* रिता गुप्ता
रक्षिता ही एकत्र कुटुंबातील धाकटी सून. कुटुंबाचा रेडिमेड कपडयांचा मोठा व्यवसाय आहे, सुशिक्षित असल्यामुळे लग्नानंतर तिने व्यवसायातही मदत करायला सुरुवात केली. जिथे तिच्या दोन भावजया घरीच असायच्या तिथे ती रोज तयार होऊन दुकानात जायची आणि व्यवसायाला हातभार लावायची, पण तिचे आर्थिक स्वातंत्र्य तिच्या भावजयांइतकेच होते. ती एका कर्मचाऱ्यासारखे काम करायची आणि तरीही तिला मोबदला दिला जात नव्हता.
रक्षिताला या व्यवस्थेत कोणताही दोष दिसत नाही आणि ती केवळ घराबाहेर पडण्याच्या हक्काच्या आनंदातच समाधानी आहे. घरातल्या महिलांना उत्पन्न, बचत, बँक खाती जाणून घेण्याची गरज आहे, असा साधा विचारही तिचे सासरे, भावजया किंवा तिचा नवरा करू शकत नाहीत. काही महिला स्वत:च असे मानतात की, घरातल्या आर्थिक बाबींमध्ये लक्ष देणे हे त्यांचे काम नाही.
शर्मा यांना कोविड झाला आणि वयाच्या ७५ व्या वर्षी त्यांचे निधन झाले. सर्व काही इतके अचानक घडले की त्यांची पत्नी जीवनात अचानक आलेल्या या धक्कादायक बदलामुळे गोंधळून गेली. आर्थिकदृष्टया शर्मा दाम्पत्य संपन्न होते. त्यांच्या निधनानंतरही भरपूर बँक बॅलन्स, पेन्शन आणि विमा अशी भक्कम आर्थिक तरतूद होती, पण खंत या गोष्टीची होती की त्यांच्या पत्नीला यातले काहीच माहीत नव्हते.
मुलांवर अवलंबित्व
मुलगा मोठा झाल्यानंतर आणि स्वत: निवृत्त झाल्यानंतर शर्मा यांनी पत्नी उर्मलाला आर्थिक स्थिती, बँक आणि ऑनलाइन व्यवहार समजावून सांगण्याचा खूप प्रयत्न केला, पण उर्मलाला वाटले की, पती सर्व काही पाहात असताना उगाचच आपण लक्ष का घालायचे?
आता शर्मा या जगात नसल्यामुळे त्या उर्मला अचानक पूर्णपणे त्यांच्या मुलावर अवलंबून आहेत. त्या एकटया राहण्याइतक्या सक्षम नाहीत. आता पै-पैसाठी मुलावर अवलंबून राहणे त्यांना त्रासदायक ठरत आहे, पण पर्याय नाही.
उर्मला यांच्या बरोबर विरुद्ध, कांचन बाजपेयी आहेत. उशिरा का होईना, पण त्या सर्व शिकल्या आणि स्वत:चा आत्मसन्मान जपत त्या एक स्वावलंबी जीवन जगत आहेत. कधी गरज भासलीच तर त्यावेळी त्या मुलांची किंवा इतर कोणाची तरी मदत घेतात. उर्मलाप्रमाणेच त्याही गृहिणी होत्या आणि त्यांना आर्थिक ज्ञान शून्य होते.
