कथा * डॉ. शिल्पा जैन सुराणा
‘‘शिवानी, माझे शर्ट कुठेय?’’ पुनीतने मोठयाने हाक मारत विचारले.
‘‘अरे तू पण ना…? हे काय, इथेच तर आहे… पलंगावर.’’ शिवानी खोलीत येत म्हणाली.
‘‘शर्ट तर फक्त बहाणा होता. तू इकडे ये ना. संपूर्ण दिवस काम करत असतेस.’’
शिवानीला आपल्या मिठीत ओढत पुनीत खटयाळपणे म्हणाला.
‘‘सोड ना, काय करतोस…? खुप कामं आहेत मला.’’ लटक्या रागात शिवानी म्हणाली.
‘‘अगं वहिनी… सॉरी… सॉरी… चालूदे तुमचे… मी जाते.’’ दरवाजा उघडा असल्यामुळे पावनी सरळ आत आली होती. तिला पाहून दोघांनाही लाजल्यासारखे झाले.
‘‘अगं नाही, असे काहीच नाही. काही काम होते का पावनी?’’ शिवानीने आपल्या नणंदेला विचारले.
‘‘वहिनी, नवी कामवाली आली आहे. आई बोलावतेय तुला.’’ पावनीने सांगितले.
शिवानी या घरची सून नाही तर या घराचा आत्मा आहे. ती या घरात आली आणि अगरबत्तीच्या सुगंधाप्रमाणे प्रेमाचा सुगंध पसरवत घराशी एकरूप झाली. शिवानी आणि पुनीतच्या लग्नाला ८ वर्षे झाली आहेत. घरात पाऊल टाकताच एका जबाबदार गृहिणीप्रमाणे तिने घराची सर्व जबाबदारी घेतली. शिवानीच्या सासू-सासऱ्यांना तिचे कौतुक करताना शब्द अपुरे पडतात. पावनीलाही ती नणंद न मानता छोटया बहिणीप्रमाणे वागवते.
लग्नानंतर काहीच दिवसांनी शिवानीच्या सासूबाईंना पॅरालिसेस म्हणजे पक्षघाताचा झटका आला. त्यांचे अर्धे शरीर अधू झाले. मात्र शिवानीने केलेल्या सेवेमुळे सहा महिन्यांच्या आतच तिच्या सासूबाईंची तब्येत खूपच सुधारली. ती अगदी मुलीप्रमाणे सासूची काळजी घेत होती. सासूबाईही तिला आपली मुलगी मानायच्या. सासऱ्यांना मधुमेह होता. शिवानी त्यांचे औषध वेळेवर द्यायला विसरली, असा एकही दिवस गेला नव्हता. शिवानी या घराशी एकरूप झाली होती.
‘‘आई, उद्या शाळेत विज्ञानाचा प्रकल्प द्यायचाय. शिक्षकांनी सांगितले की, उद्या सर्वांना प्रकल्प पूर्ण करून द्यावाच लागेल.’’ विभोरने सांगितले.
‘‘अरे बापरे… पुन्हा प्रकल्प…? शिक्षक मुलांना अभ्यासाला लावतात की त्यांच्या पालकांना, हेच समजत नाही. कधी हा प्रकल्प तर कधी तो…’’ शिवानी वैतागली होती.
‘‘शिवानी, तुझा फोन आलाय,’’ सासूने आवाज दिला.
‘‘आले आई,’’ शिवानी म्हणाली.
‘‘बाळा, तू कपडे बदल, मी लगेच येते,’’ शिवानीने विभोरचा गाल थापटत सांगितले.
‘‘हॅलो शिवानी, मी ज्योती. पुढच्या आठवडयात आपल्या महाविद्यालयातील सर्व मित्र-मैत्रिणी एकत्र भेटणार आहेत. तू येशील ना…? खूप मजा येईल. आपण सर्व मिळून जुन्या आठवणींना उजाळा देऊ. किती मजा केली होती आपण… तू यायला नकार देऊ नकोस,’’ ज्योतीने सांगितले.
‘‘एकत्र भेटायचे… माझ्यासाठी शक्य नाही ज्योती… घरात खूप काम आहे. वेळ असतोच कुठे?’’ शिवानी म्हणाली.
शिवानी, तू खरंच बदलली आहेस… तुझ्याकडे कधीच वेळ नसतो. कुठे गेली आमची ती रॉकस्टार? आम्ही ठरवले होते की, बऱ्याच दिवसांनी तुझ्याकडून गिटारवर तेच गाणे पुन्हा ऐकायचे…
श्रेया अमेरिकेहून येणार आहे आणि तू इथेच राहूनही तुझ्याकडे वेळ नाही… चल, यायचा प्रयत्न कर,’’ असे म्हणत ज्योतीने फोन ठेवला.
‘‘सर्वांनी एकत्र भेटायचे?’’ ती स्वत:शीच पुटपुटली आणि पुन्हा कामाला लागली. रात्रीचे जेवण आणि सर्व कामं आटपून थकून स्वत:च्या खोलीत आली. कपडे बदलण्यासाठी तिने कपाट उघडले. अचानक तिची नजर महाविद्यालयातील त्या जुन्या अल्बमकडे गेली.
‘‘आई, झोप येतेय, चल ना…’’ तिची ओढणी पकडत विभोर म्हणाला. शिवानीने अल्बम बाजूला ठेवला आणि विभोरला झोपवू लागली. तो झोपल्यावर ती अल्बम पाहू लागली. जुन्या आठवणी जाग्या झाल्या. संपूर्ण महाविद्यालयात ती रॉकस्टार म्हणून ओळखली जायची. कितीतरी मुलांना ती आवडायची, पण तिने कधीच कोणाला भाव दिला नाही.
संगीताची आवड तिला लहानपणापासूनच होती. त्यातच वडिलांनी तिला गिटार आणून दिली आणि ती रॉकस्टार झाली. महाविद्यालयात कार्यक्रम असो किंवा आंतर महाविद्यालयीन स्पर्धा असो, ती नेहमीच प्रथम क्रमांक पटकवायची… ती शिमला सहलीचे फोटो बघू लागली. शेकोटी पेटवली होती आणि ती गिटारवर गात होती…
‘‘उद्या असू ना असू आपण,
क्षण आठवतील हे क्षणोक्षण,
क्षण हे आहेत प्रेमाचे क्षण,
चल ये माझ्यासोबत चल,
चल… कसला विचार… छोटेसे आहे जीवन.’’
त्यावेळी ती फक्त गात नव्हती तर ते क्षण मनापासून जगत होती.
‘‘काय झाले? आज झोपायचे नाही का? घडयाळाकडे बघ. रात्रीचे ११ वाजलेत.’’ पुनीत म्हणाला आणि जणू ती त्या जुन्या क्षणांमधून अचानक बाहेर आली.
‘‘हो,’’ शिवानीने सांगितले आणि कपडे बदलायला गेली.
दुसऱ्या दिवशी उठून सर्वांचा नाश्ता बनवला. विभोरला अंघोळ घालून शाळेत पाठवले. कामवाली यायची वेळ झाली होती. तिने उष्टी भांडी धुवायला ठेवली. सासऱ्यांसाठी चहा बनवायला ठेवला आणि मशीनमध्ये कपडे धुवायला टाकले. घडयाळात बघितले तर १० वाजले होते. पुनीत ११ वाजता कामाला जाईल. त्याचा डबा बनवणे बाकी होते. सकाळच्या वेळेस शिवानी एखाद्या रोबोसारखीच असते… ११ वाजले. बहुतेक आजही कामवाली येणार नाही, असा विचार करत शिवानीने डबा तयार केला. काही कामानिमित्त ती तिच्या खोलीत गेली. काल रात्री तिने तो अल्बम टेबलावरच ठेवला होता. तिने तो उघडला. त्यानंतर स्वत:ला आरशात बघितले.
‘‘कुठे गेली ती शिवानी?’’ स्वत:ला आरशात बघत शिवानी विचार करू लागली. पदवी घेतल्यानंतर वडिलांची तब्येत बिघडली होती. त्यामुळे त्यांनी शिवानीचे लग्न करायचे ठरवले. त्यातच पुनीतचे स्थळ आले आणि त्यांनी होकार दिला. या घरात आल्यानंतर एक अल्लड मुलगी कधी इतकी जबाबदार झाली, हे शिवानीला समजलेच नाही.
तिच्याकडे कोणत्याच गोष्टीची कमतरता नाही. मात्र आज तिच्या चेहऱ्यावर हास्य तेव्हाच येते जेव्हा घरातील सर्व आनंदी असतात. तिने शेवटी कधी गिटार हातात घेतली होती, हे तिला आता आठवतही नाही. या नव्या आयुष्यात ती इतकी गुंतून गेली होती की, तिने गुणगुणनेही सोडून दिले होते.
‘‘शिवानी,’’ पुनीतने आवाज दिला. ती धावतच खाली गेली.
‘‘शिवानी, कामावर जायची वेळ झालीय… माझा डबा कुठे आहे?’’ पुनीतने विचारले.
ती स्वयंपाकघरात गेली आणि डबा आणून पुनीतच्या हातात दिला.
‘‘वहिनी, आज मी सिनेमा बघायला जाणार आहे. कदाचित यायला उशीर होईल. तू सर्व बघून घेशील ना?’’ पावनीने शिवानीच्या खांद्यावर प्रेमाने हात ठेवत विचारले.
‘‘हो, पण खूप उशीर करू नकोस,’’ शिवानी म्हणाली.
‘‘माझे तुझ्यावर खूप प्रेम आहे, लाडक्या वहिनी,’’ असे म्हणत तिने शिवानीचे गाल प्रेमाने ओढले. शिवानीने स्मितहास्य केले
आणि ती पुन्हा कामाला लागली… पण आज तिचे लक्ष कामात लागत नव्हते.
‘‘शिवानी, शिवानी, बाळा बघ… दूध उतू जातेय,’’ सासूबाईंनी सांगितले.
‘‘हो, आई,’’ शिवानी म्हणाली.
विभोर शाळेतून आला. तो नाराज होता. शिवानीने विचारताच रडू लागला.
‘‘आई, तू वाईट आहेस. काल मी तुला विज्ञानाचा प्रकल्प बनवून द्यायला सांगितले होते. तू बनवून दिला नाहीस. शिक्षक ओरडले.’’ शिवानीला आठवले की, विभोरने तिला सांगितले होते, पण तीच विसरून गेली. विभोर खूपच उदास झाला होता.
रात्रीचे ८ वाजले होते. पुनीत यायची वेळ झाली होती. शिवानीने जेवण वाढायला घेतले. तितक्यात पुनीत आला.
‘‘चला, हात धुवून घ्या, जेवण तयार आहे,’’ शिवानीने पुनीतला सांगितले.
तितक्यात पावनीही आली.
‘‘इतका उशीर का झाला पावनी?’’ सासूबाईंनी विचारले.
‘‘ते… म्हणजे काम होते माझे. वहिनीला सांगून गेले होते.’’ पावनीने सांगितले.
‘‘शिवानी, तू सांगितले नाहीस,’’ सासूबाईंनी विचारले.
‘‘मी विसरले,’’ शिवानी म्हणाली.
‘‘शिवानी, तू जरा जास्तच विसरभोळी झाली आहेस. आज तू मला रिकामा डबा दिला होतास.’’ पुनीतने सांगितले.
‘‘बाबा, माझा प्रकल्प बनवून द्यायलाही आई विसरली… शिक्षक ओरडले मला.’’ विभोरने तोंड वेडेवाकडे करत सांगितले.
शिवानीच्या डोळयात अश्रू जमा झाले. ती रडू लागली. तिचे रडणे सर्वांसाठीच अनपेक्षित होते.
‘‘अरे पुनीत, चुकून झाले असेल… आणि विभोर, तू खेळात मग्न झाला असशील. पुम्हा एकदा आईला आठवण करून द्यायला काय झाले होते तुला?’’ शिवानीच्या सासूबाई म्हणाल्या.
‘‘नाही आई, कोणाचीच काही चूक नाही. चूक माझी आहे. कदाचित मीच एक चांगली सून नाही, चांगली आई नाही, मी प्रयत्न करतेय, पण मला जमत नाही… मला माफ करा…
माझ्याकडून तुम्हाला असलेल्या अपेक्षा मी पूर्ण करू शकले नाही,’’ हुंदके देत शिवानी म्हणाली.
‘‘नाही बाळा, तू आमच्या सर्वांचा श्वास आहेस,’’ सासूबाईंनी सांगितले, पण काही केल्या शिवानीचे रडणे थांबत नव्हते.
‘‘पुनीत, शिवानीला तुमच्या खोलीत घेऊन जा,’’ शिवानीच्या सासऱ्यांनी सांगितले.
शिवानीला असे रडताना पाहून सर्वच गोंधळून गेले. कोणालाच शिवानीबद्दल काहीच तक्रार नव्हती. अचानक शिवानीला काय झालेय, हाच प्रश्न सर्वांना सतावत होता.
३ दिवसांनंतर शिवानीचा वाढदिवस होता. सर्वजण एकत्र जमा झाले आणि विचार करू लागले की, शिवानीला नेमके काय झाले असावे? त्यानंतर सर्वांनी ठरवले की, तिचा हा वाढदिवस तिच्या कायम लक्षात राहील, असा साजरा करायचा.
‘‘पावनी काय करतेस तू?’’ शिवानीने विचारले.
‘‘वहिनी, तू फक्त डोळे उघडू नकोस,’’ पावनीने तिच्या हातांनी शिवानीचे डोळे बंद केले होते.
डोळे उघडताच शिवानीने पाहिले की, तिच्या आवडीच्या पिवळया गुलाबांनी घर सजले होते. समोरच टेबलावर एक मोठा केक ठेवला होता. सर्व शिवानीकडे बघत होते.
‘‘शिवानी बाळा, हे तुझ्यासाठी,’’ तिच्या सासऱ्यांनी पलंगाकडे बघत सांगितले.
तिथे एक मोठा खोका होता.
‘‘आई, बघ तर खरं, काय आहे त्या खोक्यात…’’ विभोर आनंदाने म्हणाला.
शिवानीने तो खोका उघडला आणि तिच्या डोळयातून अश्रू ओघळू लागले.
ती तिच्यासाठी नवीन गिटार होती.
‘‘शिवानी, जेव्हापासून तू या घरत आलीस, सर्व घराची जबाबदारी स्वत:च्या खांद्यावर घेतलीस… पण आम्ही सर्वजण कदाचित आमची जबाबदारी विसरलो. तू आमच्या सर्वांची काळजी घेतलीस… पण त्या जुन्या शिवानीला विसरलीस. घर-संसार, जबाबदाऱ्या कधीच संपत नाहीत बाळा… पण आमच्या सर्वांची अशी इच्छा आहे की, तू काही वेळ स्वत:साठीही राखून ठेवावा.
‘‘आजपासून आम्हाला आमची जुनी शिवानी परत हवीय. जिच्या गाण्यांनी या घराला नवी ऊर्जा मिळायची. तुझ्या काही जबाबदाऱ्या कमी व्हाव्यात, यासाठी आम्ही प्रयत्न करू.’’ शिवानीच्या सासूबाईंनी तिच्या डोक्यावरून प्रेमाने हात फिरवत सांगितले.
‘‘सूनबाई, आजपासून विभोरला बस स्थानकावर सोडून यायची जबाबदारी माझी. येताना मी किराणा सामान घेऊन येईन. याच निमित्ताने माझे थोडे चालणेही होईल.’’ शिवानीच्या सासऱ्यांनी सांगितले.
‘‘वहिनी, आजपासून मी दररोज १ तास विभोरला शिकवित जाईन,’’ पावनी म्हणाली.
‘‘आणि हो, सूनबाई… स्वयंपाकघरातील छोटी-मोठी कामं मी करेन. तू मला नुसते बसवून ठेवलेस तर मी उगाचच आजारी पडेन,’’ शिवानीच्या सासूबाईंनी स्मितहास्य करत सांगितले.
‘‘आजपासून घरातल्या सर्व हिशोबाची जबाबदारी आणि बिल भरण्याचे काम माझे असेल. चल, आता रडणे बंद कर. २ दिवसांनंतर महाविद्यालयीन मित्र-मैत्रिणींना भेटायला जायचे आहे ना…? तू सांगितले नाहीस तर आम्हाला कळणार नाही का…? आणि हो, तिथे आमच्या रॉकस्टार शिवानीला गिटारवर जबरदस्त सादरीकरण द्यायचे आहे ना…? तर मग सर्वांनी आपापल्या जागेवर बसा… आता आपल्यासमोर येत आहे आपली रॉकस्टार शिवानी,’’ पुनीत हळूच तिला डोळा मारत म्हणाला.
शिवानीच्या डोळयातून घळाघळा अश्रू ओघळू लागले. आता शिवानी गिटार वाजवत होती आणि घरातील सर्वजण एका सुरात गात होते.
‘‘एकमेकांवर खूप प्रेम करतो आम्ही…’’
