- डॉ. विपिन त्यागी, कंसल्टंट युरोलॉजिस्ट अॅन्ड रोबोटिक सर्जन, गंगाराम हॉस्पिटल, नवी दिल्ली
ज्या महिला नियमित लैंगिक संबंध ठेवतात, त्यांच्या ब्लॅडरमध्ये मोठ्या संख्येने बॅक्टेरिया जातात. सतत लैंगिक संबंध ठेवून झालेल्या संसर्गाला हनिमून सिस्टाइटिस म्हटले जाते.
युरिनरी ट्रॅक्ट संसर्ग यूटीआय, युरेथरा (मूत्रनळी) ब्लॅडर (मूत्राशय), युरेटर्स (मूत्रवाहिनी) आणि किडनी (मूत्रपिंड) यांच्या संसर्गाला म्हणतात. हे शरीराचे ते भाग आहेत, ज्यांमधून मूत्र शरीराबाहेर येते. युटीआयमध्ये मूत्रमार्गाचा कुठलाही भाग बाधित होऊ शकतो. यूरिनरी ट्रॅक्टचा संसर्ग जितक्या वर असेल तितकाच तो गंभीर असतो. यानुसार यूटीआयचे अपर आणि लोअर असे वर्गीकरण केले आहे. यूटीआय संक्रमण गंभीर होऊन डीहायडे्रशन, सेप्सिस, किडनी फेल्युअरचे कारण बनू शकते.
या संसर्गाचा धोका अशा महिलांमध्ये जास्त असतो :
* ज्या गर्भनिरोधक म्हणून डायफ्राम किंवा स्पर्मिसीडलचा वापर करतात.
* ज्यांच्या यूरिनरी ट्रॅक्टमध्ये बाधा निर्माण होते जसे की मूतखडा होणे.
* एखाद्या आरोग्याशी संबंधित समस्येमुळे ब्लॅडर पूर्णपणे रिकामे होत नाही. उदाहरणार्थ स्पायनल कॉर्ड इंजुरी.
* ज्यांच्यामध्ये रोगप्रतिकारकशक्ती कमी असेल. एड्स, डायबिटिज, अवयव प्रत्यारोपण करून घेणारे रूग्ण आणि असे रूग्ण ज्यांच्यामध्ये कर्करोगाच्या उपचारासाठी केमोथेरपी केली गेली असेल अशांचा समावेश आहे.
* वयस्क लोक आणि मुलांमध्येही याचा धोका निर्माण होऊ शकतो, कारण ते त्यांचे गुप्त अवयव व्यवस्थित स्वच्छ करू शकत नाहीत.
महिलाच अधिक बळी का पडतात
* महिलांमध्ये युरेथराची लांबी पुरूषांच्या तुलनेत कमी असते. यामुळे बॅक्टेरिया तिथे सहज पोहचतात.
* महिलांमध्ये युरेथरा गुदमार्गाच्या जास्त जवळ असते. यामुळे गुदमार्गातील बॅक्टेरिया युरेथरापर्यंत पोहोचण्याची शक्यता वाढते. लैंगिक संबंधादरम्यान बॅक्टेरिया युरेथरामध्ये पोहोचण्याची शक्यता अधिक असते.
* गर्भनिरोधक म्हणून डायफ्राम वापरल्याने युरेथरावर दबाव येतो. यामुळे ब्लॅडरमधील मूत्र पूर्णपणे रिकामे होत नाही. जेव्हा ब्लॅडरमध्ये थोडे मूत्र शिल्लक राहते, तेव्हा त्यामध्ये बॅक्टेरिया निर्माण होऊ लागतात आणि संसर्गाचा धोका वाढतो.
* मेनोपॉजनंतर यूटीआय संसर्गाचा धोका वाढतो. कारण अॅस्ट्रोजन हार्मोन्सची कमी झाल्यामुळे व्हजायना युरेथरा आणि ब्लॅडरच्या खालच्या भागातील पेशी पातळ आणि कमकुवत होतात.
