* गरिमा पंकज
भारतीय समाजात शिक्षण आणि करिअरकडे मुलींचा विचार बदलत असला तरी, त्यामुळे उच्चशिक्षित मुलींची संख्या पूर्वीच्या तुलनेत वाढली आहे. पण लग्नाचा विचार केला तर नोकरी करणाऱ्या मुलींना कमी पसंती दिली जाते. उच्च पदवी घेतलेल्या सुशिक्षित मुलींना मान्य आहे पण लग्नानंतर गृहिणी म्हणून राहिल्यास ते अधिक चांगले मानले जाते.
नुकत्याच प्रसिद्ध झालेल्या एका अभ्यासातून असे समोर आले आहे की, आजही भारतीय विवाह बाजारात घरगुती मुलींना अधिक पसंती दिली जाते. मॅट्रिमोनिअल साइट्सवर नोकरदार महिलांना कमी पसंती दिली जाते. याचा अर्थ असा की नोकरी करणाऱ्या महिलांना वैवाहिक वेबसाइटवर सामने मिळण्याची शक्यता कमी असते. ऑक्सफर्ड विद्यापीठाच्या ब्लावॅटनिक स्कूल ऑफ गव्हर्नमेंटमधून डॉक्टरेट करत असलेल्या दिवा धर यांच्या संशोधनानुसार, भारतीय लोकांमध्ये लग्नासाठी नोकरी करणाऱ्या मुलींना फारच कमी मागणी आहे.
या निष्कर्षापर्यंत पोहोचण्यासाठी दिवाने मॅट्रिमोनिअल वेबसाइटवर 20 बनावट प्रोफाइल तयार केले. वय, राहणीमान, संस्कृती, आहार, खाणे इत्यादी गोष्टी प्रत्येकाच्या व्यक्तिचित्रांमध्ये अगदी सारख्याच लिहिल्या होत्या. फरक फक्त नोकरीचा होता. ती काम करते की नाही, करायची इच्छा आहे आणि ती किती कमावते, हे घटक वेगळे ठेवले गेले. दिवाने वेगवेगळ्या कलाकारांच्या गटांसाठी ही प्रोफाइल तयार केली.
या अभ्यासात असे आढळून आले की, नोकरी न करणाऱ्या मुलींना नोकरी करणाऱ्या मुलींपेक्षा 15-22 टक्के जास्त पसंती दिली जाते. साधारणपणे प्रत्येक शंभर पुरुषांनी कधीही काम न केलेल्या स्त्रीला प्रतिसाद दिला. तर नोकरदार महिलांच्या प्रोफाइलवर केवळ 78-85 टक्के प्रतिसाद देण्यात आला. ज्या प्रोफाइलमध्ये ती काम करत नाही असे लिहिले होते, त्यांना पुरुषांकडून जास्तीत जास्त प्रतिसाद मिळाला. ज्या प्रोफाइलवर असे लिहिले होते की ते सध्या काम करत आहेत पण लग्नानंतर त्यांना नोकरी करण्याची इच्छा नाही आणि ती नोकरी सोडणार आहे, अशा प्रोफाइल पुरुषांच्या प्रतिसादाच्या बाबतीत दुसऱ्या स्थानावर आहेत. ज्या प्रोफाइलवर मुलींनी लग्नानंतरही काम करण्याविषयी बोलले होते ते कमीत कमी आवडले. विशेष म्हणजे, ज्या मुलींना लग्नानंतर नोकरी चालू ठेवायची होती, त्यामध्ये मध्यम पगार मिळवणाऱ्या मुलींपेक्षा जास्त पगार मिळवणाऱ्या मुलींना जास्त प्राधान्य दिले गेले. त्याचप्रमाणे, अभ्यासात, पुरुषांना स्वतःपेक्षा जास्त कमाई करणाऱ्या मुलींच्या प्रोफाइलला प्रतिसाद देण्याची शक्यता 10 टक्के कमी असल्याचे आढळून आले.
