society Archives - Page 9 of 26

झंप्पीचे ७ फायदे

* गरिमा

सुंदरशा झंप्पीत नाती बदलण्याची क्षमता असते. ही गोष्ट वेगळी आहे की या मागे एखादे कटकारस्थान अथवा राजकारण नसावे. बऱ्याच काळापूर्वी राहुल गांधी आणि प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी यांची झंप्पी खूप चर्चेत होती. संसदेच्या मान्सून सत्रात अविश्वास प्रस्तावादरम्यान राहुल गांधी यांनी पीएम नरेंद्र मोदी यांना जादूची झंप्पी दिली. राहुलने भाषणानंतर अचानक मोदींच्या आसनाजवळ जात त्याची गळाभेट घेतली. हे वेगळे की या घटनेचे नंतर राजकारण होऊ लागले.

दोन्ही नेत्याच्या या झंप्पीने २०१३ मधील एका पार्टीत शाहरुख आणि सलमान यांच्या झंप्पीची आठवण करून दिली. या झंप्पीने चित्रपट अभिनेता शाहरुख खान आणि सर्वांना आवडणारा सलमान खान यांच्यातील ५ वर्षापूर्वीचा कडवटपणा नाहीसा केला होता.

तुम्ही जेव्हा एखाद्याची गळाभेट घेता, तेव्हा समोरच्याला आपुलकी आणि कोणत्याही परिस्थितीत साथ देण्याचा संदेश देत असता. तुम्ही दोघे या एकमेकांच्या जवळ आले आहात असे तुम्हाला जाणवते. यामुळे नाते तर दृढ होतेच शिवाय इतर अनेक प्रकारचे फायदेही असतात.

फक्त मिठी मारणे किंवा गळाभेट घेणे हे पुरेसे नाही. अमेरिकेत अनोळखी लोकांना भेटल्यावरही हसून ‘तुम्ही कसे आहात’ असे विचारण्यात येते. अशा लहानसहान गोष्टींमधून चागली भावना निर्माण होते आणि दोघांच्या चेहऱ्यावर हास्य पसरते. आजच्या जगात प्रत्येक माणूस व्यस्त आणि त्रासलेला आहे. पण अशा लहानसहान प्रयत्नांनी थोडसा दिलासा मिळतो.

या, जाणून घेऊ की शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यसाठी गळाभेट घेणे किती आवश्यक आहे :

ताण कमी होतो : जेव्हा एखादा मित्र वा परिवारातील सदस्य एखाद्या दु:खातून जात असेल तर त्याला मिठी मारा. अशाप्रकारे एखाद्याचा स्पर्श करत धीर देण्याने त्या व्यक्तीवर असलेला ताण कमी होतो.

आजारांपासून सुरक्षित राहणे : ४० वयाने मोठे असलेल्या माणसांवर केलेल्या एका अभ्यासामध्ये संशोधकांना असे आढळले की अशा व्यक्ती ज्यांना उत्तम सपोर्ट सिस्टीम होती ते कमी आजारी पडले. एवढेच नाही अशा व्यक्ती आजारी पडल्या तरीही त्यांना कमी त्रास झाला.

हृदयाचा निरोगीपणा : गळाभेट घेणे तुमच्या हृदयाच्या आरोग्यासाठीसुद्धा चांगले असते. एका अभ्यासात संशोधकांनी २०० माणसांच्या एका समूहाला दोन भागात विभाजित केले. पहिल्या समूहात रोमँटीक जोडीदार होते, ज्यांनी आधी १० मिनिटे एकमेकांचे हात धरले आणि नंतर २० सेकंद बसून राहिले. असे आढळले की पहिल्या समूहातील लोकांच्या रक्तदाबाची पातळी आणि हार्ट रेट दुसऱ्या समूहापेक्षा जास्त कमी आढळले. एक उत्तम नाते तुमच्या निरोगी आरोग्यासाठीसुद्धा आवश्यक आहे.

भीती कमी होणे : वैज्ञानिकांना असे आढळले की एखाद्या आपल्या माणसाचा प्रेमाच्या स्पर्शची जाणीव कमी मानसिक बळ असणाऱ्या व्यक्तींच्या मनात चिंता आणि भीतीची भावना कमी करते. वयस्कर माणसंच नाही, एखाद्या मूल मानवा टेडीबेअरसारख्या वस्तूचीसुद्धा गळाभेट खूपच प्रभावशाली असते.

संवादाचे माध्यम : बहुतांश संवाद अथवा संभाषण करून किंवा चेहऱ्यावरील हावभावाने व्यक्त होतात. पण गळाभेट घेणे संवाद साधण्याचा असा एक मार्ग आहे जो प्रत्येक व्यक्तीला कळतो. या कृतीमुळे आपण समोरच्या व्यक्तीला अशी जाणीव करून देतो की तो एकटा नाही आहे, आपण त्याच्या पाठीशी आहोत.

आत्मसन्मान वाढवतो : लहानपणी आईवडिलांचे आपल्याला कुशीत घेणे आपल्या हेच सांगायचे की आपण त्यांच्यासाठी किती महत्वाचे आणि आवडते आहोत. अशा प्रकारे जेव्हा मित्र आणि नातेवाईक किंवा जोडीदार गळाभेट घेतो तेव्हासुद्धा आपल्या मनाला दिलासा मिळतो. आपल्याला आपण म्हत्वाचे असल्याची जाणीव होते. आपला आत्मविश्वास वाढतो.

चांगल्या प्रकारे जगण्यासाठी दिवसातून कमीतकमी ४ वेळा तरी मिठी मारणे आवश्यक असते. चांगल्या वाढीसाठी दिवसभरातून १२ वेळा मिठी मारणे गरजेचे आहे. भारतातील मोठया शहरांमध्ये आणि इतर मोठया देशांमध्ये जसे अमेरिका वगैरेमध्ये लोकांना या जाणिवेपासून वंचित राहावे लागते. ते व्यस्त आयुष्य जगत असतात. वेगळे आणि एकटे राहतात, जेव्हा की जितके आपण इतरांची गळाभेट घेणे शिकू तितकाच आपल्या जास्त आनंद आणि आरोग्य प्राप्त होईल.

छोटे घर सजवा असे

* पूनम अहमद

महिलांना घर सजावटीची बरीच आवड असते. त्यांना प्रत्येक गोष्ट अगदी चोख लागते. पण, घर सजविण्यासाठीची माहिती सर्वांकडेच पुरेशी नसते. दुसरीचे बघून तुम्ही तुमचे घर सजवता. तुमचे बघून कोणीतरी तिसरी तिचे घर सजवते. यामुळे घडते असे की, तुमच्या घर सजावटीत काहीच नाविन्य राहत नाही. म्हणूनच माहीत करून घ्या घर सजविण्याचे वेगवेगळे प्रकार, ज्यामुळे तुमचे घर इतरांपेक्षा वेगळे आणि सुंदर दिसेल :

* तुमच्या घराला वेगळे टेक्स्चर म्हणजेच पोत द्या म्हणजे ते इतरांच्या घरापेक्षा वेगळे दिसेल. यासाठी तुम्ही सर्व भिंतींवर डिझाईन काढणे गरजेचे नाही. एखाद्या भिंतीवर हलकीशी डिझाईन काढूनही तुम्ही घराला वेगळे रूप देऊ शकता. एखाद्या भिंतीवर स्वत: डिझाईन करू शकता, यामुळे तुम्हालाही फार छान वाटेल आणि घरही आकर्षक दिसेल.

* छोटया काँक्रिटनेही घर सजवता येते. त्याला सुंदरसे डिझाईन करून चिकटवा. यामुळे घराचे वातावरण खूपच नैसर्गिक असल्याचा भास होईल. घरातील खोलांच्या कोपऱ्यात बोन्साय लावा आणि दरवाजाच्या बाहेर झाडाच्या कुंडया ठेवा. यामुळे संपूर्ण घरात हिरवळ असल्यासारखे वाटेल आणि घरही सुंदर दिसेल.

* तुम्ही जेव्हा कधी समुद्र किनारी फिरायला जाल तेव्हा तेथून शंख-शिंपले नक्की घेऊन या. मेणबत्तीचे स्टँड म्हणून त्याचा वापर करा.

* घर सजावटीत प्रकाश योजना व्यवस्थित असणे गरजेचे असते. घराच्या सर्व कोपऱ्यांवर लाईट लावा. सौम्य आणि मंद प्रकाश खोलीत चांगला दिसतो. त्यामुळे डोळयांना थंडावा व आराम मिळतो.

* घर सजवताना सामान जिथल्या तिथे ठेवणे सर्वात महत्त्वाचे असते. घरातील सर्व सामान त्याच्या जागेवरच ठेवा, म्हणजेच एखादी वस्तू जेथे असायला हवी त्या जागेवरच ठेवा.

* बाथरूमच्या भिंतीवर पायऱ्यांप्रमाणे कप्पे तयार करा. यामुळे नाविन्य मिळेल, शिवाय तुम्ही यावर कपडेही ठेवू शकता. असा बाथरूम नेहमीच्या बाथरूमपेक्षा खूपच वेगळा दिसतो.

* घरातील छोटेछोटे फॅन्सी डिनर टेबल हे फ्रेम लावून सजवा. विविध प्रकारच्या आरशांचा वापर सजावटीसाठी करता येईल.

* घराला मॉडर्न लुक द्यायचे असेल तर भिंती, पडदे आणि अंतर्गत सजावटीच्या अन्य वस्तूंसह घराच्या दरवाजावरही लक्ष द्यायला हवे. आजकाल डिझायनर दरवाजे मिळतात. त्यांच्यासोबतच दरवाजाचे हँडल्सही मिळतात. खडबडीत किनारे किंवा हाताला टोचतील असे हँडल निवडू नका. ते हाताने सहज पकडता येईल असे हवे. त्याच्यावर हात निसटेल अशा प्रकारची गुळगुळीत प्लेटिंग केलेली नसावी. आजकाल बाजारात व्हाईट मेटल फिनिश, क्रोम प्लेटेड, बर्निश गोल्ड फिनिश, लोह, पितळ अशा प्रकारे किमतीनुसार विविध प्रकारचे हँडल्स मिळतात.

* पुस्तकांचे कपाट लांबलचक ठेवा. यामुळे खोलीला एक चांगला केंद्र्बिंदू मिळेल.

* मुलायम, पातळ पडद्यांमुळे खोली प्रकाशमान व हवेशीर वाटेल.

* प्रवेशद्वाराला पर्सनल टच द्या. चांगली आठवण असलेल्या फोटोंनी सजवा किंवा ज्या तुमच्या आवडीच्या वस्तू आहेत त्यांचा वापर सजावटीसाठी करा.

* छोट्या भारतीय घरांसाठी डिझाईन केलेले पडदे किंवा लाकडी पार्टिशन चांगले दिसते. याद्वारे तुम्ही दिवाणखाना व स्वयंपाकघर वेगळे करू शकता.

* पायऱ्यांच्या खालच्या जागेत छोटे कपाट किंवा तेथे काही कप्पे तयार करून त्या जागेचा वापर करता येईल.

* छोटी जागा मोठी दिसण्यासाठी आरशांचा वापर उपयोगी ठरतो.

* जागा कमी असेल तर भिंतींचाही वापर करून घ्या. बैठकीची खोली आणि स्वयंपाकघरातील भिंतीवर सुंदर कपाट तयार करा. ते उजळदार रंगाने रंगवा.

हे स्वयंपाकघर अतिशय सुविधायुक्त आहे

* पारुल भटनागर

प्रत्येक गृहिणीची इच्छा असते की तिच्या घराचे स्वयंपाकघर तिच्या इच्छेनुसार पद्धतशीरपणे बनविले जावे. यासाठी मॉड्यूलर किंवा स्टायलिश किचनपेक्षा काहीही चांगले नाही, कारण यामुळे स्वयंपाकघर आकर्षक आणि स्टायलिश दिसते आणि तसेच ते अशा प्रकारे डिझाइन केले जाते की भले जागा कमी असो की जास्त गोष्टी सहज ठेवता येतात.

मॉड्यूलर किचनची विशेष गोष्ट म्हणजे ते सोयीस्कर आहे. जेव्हा तुम्ही हात पुढे करताच साहित्य आणि भांडी उपलब्ध होतात तेव्हा स्वयंपाक करणे किती मजेदार असेल याची कल्पना करा. अन्यथा सहसा असे घडते की मसाल्याच्या डब्यामध्ये तोच डबा तळाशी असतो ज्याची तातडीने गरज असते आणि त्याच वेळी पॅनमध्ये शिजत असलेल्या भाज्या तो डबा मिळविण्याच्या गडबडीत जळून जातात.

चला, मॉड्यूलर किचनच्या फायद्यांबद्दल जाणून घेऊया :

भांडी ठेवण्याची पद्धत बदलली

पूर्वी स्वयंपाकघराची रचना अत्यंत सोप्या पद्धतीने करण्यात येत असे, ज्यात भांडी ठेवण्यासाठी स्टीलचे रॅक लावण्यात येत असत, जे चांगले दिसत नव्हते आणि परत सामानही समोरच दिसून येत असे, पण आता स्वयंपाकघरातील प्लॅटफॉर्मखाली भांडयांच्या आकारानुसार, त्यांच्या वापरानुसार सोयीस्कर रॅक बनवले जातात. वेगवेगळया प्रकारच्या भांडीसाठी त्यांच्यानुसार जागा असते. या रॅकची फिनिशिंग इतकी अप्रतिम असते की प्रत्येक पाहुण्यांसमोर त्यांना प्रदर्शित करावेसे वाटते.

अधिक कामाची जागा

मॉड्यूलर किचनमध्ये जास्त जागा मिळाल्यानंतर कामाची जागाही चांगली असते. यामध्ये बाटली रॅक, प्लेट होल्डर, कटलरी कंपार्टमेंट, गारबेज होल्डर इत्यादी प्रत्येक गोष्टीसाठी स्वतंत्र जागा असते, ज्यामुळे वस्तू इकडे-तिकडे विखुरल्या जात नाहीत आणि वेळेवर सापडतात.

आजकाल गृहिणींनी इंटरनेट आणि मासिकांद्वारे फ्यूजन, भाजलेल्या आणि तळलेल्या पाककृती बनवण्याचे नव-नवीन मार्ग शिकण्या-वाचण्यास सुरुवात केली आहे. नवीन पाककृती बनवण्यासाठी स्वयंपाकघरात नवीन उपकरणे ठेवण्याचा ट्रेंडही वाढत आहे.

कुकटॉपने पाककला शैली बदलली

ज्याप्रमाणे पुरुष कार्यालयामध्ये आपले वर्क स्टेशन सोयीस्कर आणि आधुनिक बनवण्याच्या प्रयत्नात असतात, त्याचप्रमाणे गृहिणी तिच्या कामाचे स्थान म्हणजेच स्वयंपाकघरदेखील आधुनिक बनवू इच्छिते. आजकाल मल्टीबर्नर कुकटॉप खूप ट्रेंडमध्ये आहेत. यांची कोटिंग इतकी अप्रतिम असते की एकदा साफ केल्यानेही ती चमकते. पारंपारिक स्टीलच्या कुकटॉपवर स्वयंपाक केल्यानंतर ते स्वच्छ करणेदेखील गृहिणीसाठी कुठल्या कामापेक्षा कमी नसते.

देखरेख करणे सोपे

एक स्टाइलिश स्वयंपाकघर दिसण्यास तर चांगले वाटतेच शिवाय ते देखरेख करणे देखील खूप सोपे आहे, कारण हलकी कॅबिनेट आणि काउंटर अतिशय गुळगुळीत असतात आणि त्यांना कोणत्याही प्रकारे हानी पोहोचत नाही.

आकार आणि रंग पर्यायदेखील भरपूर. बऱ्याचदा जेव्हापण आपण मॉड्युलर किचन बनवण्याचा विचार करतो तेव्हा आपल्या मनात हा प्रश्न निर्माण होतो की त्याचा आराखडा आपल्या किचनला शोभेल की नाही. आम्ही तुम्हाला सांगू इच्छितो की हे विशेषत: लहान स्वयंपाकघर लक्षात घेऊनच डिझाइन केले जाते. यामध्ये स्वयंपाकघरात उंच युनिट, कॅबिनेट, ड्रॉवर इत्यादी बनवले जातात, ज्यात सामान सहज सेट होते. ते विखुरलेले राहत नाही.

तसेच यात अनेक रंग पर्याय आणि डिझाईन्सदेखील असतात, जसे की साधे आणि रंगीबेरंगी किंवा अगदी प्रिंट्सचेदेखील असतात आणि जर तुम्हाला याच्या बाह्य पृष्ठभागावर मॅट किंवा चमकदार स्पर्श हवा असेल तर तोदेखील तुमच्या आवडीवरच अवलंबून आहे.

पतीचे कार्यालयात आणि मुलांचे शाळेत जाण्यापूर्वी आणि नंतर गृहिणी तिचा बहुतेक वेळ स्वयंपाकघरात घालवते. अशा परिस्थितीत या जागेला म्हणजे आपल्या कार्य केंद्राला आधुनिक आणि सोयीस्कर अवश्य बनवा.

नवजात बाळाच्या या समस्यांमुळे घाबरून जाऊ नका

* डॉक्टर व्योम अग्रवाल

रात्री ३ च्या सुमारास मला अंजनीचा फोन आला. अतिशय घाबरलेल्या आवाजात सुरुवातीलाच तिने अपरात्री फोन केल्याबद्दल माझी माफी मागितली. त्यानंतर रडत म्हणाली की, मागच्या अर्ध्या तासापासून तिचे ५ दिवसांचे बाळ खूपच अस्वस्थ आहे. त्यानंतर अचानक जोरात ओरडून मोठयाने रडू लागली. ५ मिनिटांपूर्वी त्याने शी-शू केली आणि आता निपचित पडलेय, असे तिने मला सांगितले.

बाळाच्या मूत्रमार्गात अडचण, संसर्ग किंवा त्याला मूत्रपिंडाचा त्रास झाला असावा, अशी तिला भीती होती. मी तिची समजूत काढत सांगितले की, नवजात बाळाबाबत असे होतेच. यामागचे कारण कदाचित असे असते की, बाळाचे त्याच्या मूत्र विसर्जनावर नियंत्रण नसते. त्यामुळे त्याचा मूत्रमार्ग अचानक बंद होतो, जेणेकरून त्याचे मूत्र सतत टपकत राहत नाही. सर्वसामान्यपणे बाळ २ महिन्यांचे होइपर्यंत असा त्रास होतोच. त्यामुळे घाबरण्याची किंवा बाळाची तपासणी करून घेण्याची गरज नसते. अंजनीला याबाबतची माहिती आधीच असती तर ती आणि तिच्या कुटुंबावर (आणि माझ्यावरही) रात्रीच्यावेळी यावर चर्चा करण्याची वेळ आली नसती.

बाळाचा जन्म कुटुंबात आनंद घेऊन येतो. विशेषत: पहिल्यांदाच आई होणाऱ्या तरुणीसाठी हा क्षण आणि अनुभव अविसमरणीय असतो. आजी, वहिनी, नणंद अशा घरातल्या अनुभवी बायका नव्या आईला बाळाची काळजी कशी घ्यावी, हे शिकवत असतात. बाळाच्या आजारावर सोपे उपाय सांगतात. विभक्त कुटुंबात आपल्या माणसांचे सल्ले मिळू शकत नाहीत, कारण आपली माणसे सोबत राहत नसतात. शिवाय त्रयस्थ व्यक्तीचा सल्ला योग्यच आहे, हेही अनेकदा ठामपणे सांगता येत नाही.

बाळांमधील सामान्य समस्या

२४ वर्षांच्या अनुभवातून माझ्या हे लक्षात आले आहे की, नवजात बाळाला घरी घेऊन जाणाऱ्या बहुतेक मातांना एकसारख्याच समस्या जाणवतात. त्यावेळी डॉक्टरांशी लगेचच संपर्क न झाल्यामुळे किंवा माहितीच्या अभावामुळे त्या अस्वस्थ होतात. आईपणाच्या उंबरठयावर पहिले पाऊल ठेवणाऱ्या महिलांना येणाऱ्या अशाच काही समस्यांबाबत माहिती करून घेऊया.

शरीरावर लाल पुरळ : काही दिवसांपूर्वी एक बाळ श्वास घ्यायला त्रास होत असल्यामुळे जन्मानंतर ३ दिवस आमच्याच रुग्णालयात होते. चौथ्या दिवशी बाळाला स्तनपानासाठी आईकडे देण्यात आले. काही वेळानंतर बाळाची आजी रागाने ओरडत आली आणि जाब विचारू लागली की, बाळाला कोणते औषध दिले? त्याला अॅलर्जी झालीय. अंगावर पुरळ उठलाय.

आमच्या डॉक्टरांनी लगेचच जाऊन बाळाची बारकाईने तपासणी केली. नंतर त्याच्या नातलगांना समजावले की, बहुसंख्य बाळांच्या अंगावर जन्मानंतर दुसऱ्याच दिवसापासून लाल पुरळ येते. याला इरिदेमा टॉक्सिकम म्हणतात. बाळ पहिल्यांदाच हवेच्या संपर्कात आल्यामुळे त्याला होणारी ही एक प्रकारची अॅलर्जी असते. ती बाळासाठी अपायकारक नसते. ६-७ दिवसांत आपोआप ही अॅलर्जी बरी होते.

हिरव्या रंगाची शी : सर्वसामान्यपणे जन्मल्यानंतर पहिले २ दिवस बाळाला हिरव्या, काळया रंगाची शी होते. पुढील काही दिवस हा रंग बदलत राहतो आणि १० दिवसांपर्यंत सामान्य रंग येतो. बाळाला यकृताचा रोग असल्यास त्याला पांढरट रंगाची शी होते. बाळ फक्त स्तनपानावरच असते तेव्हा त्याने दिवसातून अनेकदा शी केली तरी त्यात चिंता करण्यासारखे काहीच नसते. त्यामुळे आईने घाबरून जायचे नसते.

बऱ्याचदा बाळाला जुलाब होणे आणि त्याचा बदललेला रंग पाहून आई खूपच काळजीत पडते. पण प्रत्येक वेळी स्तनपानानंतर शी करणे हे तितकेच सामान्य आहे जितके ३-४ दिवस पोट साफ न होणे. मी प्रत्येक आईला समजवतो आणि न विचारताही सल्ला देतो की, ही घाबरण्याची गोष्ट नाही. पण जर बाळ थकल्यासारखे दिसत असेल, दूध पीत नसेल किंवा कमी शी करू लागले असेल तर मात्र बालरोगतज्ज्ञाचा सल्ला घ्यायलाच हवा.

स्तनपान : एके दिवशी एका नवजात बाळाच्या आईने मला विचारले की, बाळ फक्त स्तनपानावर आहे, तरीही दिवसातून १५-२० लंगोट खराब करते. मी विचारल्यावर तिने सांगितले की, ती एका स्तनातून दूध पाजायला सुरुवात करते आणि ५ ते १० मिनिटांनंतर दुसऱ्या स्तनातले दूध पाजते. तिने सांगितले की, ती असे एका स्तनातील दूध संपले म्हणून करत नाही तर बराच वेळ एकाच स्थितीत बसून राहिल्यामुळे थकवा येत असल्याने करते.

प्रत्यक्षात हेच बाळाला जास्त शी होण्यामागचे कारण आहे. आईच्या स्तनात सुरुवातीचे दूध साखरेसारखे असते आणि त्यानंतरचे चरबीयुक्त असते. चरबीमुळे पोट भरते, तर साखरेमुळे शी जास्त होते. बाळाच्या आरोग्यासाठी हे दोन्ही त्याच्या पोटात समान मात्रेत जाणे गरजेचे असते. म्हणूनच तिला मी समजावले की, एका वेळेस बाळाला एकाच स्तनातले दूध पाजावे. अगदीच गरज भासली तरच दुसऱ्या स्तनातले दूध पाजावे. २ दिवसांनंतरच तिचा फोन आला की, बाळामध्ये बरीच सुधारणा जाणवत आहे.

दूध ओकणे : क्वचितच असे एखादे बाळ असते जे दूध ओकत नाही. काही सामान्य बाळे तर नाकातूनही दूध बाहेर टाकतात. बाळाचे वजन नीट वाढत असेल, दूध पिताना ते श्वास कोंडल्यासारखे करत नसेल, शी-शु व्यवस्थित होत असेल, दूध ओकल्यावरही त्याला लगेचच भूक लागत नसेल, पोट फुगल्यासारखे वाटत नसेल आणि त्याने ओकलेले दूध हिरव्या रंगाचे दिसत नसेल तर त्याने दूध ओकून टाकणे, ही सामान्य बाब आहे. मात्र जर बाळाचे वजन वाढत नसेल तर समजून जावे की, काहीतरी गडबड आहे आणि लगेचच डॉक्टरांशी संपर्क साधणे गरजेचे आहे.

झोपण्या-उठण्याची सवय : बाळाच्या जन्मानंतर काहीसा थकवा आलेल्या आईला सर्वात जास्त याचा त्रास होत असतो की, बाळ दिवसा दूध पिऊन झोपते, पण रात्री प्रत्येक १०-२० मिनिटांनंतर उठते आणि भूकेने रडू लागते. याचा संबंध गर्भावस्थेतील आईच्या उठण्या-झोपण्याच्या चक्राशी जोडलेला असतो. सोप्या भाषेत सांगायचे तर दिवसा आई चालते तेव्हा बाळ झोके मिळाल्यासारखे आईच्या पोटात शांत झोपते. रात्री आई झोपल्यावर बाळ उठते. फिरू लागते. पाय वरखाली करू लागते. जास्त सक्रिय होते. बाळाच्या जन्मानंतर त्याच्या दिवसरात्रीच्या या सवयी बदलण्यासाठी किमान २ महिने लागतात.

त्यामुळेच रात्री बाळ जगत राहते. जागेपणी त्याला दोनच कामे येतात. रडणे आणि दूध पिणे. हेच त्याच्या रात्रीच्या जागण्याचे आणि रडण्याचे कारण असते. त्यामुळे आईने दिवसा आराम करावा, जेणेकरून रात्री जागून बाळाला व्यवस्थित दूध पाजता येईल.

अधूनमधून बाळाला थोपटणे, खोलीत सौम्य प्रकाश, सुमधुर हळू आवाजातले संगीत बाळाला रात्री झोपण्यासाठी मदत करते. काहीही झाले तरी बाळाचे रात्रीचे रडणे म्हणजे त्याला भूकच लागली आहे, असे समजू नये. आई आणि बाळाच्या सुदृढ आरोग्यासाठी ६ महिन्यांपर्यंत बाळाला फक्त आईचेच दूध पाजायला हवे.

नवजात मुलींमध्ये रक्तस्त्राव : आपल्या मुलीचे डायपर बदलताना तिच्या योनीमार्गातुन रक्त येत असल्याचे सरीनच्या लक्षात आले. त्यामुळे ती घाबरली. नवजात मुलीमध्ये जन्माच्या पहिल्या आठवडयात मासिक पाळीच्या वेळेसारखा रक्तस्त्राव होऊ शकतो. तो ५-६ दिवसांनंतर थांबतो. हा रक्तस्त्राव काही थेंबाइतकाच असतो. तो काही दिवसांनंतर स्वत:हूनच थांबतो. जन्मानंतर आईचे हार्मोन्स बाळाच्या शरीरापासून वेगळे झाल्यामुळे असे घडते. यात चिंता करण्यासारखे काहीच नसते.

प्रत्येक आईला एवढाच सल्ला द्यावासा वाटतो की, बाळाबाबत एखादी समस्या आल्यास स्वत:च डॉक्टर बनण्याचा प्रयत्न करू नका. बाळाला लगेच बालरोगतज्ज्ञाकडे घेऊन जा.

वैवाहिक साइट्स : जात आणि धर्मानंतर हिंदी-इंग्रजी फरक

* साधना शहा

मॅट्रिमोनिअल साइट्सवर अल्पावधीतच हजारो प्रोफाईल्स दिसतात. तिथे वय, जात, धर्म, दर्जा आणि भाषा या आधारावर जोडीदार शोधणे सोयीचे असते. पण काळजी घेणे फार गरजेचे आहे नाहीतर…

भारतीय मान्यतेनुसार लग्नाशिवाय आयुष्य अपूर्ण आहे. वैदिक युगात येथे विवाहासाठी स्वयंवर तयार केले जात होते. स्वयंवरच्या माध्यमातून घराण्यातील मुली स्वतःसाठी वर शोधत असत.

याशिवाय भारतात शतकानुशतके आठ प्रकारचे विवाह प्रचलित आहेत. ब्रह्म विवाह, ज्यामध्ये मुलांचे लग्न ब्रह्मचर्यानंतर पालकांनी ठरवले होते. दैवी विवाहात, आईवडील विशिष्ट वेळेपर्यंत मुलीसाठी योग्य वराची वाट पाहत असत. योग्य वर न मिळाल्यास तिचा विवाह पंडित पुरोहित यांच्याशी करण्यात आला.

लग्नाचा तिसरा प्रकार म्हणजे विवाह, ज्यामध्ये मुलीचे लग्न ऋषी किंवा ऋषीशी होते. विवाहाचा चौथा प्रकार म्हणजे प्रजापत्य विवाह. यामध्ये हुंडा दिल्यानंतर कन्यादानाचा ट्रेंड आहे. प्रजापत्य विवाहाची प्रथा भारतीय समाजात आजही प्रचलित आहे. विवाहाचा पाचवा प्रकार, गंधर्व विवाह, गंधर्व विवाह याला प्रेमविवाह म्हणता येईल, परंतु या पद्धतीला मान्यता मिळण्यात अडचणी येत होत्या. दुष्यंत आणि शकुंतला यांची कथा हे त्याचे उदाहरण आहे.

विवाहाचा सहावा प्रकार म्हणजे असुर विवाह. नालायक मुलाने पैसे दिल्यानंतर जबरदस्तीने लग्न केले.

7 व्या प्रकारातील राक्षस विवाह. लग्नाच्या या प्रकारात मुलगा मुलीच्या घरच्यांशी भांडतो आणि स्वतःसाठी वधू जिंकतो. हीदेखील सक्तीच्या विवाहाची पद्धत आहे. विवाहाचा 8 वा प्रकार हा राक्षसी विवाह आहे. इथेही मुलीच्या किंवा मुलीच्या घरच्यांच्या इच्छेला महत्त्व न देता सक्तीचे लग्न केले जाते.

गंधर्वविवाह सोडला तर सर्व प्रकारचे विवाह कमी-अधिक प्रमाणात झालेले मानले गेले आहेत, परंतु गंधर्व विवाह हा विवाह मानला जात नाही कारण त्यात विधी केले जात नव्हते. आजही भारतात प्रेमविवाहापेक्षा अरेंज्ड मॅरेजला अधिक पसंती दिली जाते.

समाजशास्त्रज्ञांचा असा विश्वास आहे की भारतात चौथ्या शतकापासून केवळ कुटुंबातील सदस्यांनी स्थापित केलेल्या नातेसंबंधांना विवाह बंधन म्हणून मान्यता दिली गेली आहे, कारण विवाह बंधनामागील विश्वास आहे की विवाह म्हणजे केवळ वधूचे मिलन नाही तर दोघांमधील विवाह आहे. कुटुंब. यांच्यात संबंध प्रस्थापित होतो जरी त्याची सुरुवात उच्चवर्णीयांपासून झाली असली तरी नंतर ही प्रवृत्ती संपूर्ण भारतीय समाजात रुजू लागली.

व्यवस्थित विवाह आणि घटस्फोट दर

आजही भारतातील 90% विवाह व्यवस्थित पद्धतीने केले जातात आणि म्हणूनच असा दावा केला जातो की भारतात घटस्फोटाचे प्रमाण केवळ 2-8 टक्के. तर पाश्चिमात्य देशांत मुले-मुली एकमेकांना भेटतात, काही काळ त्यांच्यात प्रेमसंबंध होते आणि मग ते ठरवतात की लग्न करायचे की नाही.

प्रदीर्घ लग्नानंतरही २५ ते ५० टक्के विवाह आयुष्यभर टिकत नसल्याचे दिसून आले आहे. जर आपण वेगवेगळ्या देशांबद्दल बोललो तर अमेरिकेच्या निकोलस डी क्रिस्टोफ यांच्या सर्वेक्षणाचा येथे उल्लेख करणे आवश्यक आहे. क्रिस्टोफर सांगतात की जपानमध्ये प्रत्येक शंभर लग्नांमध्ये २४ घटस्फोट, फ्रान्समध्ये ३२, इंग्लंडमध्ये ४२ आणि अमेरिकेत ५५ घटस्फोट होतात.

भारतात अरेंज मॅरेजमध्ये काही चांगले आणि काही वाईट आहेत. भारतात दिसणार्‍या अशा विवाहाचा सर्वात मोठा फायदा म्हणजे घटस्फोटाचे प्रमाण खूपच कमी आहे. याचे कारण अरेंज्ड मॅरेजमधील संबंध असल्याचे मानले जाते.

हे केवळ 2 व्यक्तींमध्येच नाही तर 2 कुटुंबांमध्येही घडते. त्यामुळेच अशा नात्यात स्थिरता असते.

त्याच वेळी, वाईट म्हणजे बहुतेक प्रकरणांमध्ये, मुलींना त्यांचे छंद, त्यांच्या इच्छा, सर्वकाही कुटुंब आणि पतीला द्यावे लागते. हुंडा, घरगुती हिंसाचार, पतीकडून पत्नीचा लैंगिक छळ इत्यादी कौटुंबिक मर्यादेत त्याचे स्वातंत्र्य बंदिस्त आहे. परंतु या सर्व दोषांचे प्रमाण वेगवेगळ्या प्रदेशात वेगवेगळे असते. या गोष्टी सहसा जिथे शिक्षण आणि जागरूकतेचा अभाव असतो तिथे जास्त दिसतात.

वैवाहिक साइट आणि यश दर

भारतात अरेंज मॅरेज अधिक प्रचलित आहे. असे विवाह सहसा कौटुंबिक पंडितांना जोडण्याचे काम करतात. आजही हा ट्रेंड कायम आहे. याशिवाय नातेवाइकांकडूनही लग्नासाठी येतात.

आजकाल, सामाजिक बंधनांमध्ये थोडीशी शिथिलता स्वीकार्य झाली असल्याने, नातेसंबंध आधुनिक पद्धतीने सेट केले जातात. या आधुनिक पद्धतींमध्ये नाती जोडण्याचे काम व्यावसायिक पद्धतीने होऊ लागले आहे.

भारतामध्ये अशा अनेक संस्था आहेत ज्या संबंध सुधारण्यासाठी उपयुक्त आहेत. शादी डौम कॉम, मॅट्रिमोनिअल डाऊट कॉम, भारत मॅट्रिमोनिअल, विवाह बंधनी डाउट कॉम, वधू संशय कॉम, आशीर्वाद डौम कॉम, जीवनसाथी डौम कॉम, गणपती मॅट्रिमोनिअल, हिंदू मॅट्रिमोनिअल, फाइंडमॅच, हमटम डॉट कॉम, मॅचमेकिंग डाउट कॉम, मॅचमेकिंग डॉट कॉम अशा अनेक साइट्स करत आहेत. ऑनलाइन आणि ऑफलाइन संबंध व्यावसायिकरित्या जोडणे.

दुसरीकडे, अशा काही साइट्स हिंदी, पंजाबी, तमिळ, तेलुगु, उर्दू, बंगाली, मराठी, भारत, यूएसए, कॅनडा, यूएई, यूके आणि पाकिस्तान आणि काही दिल्लीसारखे काही इच्छित देश यांसारख्या जाती समुदायाच्या आधारावर संबंध ठरवतात. मुंबई, कोलकाता, चेन्नई, बंगलोर, हैदराबादसारख्या इच्छित शहर किंवा देशावर आधारित.

याशिवाय, या साइट्स हिंदू, मुस्लिम, ख्रिश्चन, शीख, बौद्ध, ज्यू आणि झोरोस्ट्रियन धर्मांच्या आधारे संबंधदेखील सुचवतात. आजकाल भारतीय समाजात धर्म, जात आणि समुदायाचे बंधन अधिक घट्ट होत चालले आहे, त्यामुळे या वैवाहिक स्थळांद्वारे प्रत्येक जात, धर्म आणि समुदायातील नातेसंबंध विवाहबंधनापर्यंत पोहोचत नाहीत.

आता ते कोणत्या शाळेत जात, धर्मासोबत शिकतात, हेही गरजेचे झाले आहे. इंग्रजी माध्यमाच्या शाळेत शिकलेल्या मुली हिंदी माध्यमात शिकलेल्या कुटुंबांशी जुळत नाहीत. मुलं हिंदी माध्यमातल्या शिकलेल्या मुलींवर विश्वास ठेवतात, पण मुली त्यांच्याकडे दुर्लक्ष आणि गरीब म्हणून पाहतात.

अशा साइट्सच्या यशामागे काही कारणे आहेत. उदाहरणार्थ, अल्पावधीत हजारो प्रोफाइल दिसतात. तसेच तुमच्या पसंतीचे वय, जात, धर्म, दर्जा आणि भाषा यांच्या आधारे पद्धतशीरपणे भावी जोडीदार शोधणे सोयीचे असते. साइट्सद्वारे तुमच्या आवडीनुसार कनेक्ट करणे सोपे आहे आणि सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे यामध्ये कोणत्याही तृतीय पक्षाचा जवळजवळ कोणताही हस्तक्षेप नाही.

वैवाहिक साइट आणि खबरदारी

प्रत्येक चांगल्या पैलूंप्रमाणे, त्यांच्याशी संबंधित तोटेदेखील आहेत, म्हणून या साइट्सनादेखील काही सावधगिरीची आवश्यकता आहे. या साइट्समध्ये बरीच जंक प्रोफाइलदेखील आहेत ज्यांचा उद्देश साइटला एक साधन बनवून डेटिंग आणि मजा करण्यापेक्षा काही नाही.

ते अजिबात गंभीर नाहीत. त्यामुळे येथे सावधगिरी बाळगण्याची गरज आहे. मूळ विवाह स्थळाच्या ग्राहक सेवा विभागाशी संपर्क साधणे चांगले. तपासणी आणि क्रॉस चेकिंगनंतरच पुढे जा. सर्वकाही समाधानकारक असल्यास, सूचीबद्ध केलेल्या प्रोफाइलमधून तुमच्या जुळणीचे प्रोफाइल निवडून पुढे जा. हेदेखील कारण आहे की बहुतेक पालक पारंपारिक पद्धतीने कौटुंबिक नातेवाइकांच्या माध्यमातून लग्नाचे नाते निश्चित करण्याच्या बाजूने आहेत.

जात धर्म, वर्ग, हिंदी, इंग्रजी माध्यमाच्या अभ्यासाचे प्रश्न नसताना या मॅट्रिमोनिअल साइट्सचा फायदा होईल. या फरकांमुळे, प्रत्येकाचे पर्याय मर्यादित आहेत.

बचत : महिलांनी आपत्कालीन खाते ठेवावे

* नसीम अन्सारी कोचर

अब्राहमला कोविड झाला तेव्हा हॉस्पिटलमध्ये त्याच्या उपचाराचा खर्च ऐकून वडील अब्दुल भारावून गेले. लहान स्कूटर दुरुस्तीचे दुकान चालवणाऱ्या अब्दुलला आपल्या मुलाच्या उपचारासाठी एवढे हजार रुपये कुठून आले हे समजू शकले नाही.

अब्राहमवर तातडीने उपचार करावे लागले. त्याने अनेक मित्र आणि नातेवाईकांकडे कर्ज मागितले, परंतु 20 हजारांपेक्षा जास्त रक्कम जमा करता आली नाही. जेव्हा तो हरथका रुग्णालयात परतला तेव्हा त्याच्या पत्नीने त्याचा विस्कटलेला चेहरा पाहून त्याला थोडावेळ घरी जाण्याची परवानगी मागितली.

दोन तासांनंतर अनिसा परत आली तेव्हा तिच्या पाकिटात ५५ हजार रुपये आणि काही दागिने होते. तिने पैसे आणि दागिने आणून पतीला दिले तेव्हा अब्दुल आश्चर्यचकित झाला.

“इतके पैसे कुठून आणले?” त्याचा बायकोला प्रश्न होता.

“आम्ही गेल्या काही वर्षांपासून थोडे थोडे जोडत आहोत,” अनिसाने तिच्या पतीला उत्तर दिले.

अब्दुलला पैसे मिळताच त्यांनी मुलावर उपचार सुरू करण्यासाठी रुग्णालयात धाव घेतली. समजूतदार आणि शहाणी पत्नी अनिसासाठी त्याच्या हृदयातून चांगले शब्द ओतत होते. त्याच्यापासून लपवून त्याने एवढी रक्कम जोडली होती. आज आपत्कालीन परिस्थितीत काम केले.

भारतीय महिलांना नवऱ्याच्या नजरेतून काही पैसे वाचवण्याची सवय असते. लहानपणापासून आपल्या आई, आजी, आजी हे करताना आपण पाहतो. कुठे मसूराच्या डब्यात, कुठे मसाल्याच्या डब्यात पैशांचा गठ्ठा लपवून ठेवलेल्या दिसतात.

खरं तर, हे करून ती चोरी करत नाही, तर पैसे गोळा करून, घर न ठोठावता घरात प्रवेश करणाऱ्या वाईट काळासाठी ती वाचवते. हा त्यांचा आपत्कालीन निधी आहे.

2016 मध्ये नोटाबंदीच्या वेळी जेव्हा 500 आणि 1000 रुपयांच्या नोटांवर बंदी घालण्यात आली होती, तेव्हाही महिलांच्या हातातून असे बरेच पैसे निघून गेले होते, जे त्यांच्या पती किंवा वडिलांना माहीत नव्हते, ते त्यांनी घरातील पैसे वाचवून जमा केले होते. खर्च. केले.

आजच्या अनिश्चित परिस्थितीत स्त्री आणि पुरुष दोघांनीही वाईट काळासाठी पैसा वाचवणे आवश्यक आहे. आपत्कालीन परिस्थिती अजाणतेपणे येते. त्यामुळे त्यांचा सामना करण्यासाठी आपण तयार असले पाहिजे.

कोणत्याही अडचणीशिवाय आपत्कालीन परिस्थिती हाताळण्यासाठी आपत्कालीन निधी तयार करण्याव्यतिरिक्त महिलांनी त्यांच्या वैयक्तिक आर्थिक नियोजन करताना अधिक काळजी घेणे आवश्यक आहे. स्त्रिया आपल्या आर्थिक व्यवहारासाठी घरातील पुरुषांवर अवलंबून असतात, परंतु ही सवय आता बदलली पाहिजे.

घटस्फोट आणि नोकरी गमावण्याच्या घटना आजकाल सामान्य झाल्या आहेत, त्यामुळे महिलांनी घरातील वित्त व्यवस्थापित करण्यात आणि आपत्कालीन निधी उभारण्यात सक्रिय सहभाग घेतला पाहिजे.

कोरोना विषाणू कोणत्या स्वरूपात कधी येईल हे माहित नाही. आता रशियन आक्रमणानंतर, शांततेत राहणारा कोणता छोटा देश आगीचा गोळा बनतो आणि तिथे पोहोचलेले तुमचे नातेवाईक कधी अडकून पडतात आणि त्यांना बाहेर काढण्यासाठी मोठा पैसा खर्च करावा लागतो हे देखील निश्चित नाही.

आपत्कालीन निधीचे नियंत्रण आपल्या हातात ठेवा

तुम्ही विवाहित असाल किंवा अविवाहित असाल, तुमच्याकडे आपत्कालीन निधी असणे आवश्यक आहे. जर तुम्ही कुमारी असाल आणि तुमच्याकडे इमर्जन्सी फंड असेल तर तो तुमच्यासाठी वाईट काळात उपयुक्त ठरेल.

त्याहूनही वाईट गोष्ट म्हणजे जिथे एखाद्या महिलेसोबत एखादी दुर्घटना घडते, तिच्या पतीचा मृत्यू होतो, अशा परिस्थितीत विमा आणि इतर आवश्यक गोष्टींचे पैसे महिलेच्या नावावर हस्तांतरित होईपर्यंत कठीण प्रसंगांना सामोरे जाण्यासाठी आपत्कालीन निधी असावा. .

हाच आपत्कालीन निधी विवाहित महिलेला नोकरी गमावणे, घटस्फोट इत्यादीसारख्या आपत्कालीन परिस्थितींना तोंड देण्यासाठीदेखील उपयोगी पडतो.

तुमचा पगार मिळण्यास उशीर झाला तरीही आपत्कालीन निधी उपयुक्त ठरतो. हा निधी आपत्कालीन परिस्थितीतही सुरक्षित असल्याची भावना देतो.

मी आपत्कालीन निधी कुठे ठेवू शकतो?

बचत बँक खाते : बचत बँक खाते हे पैसे वाचवण्याचा एक चांगला पर्याय आहे कारण त्याच्या सहजतेने आणि ऑपरेशनमध्ये सुलभता आहे. सहसा यामध्ये

4 ते 6 टक्के दराने व्याज मिळते आणि त्यात ठेवलेले पैसे कोणत्याही एटीएममधून सहज काढता येतात. तुमच्या बँकेची पैसे काढण्याची मर्यादा तपासायला विसरू नका.

आवर्ती, मुदत ठेवी : तुम्ही तुमच्या बचत बँक खात्यासह मुदत किंवा आवर्ती ठेव देखील उघडू शकता. बचत बँक खात्याप्रमाणे, तुमचे रोख पैसे ठेवण्याचा हा देखील एक चांगला मार्ग आहे आणि ते ऑपरेट करणे सोपे आहे. हे तुम्हाला दर महिन्याला विशिष्ट रक्कम गुंतवण्यास सक्षम करते. त्यावर बचत खात्यापेक्षा जास्त व्याज मिळते. यामध्ये ठेवलेले पैसे आपत्कालीन परिस्थितीत सहज काढता येतात.

लिक्विड म्युच्युअल फंड : हे कर्ज म्युच्युअल फंड आहेत ज्याचा कालावधी 91 दिवसांपेक्षा जास्त नाही. यामध्ये लॉकिन कालावधी किंवा एक्झिट लोड नाही आणि 24 तासांपेक्षा कमी वेळेत रिडीम केले जाऊ शकते. हे सामान्यत: कमी मुदतीच्या कालावधीसह निश्चित उत्पन्न सिक्युरिटीजमध्ये गुंतवले जात असल्याने, इतर डेट फंडांच्या तुलनेत त्यांचे व्याजदर सर्वात कमी आहेत.

आपत्कालीन निधी ठेवण्यासारख्या विवेकपूर्ण कृतींमुळे कोणत्याही गृहिणीला आर्थिक स्वातंत्र्य मिळू शकते आणि कोणत्याही आपत्कालीन परिस्थितीला तोंड देण्याचे बळ मिळते.

हा निधी सुरक्षित असला, तरी सरकारचे त्यांच्यावर लक्ष असते. सदैव सतर्क राहावे लागेल. या निधीचे नियम मनमानीपणे बदलले जातात. एकदा पैसे घेतले की फंड मॅनेजर ग्राहकाला घास देत नाही, पण कुठेतरी वसुली करण्याची संधी मिळाली तर अर्धा-अर्धा किंवा पूर्णही हडप करू शकतो.

या निधीचे नियमन करण्याच्या नावाखाली सरकारने त्यांच्यातील मालमत्तेवर उपचार सुरू केले आहेत. हे फंड गुप्त नाहीत, हे जाणून घ्या. साड्यांमध्ये ठेवलेले पैसे चोरीला जाऊ शकतात, तर या निधीचे पैसेही हडप होऊ शकतात.

आपत्कालीन निधीसाठी या गोष्टी लक्षात ठेवा

घरखर्च आणि कुटुंबाच्या इतर गरजा भागवल्यानंतर तुमच्याकडे अशी काही बचत असायला हवी जी गरज पडल्यास काही महिन्यांसाठी तुम्हाला आर्थिक दिलासा देऊ शकते. तुम्ही नोकरी करत असाल तर हे पैसे तुमच्या ६ ते १२ महिन्यांच्या उत्पन्नाएवढे असले पाहिजेत. तुमची आर्थिक गरज, तुमची जीवनशैली आणि तुमच्यावर अवलंबून असलेल्यांची संख्या यानुसार तुम्ही हा निधी वाढवू किंवा कमी करू शकता.

हा निधी तयार करताना लक्षात ठेवा की हा पैसा तुम्हाला त्वरित उपलब्ध झाला पाहिजे. त्यामुळे बचत बँक खाती, मुदत ठेवी, आवर्ती ठेवी किंवा लिक्विड म्युच्युअल फंडात काही पैसे ठेवा.

आपत्कालीन निधी तयार करताना, तुम्ही महागाईदेखील लक्षात ठेवावी आणि प्रत्येक उत्तीर्ण वर्षासह वार्षिक वाढ किंवा पदोन्नतीसह ती वेळोवेळी वाढवत राहावी.

निसर्गाच्या नियमांवर धार्मिक रंग कसे आले

* नसीम अंसारी कोचर

आपण कधी पाहिले आहे काय की मुंग्यानी त्यांच्या आवडत्या देवांची मंदिरे बांधली? मुर्ती बनवली आणि पूजा केली, किंवा मशिदी बांधल्या आणि प्रार्थना केल्या? मुंग्या आणि वाळविंच्या वारुळामध्ये, मधमाश्यांच्या पोळयामध्ये एखादी खोली देवासाठीही असते का? आपण कधीही माकडांना उपवास करतांना किंवा उत्सव साजरे करतांना पाहिले आहे काय? अंडी घालण्यासाठी पक्षी किती कार्यक्षमतेने आणि स्वेच्छेने सुंदर-सुंदर घरटे बनवतात, परंतु या घरटयांमध्ये ते देवासारख्या कोणत्याही गोष्टीसाठी उपासनास्थान बनवत नाहीत? देवासारख्या गोष्टीचे भय मानवाशिवाय पृथ्वीवर दुसऱ्या कोणत्याही प्राण्याला नाही. देवाची भीती हजारो वर्षांपासून मानवजातीच्या मनात सतत भरवली जात आहे.

या पृथ्वीवर जवळपास ८७ लाख प्राण्यांच्या वेगवेगळया जाती आहेत, या लक्ष्यावधी प्राण्यांपैकी एक मनुष्यदेखील आहे. हे लक्ष्यावधी जीव एकमेकांपेक्षा भिन्न आकाराचे-वर्तुणूकीचे आहेत, परंतु त्यांच्यात एक गोष्ट समान आहे की त्या प्रत्येकामध्ये दोन जाती आहेत, एक नर आणि एक मादी. निसर्गाने या दोन जातींना समान कार्य दिले आहे की ते एकमेकांवर प्रेम आणि सहवासाद्वारे त्यांच्या प्रजातीला पुढे वाढवत राहावेत आणि पृथ्वीवर जीवन चालवत राहावेत.

जीवशास्त्रज्ञांनी पृथ्वीवर आढळणाऱ्या लक्ष्यावधी प्राण्यांचे जीवनचक्र जाणून घेण्यासाठी बरेच शोध, संशोधन आणि प्रयोग केले आहेत. परंतु आजपर्यंत कोणत्याही वैज्ञानिकाला त्याच्या संशोधनात असे आढळले नाही की मानव वगळता या पृथ्वीवरील इतर कोणत्याही प्राण्याने देवासारख्या शक्तीवर विश्वास ठेवला असेल.

देवाच्या सामर्थ्याची जाणीव होण्यासाठी, त्याच्या नावावर धर्मांची स्थापना केली गेली. धर्माच्या नावाखाली मंदिरे, मशिदी, शिवालय, गुरुद्वार, चर्च बनवले गेलेत. यांमध्ये पूजा, भक्ती, नमाज, प्रार्थना यासारख्या गोष्टी सुरू झाल्या. या गोष्टी करण्यासाठी महंत, पुजारी, मौलवी, पाद्री, पोप यांना येथे बसवले गेले आणि त्यानंतर हेच लोक धर्म आणि ईश्वराची भीती दाखवून संपूर्ण मानवजातीला आपल्या इशाऱ्यावर नाचवू लागले. अल्ला म्हणतो की पाच वेळा नमाज वाचा नाहीतर तुम्ही नरकात जाल. देव म्हणतो की दररोज सकाळी स्नान करून उपासना करा अन्यथा नरक प्राप्त होईल, यासारख्या हजारो तर्कविहीन गोष्टी मानवी जगात पसरवल्या गेल्या. हिंसाचाराद्वारे त्यांची भीती मनात भरवली गेली. स्वयंघोषित धर्माचे कंत्राटदार एवढे शक्तिशाली झाले आहेत की त्यांना हे प्रश्न कोणी विचारण्याची हिंमतच केली नाही की देव कधी आला? तो कसा आला? कुठून आला? तो कसा दिसतो? सर्व गोष्टी फक्त तुम्हालाच का सांगून गेला, सर्वांसमोर येऊन का सांगितल्या नाहीत?

मानवजातीने स्वत:घोषित धार्मिक आचार्यांच्या शब्दांवर आंधळेपणाने विश्वास ठेवला, त्यांनी जसे सांगितले तसे केले. धर्माचार्यांनी अनेक नियम तयार केले. असे जगा, असे जगू नका, हे खा, ते खाऊ नका, असे कपडे परिधान करा, असे कपडे घालू नका, येथे जा, तेथे जाऊ नका, याच्याशी प्रेम करा, त्याच्याशी करू नका, हा आपला आहे, तो परका आहे, आपल्या माणसावर प्रेम करा, इतरांचा द्वेष करा. धार्मिक आचार्यांनी मानवजातीला या पृथ्वीवर भयंकर युद्धात झाकले आहे यात शंका नाही. कोणत्याही धर्माची मुळे शोधा, त्या धर्माचा उदय लढाईतूनच झाला आहे, हजारो वर्षांपासून धर्माच्या नावाखाली भयंकर लढाई चालू आहे. आजही पृथ्वीच्या वेगवेगळया भागात अशा लढाया चालू आहेत. यहुदी, मुस्लिम, ख्रिश्चन, हिंदू हे हजारो वर्षापासून धर्म आणि ईश्वराच्या नावाखाली लढवले जात आहेत.

आपण या पृथ्वीवर असणाऱ्या इतर कोणत्याही सजीव प्राण्याला धर्म आणि ईश्वराच्या नावाखाली भांडतांना पाहिले आहे का? ते भांडत नाहीत, कारण हे दोन शब्द (देव आणि धर्म) त्यांच्यासाठी अस्तित्त्वात नाहीत, ते निसर्गाच्या आणि सृष्टीच्या नियमांवर आनंदाने, प्रेमळपणे, आयुष्य पुढे सरकवत जगत आहेत.

पुरुषापेक्षा शारीरिक दृष्टया दुर्बल असलेल्या स्त्रीवर धर्माने सर्वात जास्त अत्याचार आणि दडपशाही केली आहे. जर तिने तिच्यावर लादलेले नियम पाळण्यास नकार दिला तर तिच्या नवऱ्याला तिचा छळ करण्यास उद्युक्त केले गेले. त्याला सांगण्यात आले की हे तुझ्या बायकोकडून करवून घे नाहीतर देव तुला शिक्षा करेल. तू नरकात जाशील. आणि पुरुष त्याच्या प्रियशीचा छळ करू लागला. त्या महिलेवर अत्याचार करू लागला, जी त्याच्या मदतीने या पृथ्वीवर मानवी जीवनाची उन्नती करण्याची जबाबदारी निभावते.

वेश्याव्यवसाय ही धर्माची देणगी आहे

निसर्गाने पुरुष आणि स्त्रीला हे स्वातंत्र्य दिले होते की तरुण झाल्यानंतर त्यांनी त्यांच्या आवडीनुसार जोडीदाराची निवड करावी, त्यांच्याशी शारीरिक संबंध प्रस्थापित करावेत आणि सृष्टीच्या प्रगतीसाठी आपले योगदान द्यावे. धर्माने मानवजातीला वेगवेगळया मंडळात बांधले. हिंदू मंडळ, मुस्लिम मंडळ, ख्रिश्चन मंडळ, पारशी, जैन इत्यादी. या मंडळामध्येही अनेक मंडळ तयार केली गेली आहेत. माणूस विभक्त होत गेला.

प्रत्येक परिघावर नियंत्रण ठेवणाऱ्या धर्माचार्यांनी वीरांची किंवा राजांची निवड केली आणि त्यांना सर्व अधिकारांनी सुसज्ज केले. या अधिकारांपैकी एक म्हणजे स्त्रीचा आनंद लुटणे, धार्मिक लोकांनी लैंगिक समानतेचा नैसर्गिक कायदा नाकारला आणि पुरुषाला स्त्रीच्या वरचा दर्जा दिला.

धर्माचार्यानी राजांना आणि वीरांना समजावून सांगितले की स्त्री ही केवळ उपभोग्य वस्तू आहे. रंगमहालामध्ये, अंत:पुरामध्ये या उपभोगाच्या वस्तू जबरदस्तीने गोळा केल्या जाऊ लागल्या. एक-एक राजाजवळ शेकडो राण्या होऊ लागल्या. नवाबांच्या अंत:पुरामध्ये सेविका जमू लागल्या. या बहाण्याने धर्माचार्यांनी त्यांच्या भोगविलासाचे सामानदेखील गोळा केले.

देवदासी प्रथा सुरू झाली. स्त्री नगरवधू बनली. इच्छा नसताना सर्वांसमोर नाचवली जाऊ लागली. प्रत्येकाने तिचा जबरदस्तीने उपभोग केला. देवदासींचा छळ एक प्रथा बनली. कालांतराने महिला कलावंतीण, वेश्या म्हणून वाडयां/खोल्यांमध्ये डांबली गेली आणि आता हॉटेलमध्ये वेश्या किंवा बार नर्तकीच्या रूपात दिसते. महिलेच्या या परिस्थितीसाठी कोण जबाबदार आहे? फक्त धर्म.

विधवापण ही धर्माची देणगी आहे

पुरुष जोडीदाराच्या मृत्यूनंतर धर्मगुरूंनी धर्म आणि देवाची भीती दाखवून महिलेला दुसरा जोडीदार निवडण्यास बंदी घातली. पुरुष कोणत्याही कारणास्तव मरण पावला असेल, यासाठी महिलेला दोषी ठरविण्यात आले. तिला शिक्षा देण्यात आली. तिच्याकडून कपडे हिसकावले गेले. केस काढून टाकले गेले. शृंगारावर बंदी घालण्यात आली.

तिला तुरूंगाप्रमाणे तिच्याच घरात राहायला भाग पाडले गेले. तिला उघडया जमिनीवर झोपायला विवश केलं. ज्याने इच्छा केली तिच्यावर बलात्कार केला. तिला नीरस-कोरडे अन्न दिले गेले. स्त्रीच्या इच्छेविरूद्ध ही सर्व हिंसक कृत्ये धर्मगुरुंनी देवाची भीती दाखवून पुरुष समाजाकडून करवून घेतली. विधवेला वेश्या बनविण्यातही ते मागे राहिले नाहीत.

या पृथ्वीवरील कोणत्याही इतर प्राण्याच्या जीवनात असे होतांना पाहिले गेले आहे काय? काही कारणास्तव नराच्या मृत्यूनंतर, मादी इतर नराबरोबर प्रेमक्रीडा करत सृष्टीच्या नियमाला गतिशील ठेवते. मादीच्या मृत्यूनंतर पुरुषही असेच करतो. त्रास देण्याचा प्रश्नच उद्भवत नाही, तेथे फक्त प्रेम असते.

सती आणि जौहर प्रथा धर्माच्या देणगी आहेत

धर्माचार्यांनी सर्वप्रथम त्यांच्या धर्माच्या प्रसारासाठी लढाया करविल्या. त्यात लाखो माणसे मारली गेली. लूटमार झाली, विजयी राजे आणि त्यांच्या सैन्याने हरवलेल्या राजांच्या आणि त्यांच्या कुळातील स्त्रियांवर अत्याचार केले. सैनिकांनी त्यांच्यावर सामूहिक बलात्कार केले. त्यांना ठार मारले, त्यांना दासी बनवून नेले. धर्माचार्यांनी या कृत्याचे कौतुक केले. यास योग्य कृत्य म्हणून सांगितले. या कृत्यावर कोणत्याही धर्माचार्यांनी कधी बोट ठेवले नाही. छळ, शोषण, अत्याचार आणि कैदी बनविणे जाण्याच्या भीतीने महिलांनी आपल्या राजाच्या सैन्याचा पराभव झाल्यानंतर त्यांनी सती व जौहरचा मार्ग स्वीकारला. धर्माचार्यांनी या कृतीलाही योग्य ठरविले. महिलांनी आपल्या पुरुष सैनिकांच्या प्रेतांबरोबर स्वत:ला जाळून संपवण्यास सुरूवात केली. एकत्रितपणे गोळा होऊन आगीत उडी मारून जौहर करु लागली.

जरा विचार करा की त्यांनी किती त्रास सहन केला असेल. जर आपले बोट जळले, फोड आले तर ते खूप दुखवते आणि त्या संपूर्ण शरीरासह अग्नीत जळत राहिल्या, कोणत्याही धर्माचार्याला त्यांची वेदना जाणवत नव्हती, ही त्या काळातील सर्वात पवित्र धार्मिक कृती असल्याचे म्हटले जाते.

बालविवाहदेखील धर्माचीच देणगी

धर्माच्या कंत्राटदारांनी आपापल्या धर्मांची व्याप्ती निश्चित केली आणि त्यांनी स्त्री-पुरुषांच्या इच्छा-अनिच्छेला नियंत्रित केले. पुरुष आणि स्त्रियांनी त्यांचा धर्म सोडून इतरांच्या धर्मात प्रवेश करू नये. इतर कोणत्याही धर्माच्या व्यक्तीला आपला जोडीदार बनवू नये, यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी बालविवाह प्रथा सुरू केली गेली. नवजात बालकांचेदेखील विवाहसोहळे सुरू केले गेले जेणेकरुन तरुण झाल्यानंतर, ते त्यांच्या पसंतीनुसार किंवा आवडीनुसार त्यांच्या प्रेमाचे जोडीदार निवडू नयेत.

बुरखा प्रथेच्या मुळाशी धर्म

आपण कधीही एखाद्या सिंहिनीला तिचा चेहरा लपवत फिरत असल्याचे पाहिले आहे किंवा मादी कबुतराला बुरखा ओढलेले पाहिले आहे? जर निसर्गाचा असा हेतू असता की स्त्री जातीने आपले तोंड पुरुषापासून लपवावे तर त्याने सर्व प्राण्यांसाठी काही ना काही व्यवस्था केली असती. भले पानांचा पदर राहिला असता, पंखांचा मुखवटा राहिला असता तरी मादी पक्षीने त्यातून आपले तोंड लपवले असते. परंतु हे कोठेही दिसत नाही. असे केवळ मानवी जगातच दिसून येते की स्त्री बुरखा घालण्यास विवश आहे. तोंड आणि शरीर लपविण्यासाठी तिला भाग पाडले जाते, का? कारण धर्माचार्यांनी असे म्हटले आहे की जर स्त्रीने पुरुषापासून बुरखा केला नाही तर हे पाप आहे, ती नरकात जाईल.

नुकतीच भारताचे क्रेंद्रशासित राज्य अंदमान येथे एक घटना घडली. अंदमानच्या सेंटिनेल बेटात ६० हजार वर्ष जुनी एक प्राचीन आदिवासी जमात राहते. निसर्गाच्या नियमांचे पालन करत तेथील स्त्री-पुरुष आजही या पृथ्वीच्या इतर प्राण्यांसारखेच जीवन जगतात. तेथे धर्म, देव, धार्मिक कट्टरता, कपडे, दागदागिने यासारख्या गोष्टींसाठी स्थान नाही. तेथे स्त्री-पुरुष एकसारखेच कपडयांविना जंगलात फिरत असतात. शिकार करून त्यांना त्यांचे भोजन मिळते आणि मोकळेपणाने सहवास करून ते आपले आयुष्य जगतात.

तेथे पुरुष आणि स्त्रिया समान आहेत. तेथे कोणीही मोठे किंवा लहान नाही. या बेटावर पर्यटकांच्या प्रवेशावर बंदी आहे. पण ख्रिस्ती धर्माच्या एका अनुयायाने त्यांच्या आयुष्यात घुसखोरी करण्याचा प्रयत्न केला. त्याचा हेतू हा होता की त्यांच्यामध्ये ख्रिस्ती धर्माचा प्रचार-प्रसार करणे. आपल्या तर्कहीन गोष्टींमध्ये अडकवून देवाचा आणि धर्माचा धाक त्यांच्यात बसवू शकेल.

त्याने फुटबॉल, मेडिकल किट इत्यादी वस्तूदेखील आपल्याबरोबर त्यांना मोहात पाडण्यासाठी नेल्या, जसे ख्रिस्ती मिशनरी सहसा आपला धर्म पसरवण्यासाठी करतात. जॉन एलन चाऊ नावाच्या या अमेरिकन नागरिकाने या बेटावर पोहोचून आदिवासींशी संपर्क साधला, त्यांना समजावण्याचा प्रयत्न केला, पण आदिवासींना त्याचा घृणास्पद हेतू कळला. जॉन एलन चाऊ घेरला गेला आणि त्यांच्या बाणांनी घायाळ झाला.

या एका घटनेवरून हे स्पष्ट झाले आहे की ज्यांना निसर्गाचे नियम समजतात ते आजही ते नियम बदलू इच्छित नाहीत, परंतु धर्म आणि देव यासारख्या तर्कविहीन गोष्टी निर्माण करणारे निसर्गाचे नियम पायदळी तुडवून चुकले आहेत, त्यांचे मूळ रूप एवढे खालावले आहे की पुन्हा त्यात सुधार होण्यासाठी एखाद्या प्रलयाचीच प्रतीक्षा करावी लागेल. मानवांमध्ये बुद्धिमत्तेचा विकास हा पृथ्वीवरील इतर प्राण्यांपेक्षा जास्त आहे, परंतु विध्वंसक कार्यात याचा अधिक उपयोग केला गेला आहे. याउलट, जर आपण स्त्री-पुरुषांमधील संबंधांच्या संदर्भात निसर्गाचे नियम अधिक खोलवर समजून घेण्याचा प्रयत्न केला असता तर त्याचे परिणाम बरेच चांगले राहीले असते.

लोक काय म्हणतील

* रिता गुप्ता

शिक्षण संपवून सिल्कीला नोकरी सुरू करण्यास केवळ ७-८ महिने झाले असतील की आजूबाजूच्या लोकांनी आणि नातेवाईकांनी तिचे जगणे महाग करून टाकले. कुटुंबात किंवा शेजारीपाजारी राहणाऱ्यांमध्ये कुठे एखादे लग्न किंवा एखादा गेटटुगेदर असेल तर तिला पाहून प्रश्नांचा पूर ओढवला जात असे.

‘‘अगं सिल्की, शिक्षण पूर्ण झाले? कुठे काम करत आहेस? किती पॅकेज मिळते?’’

‘‘आणि मला सांग आजकाल काय चालले आहे’’ सिल्की या प्रश्नावर खूप घाबरायची, कारण तिला पुढचा प्रश्न माहित असायचा.

‘‘मग तू कधी लग्न करणार आहेस? कोणी शोधून ठेवला असेल तर सांग आम्हाला?’’

लाजून दांत दाखविणाऱ्या कोणत्याही काकू, आत्या किंवा मावशीची आपुलकी दर्शविणाऱ्या या प्रश्नामुळे सिल्कीला खूप त्रास होई, परिणामी, तिने हळूहळू या कौटुंबिक समारंभांपासून स्वत:ला अलग केले.

‘‘अहो, ज्याच्या लग्नाला / वाढदिवसाला / आला आहात त्याविषयी बोला, प्लेटभरून जेवण करा. माझी साडी का बनवू लागता?’’ सिल्की कुरकुरत असे.

तिच्या आईचीही अशीच परिस्थिती होती. जेव्हा-जेव्हा फ्लॅटच्या महिलांची मंडळी जमायची, तिला पाहताच प्रत्येकजणी जणू मॅरेज ब्युरो उघडत असे, ‘‘माझा मुलगा सिल्कीपेक्षा ३ वर्ष लहान आहे, म्हणजे सिल्कीचे वय, इतके झाले आहे.’’

एक म्हणत असे.

‘‘अहो, या वयात आमची २ मुलं होती,’’ दुसरी अभिमानाने म्हणायची.

‘‘बघ, तू आता मुलगा शोधणे सुरु करायला हवे,’’ तिसरी समजावण्याच्या स्वरात म्हणायची.

‘‘कोणाबरोबर काही चक्कर तर नाही, कोणत्या जाती/धर्माचा आहे? बाई, हल्ली मुली आधीच कुणाला तरी पसंद करून घेतात. चांगले आहे ना तुला हुंडा नाही द्यावा लागणार,’’ दोन मुलांची आई अनिता शांत स्वरात म्हणते जणू काही मुली त्यांच्या भोळयाभाबडया मुलांच्या शिकारीसाठीच शिकत आहेत.

‘‘आत्ताच, सिल्कीचा पुढे शिकण्याचा मानस आहे, एकाद वर्ष नोकरी करून ती आधी शिकेन…’’ सिल्कीची आई रडवेल्या आवाजात म्हणाली.

‘‘पहा, आधी लग्न करा, नंतर शिक्षण चालू राहील,’’ एकीने म्हटले.

‘‘वेळेवर लग्न करणे अधिक महत्वाचे आहे, अन्यथा आपण नंतर शोधत रहाल,’’ दुसरी घाबरवण्याची कोणतीही कसर सोडत नाही.

‘‘जर माझी मुलगी असती तर मी कधीच तिचे हात पिवळे करून समाधानी झाले असते. मी तर नक्कीच माझ्या मुलाचे २५ वर्षांपूर्वीच लग्न लावून देईल, नाहीतर आजकालच्या या मुली खूप चलाख असतात… कोण जाणे, त्याला आपल्या जाळयात अडकवेन,’’ दोन मुलांची आनंदी आई उपदेश देई.

सिल्कीच्या आईकडून अजून ऐकवले जात नसे. तेथून निघण्याशिवाय पर्याय नसतो. पण मनात संशयाचे बीज फुटू लागते की मुलीला अधिक शिकवणे खरोखरच चुकीचे ठरेल काय किंवा जास्त वयात लग्न करण्यात खरोखरच समस्या येईल काय?

पाय खेचण्यात पुढे

हेच ते ४ लोक असतात, ज्यांच्या भीतीने किंवा असे म्हणूया याच ४ लोकांना खूष करण्यासाठी किती निर्णय घेतले जातात. याच ४ लोकांच्या गोष्टी ऐकून एखाद्या मुलीचे वेळेपूर्वीच लग्न लावून दिले जाते किंवा नोकरी सोडण्यास भाग पाडले जाते. हे लोक मुलांपेक्षा जास्त इतरांच्या मुलींमध्ये स्वारस्य घेतात. याच ४ लोकांना आनंदी ठेवण्यासाठी कधीकधी रात्री उशिरा आल्याने ओरड होते तर कधीकधी एखादा ड्रेस घालण्यास मनाई केली जाते.

काही महिन्यांतच लग्न उरकवून तिची आई एक दिवस पुन्हा त्यांच्यासोबत बसली होती की मागून कुजबुज ऐकू आली.

‘‘सिल्कीच्या लग्नात किती दुरावस्था होती,’’ एक आवाज.

‘‘मला तर गोड डिश मिळालीच नाही. जर आपण व्यवस्था करू शकत नसलो तर इतक्या लोकांना का बोलावावं,’’ आणखी एक कुजबूज.

‘‘मुलाला पाहिले. मला तर जास्त वयाचा वाटत होता,’’ तिसरी चुगली.

सिल्कीची आई विचार करीत होती, तिने तिच्या मुलीचे लग्न त्यांच्या सल्लयानुसार लावले तिचे कौतुक करतील. पण इथे तर वेगळाच रेकार्डर कानात वाजत होता. आतून चिढत पण बाहेरून स्मितहास्य करत ती मागे फिरली. म्हणाली, ‘‘बहिण, तुमचा मुलगा कसा आहे? काल त्याला बाजारात पाहिले. कुणी मुलगी त्याच्या मोटारसायकलच्या मागील बाजूस बसली होती.’’

‘‘अरे…तो…हो…मुलगा सांगत होता की त्याच्या कार्यालयातीलच कुणी मुलगी आहे, जी बळजबरीने त्याच्या गळयात पडून राहते,’’ परंतु या उडत्या बातमीने मुलाच्या आईच्या चेहऱ्याचा रंग उडू लागला होता. आता तिचे नाक ४ लोकांसमोर जे कापले जात होते.

आता संभाषण सिल्कीच्या लग्नावरून दुसरीकडे सरकले.

फक्त खेद
जिथे ४ लोक भेटणार तेथे ४ गोष्टी होणारच. देश-परदेश, राज्यावरून चर्चेचा विषय होत- होत स्वत:भोवतीच टिकाव धरू लागतो. मुख्यत: त्यांवर जे उपस्थित नसतात. मग इतरांच्या बाबतीत मोडता घालणे हे नेहमीच एक आवडते मनोरंजन असते. केवळ या गोष्टींसाठी महिलांना जबाबदार धरू नये. पुरुषही गप्पा मारण्याची समान सामाजिक जबाबदारी तेवढयाच कठोरपणे निभवतात.

आपण सिल्कीबद्दल बोलत आहोत. सिल्कीच्या आईला असे वाटले की तिने मुलीचे लग्न केले आहे. तिला पुढे शिकू दिले नाही. आता तिच्याशी ४ लोक आनंदी असतील आणि ती ४ लोकांमध्ये एक उदाहरण बनेल. पण दुर्दैवाने, असे काहीही घडले नाही, उलट वर्ष-दीड वर्ष उलटताच तेच लोक तिला पुन्हा प्रश्नांच्या गोत्यात उभे करू लागले.

‘‘तिच्या लग्नाला किती वर्ष झाले आहेत? ती केव्हा चांगली बातमी सांगणार आहे?’’ दुसरीच्या उत्सुकतेचा अंत नव्हता.

‘‘अहो, ती नुकतीच एका नवीन नोकरीत सामील झाली आहे. तिला प्रथम काही दिवस स्थिर-स्थावर होऊ देत,’’ सिल्कीच्या आईने समजावले.

‘‘योग्य वेळी मुले झाली पाहिजेत अन्यथा आजीवन पश्चात्ताप करावा लागेल. ठाऊक नाही, हे लोक कोण-कोणती औषधे खातात नंतर गर्भधारणा करण्यास अक्षम होतात,’’ ४ मुलांच्या आईने आपले मत विनामूल्य व्यक्त करण्यास सुरवात केली.

आता ती हुशार होत चालली होती, म्हणून ४ लोकांची कंपनी तिला आवडू लागली. ४ लोकांबरोबर बसून तीही इतरांना ज्ञानाच्या गोष्टी शिकवू लागली. खरं म्हणजे आता ती जेव्हा न मागता कोणालाही विनामूल्य सल्ला द्यायची तेव्हा तिला अद्वितीय आनंद वाटायचा. ४ लोकांसह एखाद्या ५ व्याला लाजिरवाणे करणे, त्याला बेइज्जत करणे यासारख्या स्वर्गीय आनंदाचा रस घेऊ लागली.

वैयक्तिक जीवनात हस्तक्षेप
आता सिल्कीची आईसुद्धा विचार करत नाही की एखाद्याला वारंवार छेडणे की तिच्या मुलाचे/मुलीचे लग्न का होत नाही अशाने एखाद्यावर काय परिणाम होईल. इतरांकडून सुवार्ता ऐकण्यास आतुर तिचे मन आता एक क्षणही विचार करत नाही की ठाऊक नाही कुठल्या कारणाने एखादी स्त्री आई का होऊ शकत नाही. आपल्या सभोवतालच्या छोटया-छोटया गोष्टीदेखील जाणून घेण्याच्या प्रवृत्तीमुळे ती एखाद्याच्या वैयक्तिक आयुष्यात हस्तक्षेप करीत आहे याचा तिला अजिबात संकोच होत नाही. आपली मुले भले फेल होत असतील परंतु स्पर्धात्मक परीक्षेत इतरांच्या मुलांचा काय परिणाम आला, ही उत्सुकता ती ४ लोकांसह अवश्य व्यक्त करते.

सिल्कीच्या आईला हळूहळू हे कळलेच नाही की ती देखील त्या ४ लोकांमध्ये सामील झाली आहे, ज्यांना लोक टाळू इच्छितात, ज्यांचे शब्द गंभीरपणे घेतले जात नाहीत आणि ज्यांचे कामच आहे काही ना काहीतरी बोलत राहणे. ज्या रसिक व्यक्तींना कठीणाईने समजावले जाऊ शकते अशा प्रकारच्या त्यांच्या आचरणास लोक फक्त ऐकतात पण आपल्या मनाचेच करतात.

कुणी उपरोधक पाहिल्यास काय करावे

* पूजा पाठक

क्षिप्राच्या घरी किट्टी पार्टी चालू होती. अचानक घडयाळावर दृष्टी पडताच रागिनी उठून चालू लागली.

‘‘अगं, अजून तर फक्त ५ वाजले आहेत, ६ वाजता निघून जा,’’ क्षिप्राने विनवणी करत तिचा हात धरला.

‘‘माफ करा. मला उद्या सकाळी ऑफिसला जावं लागेल. आता मी तुझ्यासारखी गृहिणी तर नाही आहे की आरामात आयुष्य जगू शकेन. मला घराचे -बाहेरचे दोघेही पाहावे लागते.’’ रागिणी सौम्य कटाक्ष करत म्हणाली. आपुलकीने पकडलेल्या हाताची पकड सैल झाली. क्षिप्रा तोंडावर काहीच बोलली नाही, परंतु या एका व्यंग्यामुळे दोन मैत्रिणींमधील मैत्रीत एक अदृश्य भिंत तयार झाली.

उपरोक्त परिस्थितीतही किट्टी पार्टी दरम्यान क्षिप्राच्या घराच्या थाटामाटाबद्दल होणारी स्तुती रागिनी सहज पचवू शकली नाही आणि इच्छा नसूनही तिच्या तोंडून क्षिप्रासाठी अपमानजनक गोष्ट निघाली. ज्याने केवळ पार्टीचे वातावरणच त्रासदायक बनले नाही तर दोन मैत्रीणींमध्ये विवादासही जन्म दिला.

या मानसिकतेचे कारण काय आहे

अखेर, व्यंग्य करण्यामागे एखाद्याचा हेतू काय असू शकतो. खरं तर जेव्हा आपण एखाद्याला वरिष्ठ पाहता तेव्हा आपल्या मनात एक नैसर्गिक उत्सुकता निर्माण होते की तो आपल्यापेक्षा वरचढ का आहे? फक्त येथे, सकारात्मक विचारांची व्यक्ती ही गोष्ट प्रशंसेच्या रूपात घेते आणि समोरच्या माणसाची प्रशंसा करते. तो त्याच्या कलागुणातून किंवा प्रतिभेवरुन शिकण्याचा प्रयत्न करतो. तर वाईट भावनेने ग्रस्त असलेल्या व्यक्तीला त्या व्यक्तीबद्दल हेवा, द्वेष आणि मत्सर वाटतो.

या प्रकारचे लोक खरोखर आजारी मानसिकतेचे गुलाम असतात. त्यांना इतरांचे सौंदर्य, प्रतिभा, आनंद किंवा यश आवडत नाही. जेव्हा त्यांना आपल्या या भावनेवर आळा घालता येत नाही, तेव्हा त्यांच्या तोंडातून व्यंग बाहेर येते, जे समोरच्या व्यक्तीचा अप्रत्यक्ष रूपाने अपमान करण्यासाठी असते.

कधीकधी हे व्यंग सूड उगवण्याच्या भावनेखाली केली जातात किंवा कदाचित आपली खुन्नस काढण्यासाठीदेखील. तथापि, ही वाक्ये अशा प्रकारे उच्चारली जातात की जेणेकरून त्यांच्यावर सरळ-सरळ कुठला आरोप लागू नये आणि वेळ आल्यावर ते असे सांगून स्वत:चा बचावही करू शकतील की मी तर असेच म्हटले होते.

यापासून वाचण्याचे मार्ग

अखेर असे काय करावे की सापही मरावा आणि काठीही मोडू नये. म्हणजेच, त्याला आरसाही दाखवावा आणि स्वत:ही दुखी होऊ नये, चला जाणून घेऊया :

* या गोष्टीला फारसे प्राधान्य देऊ नका आणि त्यावेळी असा विचार करून शांत रहा की आपल्यावर टोमणे मारणे ही त्याची दुर्बलता आहे. हो, नंतर योग्य वेळ पाहून त्याच्या मनात आपल्याबद्दल बसलेली घाण दूर करण्याचा प्रयत्न करा.

* त्याची जी काही विशेषता आपल्याला आवडत असेल तिची उघडपणे स्तुती करा, जेणेकरून त्याला स्वत:च्या कृतीची लाज वाटेल आणि तो तुमच्याबद्दल दुहेरी आदराने भरुन जाईल.

* त्याला स्पष्ट शब्दांत अशी कोणती गोष्ट न बोलण्यासाठी अवश्य सांगा. अशाने तो सावध होईल.
तेव्हा हा निर्णय व्यक्ती किंवा परिस्थिती पाहून आपल्याला स्वत:ला घ्यावा लागेल की एखाद्याकडून व्यंग केले गेल्यास आपली प्रतिक्रिया काय असावी. आपण फक्त हे निश्चित केले पाहिजे की आपण कोणाच्या टोमण्याबद्दल मनापासून दुखावणार नाहीत, आणि ना स्वत: एखाद्यावर विनाकारण वैयक्तिक आक्षेप घ्याल किंवा टिप्पणी कराल.

तुम्ही पण करू शकता

* नसीम अन्सारी कोचर

दिल्ली, मुंबई, बंगळुरू या महानगरांमध्ये स्थायिक होणाऱ्या मध्यम आणि उच्चवर्गीय विभक्त कुटुंबांची संख्या सातत्याने वाढत आहे. अशा कुटुंबातील महिलांना शिक्षण, वेळ आणि पैसा यांची कमतरता नसते. तिच्या पतीच्या कामानंतर आणि मुले शाळेत गेल्यानंतर तिच्याकडे भरपूर मोकळा वेळ असतो. आज या मोकळ्या वेळेचा, शिक्षणाचा आणि क्षमतेचा उपयोग करून अनेक महिलांनी मोठे उद्योग उभे केले आहेत. अशाप्रकारे तिने आपल्या पतीला केवळ पैसे कमवण्यातच मदत केली नाही, तर कामाकडे दुर्लक्ष न करता घरात राहून, घर, कौटुंबिक जबाबदाऱ्या सांभाळून आपल्या वेळेचा सदुपयोग केला.

अन्नाने रोजगार दिला

दिल्लीच्या कैलास कॉलनीत राहणाऱ्या सरन कौर या जवळपास 60 वर्षांच्या आहेत. त्यांना ३ मुलगे आहेत. तिघेही आता सेटल झाले आहेत. सरन कौर यांनी त्यांचा अभ्यास, विवाह आणि नोकरी सेटलमेंटमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. पंजाबमधून लग्न करून ती दिल्लीत आली होती. नवऱ्याला नोकरी नव्हती. घराच्या समोरच्या खोलीतच त्यांनी किराणा मालाचे दुकान उघडले होते. तेव्हा कुटुंबात सरन कौरचा नवरा, सासू, भावजय आणि भावजय होते.

सरन कौर यांना मुले झाली, कुटुंब मोठे झाल्यावर किराणा दुकानातून घरखर्च भागवणे कठीण झाले. त्यानंतर सरन कौर यांनी पतीच्या कामात सहकार्य करण्याचे ठरवले. त्याला स्वयंपाकाची आवड होती. पंजाबी पदार्थ बनवण्यात त्यांचे प्रभुत्व होते. त्यामुळे त्यांनी कैलास कॉलनी पोलिस ठाण्यात जाऊन त्यांच्या वाड्यातील ज्येष्ठ नागरिकांची यादी घेतली. मग तो घरोघरी जाऊन म्हाताऱ्या लोकांना भेटला जे आपल्या मुलांच्या नोकरीच्या निमित्ताने दुसऱ्या शहरात किंवा परदेशात स्थायिक झाल्यामुळे एकटे पडले होते आणि ज्यांच्याकडून स्टोव्ह करता येत नव्हता.

अनेक वयोवृद्ध लोक हॉटेल्समधून जेवण मागवायचे किंवा नोकरांनी तयार केलेल्या कच्च्या आणि शिजवलेल्या अन्नावर जगत होते. सरन कौरने त्याला त्याच्या घरून अगदी कमी दरात अन्न पाठवायला सांगितले. हळुहळू सरन कौर यांनी राजवाड्यातील अनेक घरांतील वृद्धांना घरचे शिजवलेले ताजे आणि गरम अन्न पुरवण्यास सुरुवात केली. त्यांनी तयार केलेल्या जेवणाची प्रशंसा झाली आणि लवकरच त्यांच्या ग्राहकांची संख्या वाढू लागली. सरन कौरची टिफिनची व्यवस्था सुरू झाली. पैशांचा पाऊस पडू लागला.

आज सरन कौर यांचे एक मोठे स्वयंपाकघर आहे, ज्यामध्ये 10-12 नोकर आहेत, जे दररोज सुमारे 300 टिफिन तयार करतात. डिलिव्हरी बॉईज ग्राहकांना वेळेवर टिफिन देतात. आज, सरन कौरच्या ग्राहकांमध्ये केवळ वृद्ध लोकच नाहीत, तर इतर शहरांमध्ये पेइंग गेस्ट म्हणून राहणारे आणि ऑफिसमध्ये काम करणारे लोकही आहेत. हॉटेल किंवा रस्त्यावरील विक्रेत्यांवर मसालेदार आणि अस्वास्थ्यकर अन्न खाण्याऐवजी त्यांना फक्त 100 रुपयांमध्ये घरगुती डाळी, भात, भाज्या, रोटी, कोशिंबीर, दही अधिक चविष्ट आणि आरोग्यदायी वाटतात. सरन यांनी आपल्या मेहनतीने आणि समर्पणाने कुटुंबाचा सांभाळ तर केलाच, शिवाय इतर अनेकांना रोजगारही उपलब्ध करून दिला.