* गृहशोभिका टीम
कधी सुंदर मैदानातील घनदाट जंगलातून, कधी बोगदे आणि चहाच्या बागांमधून जाणारा टॉय ट्रेनचा प्रवास आजही लोकांना खूप भुरळ घालतो. जर तुम्ही कुटुंबासह अशाच सहलीला जाण्याचा विचार करत असाल, तर जागतिक वारसामध्ये समाविष्ट असलेल्या शिमला, उटी, माथेरान, दार्जिलिंग या टॉय ट्रेनपेक्षा चांगली काय असू शकते?
कालका-शिमला टॉय ट्रेन
हिमाचल प्रदेशातील सुंदर दरी पर्यटकांना नेहमीच आकर्षित करते. पण कालका-शिमला टॉय ट्रेनबद्दल काही औरच आहे. 2008 मध्ये युनेस्कोने याला जागतिक वारसा स्थळाचा दर्जा दिला होता. कालका शिमला रेल्वेचा प्रवास ९ नोव्हेंबर १९०३ रोजी सुरू झाला. कालका नंतर, शिवालिक टेकड्यांमधून वळण घेत असलेली ट्रेन शिमला, सुमारे 2076 मीटर उंचीवर असलेल्या सुंदर हिल स्टेशनला पोहोचते. हे 2 फूट 6 इंच नॅरोगेज लेनवर चालते.
या रेल्वे मार्गात 103 बोगदे आणि 861 पूल आहेत. या मार्गावर सुमारे ९१९ वळणे आहेत. काही वळणे अगदी तीक्ष्ण आहेत, जिथे ट्रेन 48 अंशाच्या कोनात वळते. शिमला रेल्वे स्टेशनबद्दल बोलायचे झाले तर ते एक छोटेसे पण सुंदर स्टेशन आहे. इथे प्लॅटफॉर्म सरळ नसून किंचित फिरवलेला आहे. इथून एका बाजूला शिमला शहराचे सुंदर नजारे आणि दुसऱ्या बाजूला दऱ्या आणि टेकड्या दिसतात.
दार्जिलिंग हिमालयन रेल्वे
दार्जिलिंग हिमालयन रेल्वे (टॉय ट्रेन) ला डिसेंबर 1999 मध्ये युनेस्कोने जागतिक वारसा स्थळाचा दर्जा दिला होता. हे न्यू जलपाईगुडी ते दार्जिलिंग दरम्यान धावते. यामधील अंतर सुमारे 78 किलोमीटर आहे. या दोन स्थानकांमध्ये सुमारे 13 स्थानके आहेत. हा संपूर्ण प्रवास सुमारे आठ तासांचा आहे, पण हा आठ तासांचा रोमांचक प्रवास तुम्हाला आयुष्यभर विसरता येणार नाही. ट्रेनमधून दिसणारी दृश्ये अप्रतिम आहेत. तसे, जोपर्यंत तुम्ही या ट्रेनमधून प्रवास करत नाही तोपर्यंत तुमचा दार्जिलिंगचा प्रवास अपूर्ण समजला जाईल.
शहराच्या मध्यभागातून जाणारी ही ट्रेन डोंगरात वसलेल्या छोट्या गावातून, हिरव्यागार जंगलातून, चहाच्या बागांमधून फिरते. त्याचा वेगही खूप कमी आहे. कमाल वेग 20 किमी प्रति तास आहे. तुम्हाला हवे असल्यास तुम्ही धावत जाऊन ट्रेनही पकडू शकता. या मार्गावरील स्थानकेही आपल्याला ब्रिटिशकालीन आठवण करून देतात.
दार्जिलिंगच्या थोडं आधी घूम स्टेशन आहे, जे भारतातील सर्वात उंच रेल्वे स्टेशन आहे. हे सुमारे 7407 फूट उंचीवर वसलेले आहे. इथून पुढे बटासिया वळण येते. येथे हुतात्मा स्मारक आहे. येथून संपूर्ण दार्जिलिंगचे सुंदर दृश्य दिसते. हे 1879 ते 1881 दरम्यान बांधले गेले. टेकड्यांची राणी म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या दार्जिलिंगमध्ये पर्यटकांसाठी खूप काही आहे. दार्जिलिंग आणि आसपासच्या परिसरात तुम्ही हॅपी व्हॅली टी इस्टेट, बोटॅनिकल गार्डन, बटासिया लूप, वॉर मेमोरियल, केबल कार, गोम्पा, हिमालयन माउंटेनियरिंग इन्स्टिट्यूट म्युझियम इत्यादी पाहू शकता.
निलगिरी माउंटन रेल्वे
दार्जिलिंग हिमालयन रेल्वेप्रमाणे, निलगिरी माउंटन रेल्वेदेखील जागतिक वारसा स्थळ आहे. ‘दिल से’ या प्रसिद्ध चित्रपटातील ‘चल छैयां-छैयां’ हे गाणे या टॉय ट्रेनमध्ये चित्रित करण्यात आले होते. तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की मेट्टुपलायम – उटी निलगिरी पॅसेंजर ट्रेन ही भारतातील सर्वात धीमी ट्रेन आहे. ते ताशी 16 किलोमीटर वेगाने प्रवास करते. काही ठिकाणी त्याचा वेग ताशी 10 किलोमीटरपर्यंत जातो. तुम्हाला हवे असल्यास तुम्ही आरामात उतरून थोडा वेळ फिरू शकता, परत येऊन त्यात बसू शकता. मेट्टुपलायम ते उटी दरम्यानच्या निलगिरी माउंटन ट्रेनमधून प्रवास करण्याचा थरार काही औरच आहे. यादरम्यान सुमारे 10 रेल्वे स्थानके येतात.
मेट्टुपालयम नंतर उगमंडलम हा टॉय ट्रेनच्या प्रवासाचा शेवटचा थांबा आहे. जेव्हा ही टॉय ट्रेन हिरव्यागार जंगलातून उटीला पोहोचते तेव्हा तुम्ही 2200 मीटरपेक्षा जास्त उंचीवर पोहोचलात. मेट्टुपालयम ते उदगमंडलम म्हणजेच उटी हा प्रवास सुमारे ४६ किलोमीटरचा आहे. हा प्रवास सुमारे पाच तासांत पूर्ण होतो. जर आपण इतिहासाबद्दल बोललो तर, 1891 मध्ये मेट्टुपलायम ते उटीला जोडण्यासाठी रेल्वे मार्ग बांधण्याचे काम सुरू झाले. पर्वत कापून बनवलेल्या या रेल्वे मार्गावर 1899 मध्ये मेट्टुपलायम ते कन्नूर अशी ट्रेन सुरू झाली. जून 1908 हा मार्ग उदगमंडलम म्हणजेच उटीपर्यंत वाढवण्यात आला. देशाच्या स्वातंत्र्यानंतर 1951 मध्ये हा रेल्वे मार्ग दक्षिण रेल्वेचा भाग झाला. आजही या टॉय ट्रेनचा सुखद प्रवास सुरूच आहे.
नरेल-माथेरान टॉय ट्रेन
माथेरान हे महाराष्ट्रातील एक लहान पण विलक्षण हिल स्टेशन आहे. ते सुमारे 2650 फूट उंचीवर आहे. नरेल ते माथेरान दरम्यान टॉय ट्रेनमधून हिल टॉपचा प्रवास खूपच रोमांचक आहे. या रेल्वे मार्गावर सुमारे 121 छोटे पूल आणि सुमारे 221 वळणे आहेत. या मार्गावर धावणाऱ्या गाड्यांचा वेग ताशी 20 किलोमीटरपेक्षा जास्त नाही. सुमारे 803 मीटर उंचीवर माथेरान हे या मार्गावरील सर्वात उंच रेल्वे स्थानक आहे. हा रेल्वे वारशाचा अप्रतिम नमुना आहे.
माथेरान रेल्वे 1907 मध्ये सुरू झाली. पावसाळ्यात खबरदारी म्हणून हा रेल्वे मार्ग बंद करण्यात आला आहे. पण जेव्हा हवामान चांगले असते तेव्हा ट्रेन चालवली जाते. माथेरानचे नैसर्गिक दृश्य नेहमीच बॉलिवूडच्या निर्मात्यांना आकर्षित करते.
