* सोमा घोष
भारत हा असा देश आहे, जिथे दरवर्षी जगाच्या तुलनेत अकाली जन्मलेल्या शिशुंची मृत्यूसंख्या जास्त आहे. याची कारणे अनेक आहेत, गर्भधारणेनंतर मातेला योग्य पोषण न मिळणे, गर्भधारणेनंतरही मातेने वजनदार कामे करणे, मुदतपूर्व बाळाचा जन्म झाल्यानंतर रुग्णालयात आधुनिक तांत्रिक यंत्रणेचा अभाव, इत्यादी. याशिवाय काही अकाली बाळ फक्त एक महिना जगू शकतात.
तंत्रज्ञान सोपे आहे
निओनॅटोलॉजी चॅप्टर बद्दल, ‘इंडियन अकॅडमी ऑफ पेडियाट्रिक्सचे’ निओनॅटोलॉजीस्ट डॉ. नवीन बजाज ‘आंतरराष्ट्रीय कांगारू केअर अवेअरनेस डे’ निमित्त सांगतात की कांगारू केअर हे अकाली जन्मलेल्या आणि नवजात बालकांची काळजी घेण्याचे तंत्र आहे.
मुख्यत: ज्या मुलांचा जन्म वेळेच्या आधी झाल्यामुळे त्यांचे वजन कमी असते, त्या बाळांसाठी कांगारू केअरचा उपयोग केला जातो. या तंत्रामध्ये मुलाला पालकांच्या उघडया छातीवर चिकटवून ठेवले जाते, ज्यामुळे बाळाच्या त्वचेचा थेट पालकांच्या त्वचेशी संपर्क होतो, जे अतिशय प्रभावी तसेच वापरण्यासही सोपे होत असते आणि बाळाचे आरोग्य चांगले राहते. हे तंत्र वेळेआधी किंवा मुदतीनंतर जन्मलेल्या सर्व बाळांची चांगली काळजी घेण्यासाठी फायदेशीर आहे.
डॉ. नवीन म्हणतात की कांगारू केअर तंत्राने बाळाची काळजी घेण्यासाठी सर्वोत्तम व्यक्ती म्हणजे त्याची आई असते, परंतु काहीवेळा काही कारणांमुळे आई मुलाला कांगारू काळजी देऊ शकत नाही. अशा परिस्थितीत वडील किंवा कुटुंबातील जवळचा कोणताही सदस्य, जो मुलाची जबाबदारी सांभाळू शकतो, जसे की भावंड, आजी-आजोबा, नाना-नानी, काकू-मावशी, आत्या काका इत्यादींपैकी कोणीही बाळाला कांगारू केअर देऊन आईच्या जबाबदारीचा एक भाग वाटून घेऊ शकतात.
कांगारू केअर कधी सुरू करावे
डॉक्टरांचा असा विश्वास आहे की कांगारू केअर किंवा त्वचेपासून त्वचेशी संपर्क साधण्याचे तंत्र बाळाच्या जन्मापासूनच सुरू केले पाहिजे आणि प्रसूतीनंतरच्या संपूर्ण कालावधीत चालू ठेवता येते. या तंत्राच्या वापराचा कालावधी सुरुवातीला कमी ठेवला पाहिजे.
सुरुवातीला ३० ते ६० मिनिटे, त्यानंतर हळूहळू आईला याची सवय होते, हे तंत्र वापरण्याचा आत्मविश्वास जेव्हा आईला होतो, तेव्हा हे तंत्र जास्तीत जास्त काळ वापरता येते, विशेषत: कमी वजनाच्या बाळांसाठी कांगारू केअरचा कालावधी जेवढा जास्त असेल, तेवढा चांगला असतो. मुलाला कांगारू केअर देताना आई स्वत: ही विश्रांती घेऊ शकते .
