* ललिता गोयल
होळी हा सण उत्साहाचा, आणि जल्लोषाचा सण आहे. या दिवशी रंग उडवून आणि मिठाई खाऊन आनंद वाटला जातो. मात्र काही वेळा थोड्याशा निष्काळजीपणामुळे या सुंदर उत्सवातील रंग उधळतात आणि आनंदाचा आणि उत्साहाचा हा सण आरोग्याशी गडबड करणारा ठरतो.
निरोगी पदार्थ बनवा
एकीकडे लोक होळीत रंगांचा उधळण करत असताना दुसरीकडे मिठाईशिवाय होळी अपूर्ण वाटते. त्याचबरोबर बाजारातील भेसळयुक्त मिठाई आणि चुकीच्या खाद्यपदार्थांमुळे आरोग्याकडे दुर्लक्ष होत आहे. एशियन इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेसच्या आहारतज्ञ शिल्पा ठाकूर यांच्या म्हणण्यानुसार, “तुम्हाला होळीचा खऱ्या अर्थाने आनंद घ्यायचा असेल, तर चव आणि आरोग्य दोन्ही लक्षात घेऊन घरीच होळीचे पदार्थ बनवा. होळीच्या दिवशी घरगुती थंडाई, शरबत, गुज्या, कांजी वडा, पापड खा आणि या सणाचा आनंद घ्या. जर तुम्हाला तुमच्या वाढत्या वजनामुळे काळजी वाटत असेल पण त्याचवेळी होळीचा आनंद घ्यायचा असेल तर सर्व काही खा, पण मर्यादित प्रमाणात.
“खरेतर, थंडी सोडून उन्हाळा येत असताना बदलणारा ऋतू आहे. अशा परिस्थितीत थंड अन्न खावेसे वाटते. यावेळी होळी खेळताना आणि होळीच्या वेळी शरीर निरोगी ठेवण्यासाठी खारट आणि गोड पदार्थ खाण्याऐवजी अधिकाधिक फळांचा वापर करा. फ्रूट चाट बनवा आणि स्वतः खा आणि पाहुण्यांनाही खायला द्या.
पोटाची काळजी घ्या
भेसळयुक्त मिठाईचे सेवन केल्याने तुम्हाला रुग्णालयात येऊ शकते. म्हणूनच बाजारातील भेसळयुक्त मिठाई खाणे टाळण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे, कारण भेसळयुक्त दूध, चीज आणि तूप वापरून बनवलेल्या मिठाई खाल्ल्याने यकृत खराब होऊ शकते आणि आतड्यांसंबंधी जळजळ, अन्न विषबाधा, उलट्या, अतिसार, डोकेदुखी, पोटदुखी आणि त्वचा रोग होऊ शकतात. आरोग्याशी संबंधित समस्या उद्भवू शकतात. रॉकलँड हॉस्पिटलचे गॅस्ट्रोलॉजिस्ट डॉ एम पी शर्मा म्हणतात, “होळीमध्ये लोक अनेकदा रंगगुलाल लावून हाताने अन्न खातात. घाणेरड्या हातांनी अन्न खाल्ल्याने संसर्ग होतो. संसर्गामुळे जुलाब, उलट्या, जुलाब इत्यादी होऊ लागतात.
“होळीच्या दिवशी वेगवेगळ्या तेलात तळलेले पकोडे वगैरे खाल्ल्याने पोटात गॅस होतो किंवा पोट फुगते. म्हणूनच जेव्हा जेव्हा तुम्ही होळीच्या दिवशी घरातून बाहेर पडता तेव्हा जेवण झाल्यावर बाहेर पडा किंवा हाताला रंग लावण्यापूर्वी अन्न खा. गांजा आणि अल्कोहोलचे सेवन अजिबात करू नका कारण गांजाच्या प्रतिक्रिया अनेक प्रकारे होतात. त्यामुळे अंमली पदार्थांपासून दूर राहा. आनंदाने होळी साजरी करा. पोटाला जंक समजू नका आणि अन्न योग्य ठेवा.
रंगांमध्ये ब्रेक नसावा
आता रंगांचे स्वरूप बदलले आहे. जिथे पूर्वी होळी अबीर, गुलाल, तेसू, केशर इत्यादी रंगांनी खेळली जायची, आज ती रंगात सापडलेल्या मजबूत रंगांनी खेळली जाते. हे रंग शरीराला हानी पोहोचवतात.
होळी खेळण्यापूर्वी संपूर्ण शरीरावर व्हॅसलीन किंवा कोल्ड क्रीम लावा. यामुळे तुमच्या त्वचेवर रंगांचा थेट परिणाम होणार नाही. केसांवर रंगांचे दुष्परिणाम टाळण्यासाठी रात्रीच केसांना थोडे तेल लावा. आपल्या नखांना रंगांपासूनदेखील संरक्षित करण्याचे सुनिश्चित करा. नखांवर रंग येण्यापासून रोखण्यासाठी, आधी काही नेलपॉलिश लावा. यामुळे रंग नखांवर येणार नाही तर नेलपॉलिशवरच येईल. नखांच्या आजूबाजूच्या त्वचेवर किंवा आतून रंग आला असेल तर साबणाने घासण्याऐवजी २-३ वेळा लिंबू चोळा. होळी खेळल्यानंतर सगळ्यात मोठी अडचण असते ती हट्टी रंग साफ करण्याची. हट्टी रंग काढण्यासाठी साबणाऐवजी कच्चे दूध वापरून त्वचेला हळूवारपणे मसाज करण्याचा प्रयत्न करा किंवा रंग काढण्यासाठी मॉइश्चरायझिंग क्रीम वापरा. जर त्वचेत जळजळ होत असेल तर जळजळ दूर करण्यासाठी तुम्ही काकडीचा रस वापरू शकता. बेसनाच्या पीठात कच्च्या दुधाची पेस्ट लावणे हा तुमच्या चेहऱ्यावरील रंग काढून टाकण्याचा सर्वात सोपा उपाय आहे. डोळ्यात रंग आल्याने डोळ्यांवर जळजळ होत असेल तर काकडी कापून काही वेळ पापण्यांवर ठेवा. यामुळे डोळ्यांना थंडावा मिळेल आणि जळजळ होण्यापासूनही खूप आराम मिळेल.
गर्भवती महिला लक्षात ठेवा
रासायनिक रंग आणि भेसळयुक्त मिठाई कुणासाठीही धोकादायक ठरू शकते, परंतु गर्भवती महिलांनी विशेष काळजी घेण्याचा सल्ला दिला जातो. रासायनिक रंग आणि भेसळयुक्त मिठाई गर्भवती महिला आणि तिच्या पोटात वाढणारे बाळ या दोघांसाठीही घातक ठरू शकते.
एशियन इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेसच्या स्त्रीरोगतज्ज्ञ डॉ. पूजा ठाकुरल यांच्या मते, “गर्भधारणेदरम्यान महिलांची प्रतिकारशक्ती कमी होते. अशा परिस्थितीत होळीच्या वेळी गर्भधारणेदरम्यान रसायनावर आधारित रंगांचा वापर आरोग्यासाठी घातक ठरू शकतो. हे गर्भवती महिलेच्या प्रजनन व्यवस्थेला हानी पोहोचवू शकतात आणि तिला वेळेपूर्वी प्रसूती आणि मुलाच्या विकासाशी संबंधित समस्या असू शकतात. गरोदर महिलेला होळीच्या दिवशी रंग खेळायचे असतील तर तिने ओल्या रंगांऐवजी कोरड्या हर्बल रंगांचा वापर करावा. होळीच्यावेळी मिठाईच्या सेवनाचा प्रश्न असेल तर गर्भवती महिला घरातील मिठाई, नमकीन इत्यादी खाऊ शकतात, तसेच नारळपाणी इत्यादी.
हृदयरोग्यांनी घ्यावयाची काळजी
इंडियन मेडिकल असोसिएशनचे अध्यक्ष आणि प्रख्यात कार्डिओलॉजिस्ट डॉ. केके अग्रवाल म्हणतात, “हृदयाच्या रुग्णांनी साखर, तांदूळ आणि मैदा यापासून नेहमी दूर राहावे. मिठाईचे सेवन मर्यादित प्रमाणात करा कारण त्यात जास्त साखर आणि ट्रान्स फॅट असते. तसेच, त्यांनी तळलेले पदार्थ आणि मिठाचा जास्त वापर टाळावा. हृदयरोग्यांनी होळी खेळताना जास्त धावपळ करू नये आणि औषधांपासून दूर राहावे. नशेमुळे हृदयाचे ठोके वाढणे, रक्तदाब वाढणे आणि हृदयविकाराचा झटका येणे यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात, जे हृदयरोग्यांसाठीही घातक ठरू शकतात.
“याशिवाय, अधिक चमकदार रंग किंवा गुलालमध्ये अधिक रसायने असतात याकडे विशेष लक्ष देणे आवश्यक आहे. त्यामुळे असे रंग टाळावेत. आता, रंग आणि गुलाल उजळ करण्यासाठी, बारीक केल्यानंतर त्यामध्ये कमी दर्जाचे अॅरोरूट किंवा अभ्रक मिसळले जाते. बाजारात विकले जाणारे निकृष्ट दर्जाचे रंग बहुतेक ऑक्सिडाइज्ड धातू असतात. हिरवा रंग कॉपर सल्फेटपासून तयार केला जातो, काळा रंग लीड ऑक्साईडपासून तयार केला जातो. हे रंग अतिशय धोकादायक आहेत. हिरव्या रंगापासून डोळ्यांचे संरक्षण करणे खूप महत्वाचे आहे. हर्बल रंगांसह होळीचा आनंद घेणे चांगले. घेऊ शकतात.
