तुझ्या सुखात माझे सुख

कथा * आशा सराफ

आज सूर्य थोडा निस्तेज होता. दाटून आलेले ढग सूर्याला गारवा देत होते. कदाचित उष्णतेनं सूर्यही बेजार झाला असावा. म्हणून तो ढगांच्या कुशीत लपत होता. प्रत्येक तप्त हृदयाला प्रेमाचा शिडकावा हवासाच वाटतो.

संजनालाही या प्रेमाच्या वर्षावात भिजायचं होतं. थोडी फार ती भिजलीही, पण कुठं तरी वर्षाव कमी पडला. ते थेंब आता तिच्या डोळ्यातल्या अश्रूंच्या रूपानं ओघळतात. आज लग्नाचा वाढदिवस. पाच वर्षं झालीत तिच्या लग्नाला. या दिवशी ती आनंदीही असते आणि दु:खीही. आनंद राकेशबरोबर आहे म्हणून आणि दु:ख आईवडिलांना सोडावं लागलं म्हणून.

लग्नानंतर प्रत्येक मुलगी आईबाबांचं घर सोडतेच. पण तिला तर नातंच तोडावं लागलं होतं. पाच वर्षांत तिनं आईवडिलांचं तोंडही बघितलेलं नाही.

लग्नाच्या वाढदिवसाला ती ऑफिसमधून रजा घ्यायची. खरं तर राकेश तिच्या प्रेमात वेडा झाला होता. पण आजच्या दिवशी तिचं त्याच्याविषयीचं वेडं प्रेम उफाळून यायचं. इतकी वर्षं झाली, पण वाटायचं जणू कालच घडलेली घटना आहे. तिचे पेपर्स सुरू होते. पेपरला जाताना पहिल्याच दिवशी तिला जाणवलं की दोन तरूण मुलं तिच्या पाठी आहेत. पाठलाग करताहेत. ती स्कूटीवरूनच कॉलेजला जायची. वाटेत एका ठिकाणी जरा निर्जन जागा होती. तिथून जाताना तिला भीती वाटे, पण घरी सांगायची सोय नव्हती. तेवढ्याच कारणावरून तिचं शिक्षण बंद केलं असतं त्यांनी. जीव मुठीत धरून ती जायची. पण आज मात्र ती घाबरली. पेपरचं टेन्शन अन् ही दोन उनाड मुलं…तेवढ्यात तिला एक गॅरेज दिसलं. तिनं पटकन् स्कूटी थांबवली.

‘‘काय प्रॉब्लेम आहे मॅडम?’’ एका सावळ्याशा युवकानं प्रश्न केला.

‘‘जरा बघा बरं, चालताना अडकतेय सारखी…काय झालंय कुणास ठाऊक,’’ प्रश्न विचारणाऱ्याकडे तिचं लक्ष नव्हतं. ती मुलं अजून मागे आहेत का तेवढंच ती बघत होती. स्कूटरवरून पाठलाग करणारी ती मुलंही तिथं जवळच थांबली होती.

‘‘मॅडम, स्कूटीत काही दोष नाही,’’ स्कूटी चेक करून तो तरूण म्हणाला.

‘‘नीट बघा, चाकात काही दोष असेल…’’ ती वेळकाढूपणा करत होती. ती दोन मुलं जाण्याची वाट बघत होती.

तिच्याकडे एकदा नीट बघून तो सावळा तरूण म्हणाला, ‘‘चाकंही व्यवस्थित आहेत.’’

‘‘तुम्ही वाद का घालताय? नीट चेक करा ना? माझी परीक्षा आहे. वाटेत गाडी बंद पडली तर?’’ ती जरा चिडून बोलली. एव्हाना ती मुलं निघून गेली होती. तिनं सुटकेचा नि:श्वास सोडला. चेहऱ्यावरचा ताण कमी झाला.

‘‘किती पैसे द्यायचे?’’

‘‘काहीच नाही…पैसे नाहीच द्यायचे.’’ तो तरूण पुन्हा तिच्याकडे बघत म्हणाला.

‘‘ठिकाय…’’ घाईनं संजनानं स्कूटी सुरू केली. त्या निर्जन स्थळी ती पोहोचली अन् अवचित ती दोन्ही पोरं स्कूटरसमेत तिच्यासमोर आली. घाबरून संजनाच्या घशातून शब्द निघेना…ती घामाघूम झाली. त्या पोरांनी आता संजनाच्या समोरच स्कूटर थांबवली.

‘‘मॅडम, तुमची पर्स…तुम्ही विसरला होता.’’ अचानक झालेल्या या दमदार आवाजातल्या हाकेनं संजना दचकली तशी ती मुलंही दचकली. आवाजाचा मालकही चांगला मजबूत होता. त्याला बघताच त्या पोरांनी पोबारा केला.

ती मुलं पळाली अन् भक्कम सोबत आहे म्हटल्यावर संजनाही सावरली. कशीबशी म्हणाली, ‘‘पण मी पर्स काढलीच नव्हती. तुम्ही पैसे घेतले नाहीत ना?’’

‘‘होय, मी खोटं बोललो. ती मुलं तुमच्या मागावर आहेत हे माझ्या लक्षात आलं होतं म्हणूनच मी इथवर आलो.’’

‘‘धन्यवाद! तुम्ही वाचवलंत मला.’’

‘‘आता गप्पा नंतर. आधी लवकर चला. नाही तर पेपरला उशीर होईल.’’

‘‘तुम्हाला कसं कळलं, माझा पेपर आहे ते?’’

‘‘नंतर सगळं सांगतो. चला लवकर…’’ त्यानं आपली स्कूटर सुरू केली. कॉलेजपर्यंत तो तिला सोडायला आला.

परीक्षा संपेपर्यंत तो तरूण रोज तिला त्याच्या गॅरेजपासून संजनाच्या कॉलेजपर्यंत सोडून यायचा. तिनं काही म्हटलं नव्हतं, तोही काही बोलला नव्हता. पण जे काही होतं ते न बोलता दोघांना समजलं होतं. परीक्षेच्या धामधुमीत तिला इतर कुठं बघायला वेळही नव्हता.

तिची परीक्षा संपली तसा वडिलांनी घरात फर्मान काढला की यापुढे संजनाचं शिक्षण बंद! आता हिचं लग्न करायचं. संजनानं शेवटचा पेपर दिला, त्याच संध्याकाळी ती त्या गॅरेजमध्ये पोहोचली. तोही बहुधा तिचीच वाट बघत होता.

‘‘धन्यवाद!’’ त्याच्याजवळ जाऊन ती म्हणाली.

‘‘तुम्ही कुणाला धन्यवाद देताय?’’ त्यानं हसून प्रश्न केला.

‘‘तुम्हाला?’’ कपाळावर आठ्या घालत तिनं म्हटलं.

‘‘धन्यवाद असे दिले जात नाहीत. तुम्ही माझं नावंही घेतलं नाहीए.’’ हसत हसत त्यानं म्हटलं.

त्याचं हसणं खरोखर मनमोहक होतं.

‘‘ओह सॉरी,’’ ओशाळून संजनानं म्हटलं, ‘‘तुमचं नावं काय आहे?’’

‘‘राकेश.’’

‘‘बरं तर, राकेश, आता सांगा धन्यवाद कसे देतात?’’ संजना थोडी सावरून म्हणाली.

‘‘जवळच एक कॅफे आहे. तिथं कॉफी पिऊयात?’’ गॅरेजच्या बाहेर येत त्यानं म्हटलं.

संजना त्याच्याबरोबर चालू लागली. कॉफी घेताना प्रथमच तिनं लक्षपूर्वक त्याच्याकडे बघितलं. सावळा पण अत्यंत देखणा, रूबाबदार होता तो. स्वत:चं गॅरेज होतं, जे त्यानं स्वबळावर उभं केलं होतं. घर अगदीच साधारण होतं. घरी फक्त म्हातारी आई होती. संजना श्रीमंत घरातली होती. तिला दोन धाकट्या बहिणीही होत्या.

पुढे अभ्यास नाही म्हटल्यावर संजना रोजच दुपारी राकेशच्या गॅरेजमध्ये वेळ घालवू लागली. दोघंही एकमेकांच्या प्रेमात पडली. लग्न करून एकत्र संसार करण्याची स्वप्नं बघितली गेली. तेवढ्यात बाबांनी तिच्यासाठी एक स्थळ आणलं. संजना घाबरली. तिनं घरी राकेशबद्दल सांगितलं.

वडील बिथरलेच. ‘‘ कसा मुलगा निवडला आहेस तू? रंग रूप नाही, शिक्षण नाही, पैसा नाही, आई लोकांकडे भांडी घासते. घर तर किती दळीद्री…काय बघितलंस तू?’’

‘‘बाबा, तो स्वभावानं खूप चांगला आहे.’’ मान खाली घालून संजनानं सांगितलं.

‘‘स्वभावाचं काय लोणचं घालाचंय? त्याच्या घरात तू एक दिवसही राहू शकणार नाहीस.’’ बाबांचा राग शांत होत नव्हता.

‘‘बाबा, मी राहू शकेन. मी राहीन.’’ हळू आवाजात पण ठामपणे संजना बोलली.

‘‘हे सगळे सिनेमा नाटकातले संवाद आहेत. मला नको ऐकवूस. जग बघितलंय मी…पैसा नसला की दोन दिवसांत प्रेमाचे बारा वाजतात.’’

‘‘नाही बाबा, असं होणार नाही. मला खात्री आहे.’’ संजनानं नम्रपणेच सांगितलं.

आईनं कसंबसं बाबांना शांत केलं. मग ते तिला समजावण्याच्या सुरात म्हणाले, ‘‘हे बघ संजना, संसार असा होत नाही. आत्ता तुला वाटतंय तू सर्व करू शकशील पण ते इतकं सोपं नसतं. अगं, तुझे महागडे ड्रेस, तुझ्या साजुक तुपातलं खाण्याच्या सवयी, हे सगळं त्याला पेलणार नाही. अगं तो गरीब आहे, श्रीमंत असता तरी हो म्हटलं असतं. शिकलेला असता तरी हो म्हटलं असतं. पण असं उघड्या डोळ्यांनी तुला दु:खाच्या खाईत कसा लोटू मी? तुझ्याहून धाकट्या दोघी बहिणींची लग्नं करायची आहेत. समाजातले लोक काय म्हणतील?’’

बाबांचं म्हणणं बाप म्हणून बरोबर होतं. पण संजना अन् राकेशचं प्रेम त्याच्यापेक्षा वरच्या पातळीवर होतं. घरून लग्नाला परवानगी मिळणार नाही हे तर पक्कंच होतं. पळून जाऊनच लग्न करावं लागलं. कपडे, दागिने, सामान सुमान यात संजनाला फारसा इंटरेस्ट नव्हता. तिला फक्त प्रेम हवं होतं अन् राकेश ते तिला भरभरून देत होता.

पावसाचे थेंब पडू लागले होते. संजनानं दोन्ही हात पसरून उघड्या तळहातावर थेंब पडू दिले. तेवढ्यात पाठीमागून आलेल्या दोन हातांनी तिच्या मुठी मिटून टाकल्या. ते थेंब आता तिच्या मुठीत बंदिस्त झाले होते.

‘‘राकेश, कधी आलास?’’ त्याच्याकडे वळून तिनं विचारलं.

तिला बाहूपाशात घेत त्यानं म्हटलं, ‘‘मी तर सकाळपासून इथंच आहे.’’

‘‘चल, खोटं बोलतोस…’’ त्याच्या छातीवर डोकं घुसळत तिनं म्हटलं.

‘‘तुझ्या हृदयाला विचार ना? मी कशाला खोटं बोलू?’’

संजना राकेशचा संसार सुखात चालला होता. राकेश तिला काही कमी पडू देत नव्हता. त्या घरात भौतिक समृद्धी नव्हती. पण मनाची श्रीमंती होती. नात्यातला गोडवा, आदर आणि परस्परांवरील अपार विश्वास होता.

एकदा संजना बँकेतून घरी परतत असताना तिची दृष्टी एका मुलीवर पडली…‘‘अरे ही तर पूनम…तिची धाकटी बहिण.’’

पूनमच्या गळ्यात मंगळसूत्र होतं. भांगात कुंकू होतं. तिनं हळूच तिच्या खांद्यावर हात ठेवला. तिनं वळून बघितलं, ‘‘ताई…’’ तिनं संजनाला मिठीच मारली.

‘‘कशी आहेस पूनम?’’ संजनाला एकदम भरून आलं.

‘‘तू कशी आहेस ताई? किती वर्षांनी बघतेय तुला.’’

‘‘घरी सगळे बरे आहेत ना?’’ थोड्याशा संकोचानंच संजनानं विचारलं.

‘‘थांब, आधी त्या समोरच्या रेस्टॉरंटमध्ये जाऊन बसू, मग बोलूयात.’’ पूनमननं संजनाला ओढतच तिथं नेलं.

कॉफीची ऑर्डर देऊन पूनम बोलू लागली.

‘‘घरी सगळे छान आहेत ताई. छोटीचंही लग्न झालं. सगळ्यांना तुझी खूप आठवण येते.’’

‘‘कशाला खोटं बोलतेस? आई बाबांसाठी तर मी एक कलंकच ठरले ना?’’ संजनाला एकदम रडू अनावर झालं.

‘‘नाही ताई, तसं नाहीए. पण एक खरं, तुझ्या निघून जाण्यानंतर आईबाबा खूप नाराज होते. आमचंही शिक्षण त्यांनी थांबवलं. ठीकाय, जे व्हायचं ते होऊन गेलंय, आता त्याचं काय? तू कशी आहेस? भावजी कसे आहेत?’’

राकेशचा विषय निघताच संजना एकदम आनंदली.

‘‘राकेश खूप म्हणजे खूप चांगले आहेत.’’ तिनं अभिमानानं सांगितलं.

‘‘तुझ्यावर प्रेम करतात ना?’’ तिच्याकडे रोखून बघत पूनमनं विचारलं.

‘‘प्रेम? अगं त्यांचं सगळं आयुष्य, त्यांचा सगळा जीव माझ्यात आहे. खरोखरंच ते फार चांगले आहेत. मी न बोलताच माझं मन जाणतात ते. त्यांनी मला शिक्षण पूर्ण करायला लावलं. सिव्हिल सर्व्हिसेसच्या परीक्षांना बसवलं, म्हणून तर आज बँकेत ऑफिसर म्हणून रूबाबात राहतेय. स्वत:चा छोटासा फ्लट घेतलाय. सासूबाई पण फार चांगल्या होत्या. अगदी लेकीसारखंच वागवलं मला. दोन वर्षांपूर्वी त्या वारल्या. अजून आयुष्यात काय हवं असतं पूनम? एक नवरा जो तुमचा मित्र, संरक्षक, प्रशंसक आहे, ज्यानं तुमच्या गुणदोषांसकट तुम्हाला स्वीकारलंय अन् जो तुमच्यावर भरभरून प्रेम करतो…मला असा नवरा मिळाला हे माझं मोठंच भाग्य आहे पूनम.’’

‘‘खरंच ताई? खूप बरं वाटलं ऐकून.’’

‘‘माझ्या आयुष्यात दु:ख फक्त इतकंच आहे की मी आईवडिलांना दुरावले आहे.’’ क्षणभर संजनाचा चेहरा दु:खानं झाकोळला, पण लगेच स्वत:ला सावरून तिनं म्हटलं, ‘‘ते सोड, तुझं लग्न कुठं झालंय? घरातली मंडळी कशी आहेत?’’

‘‘माझं सासर दिल्लीला आहे. घरातले लोकही बरे आहेत. आता माहेरपणाला आलेय. छोटी चंदीगडला असते…पूनमनं सर्व सविस्तर माहिती दिली. दोघींनी एकमेकींचा निरोप घेतला.’’

वाटेत पूनम विचार करत होती की ताई खरोखरंच भाग्यवान आहे. तिच्यावर प्रेम करणारा नवरा तिला मिळाला आहे. बाबांनी शोधलेला मुलगा ताईला इतक्या सुखात ठेवू शकला असता का? तिचाच नवरा बघितलं तर पैसेवाला आहे, पण गर्व आहे त्याला श्रीमंतीचा. बायकोवर हक्क आहे त्याचा. प्रेम आहे का? तर ते बहुधा नाही.

पूनमनं वाटेतूनच फोन करून आईबाबांना संजना भेटल्याचं कळवलं.

संजनाला भेळ फार आवडते म्हणून राकेश भेळ घेऊन घरी आला. त्यावेळी घरात काही मंडळी बसलेली होती. त्यानं प्रश्नार्थक नजरेनं संजनाकडे बघितलं.

‘‘राकेश, हे माझे आईबाबा आहेत.’’ संजनाच्या चेहऱ्यावर आनंद ओसंडून वाहत होता.

राकेशनं दोघांना वाकून नमस्कार केला.

‘‘खुशाल रहा. सुखी रहा.’’ बाबांनी तोंड भरून आशिर्वाद दिला. ‘‘पूनमनं संजनाबद्दल सांगितलं, आम्हालाही पोरीचं सुखंच हवं होतं. त्यावेळी आम्हाला वाटलं होतं की संजना सुखी होऊ शकणार नाही. पण आता ती आनंदात आहे तर आम्हालाही आनंदच आहे. आणखी काहीही नकोय आम्हाला.’’ बाबांनी राकेशला मिठीत घेत तोंडभरून आशिर्वाद दिले.

संजनाचे आईबाबा त्यांच्यासाठी भेटवस्तू, फळं, मिठाई, फरसाण असं बरंच काही घेऊन आले होते. ते जायला निघाले, तेव्हा राकेश त्यांना पोहोचवायला बाहेरपर्यंत गेला. बऱ्याच वेळानं तो परत आला तेव्हा, संजनानं म्हटलं, ‘‘कुठं गेला होतास?’’

‘‘अगं तुझं आवडतं चॉकलेट आणायला गेलो होतो. आज इतका आनंदाचा दिवस आहे. आनंद साजरा करायला नको का?’’ तिच्या तोंडात चॉकलेट कोंबत त्यानं म्हटलं.

काळ पुढे सरकत होता. तो कधी कुणासाठी थांबतो? मुठीतून वाळू निसटावी तसा भराभर काळ पुढे सरकला.

त्यादिवशी संजनाला ती आई होणार असल्याचं कळलं ती अतीव आनंदानं डॉक्टकडून रिपोर्ट घेऊन घरी परतली. राकेशसाठी हे सरप्राइज असणार. राकेशला किती आनंद होईल. त्याला तर आनंदानं रडूच येईल. येणाऱ्या बाळाबद्दल त्यानं किती किती प्लानिंग करून ठेवलंय. ती घरी पोहोचली, तेव्हा राकेश घरात नव्हता. मात्र एक पत्र तो लिहून ठेवून गेला होता. किती तरी वेळ ती पत्र वाचून सुन्न होऊन बसून राहिली होती. पत्रातलं अक्षर राकेशचं होतं. पण राकेश असं करू शकेल यावर तिचा विश्वास बसेना.

‘‘प्रिय संजना,

हे पत्र वाचून तुला खूप दु:ख होईल ते मला ठाऊक आहे. खरंतर मी तुला सोडून जाऊच शकत नाही, पण तरीही मी तुझ्याजवळ असणार आहे. तू प्रश्न विचारू नकोस. माझ्याकडे उत्तर नाहीए. केव्हा येईन सांगता येत नाही पण येईन हे त्रिवार सत्य! गॅरेज तुझ्या नावावर आहे. तिथं काम करणारी मुलं तुला सर्वतोपरी मदत करतील. घरही तुझ्याच नावावर आहे. तू माझं सर्वस्व आहेस. आपल्या बाळाची छान काळजी घे. स्वत:ची काळजी घे. माझी काळजी करू नकोस. सुखात राहा, आनंदात राहा. मी येतोच आहे.

तुझ्यावर प्राणापेक्षा अधिक प्रेम करणारा…

तुझाच राकेश.’’

प्राणापेक्षा अधिक प्रेम करणारा…कुठं गेला तो तिला सोडून? का गेला? असं न सांगता जाण्यासारखं काय घडलं? रडता रडता संजना बेशुद्ध पडली.

काही वेळानं आपोआपच शुद्ध आली. तिला सावरायला आता राकेश नव्हता. ती विचार करून दमली. तिचं काही चुकलं का? राकेश दुखावला जाईल असं काही तिच्याकडून घडलं का? पण उत्तर कशाचंही सापडत नव्हतं. तिनं बऱ्याच ठिकाणी चौकशी केली, कुणालाच काही माहीत नव्हतं. नऊ महिने तिला कसेबसे काढले, तिलाच ठाऊक, नऊ महिने उलटले अन् तिनं एका सुंदर मुलीला जन्म दिला. पाच वर्षं ती दोघं बाळाची वाट बघत होती. बाळ जन्माला आलं तेव्हा राकेश नव्हता. मुलीचं नाव तिनं राशी ठेवलं. राकेशनंच ठरवलं होतं ते नाव.

सहा वर्षं उलटली. राकेश नाही, त्याच्याबद्दलची काही बातमी नाही. आज पुन्हा लग्नाचा वाढदिवस. ती बाल्कनीत बसली होती. राकेश येईल अशी आशा होती.

एकाएकी मोगऱ्याचा सुंदर वास आला. राकेश तिच्यासाठी मोगऱ्याची फुलं घेऊन यायचा, तेव्हा असाच सुंदर वास दरवाळयचा. राकेश तिच्यासमोर खरोखरंच हात पसरून उभा होता. ओंजळीतली फुलं त्यानं संजनावर उधळली अन् तिला जवळ घेण्यासाठी हात पसरले.

‘‘कोण तू? मी तुला ओळखत नाही.’’

‘‘संजना…’’ चेहऱ्यावरचं तेच लाघवी हास्य, डोळ्यात अश्रू आणि कातर स्वर.

‘‘मेली संजना…इथं नाही राहत ती…’’

संजनाला भावना आवरत नव्हत्या. राकेशनं तिला मिठीत घेतलं. प्रथम तिनं प्रतिकार केला अन् मग स्वत:च त्याला मिठी मारली.

‘‘कुठं गेला होतास तू?’’

‘‘दुबईला?’’ तिचे अश्रू पुसून तो म्हणाला.

‘‘दुबईला? कशाला?’’ आश्चर्यानं तिनं विचारलं.

‘‘पैसे मिळवायला.’’

‘‘न सांगता निघून जाण्याजोगं काय घडलं होतं?’’

‘‘मला तुला सुखात ठेवायचं होतं.’’

‘‘सुखासाठी पैसे लागतात? मी कधी मागितले पैसे? कधी तरी तुला टोमणे मारले पैशावरून? मी तर तशीच सुखात होते.’’

‘‘नाही संजना, माझ्या लक्षात आलं होतं की आईवडिलांकडे येणंजाणं सुरू झाल्यावर तुला आपली गरीबी जाणवू लागली होती. त्यांच्याकडून मिळणाऱ्या महागड्या भेटवस्तू घेताना तुला संकोच व्हायचा, कारण परत तेवढाच तोलामोलाचा आहेर आपण करू शकत नव्हतो. तुझ्या घरच्या कार्यक्रमांना जायला तू टाळाटाळ करायचीस कारण तिथं सगळेच नातलग, परिचित, श्रीमंत असतात. ‘मला वेळ नाही, जमणार नाही, म्हणून तू टाळत असायचीस. हे सगळं मला कळत होतं.’’

‘‘तुला आठवतंय, आईनं दिलेली निळी साडी…’’

‘‘ती ४०,००० ची?’’

‘‘हो. तीच. ती नेसून तू मला विचारलं होतंस, कशी दिसतेय?’’ खरं तर तू कायमच मला सुंदर दिसतेस. पण त्या दिवशी तुला मिठीत घेताना मला ती साडी बोचत होती…मला एकदम मी फार छोटा आहे, खुजा आहे अशी जाणीव झाली…अशी साडी आहे या परिस्थितीत मी तुला घेऊन देऊ शकत नाही हेही मला समजलं. अन् मी अस्वस्थ झालो. माझ्या संजनाला तिच्या नातलगांमध्ये ताठ मानेनं कसं वावरता येईल याचा विचार करू लागलो?

‘‘एक दिवस एका मित्रानं म्हटलं तो मला दुबईत भरपूर पैसा देणारी नोकरी मिळवून देऊ शकतो. म्हणून मी दुबईला गेलो. तिथं मी भरपूर पैसा कमवलाय संजना, आता तू तुझ्या नातालगांसमोर गर्वानं आपलं वैभव दाखवू शकशील. मोठ्ठा बंगला, झगमगीत गॅरेज…सगळं सगळं देईन मी तुला.

‘‘अरे, पण निदान मला सांगून जायचंस?’’

‘‘सांगितलं असतं तर तू जाऊ दिलं असतंस? तू तर हेच म्हणाली असतील, मी सुखी आहे, आनंदात आहे, मला काहीही नकोय, पण मी तुला गेल्या काही वर्षांत फारच फार दुखवलंय. तू म्हणशील ती, तू देशील ती शिक्षा भोगायला मी तयार आहे. फक्त मला क्षमा केली एवढंच म्हण…प्लीज…संजना.’’ त्यानं तिचे हात आपल्या हातात घट्ट धरून ठेवले होते.

तेवढ्यात त्याचं लक्ष पॅरामिटरवर ठेवलेल्या फोटोफ्रेमकडे गेलं. त्यानं आश्चर्यानं संजनाकडे बघितलं.

‘‘माझी मुलगी आहे.’’ संजनानं हात सोडवून घेत म्हटलं.

‘‘नाही, आपली मुलगी आहे.’’ त्यानं ठासून म्हटलं, ‘‘राशी नाव ठेवलं ना हिचं?’’ त्याच्या चेहऱ्यावर तेच मनमोहक हास्य होतं.

‘‘तुला इतकी खात्री होती?’’ संजनानंच आता आश्चर्याने विचारले.

‘‘खरं तर माझ्यावर, स्वत:वर माझा जेवढा विश्वास नाहीए, तेवढा तुझ्यावर आहे संजना.’’ त्यानं मिठीत घेतलं.

खरोखर एकमेकांवर असं प्रेम अन् आत्मविश्वास किती लोकांच्या आयुष्यात त्यांच्या वाट्याला येतो?

चांगली परतफेड केलीस तू माझ्या प्रेमाची

* कुसुम सावे

‘‘अरे वा आई, कानातले खूपच सुंदर आहेत. कधी घेतलेस? रंजोने आपली आई प्रभाच्या कानातल्या झुमक्यांकडे पाहत विचारले.

‘‘गेल्या महिन्यात आमच्या लग्नाचा वाढदिवस होता, तेव्हा सूनबाई अपर्णाने मला हे झुमके आणि तुझ्या वडिलांना घडयाळ दिले. तिने हे सर्व कधी खरेदी केले ते समजलेच नाही,’’ प्रभाने सांगितले.

डोळे विस्फारत रंजो म्हणाली, ‘‘वहिनीने दिले? अरे वा. त्यानंतर उसासा टाकत म्हणाली, मला तर तिने कधीच असे काही घेऊन दिले नाही. सासू-सासऱ्यांना मस्का मारत आहे. भरपूर मस्का लाव.’’ तिचे लक्ष कानातल्यांकडेच होते. ती म्हणाली, ‘‘कोणी का दिले असेना, पण आई मला तुझे झुमके खूपच आवडले.’’

आवडले असतील तर तुला घेऊन टाक बाळा, त्यात काय मोठे? असे म्हणत प्रभाने लगेचच कानातून झुमके काढून रंजोला दिले. आपण दिलेले झुमके सासूने तिच्या मुलीला देऊन टाकले, हे समजल्यावर अपर्णाला काय वाटेल? याचा विचार प्रभाने एकदाही केला नाही.

प्रभाने झुमके देताच रंजोने लगेचच ते स्वत:च्या कानात घातले. त्यानंतर नाटकी चेहरा करीत म्हणाली, ‘‘तुला मनापासून द्यायचे नसतील तर हे झुमके परत घे आई, नाहीतर मागाहून घरातले, खास करून बाबा म्हणतील की जेव्हा कधी रंजो येते, तेव्हा काही ना काही घेऊन जातेच.’’

‘‘असे काय बोलतेस बाळा, कोण कशाला काय म्हणेल? आणि तुझा या घरावर हक्क नाही का? तुला आवडले असतील तर तूझ्याकडेच ठेव. तू घातलेस किंवा मी घातले, त्यात काय मोठे? माझ्यासाठी दोन्ही गोष्टी सारख्याच आहेत.’’

‘‘खरंच आई? अरे वा… तू किती चांगली आहेस’’, असे म्हणत रंजोने आईला मिठी मारली. नेहमी ती अशीच वागायची. जे आवडायचे ते स्वत:कडे ठेवायची. ती वस्तू समोरच्यासाठी किती मोलाची आहे, याचा ती साधा विचारही करीत नसे. खूप प्रेमाने आणि पै पै जोडून अपर्णाने आपल्या सासूसाठी ते झुमके विकत घेतले होते. पण, प्रभाने कसलाच विचार न करता ते मुलीला दिले. ती सांगू शकत होती की, हे झुमके तुझ्या वहिनीने खूपच प्रेमाने मला विकत घेऊन दिले आहेत, त्यामुळे मी तुला असेच दुसरे घेऊन देईन. पण, मुलीसमोर सुनेच्या भावनांची कदर प्रभाने कधीच केली नाही.

‘‘आई बघ, मला हे झुमके कसे दिसतात? चांगले दिसतात ना, सांग ना आई?’’ आरशात स्वत:ला न्याहाळत रंजोने विचारले. ‘‘पण आई, माझी एक तक्रार आहे.’’

‘‘आता आणखी कसली तक्रार आहे?’’ प्रभाने विचारले.

‘‘मला नाही, तुझ्या जावयाची तक्रार आहे. तुम्ही ब्रेसलेट देणार, असे सांगितले होते त्यांना, पण अजून घेऊन दिले नाही.’’

‘‘अरे हो, आठवले.’’ प्रभा समजावत म्हणाली, ‘‘बाळा, सध्या पैशांची चणचण आहे. तुला माहीतच आहे की, तुझ्या वडिलांना खूपच कमी पेन्शन मिळते. अपर्णा आणि मानवच्या पगारावरच घरखर्च चालतो.’’

‘‘हे सर्व मला सांगू नकोस आई. तू आणि तुझा जावई मिळून काय ते बघून घ्या. मला मध्ये घेऊ नका,’’ झुमके आपल्या पर्समध्ये टाकत रंजोने सांगितले आणि ती निघून गेली.

‘‘सूनेने दिलेले झुमके तू रंजोला दिलेस?’’ प्रभाच्या कानात झुमके नाहीत, हे पाहून भरतने विचारले. त्यांच्या लक्षात आले होते की, रंजो आली होती आणि तीच झुमके घेऊन गेली.

‘‘हा… हो, तिला आवडले म्हणून देऊन टाकले,’’  काहीसे कचरतच प्रभाने सांगितले आणि ती तेथून जाऊ लागली, कारण तिला माहीत होते की, हे ऐकून भरत गप्प बसणार नाहीत.

‘‘काय म्हणालीस तू, तिला आवडले? आपल्या घरातली अशी कोणती वस्तू आहे, जी तिला आवडत नाही, दे उत्तर? जेव्हा कधी येते तेव्हा काही ना काही घेऊन जातेच. जराही लाज वाटत नाही का तिला? त्या दिवशी आली होती तेव्हा सुनेची पर्स, जी तिला तिच्या मैत्रिणींनी दिली होती ती घेऊन गेली. कोणी काही बोलत नाही याचा अर्थ असा होत नाही की, ती मनाला वाटेल तशी वागेल,’’ प्रचंड रागावलेले भरत तावातावाने बोलत होते.

आपल्या पतीच्या अशा बोलण्याने नाराज झालेली प्रभा म्हणाली, ‘‘अशी तुमची कोणती संपत्ती घेऊन गेली ती, ज्यामुळे तुम्ही तिला इतके बोलत आहात? फक्त झुमकेच तर घेऊन गेली ना, त्यात काय मोठे? रंजो तुम्हाला पहिल्यापासूनच आवडत नाही.’’

परंतु, आज भरत यांच्या रागाचा पारा चांगलाच चढला होता. त्यामुळेच ते संतापत म्हणाले, ‘‘तुझी संपत्ती देऊ नकोस असे तुला कोणी सांगितले आहे का? जे द्यायचे आहे ते सर्व देऊन टाक. पण, कोणीतरी प्रेमाने दिलेली भेटवस्तू अशी दुसऱ्याला देऊन टाकणे योग्य आहे का? जर सूनबाई असे वागली असती तर तुला कसे वाटले असते? किती प्रेमाने तिने तुझ्यासाठी झुमके आणले होते आणि तू ते कुणा दुसऱ्याला देऊन टाकताना क्षणभरही विचार केला नाहीस.’’

‘‘सारखे कुणा दुसऱ्याला, असे का म्हणत आहात? अहो, मुलगी आहे ती आपली आणि मी माझ्या मुलीला एकदा काही दिले म्हणजे कायमचे देऊन टाकले, समजले? मोठे आले सुनेचे चमचे, हूं,’’ तोंड वाकडे करीत प्रभा म्हणाली.

‘‘अगं, तुझी मुलगी तुझ्या ममतेचा गैरफायदा घेत आहे, आणखी काही नाही. काय कमी आहे तिला? आपल्या मुलगा, सुनेपेक्षा जास्त कमावतात ते दोघे पतीपत्नी. तरी कधी वाटले तिला की, आपल्या आईवडिलांसाठी किमान २ रुपयांचे काहीतरी घेऊन जाऊया? कधीच नाही. आपले सोडून दे. तिने तिच्या भाचीसाठी आजपर्यंत कधी एखादे खेळणे तरी खरेदी करून आणले आहे का? कधीच नाही. तिला फक्त घेता येते. मला दिसत नाही का? सर्व पाहतोय मी, तू मुलगी, सुनेत किती भेदभाव करतेस ते. सुनेचे प्रेम तुला बेगडी वाटते आणि मुलीचे नाटक म्हणजे प्रेम वाटते. असे डोळे विस्फारून पाहू नकोस माझ्याकडे, समजेलच तुलाही कधीतरी, बघच तू.’’

‘‘खरंच, कसे वडील आहात तुम्ही? मुलीच्या सुखालाही नजर लावता. माहीत नाही रंजोने तुमचे काय बिघडवले आहे, ज्यामुळे ती नेहमीच तुमच्या डोळ्यात खुपते.’’ रडवेल्या स्वरात प्रभा म्हणाली.

‘‘ए… कमी अकलेच्या बाई, रंजो, माझ्या डोळयांना खुपत नाही, उलट काही केल्या सूनबाई अपर्णा तुला आवडत नाही. संपूर्ण दिवस घरात बसून अराम करीत असतेस. ऑर्डर देत राहतेस. तुला कधी असे वाटत नाही की, सुनेला कामात मदत करावी आणि तुझी मुलगी, ती तर येथे आल्यावर हातपाय हलवायचेही विसरून जाते. सर्व काही करते अपर्णा या घरासाठी. बाहेर जाऊन कमावते आणि घरही चांगल्या पद्धतीने सांभाळते. तरीही तुझी तिच्याबद्दल काही ना काही तक्रार असतेच. तू मुलगी, सुनेत इतका भेदभाव का करतेस?’’

‘‘कमावून आणते आणि घर सांभाळते म्हणजे उपकार करीत नाही आपल्यावर. घर तिचे आहे, मग सांभाळणार कोण?’’ नाराजीच्या स्वरात प्रभा म्हणाली.

‘‘अच्छा, म्हणजे घर फक्त तिचे आहे, तुझे नाही? मुलगी कधीही आली की तिच्या पाहुणचारात काही कमी पडू देत नाहीस. पण तुला कधी असे वाटत नाही की, कामावरून थकून आलेल्या सुनेला किमान एक ग्लास पाणी देऊया. फक्त टोमणे मारता येतात तुला. अगं, सूनच नाही, तर तिच्या मैत्रिणीही खटकतात तुला. कधीही आल्या तरी त्यांना काहीतरी वाईट बोलतेसच. तुला असे वाटते की, त्या तुझ्या आणि तुझ्या मुलीविरोधात अपर्णाचे मन कलुषित तर करणार नाहीत ना? म्हणून त्यांना बघून घेत नाहीस, जाऊ दे. मी कोणत्या दगडासमोर डोके फोडत आहे? तुझ्याशी बोलणेही कठीण आहे.’’ असे म्हणत भरत आपले पाय आपटत तेथून निघून गेले.

पण, खरंच तर बोलत होते भरत. या घरासाठी अपर्णा खूप काही करीत होती, तरीही प्रभाची तिच्याविरोधात तक्रार असायची. नातेवाईक असोत किंवा शेजारी, सर्वांना ती हेच सांगायची की, सुनेच्या राज्यात राहायचे म्हणजे तोंड बंद करूनच जगावे लागणार, नाहीतर मुलगा, सून आम्हाला कधी वृद्धाश्रमात पाठवतील, हे समजणार नाही. जमाना बदलला आहे. आता सुनेला नाही तर सासूला घाबरून राहावे लागते. प्रभाचे हे बोलणे ऐकून अपर्णा मान खाली घालत असे, पण कधीच उलटून बोलत नसे. मात्र तिच्या डोळयातून वाहणारे अश्रू तिच्या मनाला होणाऱ्या वेदनांचे साक्षीदार असत.

अपर्णाने या घरात पाऊल टाकताच प्रभाला स्वत:ची आई मानले होते. प्रभा मात्र अजूनही तिला दुसऱ्याच्या घरची मुलगी, असेच समजत असे. अपर्णाने प्रभासाठी काहीही केले तरी प्रभाला ते नाटकी वाटायचे आणि ‘‘आई, तुझी तब्येत तर बरी आहे ना?’’ असे रंजोने एकदा जरी विचारले तरी प्रभाचा आंनद गगनात मावेनासा व्हायचा.

त्या दिवशी अपर्णा केवळ एवढेच म्हणाली होती की, ‘‘आई जास्त चहा तुमच्या आरोग्यासाठी चांगली नाही. शिवाय डॉक्टरांनीही तुम्हाला चहा पिऊ नका असे सांगितले आहे. हॉरलेक्स घेऊन आले आहे मी, तुम्ही दुधासोबत हे प्या, असे म्हणत तिने प्रभासमोर ग्लास ठेवले. प्रभाने तिचा हात झटकत ते तिच्या हातातून काढून घेतले व टेबलावर आपटत म्हणाली, ‘‘तू मला डॉक्टरांच्या नावाने सल्ले देऊ नकोस. जे मागितले आहे तेच दे. नंतर पुटपुटत म्हणाली, ‘मोठी आली मला शिकविणारी, चांगले बनण्याचे नाटक हिच्याकडून शिका.’ अपर्णाची प्रत्येक गोष्ट तिला बेगडी आणि नाटकी वाटत असे.

मानव ऑफिसच्या कामासाठी शहराबाहेर गेला होता. अपर्णाही आपल्या चुलत भावाच्या लग्नाला गेली होती. पण मनातल्या मनात तिला अशी भीती वाटत होती की, सासू तसेच सासऱ्यांना एकटे सोडून आली आहे, त्यांची तब्येत तर बिघडणार नाही ना? हाच विचार करून तिने लग्नाला येण्यापूर्वीच रंजोला दोघांकडे लक्ष ठेवण्यास व दिवसातून कमीत कमी एकदा येऊन त्यांना बघून जा, असे सांगितले होते. हे ऐकून रंजो रागावत म्हणाली होती की, ‘‘वहिनी, तू सांगितले नसतेस तरी मी माझ्या आईवडिलांची काळजी घेतली असती. तुला काय वाटते, तू एकटीच आहेस का त्यांची काळजी घेणारी? अगं, मुलगी आहे मी त्यांची, सून नाही, समजले का?’’ रंजोच्या अशा बोलण्यामुळे अपर्णा खूपच दुखावली होती, तरीही गप्प बसली. मात्र, अपर्णा गेल्यानंतर रंजो एकदाही माहेरी आली नाही, कारण आल्यावर तिला काम करावे लागले असते. कधीकधी फोन करून विचारपूस करायची आणि सोबतच वेळ नसल्यामुळे भेटायला येऊ शकत नाही, पण वेळ मिळताच नक्की येईन, असे खोटेच सांगायची. प्रभा विचार करायची, आपल्या मुलीकडे खरंच वेळ नसेल नाहीतर भेटायला नक्की आली असती.

एका रात्री अचानक भरत यांची तब्येत खूपच बिघडली. प्रभा इतकी घाबरली की, काय करावे तिला काहीच सूचत नव्हते. तिने मानवला फोन लावला, पण त्याचा फोन नेटवर्क क्षेत्राच्या बाहेर होता. त्यानंतर तिने मुलगी रंजोला फोन लावला. बेल वाजत होती, पण कोणी फोन उचलत नव्हते. जावयालाही फोन लावला, पण त्यानेही उचलला नाही. प्रभाने रंजो व तिच्या नवऱ्याला अनेकदा फोन लावला, पण कुणीही फोन उचलला नाही. ‘कदाचित ते झोपले असतील म्हणून फोनची रिंग त्यांना ऐकू आली नसेल,’ प्रभाला वाटले. अखेर नाईलाजाने तिने अपर्णाला फोन लावला. एवढया रात्री प्रभाचा फोन आलेला पाहून अपर्णा घाबरली.

प्रभा काही बोलण्याआधीच अपर्णाने घाबरत विचारले, ‘‘आई, काय झाले? बाबा ठीक आहेत ना?’’ प्रभाच्या हुंदक्यांचा आवाज येताच ती समजून गेली की, नक्कीच काहीतरी घडले आहे. तिने काळजीने विचारले, ‘‘आई, तुम्ही रडत का आहात? सांगा ना आई, काय झाले?’’ त्यानंतर सासऱ्यांबाबत समजताच ती म्हणाली, ‘‘आई तुम्ही घाबरू नका, बाबांना काहीही होणार नाही. मी काहीतरी करते, असे म्हणत तिने फोन ठेवला आणि लगेचच तिची मैत्रीण शोनाला फोन लावून घडलेला प्रकार सांगितला. बाबांना तातडीने रुग्णालयात घेऊन जा, अशी शोनाला विनंती केली.’’

अपर्णाच्या ज्या मैत्रिणीकडे प्रभाला पाहायलाही आवडत नव्हते आणि तिला ती सतत बंगालन म्हणायची, आज तिच्यामुळेच भरत यांचा जीव वाचला होता. डॉक्टरांचे म्हणणे होते की, मेजर अटॅक होता. रुग्णाला घेऊन येण्यास जरा जरी उशीर झाला असता तर जीव वाचविणे अवघड होते. तोपर्यंत अपर्णा आणि मानवही रुग्णालयात पोहोचले. त्यानंतर काही वेळाने रंजोही आपल्या पती व मुलासोबत तेथे आली. मुलगा, सुनेला पाहून जोरजोरात हुंदके देत रडतच प्रभा म्हणाली, आज शोना नसती तर कदाचित तुमचे बाबा जिवंत नसते.

अपर्णाचेही अश्रू थांबत नव्हते. सासऱ्यांना काही झाले असते तर ती स्वत:ला कधीच माफ करू शकली नसती. सासूला मिठी मारत ती म्हणाली, रडू नका, आता सर्व ठीक होईल. शोनाचे तिने मनापासून आभार मानले कारण, तिच्यामुळेच सासऱ्यांचा जीव वाचला होता.

दुसरीकडे आपल्या आईला वहिनीच्या गळयात पडून रडताना बघताच रंजोही रडण्याचे नाटक करीत म्हणाली, ‘‘आई, अगं बाबांना काही झाले असते तर माझाही जीव गेला असता. किती दुर्दैवी आहे मी, जिला तुझा फोन आला, हेच समजू शकले नाही. सकाळी तुझे मिस कॉल पाहिले आणि त्यानंतर तुला फोन लावला तेव्हा कुठे मला सर्व काही समजले. नाहीतर इथे मला कोणी काहीच सांगितले नसते,’’ अपर्णाकडे रागाने बघत रंजो म्हणाली. अपर्णा प्रभाच्या जवळ गेलेली तिला आवडले नव्हते.

ती प्रभाची समजूत काढतच होती तोच तिचा ७ वर्षांचा मुलगा अमोल म्हणाला, आई, तू खोटे का बोलतेस? आजी, ‘‘आई खोटे बोलत आहे. तुझा फोन आला तेव्हा आम्ही टीव्हीवर चित्रपट पाहत होतो. तुझा फोन पाहून आई म्हणाली होती की, माहीत नाही एवढया रात्री कोण मेले जे माझी आई मला त्रास देत आहे. पप्पा तिला म्हणाले, फोन घे, कदाचित एखादी मोठी अडचण आली असेल. तरीही तिने फोन घेतला नाही आणि त्यांनाही घेऊ दिला नाही. ती आरामात चित्रपट बघत राहिली.’’

अमोलचे बोलणे ऐकून सर्वांनाच आश्चर्य वाटले. रंजोला तर तोंड वर करून पाहणेही अवघड झाले होते. प्रभा कधी आपल्या नातवाकडे तर कधी मुलीकडे एकटक बघत होती.

सत्य बाहेर येताच रंजोला ओशाळल्यासारखे झाले. तिला चांगलाच धक्का बसला होता, त्यामुळे आपल्या मुलाला मारत म्हणाली, ‘‘वेडा कुठला, काहीही बडबड करतो. त्यानंतर उसने अवसान आणत तिने सांगितले, ‘‘आई… अगं दुसऱ्याच कोणाचा तरी फोन होता तो, त्यामुळे मी तसे म्हणाले होते.’’ त्यानंतर समजूत काढत म्हणाली, ‘‘बघ ना आई, काहीही बोलतो हा, त्याला काही कळत नाही. लहान आहे ना.’’

आपण जे काही ऐकले ते खरे आहे, यावर प्रभाचा अजूनही विश्वास बसत नव्हता. म्हणाली, ‘‘याचा अर्थ तू त्यावेळी जागी होतीस आणि तुझा फोनही तुझ्या जवळच होता. इतक्या रात्री तसेच काही महत्त्वाचे कारण असेल म्हणूनच तुझी आई तुला फोन करीत असेल, असा तू एकदाही विचार केला नाहीस का? चांगली परतफेड केलीस तू माझ्या प्रेमाची आणि विश्वासाची. शोना नसती तर आज मी माझ्या सौभाग्याला मुकले असते. ज्या सुनेचे प्रेम मला बेगडी, बनावटी वाटत होत, हे आज मला समजले. तुझ्या मुलाने खरे सांगितले नसते तर मी यापुढेही खोटया भ्रमातच जगत राहिले असते.’’

आपल्या हातून सोन्याचे अंडे देणारी कोंबडी निसटून चालली आहे, हे पाहून रंजो उगाचच काकुळतीला येत म्हणाली, ‘‘नाही आई, तू गैरसमज करून घेत आहेस.’’

‘‘गैरसमज झाला होता बाळा, पण आता माझ्या डोळयावरची आंधळया प्रेमाची पट्टी उघडली आहे. तुझे बाबा बरोबर सांगायचे की, तू माझ्या ममतेचा गैरफायदा घेत आहेस. तुझ्या मनात माझ्यासाठी थोडेसेही प्रेम नाही.’’ असे म्हणून तिच्याकडे पाठ फिरवत तिने अपर्णाला सांगितले, ‘‘चल सूनबाई, बघून येऊया, तुझ्या बाबांना काही हवे तर नसेल ना?’’ रंजो, सतत आई, आई अशा हाका मारत होती, पण प्रभाने एकदाही मागे वळून पाहिले नाही, कारण तिचा भ्रमनिरास झाला होता.

गळून गेले ‘मी’ पण

कथा * मीना गुप्ते

किती तरी दिवसांपासून गाजत असलेलं प्रसिद्ध उद्योगपती गौतम खन्ना आणि विश्वसुंदरी यशोधरा यांचं लग्न शेवटी आज झालं होतं. ‘अशी देखणी जोडी आजपर्यंत बघितलीच नव्हती’ अशी प्रतिक्रिया लग्नाला येणारा प्रत्येकजण देत होता. नवरानवरी लोकांना भेटत होती, आशिर्वाद, शुभेच्छांचा स्वीकार करत होती. त्यावेळीही त्यांच्या डोळ्यांतलं परस्परांविषयीचं प्रेम लपत नव्हतं.

गौतम ब्युटी कॉन्टेस्टमध्ये जज म्हणून गेला होता, त्यावेळी मिस वर्ल्ड कॉन्टेस्टमधून निवडली गेलेली ब्रेन एन्ड ब्युटी यशोधराच्या प्रेमातच पडला. हिला विश्वसुंदरीचा मुकुट मिळायलाच हवा अशी खूणगाठ त्यानं मनाशी बांधली.

विश्वसुंदरीच्या तयारीसाठी यशोधराला गौतमनं सर्व प्रकारची मदत केली. तिच्या प्रशिक्षणाच्या काळात तो तिला सतत प्रोत्साहन देत होता. यशोधराची मेहनत आणि गौतमचे प्रयास यामुळेच मुख्य स्पर्धेत शंभरपेक्षा अधिक सुंदऱ्यांमधून यशोधरेची विश्वसुंदरी म्हणून निवड झाली. तिच्या माथ्यावर तो झकाळणारा क्राउन बघून गौतमच्या प्रयत्नांचं सार्थक झालं. त्यानंतर दोघांमधली मैत्री प्रेमात बदलली अन् आज त्यांचं लग्न लागलं होतं.

वरवधू दोघांच्याही घरातून या लग्नाला संमती होती. दोघांच्याही आईवडिलांच्या चेहऱ्यावर समाधान अन् आनंद होता. दोन आठवड्यांचा हनिमून आटोपून गौतम अन् यशोधरा परत आली होती.

नेहमीचं आयुष्य सुरू झालं. गौतम त्याच्या धंद्याच्या व्यापात गुंतला. विश्वसुंदरी झाल्यामुळे यशोधरेलाही बरीच कॉन्ट्रॅक्ट्स पूर्ण करायची होती. कुठल्या वा कुठल्या कार्यक्रमात चीफगेस्ट म्हणून बोलावलेलं असायचं. बरेचदा ती सासूसासऱ्यांना बरोबर न्यायाची. कधी तरी गौतमही तिच्यासोबत असायचा. तिला परदेशातही बोलावणी असायची. एकदा स्वित्झलंडमध्ये असताना तिच्या चाहत्यांनी तिला गराडा घातला. कसंबसं पोलिसांच्या मदतीनं गौतमनं तिला या गर्दीतून बाहेर काढून हॉटेलपर्यंत नेलं होतं. राष्ट्रीय आतंरराष्ट्रीय बाजारातील सौंदर्यप्रसाधनांच्या जाहिरातींसाठीही तिला बोलावणी येत. फिल्म आणि मॉडेलिंगसाठीही विचारणा सुरूच होती. मिडियावाले सतत घरी यायचे. आपल्या या यशामुळे यशोधरा तर हवेतच तरंगत होती.

सुरूवातीला गौतमनं तिला सहकार्यही खूप केलं. नंतर त्याला त्या कार्यक्रमांचा कंटाळा यायला लागला. कारण तो जरी तिचा नवरा असला तरी लोकांच्या आकर्षणाचा केंद्रबिंदू यशोधराच असायची. काहीवेळा तर गर्दीत यशोधराला प्रोटेक्ट करताना धक्काबुक्की व्हायची. तरीही तो खुश होता. त्याला यशोधराविषयी तक्रार नव्हती.

सासरी माहेरी या सर्व गोष्टींचं सर्वांनी कौतुकच केलं. लग्नाला सात आठ महिने झाले. पण यशोधराचे कार्यक्रम संपेनात. आता सासूसासरे थोडे वैतागले. गौतमनंही तिला प्रेमानं समजावलं. वैवाहिक जीवनाच्या मर्यादा समजावल्या, पण यशोधराचं यश तिच्या डोक्यात गेलं होतं. आता तिला उन्मुक्त आयुष्य जगायचं होतं. कुठलंच बंधन नको होतं.

पण तेवढ्यात दोन्हीकडच्या कुटुंबातली मंडळी आनंदी होतील अशी सुवार्ता समजली. यशोधराला दिवस गेले होते. खरं तर हे मातृत्त्व यशोधरेला यावेळी मुळीच नको होतं. पण तसं बोलून दाखवण्याचं धाडस तिला झालं नाही. तिनं गुपचुप तिच्या लेडी डॉक्टरशी बोलून बघितलं. पण डॉ.नं एबॉर्शनला स्पष्ट नकार दिला. दोन्ही कुटुंबात आनंदाला उधाण आलं होतं. यशोधराला कुठं ठेवू, कुठं नको असं सासूला अन् आईला झालं होतं.

यशोधराचा आयुष जेमतेम दोन वर्षांचा होतोय तोवर लहानगी आशी ही आली. या दोन बाळांच्या येण्यानं तिचं आयुष्य एकदमच बदललं. तिच्यासारख्या उन्मुक्त अन् महत्त्वांकाक्षी स्त्रीला हे सगळं फारच अवघड होतं.

मुलं थोडी मोठी झाली अन् त्यांच्या जबाबदारीतून ती बऱ्यापैकी मोकळी झाल्यावर मात्र ती सुसाट वेगानं आपल्या प्रसिद्धीच्या आयुष्याकडे निघाली. ते झगझगीत यशाचं जग तिला भुरळ घालत होतं. त्या नादात मुलांना, नवऱ्याला, सासरच्या माणसांनाही आपली गरज आहे हे तिला लक्षात येत नव्हतं. गौतमनं प्रेमानं, समजूतीनं, प्रसंगी नाराजीनंही तिला सावध करायचा प्रयत्न केला, पण आता यशोधरा मागे फिरणार नव्हती.

फॅशनचं जग तसं मायावी. त्यातून आंतरराष्ट्रीय बाजार तर अधिकच भडक. यशोधरानं या जगात पुन्हा पाऊल टाकलंय हे कळताच प्रसाधनं तयार करणाऱ्या कंपनीनं तिच्याशी संपर्क साधला. यशोधराशी त्यांनी त्यांच्या प्रॉडक्टसाठी कॉन्ट्रक्ट केलं. एक रूपवती पत्नी, घरंदाज सून अन् यशस्वी आई म्हणून ती जाहिरातींसाठी शूट करायची. दिवसेंदिवस ते जरा जास्तच बोल्ड होऊ लागलं होतं. यशोधरेला सगळ्या जगाला हे दाखवून द्यायचं होतं की लग्न झालं, दोन मुलंही झाली तरीही ती अजून तेवढीच सुंदर आहे. तिचं कमनीय शरीर कुठंही बोजड झालेलं नाही. बाजार अन् तिथली माणसं जेव्हा पैसे देतात तेव्हा ते त्या पैशांची पुरेपूर वसुलीही करून घेतात, हे मात्र त्यामानानं वृत्तीनं साध्या असलेल्या यशोधरेच्या लक्षात आलं नाही. प्रसाधनं कंपन्यांनी त्यांचा फायदा बघत यशोधरेच्या बोल्ड फोटोशूटला खूपच प्रसिद्धी दिली.

बिझनेसच्या कामानं न्यूयॅर्कला गेलेल्या गौतमला तिथल्या मॉलमध्ये लावलेल्या यशोधरेच्या मोठ्या जाहिरातींच्या पोस्टर्स दिसल्या. थोड्या भडक उत्तान पोझोस, खटकावी अशी वेशभूषा…गौतमला हा प्रकार नवा होता. सगळीकडे आव्हान देणारी, उत्तेजित करणारी यशोधरेचीच छबी…हे फोटोशूट करणार आहे असंही तिने गौतमला सांगितलं नव्हतं, झालेलं फोटोशूट दाखवलंही नव्हतं. गौतमच्या डोक्यात तिडिक उठली. त्यानं यशोधरेला फोन लावला, पण तिनं फोन उचलला नाही. कदाचित त्यावेळी एखाद्या कार्यक्रमात बिझी असेल असा विचार करून गौतम पुन्हा:पुन्हा तिला कॉल करत सुटला, पण अगणित मिस्ड कॉल बघूनही यशोधरेनं तो काय म्हणतोय, कशासाठी इतके फोन करतोय हे जाणून घ्यायची तसदी घेतली नाही. त्यानंतर गौतमनं तिला फोन केला नाही.

परतीच्या प्रवासात लंडनला थांबला असताना तिथंही सगळीकडे यशोधराची तिच पोस्टर्स बघून त्याचा राग अनावर झाला. तिच्या मादक सौंदर्याचा गैरवापर केलेली ती पोस्टर्स फाडून टाकावीत असं त्याला वाटलं. अर्थात् परदेशी बाजारात बुरखा घालून किंवा घुंगट घेऊन फोटोशूट होणार नाहीत हे त्यालाही कळत होतं. पण असं फोटोशूट त्याच्या कल्पनेच्या पलिकडचं होतं. ज्या सहज मोकळेपणानं तिनं पोझोस दिल्या होत्या, तसं तिचं रूप तर त्यानं त्यांच्या एकांतात, बेडरूममध्येही बघितलं नव्हतं. अर्थात् हे सगळं कॉन्टॅ्रक्टमध्ये ठरलेलंच होतं. परदेश प्रवासातच हे सगळं घडलं असणार पण तरीही, प्रतिष्ठित घराण्यातल्या सुनेनं, दोन मुलांच्या आईनं हे करावं हे त्याला खटकलं. पैसा-अडका हवा तेवढा होता. पण घराण्याची प्रतिष्ठा धुळीला मिळाली होती. त्याचे नातलग, मित्र, त्याचे वडिलही कामानिमित्तानं सतत परदेशात जात, येत असत. त्यांनी हे सगळं बघितलं तर? त्यांच्या प्रतिक्रिया काय असतील? केवळ त्या कल्पनेनंही एवढ्या थंडीत त्याला घाम फुटला. त्यानं लंडनहून पुन्हा तिला फोन लावला. यावेळी तिनं फोन घेतला. त्यानं तिच्यावर भरपूर तोंडसुख घेतलं. तिनं त्याला ती निर्दोष आहे हे पटवून द्यायचा प्रयत्न केला. पण तो काहीच ऐकून घ्यायच्या मन:स्थितीत नव्हता. सगळी कामं रहित करून तो सरळ भारतात परतला.

गौतमनं तिच्यासाठी काय केलं नव्हतं. तो नसता तर विश्वसुंदरीचा क्राऊन तिच्या माथ्यावर कदाचित झळकलाच नसता पण यशोधरा ते सर्व विसरली होती. रागानं फणफणतच तो घरी पोहोचला. त्यावेळी यशोधरा मुलांना घेऊन कुठंतरी बाहेर गेली होती. गौतमच्या मते तिनं त्यावेळी घरी राहणं अपेक्षित होतं. सासूलाही तिनं काहीच सांगितलं नव्हतं आणि तिच्या आईलाही यातलं काहीच माहीत नव्हतं. राहिलासाहिला फोनही स्विच्ड ऑफ येत होता.

दोन दिवसांनी यशोधरा परतली अन् त्यांच्या दोघांच्या भांडणाचा जो काही बॉम्बस्फोट झाला, त्यानं सगळंच उद्ध्वस्त झालं.

‘‘आता माझा वकील कोर्टातच बघेल तुम्हाला,’’ संतापून यशोधरेनं गौतमला धमकीच दिली. दोन्ही मुलांना घेऊन त्याक्षणी तिनं घर सोडलं. दुसऱ्याच दिवशी तिनं आपलं अन् मुलांचं गरजेचं सामानही मागवून घेतलं. नवराबायकोच्या भांडणाची बातमी वणव्याप्रमाणे सगळीकडे पसरली. गौतमच्या एवढ्या प्रतिष्ठित संपन्न घराण्याच्या अब्रूचे धिंडवडे निघाले. सगळीकडे तिच चर्चा. मिडिया तिखटमीठ लावून बातम्या पुरवत होता. लोक पदरचे मसाले घालून विषय चघळत होते. गौतमच्या भाग्याचा हेवा करणारे खूपच सुखावले होते. अफवांना ऊत आला होता. गौतमनं यशोधरेला घटस्फोट दिला असता तर गोष्ट वेगळी होती. इथं पत्नीनं पतीला घटस्फोट दिला होता. कोर्टाची नोटिस बघून गौतम भांबावला. गौतमची आई स्वत: जाऊन यशोधरेला भेटली…तिची समजूत घातली, पण यशोधरा ऐकून घ्यायलाच तयार नव्हती.

पहिल्या सुनावणीच्या वेळी स्वत: न्यायाधिशांनी गौतम आणि यशोधरेला आपल्या चेंबरमध्ये बोलावून घेतलं. दोघांनाही समजावलं अन् खटला काढून घ्या म्हणून सुचवलं. दोघांच्या प्रतिष्ठिचा प्रश्न असा. चव्हाट्यावर येऊ नये अन् मुलं लहान आहेत त्यांच्यावर या घटस्फोटाचा परिणाम फार वाईट होईल हेही सांगितलं.

गौतम तर शांत होता, पण यशोधरा मात्र संतापून म्हणाली, ‘‘नाही जजसाहेब, माझं म्हणणं यांनी ऐकून घेतलं नाही, माझ्यावर विश्वास ठेवला नाही. माझ्यावर हात उगारला…मी यांच्याबरोबर राहू शकत नाही.’’

‘‘ठीक आहे, तर मग तुम्ही दोघं आपसात हे भांडण मिटवा. मुलांवर दोघांचाही सारखाच हक्क आहे. त्यांची कस्टडी दोघांच्या सहमतीनं ठरवा. पण प्रकरण चिघळवून मिडियाला उगीच खाद्य पुरवू नका.’’ जज म्हणाले.

त्या दिवशी कोर्टात काम झालंच नाही. तारीख पुढे ढकळली. मिडियावाले तर संधीच शोधत असतात. न घडलेल्या घटनाही मसाला लावून सांगितल्या गेल्या. गौतमचं प्रेमप्रकरण होतं म्हणून यशोधरा विभक्त झाली असंही म्हटलं गेलं तर यशोधराचे इतर कुणाशी संबंध असल्यामुळे गौतमनं डायव्होर्स घेतला असंही बोललं गेलं. नित्य नव्या अफवा चारी बाजूंनी उडत होत्या.

गौतमच्या त्या आलिशान बंगल्यातलं सगळं चैतन्य नाहीसं झालं होतं. सगळीकडे मरगळ होती. घरात सगळ्यांचे चेहरे उदास आणि दु:खी होते. मुलांशिवाय गौतमला चैन पडत नव्हती. गौतम विचार करत होता, त्यानं खरंच घाई केली होती का? यशोधराचं म्हणणं ऐकून न घेताच त्यानं तिच्यावर आरोप केले होते का? यशोधरा महत्त्वाकांक्षी आहे. धाडसी आहे, मानीनी आहे. हे तर त्याला ठाऊकच होतं. त्याला तिचा अभिमानही वाटत होता. मग हे असं सगळं का व्हावं?

‘‘गौतम, जरा इकडे ये, बघ तर तुझ्या आणि यशोधराबद्दल हे टीव्हीवाले काय काय सांगताहेत. आत्तापर्यंत पेपरवालेच छळत होते आता हे टीव्हीवाले सामील आहेत. किती अभद्र अफवा उठवाव्यात? आम्हाला तर तोंड दाखवायला जागा राहिली नाही. तुझ्या बाबांनी तर घराबाहेर पडणंच बंद केलंय. ज्यांच्यासमोर उभं राहायलाही भलीभली माणसं घाबरत होती, आज त्यांच्याबद्दल कुणीही उपटसुंभ काहीही बोलतोय. आपल्या यशामुळे जळणारे तर खूपच आनंदात आहेत,’’ अनितानं, गौतमच्या आईनं म्हटलं.

गौतम त्यांच्याजवळ येऊन बसला. ‘‘आई, मलाही या सर्व गोष्टींचा त्रास होतोच आहे ना? यशोधराला घटस्फोट हवा आहे तर मी तो कुठल्याही कटकटीविना देतोय, मग ती मिडियाला, टीव्हीला अशा मुलाखती का देते आहे? कोर्टात तिच्या त्या मूर्ख वकिलानं माझ्यावर खोटे आरोप लावून माझा अपमान केलाय. त्याचा सूड मी घेणार. त्या वकिलाला अन् यशोधरेलाही मी सोडणार नाही,’’ गौतम म्हणाला.

‘‘आयुष आणि आशीच्या आठवणीनं आम्ही बेचौन आहोत. ती दोघं निरागस पोरं तुम्हा नवराबायकोच्या भांडणात उगीचच भरडली जाताहेत. तुम्ही वेगळं व्हायचा निर्णय घेतलाच आहे तर या नसत्या गोष्टींना कशाला एवढं महत्त्व देताय? मुलांच्या कस्टडीचा प्रश्न आहे तर मुलांवर सोपवा, त्यांना कुठं राहायचं ते मुलांनाच ठरवू देत. कुटुंब विस्कटतं तेव्हा मुलांनाच सगळ्यात जास्त त्रास सोसावा लागतो. यशोधराही इतक्या टोकाला जाईल असं वाटलं नव्हतं. ती महतत्वाकांक्षी आहे हे तर ठाऊक होतं, पण असं काही लग्नानंतर घडले असं आम्हालाही वाटलं नव्हतं. आपल्या कौटुंबिक मित्रांपैकी यशवंतरावांची अनन्या आम्ही तुझ्याकरता पसंत केली होती. पण तू अचानक यशोधरेशी लग्न ठरवल्यावर आम्ही काही बोललो नाही. अनन्याही तुझ्यावर जीव लावून बसली होती. तिला किती दु:ख झालं…यशोधराच्या आईचा तर घरचा अन् मोबाइल, दोन्ही फोन बंद आहेत. त्यांनी खरं तर मुलीचा संसार वाचवायला पुढाकार घ्यायला हवा होता. पण त्यांच्याकडून काहीच हालचाल होत नाहीए…ठीक आहे, जे झालं ते झालं…’’ एक उसासा सोडून त्या गप्प बसल्या.

गौतमच्या मनात आलं अनन्याचं मन दुखावल्याची ही शिक्षाच मला मिळतेय का? आईवडिलांनी यशोधरेला सून म्हणून स्वीकारली तरी त्यांच्या भावनाही त्यावेळी दुखावल्या गेल्याच होत्या ना?

गौतम काहीच बोलला नाही, तेव्हा अनिता पुढे म्हणाल्या, ‘‘आता उद्या कोर्टात काय तो निर्णय घेऊन टाका. ती काय जे मागते आहे ते देऊन हे प्रकरण कायमचं मिटवा. तिलाही सांग की यापुढे कुठेही तुमची दोघांची नावं मिडियापुढे येता कामा नयेत. झाली तेवढी शोभा खूप झाली. आता हे सगळं सहन होत नाही.’’ बोलता बोलता त्यांचा कंठ दाटून आला.

असेच उदासवाणे दिवस उगवत होते, मावळत होते. घरातले, नातलग, मित्र, परिचित कुणाशीच बोलायची गौतमला इच्छा नव्हती. कुणीही भेटू नये असं वाटत होतं. एकांत, एकटेपणा हवा म्हणून कुणालाही न सांगता तो थेट गोव्याला पोहोचला. तिथं समुद्रकाठी बसून तो आत्मचिंतन करत होता. मनात नुसंत वादळ घोंघावत होतं. या वादळानंच त्यांचं सुखी, संपन्न आयुष्य पार उद्ध्वस्त करून टाकलं होतं.

बाहेर समुद्राला भरती आली होती. त्याच्या मनातही विचारांचा कल्लोळ होता. त्यानं यशोधरेवर अन्याय केलाय का? केवळ मनातल्या संशयामुळे तो तिला नाही ते बोलला. कदाचित यशोधरेला अंधारात ठेवून त्या जाहिरातदारांनी तिचे ते उत्तान फोटो छापले असतील? हल्ली तर फोटोग्राफीत काहीही ट्रिक्स करता येतात. ती काय म्हणतेय ते ऐकून घेतल्यावर निर्णय घेता आला असता. तिला स्वत:ला सिद्ध करण्याची संधी न देताच त्यानं चक्क तिच्यावर हात उगारला…त्याच्यासारख्या सुसंस्कृत माणसानं असं वागावं? यशोधरेसारखी यशस्वी, मानिनी हे सहन कसं करणार?

केवळ पत्नीवरचा अविश्वास अन् स्वत:च्या मनातला संशय यामुळेच त्याच्या सुखी संसाराची राखरांगोळी झाली होती. यशोधरा अन् मुंलाच्या आठवणीनं त्याचे डोळे भरून आले. पण धनुष्यातून बाण सुटला होता. आता काय करायचं? कुठं भेटेल यशोधरा?

सहा वर्षांपूर्वी याच बीचवर त्या दोघांनी किती छान वेळ घालवला होता. विश्वसुंदरी यशोधरा त्याच्या मिठीत होती. पूर्णपणे त्याला समर्पित होती. तिचा मान, तोरा, गर्व सगळं सगळं विसरून ती त्याला समर्पित झाली होती. गौतमला त्या आठवणीनं भरून आलं. यशोधरेला शोधायसा हवं. तिला भेटायला हवं. सगळं पूर्वीसारखं व्हायला हवं. मुलं अन् यशोधरेशिवाय राहणं अशक्य वाटलं त्याला.

तो पटकन् तिथून उठला. काही पावलं चालून होताहेत तोवर त्याला समुद्राकडे बघणारी एक आकृती दिसली. त्याचा स्वत:च्या डोळ्यांवर विश्वास बसेना. समुद्रात बुडणारा मावळता सूर्य बघायला यशोधरेला फार आवडायचं. ती तेच बघत होती.

अगदी साधे कपडे, दागिने, मेकअप काहीही नाही…चेहरा कोमेजलेला…पण ती यशोधराच होती. पटकन् जाऊन तिची क्षमा मागावी म्हणून गौतम वाळूतून भराभर चालत निघाला, तेवढ्यात शंभर दीडशे पर्यटकांचा एक लोंढा आला. त्या गर्दीत तो असा काही अडकला की बाहेर पडता पडता नाकी नऊ आले.

जवळच्याच हॉटेलात जाऊन त्यानं चौकशी केली, तेव्हा ‘एवढ्यातच मॅडम इथून निघून गेल्यात’ असं त्याला सांगण्यात आलं. गौतम ताबडतोब एयरपोर्टवर आला. बिझनेस क्लासची तिकिटं संपली होती. इकॉनॉमी क्लासमध्ये जेमतेम शेवटची सीट मिळाली. खरं तर त्याला विमानांत यशोधरेला शोधायचं होतं. पण तो इतका दमला होता की बसल्या बसल्या त्याला झोप लागली. मुंबईला विमान उतरलं, तेव्हा एयर होस्टेसनं त्याला जागं केलं.

विमानातून उतरून व्याकूळ दृष्टीनं तो यशोधराला शोधत होता. शरीर अन् मन दोन्ही थकलेलं, तरीही पाय कुठेतरी ओढत नेत होते. मध्येच त्यानं टॅक्सी केली. निरूद्देश फिरत होता. मग मरीन ड्राइव्हवर टॅक्सी सोडून दिली. मरीन ड्राइव्हवर तो अन् यशोधरा वेश बदलून येऊन बसायचे. लोकांनी ओळखू नये म्हणून स्वत:च्या चेहऱ्याचा मेकअप वेगळाच करायचे.

थकून तो तिथल्या दगडांवर जाऊन बसला. एव्हाना सूर्य मावळला होता. पण पौर्णिमेचा चंद्र आकाशात सुंदर दिसत होता अन् जवळच त्याला ‘ती’ दिसली. ताडकन् उठून तो तिच्याशेजारी येऊन बसला. त्यानं हात पसरले तशी ती त्याच्या मिठीत शिरली. दोघंही नि:शब्द! फक्त मिठी दोघांची घट्ट होती.

दोघांच्या डोळ्यांतून अश्रूंचा महापूर वाहत होता. त्या महापुरात मनांतला राग, द्वेष, अहंकार, मीपणा सगळं सगळं वाहून गेलं होतं. उरली होती दोन शरीरं, दोन शुद्ध, स्वच्छ मनं.

त्यांचं हे मीलन बघून लाटाही गहिवरल्या. त्यांनी तुषार उडवून त्यांना आशिर्वाद दिले. दुरावलेले दोन जीव पुन्हा एकत्र आले. प्रेमात देवाण आणि घेवाण असतेच. एकमेकांना समजून घेणं अन् क्षमा करणंही असतंच. खऱ्या प्रेमाचा साक्षात्कार ‘मी’ पण गळून गेल्यावरच होतो.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें