील भीक मागण्याच्या व्यवसायात गुंतले आहेत. एका अहवालानुसार, देशात मोठया संख्येने पदवी आणि डिप्लोमा धारक भिकारी आहेत. देशातील रस्त्यांवर भीक मागणारे सुमारे ७८,००० भिकारी असे आहेत आणि त्यातील काहींजवळ तर व्यावसायिक पदव्या आहेत. ही धक्कादायक बाब सरकारी आकडेवारीतून समोर आली आहे.

२०११ च्या जनगणनेनुसार ज्यांना रोजगार नाही आणि त्यांच्या शैक्षणिक स्तराची आकडेवारी नुकतीच जाहीर करण्यात आली आहे. त्यानुसार, देशात ३.७२ लाखाहून अधिक भिकारी आहेत. यापैकी सुमारे ७९ हजार म्हणजेच २१ टक्के भिकारी १२ वी उत्तीर्ण आहेत. इतकेच नाही तर त्यातील ३ हजार असे भिकारी आहेत, ज्यांचा कुठल्या न कुठल्या तरी तांत्रिक किंवा व्यावसायिक कोर्समध्ये डिप्लोमा आहे. आज देशात असे अनेक भिकारी आहेत, जे २ वेळेच्या भाकरीसाठी नव्हे तर मालमत्ता बनविण्याच्या इच्छेने भीक मागण्याच्या व्यवसायात जोडली गेली आहेत. होय, आज देशात असे अनेक भिकारी आहेत, जे कोटयधीश आहेत. तरीही आपणास असे वाटत असेल की या भिकाऱ्यांचे या धंद्यात येण्याचे कारण फक्त निरक्षरता आहे, तर आपण चुकीचे आहात.

लोक भीक का मागतात

हैद्रराबादमध्ये एमबीए पास असलेल्या फरजोना नावाच्या एका तरुणीला भीक मागताना पकडले गेले. ती लंडनमध्ये अकाऊंट ऑफिसर म्हणून राहून चुकली होती. तिने सांगितले की तिचा नवरा मेला आहे आणि आता ती आपल्या आर्किटेक्ट मुलासह राहते. जीवनातून त्रस्त होऊन जेव्हा ती एका बाबाकडे गेली तेव्हा त्या बाबाने तिला भिकारी बनविले. त्याचप्रमाणे अमेरिकन ग्रीन कार्डधारक रबिया हैद्रराबादमध्येच एका दर्ग्यासमोर भीक मागताना पकडली गेली. तिने सांगितले की तिच्या नातेवाईकाने फसवणूक करून तिची सर्व मालमत्ता बळकावली.

आंध्रप्रदेशाच्या गुत्तूर जिल्ह्यातील एक शिक्षित २७ वर्षीय भिकारी म्हणतो की कुटुंबाची आर्थिक परिस्थिती चांगली नसल्यामुळे शिक्षण मध्येच सोडावे लागले. कामाच्या शोधात मुंबईत आलो. काम मिळाले पण गुलामगिरीतील मजुरासारखे. मग काम सोडून भिक मागू लागलो. भीक मागण्याने इतकी कमाई होते की मी माझ्या कुटुंबीयांचीदेखील आर्थिक मदत करतो.

भीक मागणे एक व्यवसाय

भीक मागण्याचा व्यवसाय आता गोरगरीबांची विवशता नव्हे तर देशातील सुशिक्षित लोकांकरिता हा कमाईचा सर्वात सोपा स्त्रोत बनला आहे. मर्यादा तर तेव्हा पार होते जेव्हा पैशाची मागणी करणारे भिकारी लाजेने डोळे झाकवून नव्हे तर अक्कड दाखवत जोर जबरदस्तीने पैसे मागतात. दिले नाहीत तर ते शिवीगाळही करतात. आजकाल तर भिकारी भीक मागताना स्वत:ला अपमानित वाटून घेण्याऐवजी देणाऱ्यांनाच अपमानित करतात. येथपर्यंत की भिकारी आवश्यकता पडल्यास धर्मानुसार आपली वेशभूषासुद्धा बदलतात. हे सर्व दर्शविते की आजकाल लोकांसाठी भीक मागणे ही कुठली विवशता नव्हे, तर व्यवसाय बनला आहे.

भीक मागणे कायदेशीर गुन्हा म्हणून घोषित करूनही भिकाऱ्यांची संख्या कमी होत नाही. ज्या मुलांच्या हाती पुस्तके असावीत, त्यांच्या हाती वाडगे दिले जाते. दु:खाची गोष्ट म्हणजे स्वत: पालकच आपल्या मुलास या दलदलीत पाडत आहेत. ही माणसे किती निर्दयी आहेत, जी स्वत:च्या मुलांना अपंग बनवतात यासाठी की ते त्यांच्याकडून भीक मागवू शकतील.

उत्तर प्रदेशात एक गाव असे आहे, जिथे सर्व पुरुष भिक मागतात आणि जर कोणी पुरुष भीक मागण्याचे काम करत नसेल तर हा समाज त्याचे लग्न होऊ देत नाही. या समुदायाचे लोक अनेक शतकांपासून भीक मागत आहेत आणि त्यांनी कधीही त्यांची परिस्थिती बदलण्याविषयी विचार केला नाही.

कशी संपुष्टात येईल ही कुप्रथा

कायद्याचे तज्ञ भीक माफियांसाठी कठोर कायदे करण्याच्या बाजूने आहेत, परंतु समाजशास्त्रज्ञ असे मानतात की मुलांना केंद्रस्थानी ठेवून कायदे करावे लागतील. ते हेदेखील मानतात की भीक मागणे हा एक सन्माननीय व्यवसाय नाही, केवळ गुन्हेगारी टोळया किंवा काही रिकामटेकडे राहूनही पैसे कमविण्यास इच्छुक असलेले लोक हा व्यवसाय स्वेच्छेने स्वीकारतात.

देशातील शिक्षणतज्ज्ञ म्हणतात की शिक्षण आणि रोजगार यांच्यामध्ये योग्य समन्वय नसल्याने अशी समस्या उद्भवते. त्यांनी शंका व्यक्त केली की सुशिक्षित भिकाऱ्यांची वास्तविक संख्या अजून जास्त असू शकते. ते म्हणाले की समाजात भीक मागणे चांगले मानले जात नाही, म्हणून उच्चशिक्षित भिकारी सव्हेच्या वेळी त्यांच्या शैक्षणिक स्थितीबद्दल खोटे बोलतात. हे पाहिले गेले आहे की आधी हे लोक नाईलाजास्तव भीक मागतात, परंतु नंतर ती त्यांची सवय बनते. भिकाऱ्यांना रोजगाराभिमुख कामांशी जोडणे काही अवघड काम नाही, असेही ते म्हणाले. परंतु जोपर्यंत शैक्षणिक धोरणात परिवर्तन होत नाही तोपर्यंत ‘कौशल्यप्रधान भारत’ किंवा भिकारीमुक्त भारताचे स्वप्न पूर्ण करणे खूप अवघड आहे.

तसे महाराष्ट्र सरकारने राज्याला भिकारीमुक्त करण्यासाठी मोहीम सुरू केली आहे. पोलिस भिकाऱ्यांना पकडतात आणि त्यांना कोर्टात नेतात जेथे त्यांना पुनर्वसन केंद्रात पाठविले जाते. पण अधिकतर भिकारी जामीन देऊन पुन्हा भीक मागण्यास प्राधान्य देत आहेत. हेच कारण आहे की सरकारद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या पुनर्वसन केंद्रांमध्ये भिकाऱ्यांची संख्या ४ वर्षात ३८ टक्यांनी कमी झाली आहे.

‘इझि मनी’ चा हा ट्रेंड असा आहे की पकडले गेल्यावर भिकारी न्यायालयात वकीलांना हजर करतात. ते ३ हजार ते ५ हजार पर्यंत जामीनही भरत आहेत. मागील वर्षी पुण्यातच ६० हून अधिक भिकारी आणि राज्यांत २००हून अधिक भिकाऱ्यांना जामीन मिळाला होता. ते न्यायाधीशांसमोर सांगतात की ते भीक मागणार नाहीत, परंतु त्यांची सुटका झाली की पुन्हा त्याच व्यवसायात अडकतात.

गुन्हे विभागाचे सहाय्यक पोलिस आयुक्त भानुप्रताप बर्गे म्हणतात की भिकाऱ्यांना ‘इझि मनी’ची सवय झाली आहे. रोख रक्कम जमा करून, दंडाची पावती फाडून किंवा जामिनाची रक्कम त्वरित भरून ते बाहेर पडतात. अशा प्रकारे पुनर्वसन केंद्रांमधील या लोकांची संख्या कमी होत आहे, परंतु रस्त्यावर भीक मागणाऱ्यांची संख्या कमी होत नाही.

बॉम्बे प्रिव्हेंशन अॅक्टमध्ये पुरेशी तरतूद असल्याचे केंद्र सरकारने कोर्टाला सांगितले होते. या कायद्यांतर्गत भीक मागणे हा गुन्हा असल्याचे सांगितले गेले आहे. हे गरिबीमुळे केले गेले असेल तर भीक मागणे हा गुन्हा होऊ नये असेही केंद्राने म्हटले आहे. दिल्लीतही भीक मागणे हा गुन्हा आहे. प्रथमच भीक मागताना पकडले गेल्यास ३ वर्षांची शिक्षा होऊ शकते.

भीक मागण्याबाबत असा कायदा करण्याची गरज आहे, जो त्यास बेकायदेशीर मानण्याऐवजी या लोकांच्या पुनर्वसन व सुधारणेवर भर देईल. नाईलाजास्तव भीक मागणाऱ्यांना स्वयंरोजगाराचे प्रशिक्षण दिले जावे, यासाठी सरकारांना आरंभ करावा लागेल.

स्त्रीला गुलाम बनविणाऱ्या धार्मिक कथा

* सरस्वती रमेश

लहानपणी आई अनेकदा एक कथा सांगत असे. एका सती महिलेच्या नवऱ्याला कुष्ठरोग झाला होता. सती पतीला टोपलीमध्ये बसवून नदीच्या काठी स्नान घालण्यासाठी नेत असे. एके दिवशी तिथल्या नदीकाठी एक वेश्या स्नान करीत होती. कुष्ठरोगी त्या वेश्येच्या प्रेमात पडला. त्यानंतर कुष्ठरोगी उदास राहू लागला. जेव्हा पत्नीने त्याच्या दु:खाचे कारण विचारले तेव्हा कुष्ठरोग्याने तिला सर्वकाही सांगितले. पत्नीने पतीला धीर दिला आणि त्याला मदत करण्याचे आश्वासन दिले.

त्यानंतर दररोज पहाटे सती स्त्री गुप्तपणे त्या वेश्याच्या घरात शिरायची आणि तिची सर्व कामे करून परत यायची. घरातील सर्व कामे कोण करते म्हणून वेश्या आश्चर्यचकित होती. एक दिवस वेश्याने सती स्त्रीला पकडले आणि तिला कारण विचारले. जेव्हा त्या महिलेने तिला तिच्या पतीच्या प्रेमाबद्दल सांगितले तेव्हा वेश्याने त्याला घेऊन आणण्यास सांगितले. ती स्त्री आनंदाने घरी गेली. तिने नवऱ्याला ही बातमी सांगितली. तिने पतीसाठी नवीन कपडे काढले आणि अंघोळ घालून त्याला वेश्याच्या घरी नेण्यासाठी नदीकडे चालू लागली. वाटेत काही क्षणांसाठी टोपली तिथेच झाडाखाली उतरवून ती विश्रांती घेऊ लागली. तिच्या पतीच्या कुष्ठरोगी देहातून वास येत होता. तेथूनच काही साधू-संत जात होते. साधूंना दुर्गंधी सहन झाली नाही तेव्हा त्यांनी शाप दिला की ज्या जीवापासून ही दुर्गंधी येत आहे तो सूर्यास्त होण्याबरोबरच मृत्यूला प्राप्त व्हावा.

सतीने त्यांचा आवाज ऐकला आणि नंतर सूर्याकडे वळून म्हणाली, ‘‘मी बघतेच की सूर्य माझ्या इच्छेविरुद्ध कसा अस्त होतो ते.’’

कथेनुसार स्त्रीच्या सतीत्वात परम शक्ती होती, ज्यासमोर सूर्यदेवालाही झुकावे लागले आणि सूर्य तिथल्या तिथेच थबकला.

अनेक स्त्रियांनी ही कहाणी आपल्या वयाच्या कोणत्या ना कोणत्या टप्प्यात ऐकली असेल. वास्तविक, ही केवळ एक कथा नाही तर आपल्या धार्मिक कथा-गोष्टींमधून पाजल्या जाणाऱ्या बाळगुटीचा एक नमुना आहे. बहुतेक धार्मिक कथा-गोष्टींमध्ये नैतिक शिकवण आणि प्राचीन काळापासून चालत आलेल्या प्रणालींची बाळगुटी स्त्रियांनाच पाजली जात राहिली आहे.

स्त्रियांसाठी वर्षातील बहुतेक दिवस निर्जल व्रत, उपवासाचे कर्मकांड आहे, परंतु पुरुषांनी नेहमीच उपासाच्या आसनावर विराजमान रहावे. कथेच्या माध्यमातून महिलेला तिचे सतीत्व शिकवले गेले आहे, जर पती कुष्ठरोगी झाला तर त्याची सेवा करून आणि पती कोणाच्या प्रेमात पडला तर त्याला त्याच्या प्रेमिकेशी भेटवून त्या स्त्रीला सती आणि पतिव्रता यासारख्या नावांनी सुशोभित केले जाते. तिच्याकडून कोणतीही कठोर परीक्षा घेतली जाऊ शकते.

धार्मिक कथांचे पाठ

या कथा-कहाण्या स्त्रियांची स्वतंत्र सत्ता व अस्तित्व स्वीकारतच नाहीत.

मनुने तर असेही म्हटले आहे :

पिता रक्षति कौमारे भर्ता रक्षति यौवने।

पुत्रो रक्षति वार्धक्ये न स्त्री स्वातंत्र्यमर्हंति॥

म्हणजे स्त्रीला मुक्त सोडले जाऊ नये. बालपणात वडील, तारुण्यात पती आणि त्यानंतर मुलाच्या स्वाधीन ठेवले पाहिजे.

केवळ हिंदू धर्माच्या कथांमध्येच नव्हे तर यहुदी, इस्लामच्या धार्मिक कथांमध्येही ती स्त्री असल्यामुळे अत्याचाराला बळी पडली आहे.

इस्लामशी संबंधित कथांमध्ये महिलांना आपल्या पतीची सेवा आणि पडद्यात राहण्याचा सल्ला बहुतेक वेळा मिळतो. त्याचप्रमाणे २ स्त्रियांची साक्ष १ पुरुषाच्या बरोबरीची मानली जाते.

बहुतेक धार्मिक कथा-कहाण्यामध्ये महिलांना हाच धडा शिकविला जातो की पतीची सेवा करण्यापासून त्याच्या लैंगिक इच्छेची पूर्तता करणे हे प्रत्येक स्त्रीचे परम कर्तव्य आहे. स्त्रियांना पतिव्रता, नवऱ्याचे अनुसरण करण्याची आणि प्रत्येक परिस्थितीत मर्यादेचे पालन करण्याची शिकवण दिली जाते. पावलोंपावली महिलेच्या सहनशक्तीच्या परीक्षेचा उल्लेख मिळतो.

लैंगिक असमानतेने भरलेल्या या कथा-कहाण्या किंवा प्रवचने ऐकून स्त्रिया स्वत:ला निकृष्ट दर्जाचे मानू लागतात. आयुष्यभर या कथा-कहाण्यांचा त्यांच्या मनावर खोलवर प्रभाव टिकून राहतो.

रामायण हा एक असा धार्मिक ग्रंथ आहे, जो प्रत्येक घरात बघावयास मिळतो. रामायण कथेच्या प्रभावाबद्दल विचार करतांना रामायण मालिकेच्या वेळी घरांमध्ये पसरलेल्या शांततेची आठवण उत्स्फूर्तपणे येते. याच रामायण कथेत सीता गर्भवती असताना मर्यादेच्या नावावर जंगलात सोडली गेली होती. तरीही राम निर्दोष असल्याचे वर्णन केले गेलं. रामायण सीतेच्या वेदनेबद्दल शांत आहे. हीच कहाणी रामलीलेच्या माध्यमातून निरक्षर महिलांपर्यंत पोहोचते.

त्याचप्रमाणे महाभारतात कौरवांच्या सभेत जुगारात आपल्या पत्नीला डावावर लावण्याची कहाणी आहे. जुगारात द्रौपदीला गमावण्याचा व निर्वस्त्र होण्याचा हुकूम ऐकूनही पती गप्प बसल्याचा उल्लेख आहे. ही कसली सभ्यता होती, जिथे राजाच्या सभांमध्ये बसलेली प्रत्येक उच्चपदस्थ व्यक्ती एका स्त्रीच्या शोषणावर मौन बाळगुन आहे? द्रौपदीने ओरडून-ओरडून मदत मागितल्यानंतरही दुर्योधनाचा लहान बंधू विकर्णखेरीज कोणत्याही शक्तिशाली सदस्याचे मौन तुटत नाही.

प्रकरण फक्त रामायण किंवा महाभारताच्या कथेपुरतेच मर्यादित नाही. महिला वर्षभर जितके काही व्रत-उत्सव करतात त्यांच्या कथांमध्ये लैंगिक फरक स्पष्ट झळकतो. करवाचौथ, हरतालिका तीज व्रत, वट सावित्री पूजा अशा सर्व उपवासांच्या कथांमध्ये महिलांचे स्तर कमी लेखून प्रस्तुत केले गेले आहेत. ऋषि पंचमी व्रताच्या कथेनुसार विदर्भ नावाच्या ब्राह्मणाच्या कन्येच्या शरीरात यामुळे किडे पडले, कारण मासिक पाळी असूनही तिने स्वयंपाकघरातील भांडयांना स्पर्श केला होता.

मासिक पाळीचा शाप

या प्रकारच्या कथा स्त्री होण्याला एखाद्या शापाप्रमाणे दर्शवितात आणि त्यांच्या मासिक चक्राला पापी कृत्यासारखे आच्छादित करतात. अशा कथांमुळेच स्त्रिया मासिक पाळीला त्यांच्या शरीरात एखाद्या विकारासारखे स्वीकारतात आणि एखाद्या दोषाप्रमाणे आपल्या आयुष्यात घेऊन जगतात. धार्मिक कथांमध्ये मासिक पाळीशी संबंधित हजारो नियम आहेत, त्यातील काही नियम आजही महिला पाळत आहेत. या नियमांचे कोणतेही तार्किक आधार किंवा ठोस कारण दिसून येत नाही, परंतु या नियमांचे पालन करतांना स्त्री स्वत:ला निकृष्ट निर्मिती म्हणून अवश्य मानू लागते.

स्त्री शरीराची शुद्धता

धार्मिक कथा विश्व स्त्री शरीराच्या शुद्धतेवर इतके अधिक केंद्रित आहे की जर तिचे शील-भंग इच्छेने किंवा अनिच्छेने झाले असेल तर ते मृत्यूच्या बरोबरीचे मानले जाते. असे थोडेच अपवाद असतील, ज्यात स्त्रीचे शील-भंग होऊनही तिला सारे अधिकार देण्यात आले असतील. तिचे मन गौण मानले जाते. याचा परिणाम असा झाला की ज्या मुलींचे इच्छेने वा अनिच्छेने शील-भंग झाले त्या पश्चातापाने भरल्या गेल्या. कधी-कधी त्यांनी शापित होऊन दगड बनणे स्वीकार केले तर कधी अग्निमध्ये स्वत:ला झोकून देणे.

कुमारिका आणि कुंवाऱ्या शरीराची संकल्पना या कथांमधून निघून आपल्या समाजात अशा प्रकारे पसरली आहे की मुलीसाठी कुंवारेपण आणि पवित्रताच तिच्या सर्व योग्यतांचा आधार बनून जाते. कुंवारेपणाची ही संकल्पना बरेच समाज आणि धर्मांमध्ये बालविवाहाच्या कुप्रथेचे कारण बनली. शिक्षणाचा प्रचार-प्रसार असूनही ही वाईट प्रथा आजही बऱ्याच ठिकाणी सुरू आहे, तिचा अधिकतर दुष्परिणाम बाल वयात गर्भवती होणाऱ्या मुलींच्या वाटयाला येतो.

नात्यांचे वेगवेगळे अर्थ

आपल्या धार्मिक कथांमध्ये एखाद्या राजाच्या २ किंवा ४ राण्या आणि एखाद्या दुसऱ्या सौंदर्यवतीशी संबंध सामान्य गोष्टी आहेत. यासाठी त्याला ना खेद असतो, ना ही समाजासाठी जबाबदार. परंतु जर एखाद्या स्त्रीने लग्नानंतर पर पुरुषाशी संबंध स्थापित केले तर ती केवळ छळाचाच नव्हे तर सामाजिक बहिष्काराचादेखील बळी ठरते. पुरुष कामवासनेच्या अधीन होऊन संबंध स्थापित करतो, परंतु हेच काम जर स्त्री करत असेल तर तिला समाजात व्यभिचारी, चारित्र्यहीन इत्यादी नावे दिली जातात.

पत्नीचा सहज त्याग

धार्मिक कथांमध्ये पत्नीचा त्याग करणे सामान्य गोष्ट आहे. प्रत्येक पावलोपावली बायकोला नाकारले जाते, त्याग केली जाऊ शकते, परंतु पुरुषाचा त्याग करणारी स्त्री सहसा आपल्या धार्मिक कथांमध्ये जन्माला येत नाही किंवा पुरुषाला अशा प्रकारे त्यागण्याची पत्नीसाठी कोणतीही परंपरा सापडत नाही. स्त्रीला दुय्यम समजण्याचा सर्वात जागृत प्रकार सती प्रथा होती, ज्यात सतीची नियमानुसार पूजादेखील केली जात असे. आजही काही ठिकाणी सती चबुतरे आहेत, जिथे नियमाने जत्राही भरते.

धार्मिक कथांमध्ये समाविष्ट असलेल्या या सर्व गोष्टी स्त्रियांची धर्मनिष्ठा आणि त्यांच्या अत्याधिक सहनशीलतेचे कौतुक करून त्यांना समानतेच्या अधिकारापासून वंचित ठेवतात, स्त्रीवर अधिकार गाजवण्याचे साधन म्हणून काम करतात. ज्या कथांमध्ये स्त्री-पुरुष समानतेसारख्या मूलभूत मानवी मूल्यांची कमतरता आहे त्यांना खऱ्या अर्थाने धार्मिक मानले जाऊ शकत नाही.

लैंगिक समानतेचा हक्क मिळविण्यासाठी महिलांना या धार्मिक कथांद्वारे निर्मित आदर्श स्त्रीच्या मापदंडांचा नाकार करून त्यांच्या वर्तुळातून बाहेर पडावेच लागेल.

तर व्हाल पत्नी नं. १

* डॉ. अनामिका प्रकाश श्रीवास्तव

अलीकडच्या काळात जर तुम्ही पत्नींना विचारलंत की पतीची पत्नीकडून काय अपेक्षा असतात तर अनेक जणी हेच उत्तर देतील की सौंदर्य, वेशभूषा, मृदुभाषी, प्रेमळ.

नक्कीच, बऱ्याचदा पती पत्नीकडून प्रेमाचीच अपेक्षा करत असतो. त्यांना सौंदर्य, शालीनता आणि शृंगारदेखील हवाच असतो. परंतु केवळ याच गोष्टी त्यांना समाधान देतात का?

तर नाही. तो कधीकधी पत्नीमध्ये तीव्रतेने तिचा नैसर्गिक साधेपणा, सहृदयता, गंभीरता आणि दृढ प्रेमदेखील शोधत असतो. कधीकधी त्याला ती बुद्धिमान असावी तसंच भावना समजून घेणारी असावी असंदेखील वाटत असतं.

आत्मीयता गरजेची

पतीला एखाद्या बाहुल्याप्रमाणे रमविणं हेच पत्नीसाठी पुरेसं नाहीए. दोघांमध्ये आत्मीयता असणंदेखील तितकंच गरजेचं आहे. असा आपलेपणा की पतीला आपल्या पत्नीमध्ये कोणत्याही परकेपणाची अनुभूती नसावी. तो तिला पूर्णपणे ओळखतो आणि ती त्याच्या सुख:दुखांत कायम त्याच्यासोबत आहे ही जाणीव त्याला कायम असावी. पतिपत्नीच्या प्रेमात आणि वैवाहिक जीवनात ही आत्मिक एकता खूपच गरजेची आहे. पत्नीचा कोमल आधार वास्तवात पत्नीची शक्ती आहे. जर तिने सहृदयता आणि संयमाने पतीच्या भावनांना आधार नाही दिला, तर ती यशस्वी पत्नी बनूच शकत नाही.

पत्नीदेखील मानसिक प्रेमाची अनुभूती घेते. तीदेखील पतीच्या खांद्यावर मान ठेवून जीवनातील सर्व दु:खाला सामोरं जायला तयार राहाते.

अनेकांच्या आयुष्यात अनेकदा कटुता येते; कारण वर्षांनुवर्षं ते एकमेकांच्या सहवासात राहूनदेखील एकमेकांपासून मानसिकरित्या दूर राहातात आणि एकमेकांना समजून घेत नाहीत. तिथूनच या दुराव्याला सुरुवात होते. तुम्हाला जर हा दुरावा वाढवायचा नसेल, आयुष्यात प्रेम कायम राहावं असं वाटत असेल तर खालील गोष्टी लक्षात घ्या :

* तुमचे पती तत्त्वज्ञानी असतील तर तुम्हीदेखील त्याबाबत तुमचं ज्ञान वाढवा. त्यांना कधीही शुष्क वा उदास चेहऱ्याने तुमच्या अरुचिपणाची जाणीव करू देऊ नका.

* तुम्ही जर कवीच्या पत्नी असाल, तर समजून जा की वीणेच्या कोमल तारा छेडत राहाणं, हेच तुमचं जीवन आहे. सुंदर राहा, हसत राहा आणि सहृदयतेने पतीवर प्रेम करा. त्यांचं हृदय खूपच कोमल आणि भावुक आहे. तुमच्या वेदना ते सहन करू शकणार नाहीत.

* तुमचे पती जर श्रीमंत असतील, तर त्यांची श्रीमंती तुम्ही मिटवू नका; श्रीमंतीने अधिक प्रभावित होऊ नका अन्यथा पतींना वाटेल की तुमचं सर्व लक्ष फक्त श्रीमंतीवरच केंद्रित आहे. तुम्ही श्रीमंतीकडे दुर्लक्ष करून त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाकडे आकर्षित व्हा. विनम्रता आणि प्रतिष्ठेने पैशाचा विनियोग करा. पतींना आपल्या प्रेमाच्या सानिध्यात ठेवा.

* तुमचे पती श्रीमंत नसतील तरी त्यांचा आदर करा. तुम्ही सांगत राहा की तुम्हाला दागिन्यांची अजिबात आवड नाहीए. साध्याशा कपड्यांमध्येदेखील तुमचं सौंदर्य अबाधित ठेवा. चिंता आणि दु:ख विसरून प्रत्येक गोष्टीत त्यांना सोबत करा.

कायम एक गोष्ट लक्षात ठेवा की खरं सुख एकमेकांसोबत आहे, भौतिक सुविधा काही काळ मन रमवितात, कायमच्या नाही.

होम डेकोर ट्रेंड्स

* लाइमरोड स्टाइल काउंन्सिलिंगद्वारे

काही वर्षांपासून आपण होम डेकोर म्हणजेच घराच्या साजसजावटीसंबंधित कल आणि पद्धत भूतकाळाकडे वळत असल्याचे पाहत आहोत. याचाच अर्थ असा की सामान्य आधुनिक बदलाबरोबरच प्राचीन संस्कृती स्वीकारण्याची पद्धत पुन्हा मजबूत बनत आहे. इथे आम्ही काही सजावटीच्या गोष्टींची निवड केली आहे आणि त्यांची लोकप्रियता कायम राहण्याची शक्यता आहे.

इंडियन हॅरिटेज

या वर्षी जुन्या काळातील काही आकर्षणाबरोबरच घराच्या सजावटीवर भर देणारी प्रवृत्ती दिसत आहे. आकर्षक कलर आणि टेक्स्चर भारतीय डिझाइनची मुख्य तत्त्वे आहेत. नक्षीदार उशा आणि आकर्षक फर्निशिंग भारतीय सजावटीतील एक मुख्य पद्धत आहे. भारतीय फर्निचर दिसायला सामान्य, पण गुणवत्तापूर्ण मजबूत असते आणि ते सागवानी लाकडापासून बनविले जाते. भारताला सर्वश्रेष्ठ सिल्क आणि अन्य टेक्सटाइलमुळे ओळखले जाते, जे भारतीय घरांमध्ये खिडक्यांना सजविण्यापासून उशा बनविणे आणि भिंतींवर सजविल्या जाणाऱ्या वस्तूंसहित आणखी अनेक कारणांसाठी वापरले जाते. भारतीय शैलीच्या या समावेशाची लोकप्रियता आंतरराष्ट्रीय सजावटीमध्येही दिसते आणि सध्यातरी हे पारंपारिक साच्याबाहेर जाण्याची शक्यता नाही.

इरकत

इरकत एक प्रिंटिंग स्टाइल आहे, जी धाग्यांना फॅब्रिकवर विशेष पॅटर्नने जोडते. ही विशेषत: भारत आणि इंडोनेशियामध्ये लोकप्रिय आहे. इरकत प्रिंट वेगवेगळे रंग, आकार आणि खास पॅटर्न डिझाइनमध्ये येतात. हे खूप सुंदर आणि अतिसुक्ष्म असू शकतात. इरकतच्या नवीन प्रिंटने जगभरात लोकप्रियता मिळविली आहे. हे केवळ कपडयावरच स्वाभाविकपणे बनविता येत नाही, तर क्लॉक, मग, लँपवरसुद्धा प्रिंट करता येते.

पितळ आणि तांबे

पितळ आणि तांब्याच्या डिझाइनर वस्तू आपल्यासाठी नाहीत, पण दोन वर्षांपासून हे वैश्विक डिझाइन परिदृश्याचे नवीन भाग बनले आहे आणि असे वाटते की हे दीर्घकाळ आपले स्थान टिकवून ठेवतील. डिझायनर पितळ विरघळवून, मोल्ड करून पॉलिश केले जाते. मग त्याचे आकर्षण कायम ठेवत झुंबर, पेंडेंट लाइट्सपासून ते खुर्च्या, बाथ व किचनमधील वस्तू आणि सजावटीच्या वस्तू बनविण्यासाठी या प्राचीन धातूचा वापर केला जात आहे. तांबा हा दुसरा धातू आहे, जो आकर्षक ढंगात परतला आहे. टेबलवेअर (टेबलवर ठेवली जाणारी जेवणाची भांडी)मध्ये तर याचा वापर अनेक काळापासून केला जात आहे. आता तांब्याची लाइटिंगची उपकरणेही खास लोकप्रिय ठरत आहेत. अशाप्रकारे या प्राचीन धातूने आधुनिक रूप प्राप्त केले आहे.

क्रिस्टल

क्रिस्टल घराच्या सजावटीत वापरली जाणारी काही नवीन गोष्ट नाहीए. राजे लोकांच्या राजवटीपासूनच महागडया काचांच्या वस्तू आणि सुंदर झुंबरांचा इतिहास आहे. या काळात क्रिस्टल खूप लोकप्रिय ठरलेय. प्रत्येक ठिकाणी चमकणारे झुंबर आणि डोळे दीपवून टाकणाऱ्या वस्तू पाहायला मिळत आहेत. पाहुण्यांना चमकणाऱ्या सेंटरपीसशिवाय दुसरी कुठली गोष्ट आकर्षित करत नाही आणि टेबलवर सजविण्यासाठी क्रिस्टलसारखी आणखी कुठली दुसरी वस्तूही असू शकत नाही. क्रिस्टल काच आणि सेंटरपीस फुलदाणीला गोल्ड चार्जर्सच्या वापराने आणखी आकर्षक बनविले जात आहे. वास्तविक क्रिस्टलचे खरे झुंबर खूप महाग असतात. परंतु नकली क्रिस्टल आणि क्रिस्टल स्ट्रिंग्सचा वापर आपण आपल्या लाइटिंगमध्ये करू शकता.

इंडिगो कलर

हा रंग शांती आणि सौहार्दाचे प्रतीक आहे. या कारणामुळेच याचा इंटिरियर डिझाइनमध्ये व्यापक पद्धतीने वापर केला जातो. इंडिगो अशा रंगांमधील एक आहे, ज्याचा अनेक काळापासून घराच्या सजावटीत वापर केला जात आहे. या रंगासोबत काम करणे सोपे असते आणि हा कोणत्याही ठिकाणी उत्साह, भव्यतेचा उपयुक्त समावेश दर्शवितो.

जिथे इंडिगोचा वापर चमकदार रंगांच्या विरुद्ध तटस्थपणासाठी करता येऊ शकेल, तिथेच काही इतर रंगांसोबत मिसळल्यास हा मिसाल स्टनर म्हणूनही काम करू शकतो. इंडिगो डायने भारतात मजबूत बाजारपेठ बनविली आहे आणि हा वेगवेगळया फर्निशिंग व डेकोर श्रेणीमध्ये पाहता येईल.

मोरक्कोचा प्रभाव

मोरक्को डेकोरेशनचा वापर आफ्रिकी, पारसी आणि युरोपीय लोक करतात. इतर जुन्या सभ्यतांप्रमाणे मोरक्को डेकोरेशनचा एक मोठा इतिहास आणि वेगळी स्टाइल आहे. यामध्ये चटकदार आणि समृद्ध रंगांचा वापर केला जातो. खासकरून फर्निचर जमिनीपासून जास्त उंच नसते. याबरोबरच, गादी असलेली आसने आणि टेबल असतात, परंतु काही वस्तूंची डिझाइन खूप जटिल असते. थ्रो पिलोजसुद्धा डिझाइनचाच एक भाग असतात आणि सोबतच कंदील किंवा लँपसारख्या एक्सेसरीजसुद्धा असतात.

फुलांची सजावट

तसेही फुलांची सजावट ही काही नवीन गोष्ट नाहीए, परंतु फुलांच्या सजावटीच्या जुन्या पद्धतीची जागा आता नवीन पद्धतीने घेतली आहे. फॅब्रिकमध्ये वॉलपेपर्समध्ये फुलांच्या वापराचा नवीन ट्रेंड वॉटर कलरिंग पेंटिंग्सने प्रेरित आहे, तिथे फ्लोरल प्रिंट जवळपास आर्टवर्कसारखीच असते. जगभरात डिझायनर कुशन, चेअर फॅब्रिक्स, एवढेच नव्हे, तर ट्रे आणि टेबलवेअरमध्येही फ्लोरल प्रिंटचा वापर केला जात आहे. फ्लोर डेकोरेशनमध्ये आपण भिंतीवर वॉलपेपरसारख्या लावलेल्या वस्तूचा किंवा फ्लोरल डिझाइन असलेल्या झुंबराचा वापर करू शकता.

जेव्हा येऊ लागतात अश्लील मेसेज

* गरिमा

‘‘हाय प्रिया.’’

अनोळखी नंबरवरुन आलेला कॉलवरुन अपरिचित व्यक्तीने आपले नाव घेतल्यामुळे प्रियाला आश्चर्य वाटले, पण नंतर तिने असा विचार केला की, कदाचित तो तिला ओळखत असेल. त्यामुळेच तिने विचारले, ‘‘तुम्ही कोण?’’

‘‘तू ज्याला आवडतेस तोच, आणखी कोण?’’

समोरच्याच्या बोलण्यात खोडसाळपणा होता. बोलायचे नसतानाही प्रियाने उत्सुकतेने विचारले, ‘‘तुमचे काही नाव तर असेल ना?’’

‘‘तुला जे हवे ते नाव ठेव, तुझ्या नरम, गुलाबी ओठांवर कुठलेही नाव सुंदरच वाटेल…’’

मी कुणाही अनोळखी व्यक्तीशी बोलत नाही, असे सांगत प्रियाने त्याच्या उद्धट बोलण्याला पूर्णविराम लावत फोन कट केला.

पण हे काय? अर्ध्या तासाच्या आतच त्याच नंबरवरुन पुन्हा फोन आल्यामुळे प्रिया अस्वस्थ झाली. त्यानंतर फोन घेऊन कठोर शब्दात बोलली की, ‘‘हू इज धिस… डिस्टर्ब का करत आहेस?’’

‘‘मी  तर मैत्री  करू इच्छितो.’’

‘‘पण मी अनोळखी व्यक्तीशी मैत्री करत नाही.’’

‘‘अनोळखी कुठे? थोडया वेळापूर्वीच तर बोलणे झाले होते तुझ्याशी. आता नावाचे विचारत असशील तर लोक मला राज म्हणून ओळखतात. आणि जर ओळखीबाबत बोलायचे तर तुझ्याच एका मित्राकडून तुझा नंबर मला मिळाला.’’

‘‘ठीक आहे, बोल, काय बोलायचे आहे तुला?’’

‘‘हेच की, तुझी नजर एखाद्या खंजीरसारखी काळजात घुसते. खरंच तू जर समोर असली असतीस तर…’’

‘‘तर काय…’’ प्रियाने मध्येच त्याला थांबवत विचारले.

त्यानंतर थोडे लडिवाळ बोलणे, थोडे उलट बोलणे, थोडे रोमँटिक आणि थोडया अश्लील गोष्टी बोलण्यास सुरुवात झाली. सुरुवातीला प्रियाला एखाद्या अनोळखी माणसाबरोबर असे बोलण्यात संकोच वाटत होता, पण त्याच्या बिनधास्त वागण्यामुळे हा संकोचही दूर झाला. त्यानंतर प्रियालाही मजा वाटू लागली. तो तरुण हळूहळू प्रियासोबत अश्लील बोलू लागला. एक-दोनदा प्रिया त्याला ओरडली. त्यानंतर बिनधास्त बोलू लागली. पुढे दोघे एकमेकांना भेटू लागले. मग एक दिवस त्याने प्रियाला आपल्या घरी बोलावले आणि मित्रांसह तिच्यावर सामूहिक बलात्कार केला.

अशा घटना बऱ्याचदा मुली आणि महिलांसोबत घडतात. अनेकदा तर विवाहित महिलांनाही अशा अनोळखी व्यक्तीचे कॉल घेऊन त्याच्याशी गप्पा मारण्याची सवय लागते, हीच सवय नंतर त्यांच्यासाठी मोठया समस्येचे कारण ठरते.

याचप्रमाणे, दिल्लीतील ४४ वर्षीय आणि २ मुलांची आई असलेल्या सुधाने हे मान्य केले की, एका फेक कॉल करणाऱ्याच्या जाळयात अडकून तिनेही सुखसमाधान, सोबतच दीड लाख रुपये गमावले.

तिने सांगितले की, एकदा चुकून ती एका राँग नंबरसोबत बोलली आणि त्यानंतर झालेल्या ओळखीतून त्याच्या प्रेमात पडली. या दोघांमध्ये हे नाते खूप दिवस टिकले. एके दिवशी मोबाईलवर अतिशय घाबरलेल्या आवाजात त्या तरुणाने तिला सांगितले की, त्याच्या बहिणीचा अपघात झाला आहे आणि त्वरित ऑपरेशन करायचे आहे. डॉक्टर अडीच लाख रुपये मागत आहेत. पण इतक्या घाईत तो फक्त दीड लाखांची व्यवस्था करू शकला. शक्य झाल्यास १ लाखांची मदत कर. सुधा त्याच्यात इतकी गुंतली होती की, त्याला नाही म्हणूच शकली नाही. तिने तत्काळ १ लाख रुपये त्याच्या बँक खात्यात ट्रान्सफर केले. अशाच प्रकारे, अन्य काही कारणे देवून त्याने सुधाकडून आणखी ५० हजार रुपये उकळले. पुढे तो सुधाच्या आयुष्यातून निघून गेला. त्यानंतर सुधाच्या हे लक्षात आले की, तिची चांगलीच फसवणूक झाली आहे.

अशाच प्रकारे काही अनोळखी कधीकधी महिलांना बदनाम करण्याचाही प्रयत्न करतात. एखाद्या मुलीने किंवा महिलेने विरोध केल्यास तिला जिवे मारण्याची धमकी दिली जाते. घडलेल्या या घटनांकडे पहा :

१२ एप्रिल, २०१९

मेहरौली : एका राजकीय पक्षाशी संबंधित असलेला पवन (वय २५) हा तरुण सोशल मीडियावर आपल्याच पक्षाच्या महिला कार्यकर्त्यांशी मैत्री करुन त्यांना अश्लील मेसेज आणि व्हिडीओ पाठवत असे. त्यांच्याशी घाणेरडया गप्पा मारत असे. स्वत:चे अश्लील फोटो त्यांना पाठवत असे. महिलांनी विरोध करताच हातात चाकू असलेला आपला फोटो पाठवून त्यांना व त्यांच्या कुटुंबाला जिवे मारण्याची धमकी देत असे. त्याला कोणी पकडू नये म्हणून सोशल मीडियावर सतत आपला आयडी बदलत असे.

१० मार्च, २०१८

रांचीमधील एक अभिनेत्री जिने ‘एमएस धोनी : द अनटोल्ड स्टोरी’ या चित्रपटात काम केले आहे, तिला बनावट फेसबुक आयडी बनवून एक व्यक्ती अश्लील मेसेज आणि फोटो पाठवत होता. तिने या संदर्भात पोलिसांत तक्रार दिली.

बनावट फेसबुक आयडी तयार करणारी ही व्यक्ती महिलांना फ्रेंड रिक्वेस्ट पाठवून त्यांच्याशी मैत्री करत असे. त्यानंतर त्यांना बदनाम करण्याची धमकी देत असे.

१ एप्रिल, २०१९

उज्जैनच्या शिवाजी कॉलनीत राहणाऱ्या २३ वर्षीय तरुणीला एक अनोळखी व्यक्ती सतत अश्लील मेसेज आणि फोटो पाठवत असल्याचे प्रकरण समोर आले आहे. तरुणीने त्याचा नंबर ब्लॉक करताच तो दुसऱ्या नंबरवरुन तिला त्रास देऊ लागला. तिने त्याच्या वागण्याला विरोध करताच तिच्यावर अॅसिड फेकण्याची धमकी दिली. त्यानंतर तरुणीने पोलीस ठाण्यात जाऊन तक्रार दाखल केली.

महिला काय करतात?

६२ टक्के महिला त्या अनोळखी कॉलरचा शोध घेण्याचा प्रयत्न करतात. १६ टक्के महिला सोशल मीडियावर याची वाच्यता करतात. स्क्रीन शॉट्स आणि नंबर शेअर करतात. १ टक्के महिला या आपल्या कुटुंबातील एखादा पुरुष किंवा मित्राला कॉल घ्यायला सांगतात. ११ टक्के महिला स्वत:चा नंबर बदलतात. ३२ टक्के अशा कॉलकडे दुर्लक्ष करतात. तर ९२ टक्के महिला थेट तो नंबरच ब्लॉक करुन टाकतात.

सर्वेक्षणात सहभागी झालेल्या महिलांपैकी सुमारे ५० टक्के महिलांना असा अश्लील कॉल आठवडयातून एकदा आला, तर ९ टक्के महिलांनी हे मान्य केले की, त्यांना रोजच अशा कॉल्सना सामोरे जावे लागते.

कोण पाठवतात अशा प्रकारचे मेसेजे?

सर्वेक्षणानुसार, अश्लील कॉल किंवा मेसेज करणारे ७४ टक्के अनोळखी व्यक्ती असतात. २३ टक्के स्टॉकर्स, तर ११ टक्के महिलांच्या ओळखीतलेच असतात. सर्वेक्षणात सहभागी ५३ टक्क्यांहून अधिक महिलांनी हे मान्य केले की, त्यांना बनावट व फसवणूक करणारे कॉल आले.

फोनद्वारे छळ करणाऱ्यांमध्ये दिल्ली आघाडीवर

दिल्लीमध्ये २८ टक्के महिलांना दर आठवडयात लैंगिक छळाशी संबंधित कॉल किंवा मेसेज येतात, जे इतर कोणत्याही राज्याच्या तुलनेत जास्त आहेत. इंटरनेट आणि मोबाइल असोसिएशन ऑफ इंडियाने प्रसिद्ध केलेल्या ‘इंटरनेट इन इंडिया २०१७’ या अहवालानुसार देशात ५० करोड इंटरनेट यूजर्स आहेत, त्यापैकी ३० टक्के महिला आहेत. देशात इंटरनेटचा सर्वाधिक वापर तरुण आणि विद्यार्थी करतात. खेडयांमध्ये १०० इंटरनेट वापरकर्त्यांपैकी ३६ महिला आहेत. एनसीआरबीच्या म्हणण्यानुसार २०१६ मध्ये देशात महिलांविरोधात सायबर क्राइमची ९३० प्रकरणे नोंदविण्यात आली.

काय करायला हवे?

मैत्री करा विचारपूर्वक : एखाद्याने फ्रेंड रिक्वेस्ट पाठवताच ती त्वरित स्वीकारायची, ही प्रवृत्ती सोडून द्या. मैत्री नेहमीच विचारपूर्वक करा.

जाळयात अडकू नका : अश्लील मेसेज आणि बनावट कॉल करणाऱ्या व्यक्तीच्या जाळयात कधीच अडकू नका. जर काही कारणास्तव तुम्ही त्याच्याशी मैत्री केलीच असेल तर, कधीही त्याने बोलवताच त्याला भेटायला एकटीने सामसूम ठिकाणी किंवा त्याच्या घरी जाऊ नका. भेटायचेच असेल तर मॉल किंवा मेट्रो स्टेशन अशा खुल्या ठिकाणी भेटा. त्याला तुमच्या वैयक्तिक गोष्टी सांगू नका.

कायद्याचा आधार घ्या : फोनवर कारणाशिवाय मैत्री करायला सांगणे हा गुन्हा आहे. महिलांसोबत अशा प्रकारे छेडछाड केल्यास किंवा विनयभंग केल्यास आरोपीविरोधात कलम ३५४ अन्वये खटला दाखल केला जातो.

महिलांना फोनवर किंवा सोशल माडियाचा आधार घेऊन त्यांच्या इच्छेविरुद्ध मैत्री करायला सांगणे हा एकप्रकारचा छळ आहे. अशा प्रकारे, एखाद्याच्या खासगी आयुष्यात हस्तक्षेप करणे हा गुन्हा मानला जातो. सतत टेक्स्ट मेसेज पाठविणे, मिस कॉल देणे, फ्रेंड रिक्वेस्ट पाठविणे, एखाद्या महिलेच्या स्टेटस अपडेटवर नजर ठेवणे आणि सोशल मीडियावर सतत तिच्या मागे लागणे हा आयपीसीच्या कलम ३५४ डी अंतर्गत दंडनीय गुन्हा आहे.

पोलिसांत तक्रार दाखल करा : महिला व मुलींच्या सुरक्षेसाठी पोलिसांनी आता अशा प्रकरणांमध्ये सायबर क्राइमअंतर्गत गुन्हे दाखल करण्यास सुरुवात केली आहे. यापूर्वी फोनवर मेसेज किंवा अश्लील फोटो पाठविणाऱ्याविरोधात पोलीस तक्रार दाखल करत असत, परंतु त्यावर कारवाई करणे अवघड होते, कारण बहुतेक प्रकरणांत मुले बनावट आयडीवर सिमकार्ड घेवून अशाप्रकारचे गैरकृत्य करत असत. त्यामुळेच आता त्यांना धडा शिकवण्यासाठी आयटी अॅक्ट अंतर्गत गुन्हा दाखल करुन अशा प्रकरणांच्या चौकशीची जबाबदारी गुन्हे शाखेकडे सोपविण्यात आली आहे, जेणेकरून गुन्हे शाखा पाळत ठेवून आरोपींवर कारवाई करु शकेल.

ही झाडं घरात लावा, आजारांना दूर पळवा

* गृहशोभिका टीम

निसर्गामध्ये अशा नानाविध गोष्टी आहेत, ज्याद्वारे आपल्या शारीरीक व्याधींवर उपचार होऊ शकतात. आज आम्ही तुम्हाला काही अशा झाडांविषयी सांगणार आहोत, ज्यांचा रोज वापर केला तर तुम्ही कितीतरी आजारांपासून दूर राहू शकता. चांगली गोष्ट तर ही आहे की ही झाडं तुम्ही आपल्या घराच्या आतसुद्धा लावू शकता.

पुदिना

पुदिन्याची पानं पोटाच्या तक्रारी पळवून लावतात. जर याच्या पानांना आहाराचा भाग बनवलं, तर पचन शक्ती मजबूत होते. त्याबरोबरच पोटातील उष्णतासुद्धा कमी होते.

जराकुश

जराकुश हे हिरव्या आणि पिवळया रंगाचे गवत असते. हे मुळात उष्ण आहे, जराकुश मुतखडयाचा आजार बरा करते. जराकुश चहात टाकून प्यायल्याने ताप उतरतो. याशिवाय जराकुश चावल्याने दात मजबूत होतात.

कडिपत्ता

कडिपत्त्यात भरपूर प्रमाणात लोह आणि फॉलिक अॅसिड असते. लोह शरीरासाठी एक प्रमुख पोषक तत्व आहे, फॉलिक अॅसिड यांच्या अवशोषणात सहाय्य्क म्हणून काम करतं. यामुळेच हे अॅनिमियापासून आपले रक्षण करते.

कोथिंबीर

कोथिंबिरीमध्ये व्हिटॅमिन ‘ए’ असते, जे मधुमेहाला नियंत्रणात ठेवते. कोथिंबिरीच्या दांडया खाल्याने थायरॉईडवरही नियंत्रण मिळवता येते.

तुळस

ज्या घराच्या अंगणात किंवा ज्या भागात तुळशीचे रोप असेल, तिथे जीवजंतू येत नाही. याशिवाय तुळशीच्या सुगंधाने वातावरण स्वच्छ राहते. हीच्या सुगंधात असलेले एस्ट्रोन आपले मानसिक संतुलन नीट ठेवते.

पदार्थांमध्ये असा जागवा स्वाद

* ज्योती मोघे

आपण काही खास प्रसंगी, सण-उत्सवांवेळी गोडधोड बनवतोच. पण कधी कधी किटी पार्टी किंवा न्यू इअर पार्टी किंवा मग काही खास पाहुणे येणार असतील तर अशा वेळीही गोडधोड बनविले जाते. पण ते बनवण्यापूर्वी काही गोष्टी अवश्य लक्षात ठेवा, ज्यामुळे पदार्थांचा स्वाद तर खास होईलच, शिवाय सर्वच म्हणतील, व्वा, खूपच छान.

जेव्हा गोड बनवाल

* तांदळाची खीर बनवत असाल किंवा साबुदाण्याची, सर्वात आधी ते दुधात चांगल्याप्रकारे शिजवा. नंतर साखर घाला. अन्यथा तांदूळ किंवा साबुदाणा शिजणार नाही.

* लापशी बनवणार असाल तर सर्वप्रथम कढईत थोडे तूप घालून लापशी म्हणजे जाड रवा मंद आचेवर शिजवा. नंतर त्यात गरम पाणी किंवा गरम दूध घालून चांगल्याप्रकारे एकत्र करा. झाकण ठेवून वाफ येऊ द्या म्हणजे लापशी चांगली फुलेल. शेवटी साखर घालून मिश्रण नीट एकजीव करा. सतत हलवत राहा. गरमागरम आणि स्वादिष्ट लापशी सर्व्ह करा.

* फळांचा हलवा बनवणार असाल तेव्हा चवीनुसार साखर घाला. बहुतेक फळे गोड असतात. तुपाच्या प्रमाणाकडेही लक्ष ठेवा. जर गाजर, दुधी भोपळयाचा हलवा बनवत असाल तर दूध किंवा कंडेस्ड मिल्क घालताना साखरेचे प्रमाण कमीच ठेवा, कारण कंडस्ड मिल्क गोड असते.

* पाक ज्या पदार्थांसाठी तयार करणार आहात, त्या हिशोबानेच तो पातळ किंवा जाड करा. जसे की, लाडूसाठी एकतारी तर गुलाबजामून, जिलेबीसाठी दोन तारी पाक बनवा.

* गुलाबजामून बनवताना माव्याचे प्रमाण पाहूनच मैदा घ्या. त्यानंतर मैदा मिसळा. अन्यथा चव बिघडण्याची भीती असते.

* करंज्या बनवताना त्यात मिसळला जाणारा मावा अर्थात खोबऱ्याचे मिश्रण व्यवस्थित भाजून घ्या. त्यामुळे अधिक दिवस ठेवले तरी त्यात दुर्गंधी येणार नाही. करंज्यांची पारी व्यवस्थित बंद करा, म्हणजे ती फाटणार नाही. करंज्या सुकू नयेत म्हणून त्यावर ओला कपडा घाला.

* गोड पदार्थ बनवताना तूप वापरा. यामुळे त्याची क्वॉलिटी टिकून राहाते.

* कस्टर्ड बनविताना थोडेसे गरम दूध वेगळया वाटीत काढून त्यात कस्टर्ड पावडर घाला. अन्यथा गुठळया होतील. उकळत्या दुधात कधीच कस्टर्ड पावडर घालू नका.

* पाकाचा चिवटपणा काढण्यासाठी त्यात जरासे दूध घाला. यामुळे चिकटून राहिलेले वर येईल. गुळाच्या पाकासाठी गुळ कमी लागतो आणि साखरेच्या पाकासाठी साखर जास्त लागते.

* गोड पदार्थ बनवण्यासाठी वेलचीची पूड करून ठेवा. कडक झाल्याने वेलचीची पूड होत नसेल तर ती तव्यावर गरम करा किंवा त्यात साखर घालून मिक्सरवर बारीक करा.

* केसर दुधात घालून ठेवा. गुळ बारीक करून ठेवा. साखर साफ करून ठेवा.

* पिठी साखर नसेल तर साखर बारीक करून वापरता येईल.

चटपटीत पदार्थ बनविताना

* सर्वप्रथम मसाल्याच्या डब्यात लाल मिरची पावडर, धने पावडर, हिंग, हळदीची पावडर वाटून, गरम मसाला, राई, जिरे, मेथी दाणा, कलोंजी, बडीशेप इत्यादी सर्व नीट भरून ठेवा. यामुळे पदार्थात या वस्तू प्रमाणानुसार घालणे सोपे होईल. पाणी आणि तेलाचे प्रमाण पदार्थानुसार ठेवा. अन्यथा पदार्थाची चव व पौष्टिकता नष्ट होऊ शकते.

* लापशीचे पीठ नरम मळा. लापशी पाणी शोषून घेते. मैदा कडक मळा. तो पाणी कमी शोषून घेतो आणि नरम पडतो. मैदा सैलही होतो.

* पदार्थ कुरकुरीत कराये असतील तर मोहन करण्यासाठी थोडे गरम तेल वापरा. यामुळे पदार्थ कुरकुरीत आणि चविष्टही होईल.

* गोड, तिखट पदार्थ बनवताना चमचे वेगवेगळे ठेवा, म्हणजे ते एकत्र होणार नाहीत.

* भाजी पातळ झाल्यास त्यात किसलेला नारळ किंवा शेंगदाण्याचे कुट घाला. मीठ जास्त झाल्यास त्यात बटाटा कापून घाला.

* पुलाव बनवताना तांदूळ कसा आहे ते पाहूनच पाण्याचे प्रमाण ठरवा. नाहीतर तो चिकटू किंवा करपू शकतो.

* कोथिंबीर नीट स्वच्छ, बारीक करून उपमा, पोहे, पुलावात घातली तर पदार्थाची चव वाढते.

* तिळाचे पदार्थ बनवताना तीळ नीट निवडून घ्या. त्यात बारीक दगड असतात, जे पदार्थाची चव बिघडवतात.

* बेसनची पापडी बनविताना त्यात थोडा मैदा घाला आणि अरबी नीट उकळून, सोलून, स्मॅश करूनच मळा. त्यामुळे पापडी फाटणार नाही.

* मठरी बनविताना त्यात थोडा सोडा घाला. त्यामुळे ती कुरकुरीत होईल. शेव बनवताना ओवा वाटून घाला. यामुळे चव वाढेल.

* पदार्थ तळताना तेल वर उडते. काळजी घ्या.

गार्निश कसे करावे

पदार्थ सर्व्ह करताना अशाप्रकारे सजवा की पाहूनच खायची इच्छा होईल. गोड पदार्थांचे गार्निशिंग नारळ किसून, सुकामेव्याचे काप भुरभूरवून करा. चटपटीत पदार्थांचे गार्निशिंग कडिपत्ता, हिरवी चटणी, गोड चटणी किंवा दह्याने करता येईल.

कुकिंग करताना छोटया छोटया गोष्टींकडे लक्ष द्या. ज्यामुळे तुमच्या पदार्थांची चव सर्वांच्या कायम लक्षात राहील.

बहुसंख्य महिला कुकरी शो पाहतात किंवा वर्तमानपत्रात पदार्थ बनवण्याची कृती वाचतात. कधी कधी कुकिंगचे काही शब्द समजून घेणे अडचणीचे ठरते. कुकरीची भाषा समजून घेण्यासाठी काही महत्त्वपूर्ण माहिती देत आहोत.

डीप फ्राय करणे : पदार्थ बनविताना तो तेल किंवा तुपात तळणे, जसे कचोरी, समोसे इत्यादी.

ब्लांच करणे : भाजी उकळून लगेच थंड पाण्यात टाकणे म्हणजे ब्लांच करणे.

चर्न करणे : मिक्सरमध्ये दह्याची लस्सी किंवा ज्यूस बनवणे म्हणजे चर्न करणे.

प्युरी बनवणे : टॉमेटो, कांदा किंवा एखाद्या फळाचे तुकडे करून मिक्सरला लावून पेस्ट बनवणे म्हणजे प्युरी तयार करणे.

मॅरिनेट करणे : एखाद्या खाद्यपदार्थाला एखादी गोष्ट लावून ठेवणे जसे, कारल्याला मीठ लावून ठेवणे, पनीर टिक्का बनवताना त्याला दह्याचे मिश्रण लावून ठेवणे किंवा मुळयाला मीठ लावून ठेवणे म्हणजे मॅरिनेट करणे.

कोटिंग करणे : एखादा खाद्यपदार्थ तयार झाल्यानंतर तो पाकात बुडवणे म्हणजे कोटिंग करणे.

बीट करणे : एखादा खाद्यपदार्थ फेटणे किंवा एका मोठया चमच्याच्या मदतीने दहीवडयाच्या डाळीचे मिश्रण फेटणे म्हणजे बीट करणे. यामुळे पदार्थ स्पंजी आणि चवदार होतो.

बॅटर : एखाद्या पदार्थासाठी तयार केलेले ओले पीठ. जसे इडलीचे पीठ, भजीचे पीठ, दहीवडयाचे पीठ इत्यादी.

चॉप करणे : भाजीचे छोटे छोटे तुकडे करणे जसे बटाटा, कांदा, वांगी इत्यादी.

असा द्या नवजात बाळाला ममतेचा कोमल स्पर्श

* चाईल्ड स्पेशालिस्ट शालू जैन यांच्यासोबत शिखा जैन यांनी साधलेल्या संवादावर आधारित

बाळ लहान असेल आणि रडत असेल तर आईला हे समजून घेणे खूपच कठीण जाते की, त्याला नेमके काय हवे आहे. अशा परिस्थितीत अस्वस्थ होण्याऐवजी आईला हे स्वत:लाच समजून घ्यावे लागते की, बाळाला कोणत्या वेळी काय हवे असते. मात्र यासाठी तिच्यामध्ये आत्मविश्वास असणे गरजेचे आहे, जेणेकरुन मुलाचे संगोपन चांगल्या प्रकारे होऊ शकेल. बाळाच्या बाबतीत आईमध्ये कशाप्रकारचा आत्मविश्वास हवा, हे समजू घेऊया :

अंघोळ घालणे

बऱ्याच माता पहिल्यांदा बाळाला अंघोळ घालायला घाबरतात, परंतु पुरेशी खबरदारी घेतल्यास आणि बाळाला अंघोळ घालण्याची योग्य पद्धत समजून घेतल्यास त्याला अंघोळ घालणे तितकेसे अवघड नाही. चला, बाळाला अंघोळ कशी घालायची, याची माहिती करुन घेऊया :

* बाळाला टबमध्ये अंघोळ घालणे सोयीचे ठरते. फक्त याकडे लक्ष द्या की, टब खूप खोलगट नसेल.

* बाळाला नेहमी कोमट पाण्यानेच अंघोळ घाला. पाणी किती कोमट आहे, हे तपासण्यासाठी तुमच्या हाताचा कोपर पाण्यात घाला. जर पाणी गरम वाटत नसेल तर तुम्ही बाळाला त्या पाण्याने अंघोळ घालू शकता.

* सर्वप्रथम बाळावर थोडेथोडे पाणी शिंपडल्यासारखे करा. त्याच्या अंगावर एकदम पाणी ओतू नका. हळूहळू ओता.

* बाळाच्या डोक्यावर कधीही पाण्याची सरळ धार सोडू नका. यामुळे त्याला दुखापत होऊ शकते.

* अंघोळ घालून झाल्यानंतर बाळाला टॉवेलमध्ये गुंडाळा, त्यानंतर लोशन लावा.

बाळाचे खूप जास्त रडणे.

बऱ्याच वेळा जेव्हा लहान मुले रडायला सुरवात करतात तेव्हा ती काहीही करुन शांत व्हायचे नाव घेत नाहीत. अशा परिस्थितीत बऱ्याच माता अस्वस्थ होतात. अशावेळी त्या त्यांच्या नातेवाईकांना बाळाला रडण्यापासून थांबवण्यासाठी काय करायला हवे, असे विचारतात. बाळ जर ३ महिन्यांपेक्षा लहान असेल तर, काही वेळा तो कारण नसतानाही रडू शकतो. अशावेळी त्याला मांडीवर घेतल्यामुळे त्याला बरे वाटेल आणि तो शांत होईल. परंतु मांडीवर घेऊनही तो शांत होत नसेल तर त्याला भूक लागणे, डायपर खराब होणे यासारखे त्रासही होत असण्याची शक्यता असते.

अनेकदा भूक लागल्यावरही बाळ रडू लागते. त्याला खायला भरवल्यानंतर काही वेळातच तो पुन्हा रडू लागतो, कारण त्याचे पोट खूपच लहान असते. त्याला थोडया थोडया वेळानंतर भूक लागू शकते. म्हणून त्याच्या खाण्यापिण्याकडे विशेष लक्ष द्या.

याव्यतिरिक्त या गोष्टींचाही विचार करा :

* बाळाचे डायपर पूर्ण भरते तेव्हा ते ओले होते. त्यामुळे बाळाची झोप उडते आणि ते रडू लागते. ओल्या डायपरमध्ये बाळाला खूपच अस्वस्थ वाटते, म्हणून अधूनमधून त्याचा डायपर तपासा आणि बदलत रहा. तो बदलल्यानंतर बाळ शांत होईल

* कधीकधी खराब डायपरमुळे, बाळाच्या त्वचेवर पुरळ उठते, ज्यामुळे त्याला दुखू लागते आणि खाजही सुटते. यामुळे तर बाळ रडत नाही ना, हेही तपासा.

* बऱ्याचदा बाळाला कंटाळा येतो आणि त्याला आईच्या मांडीची ऊब हवीहवीशी वाटते. त्यासाठीही तो रडू लागतो. अशावेळी त्याला प्रेमाने मांडीवर घ्या आणि डोक्यावरुन हात फिरवत रहा. यामुळे. त्याला शांत वाटेल आणि तो रडायचे थांबेल.

बाळाचे रात्रभर जागे राहणे

नवजात बाळ अनेकदा दिवसा झोपून काढते आणि रात्री जागे राहते. बऱ्याचदा दिवसा जागे राहूनही ते रात्री झोपत नाही. अशावेळी आईवडिलांनाही त्यांच्याबरोबर जागे रहावे लागते, जे अत्यंत त्रासदायक ठरते. बाळाला भूक लागली असेल किंवा त्याला काही हवे असेल तरीही ते झोपत नाही आणि रात्रभर जागे राहते.

अशा परिस्थितीत या गोष्टींकडे लक्ष द्या

बाळाला रात्री अनेकदा उठून दूध पाजावे लागते, कारण बाळ फक्त थोडेच दूध पिते, म्हणून त्याला थोडया थोडया वेळाने दूध पाजा. ब्रेस्टपंपाच्या मदतीने, आपले दूध काढून ठेवा आणि वेळोवेळी बाळाला प्यायला द्या, जेणेकरून तुम्हालाही आराम मिळेल आणि बाळही उपाशी राहणार नाही.

* बाळाला जर एखादे खेळणे किंवा चादर घेऊन झोपायची सवय असेल तर ती वस्तू मिळेपर्यंत ते जागत राहते.

* बाळाची दररोजची झोपेची वेळ ठरवून ठेवा व त्याला त्याचवेळी झोपवा.

* तुमच्या सवडीनुसार त्याला झोपवायचा प्रयत्न करू नका. यामुळे त्याला झोप येणार नाही

खेळणीही असावीत खास

बाळाच्या जन्मानंतर, आईवडिलांसह नातेवाईकांकडूनही भेटवस्तूंच्या रुपात बाळाला भरपूर खेळणी मिळतात. बाळाची संपूर्ण खोली खेळण्यांनी भरुन जाते, त्यातील काही खूपच आकर्षक तर काही उपयोगाची नसतात. अशावेळी आईला माहीत असते किंवा तिला ते माहिती असायलाच हवे की, आपल्या बाळासाठी कोणते खेळणे योग्य आहे.

* बाळाच्या पाळण्यावर रंगीबेरंगी अस्वल, हत्ती, लहान घोडे टांगलेले झुंबर लावणे चांगले असते. त्याच्याकडे पाहून बाळाला गंमत वाटते. आनंद होतो. शिवाय त्याकडे बघून बाळ एकाग्रतेने पहायलाही शिकते. हुशार माता पाळण्यावर असे झुंबर लटकवतातच.

याव्यतिरिक्त, मुलांच्या वयानुसार अनेक खेळणी बाजारात उपलब्ध आहेत. परंतु जे कोणते खेळणे खरेदी कराल ते मऊ असावे, त्याचे कोपरे उघडलेले किंवा कडक नसावेत. ते मुलायम कपडयाने तयार केलेले असावे, ज्यामुळे बाळ त्या खेळण्यासोबत आनंदाने खेळू शकेल.

याकडे विशेष लक्ष द्या

बाळाने अन्न ओकून टाकणे : जन्मल्यानंतर ३ महिन्यांपर्यंत बाळाची लाळ गळत राहते. विशेषत: जेव्हा त्यांना काही भरवले जाते तेव्हा ते पटकन खाल्लेले ओकून टाकतात किंवा उलटी करतात. त्यामुळे आई घाबरुन जाते. यासाठी बाळाची नव्हे तर आईने स्वत:च्या सवयी बदलायला हव्यात. जसे की दूध पाजल्यानंतर लगेचच काही माता बाळासोबत खेळायला लागतात, त्यांना वर उचलून धरतात, यामुळे बाळ प्यायलले दूध ओकून टाकते. म्हणूनच दूध पाजल्यानंतर बाळाला खांद्यावर घेऊन त्याला ढेकर येईल, असा प्रयत्न करा, जेणेकरून प्यायलेले दूध त्याला पचेल आणि ते तो ओकून टाकणार नाही.

* अनेकदा थंड दूध भरवल्यामुळेही बाळ ते ओकून टाकतो, कारण त्याला थंड दूध आवडत नाही.

मुलांना घामोळे आल्यास : उन्हाळयात मुलांना बऱ्याचदा उष्णता, घामामुळे पुरळ, घामोळे येते. परंतु थोडीशी काळजी घेतल्यास घामोळे येणार नाही. जसे की :

* बाळाला विविध प्रकारची टॅल्कम पावडर लागू नका. फक्त तांदळाच्या स्टार्चपासून तयार केलेली बेबी पावडरच वापरा, जेणेकरून त्याला पुरळ, घामोळे येणार नाही.

* घामोळे आलेली जागा दिवसातून २-३ वेळा स्वच्छ पाण्याने धुवा किंवा स्पंज करा.

मालिश करताना असावा आत्मविश्वास : आत्मविश्वास असलेल्या माता न घाबरता आपल्या नाजूक बाळाची मालीश योग्य पद्धतीने स्टेप बाय स्टेप करतात. जसे की :

* मालिश करताना बाळाच्या पायांपासून सुरुवात करा. त्यासाठी आपल्या हातांना तेल चोळा आणि आपल्या बाळाच्या मांडीवर त्याने मालीश करत खाली त्याच्या पायापर्यंत मालीश करा.

* बाळाचे हात, छाती आणि पाठीची मालिश करा.

* मालिश करताना बाळ रडू लागल्यास त्याला उचलून घेऊन गप्प करा.

* बाळाची मालीश त्याने दूध प्यायल्यानंतर किंवा झोपायच्या वेळी करा.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें