* पूजा पाठक
क्षिप्राच्या घरी किट्टी पार्टी चालू होती. अचानक घडयाळावर दृष्टी पडताच रागिनी उठून चालू लागली.
‘‘अगं, अजून तर फक्त ५ वाजले आहेत, ६ वाजता निघून जा,’’ क्षिप्राने विनवणी करत तिचा हात धरला.
‘‘माफ करा. मला उद्या सकाळी ऑफिसला जावं लागेल. आता मी तुझ्यासारखी गृहिणी तर नाही आहे की आरामात आयुष्य जगू शकेन. मला घराचे -बाहेरचे दोघेही पाहावे लागते.’’ रागिणी सौम्य कटाक्ष करत म्हणाली. आपुलकीने पकडलेल्या हाताची पकड सैल झाली. क्षिप्रा तोंडावर काहीच बोलली नाही, परंतु या एका व्यंग्यामुळे दोन मैत्रिणींमधील मैत्रीत एक अदृश्य भिंत तयार झाली.
उपरोक्त परिस्थितीतही किट्टी पार्टी दरम्यान क्षिप्राच्या घराच्या थाटामाटाबद्दल होणारी स्तुती रागिनी सहज पचवू शकली नाही आणि इच्छा नसूनही तिच्या तोंडून क्षिप्रासाठी अपमानजनक गोष्ट निघाली. ज्याने केवळ पार्टीचे वातावरणच त्रासदायक बनले नाही तर दोन मैत्रीणींमध्ये विवादासही जन्म दिला.
या मानसिकतेचे कारण काय आहे
अखेर, व्यंग्य करण्यामागे एखाद्याचा हेतू काय असू शकतो. खरं तर जेव्हा आपण एखाद्याला वरिष्ठ पाहता तेव्हा आपल्या मनात एक नैसर्गिक उत्सुकता निर्माण होते की तो आपल्यापेक्षा वरचढ का आहे? फक्त येथे, सकारात्मक विचारांची व्यक्ती ही गोष्ट प्रशंसेच्या रूपात घेते आणि समोरच्या माणसाची प्रशंसा करते. तो त्याच्या कलागुणातून किंवा प्रतिभेवरुन शिकण्याचा प्रयत्न करतो. तर वाईट भावनेने ग्रस्त असलेल्या व्यक्तीला त्या व्यक्तीबद्दल हेवा, द्वेष आणि मत्सर वाटतो.
या प्रकारचे लोक खरोखर आजारी मानसिकतेचे गुलाम असतात. त्यांना इतरांचे सौंदर्य, प्रतिभा, आनंद किंवा यश आवडत नाही. जेव्हा त्यांना आपल्या या भावनेवर आळा घालता येत नाही, तेव्हा त्यांच्या तोंडातून व्यंग बाहेर येते, जे समोरच्या व्यक्तीचा अप्रत्यक्ष रूपाने अपमान करण्यासाठी असते.
कधीकधी हे व्यंग सूड उगवण्याच्या भावनेखाली केली जातात किंवा कदाचित आपली खुन्नस काढण्यासाठीदेखील. तथापि, ही वाक्ये अशा प्रकारे उच्चारली जातात की जेणेकरून त्यांच्यावर सरळ-सरळ कुठला आरोप लागू नये आणि वेळ आल्यावर ते असे सांगून स्वत:चा बचावही करू शकतील की मी तर असेच म्हटले होते.
यापासून वाचण्याचे मार्ग
अखेर असे काय करावे की सापही मरावा आणि काठीही मोडू नये. म्हणजेच, त्याला आरसाही दाखवावा आणि स्वत:ही दुखी होऊ नये, चला जाणून घेऊया :
* या गोष्टीला फारसे प्राधान्य देऊ नका आणि त्यावेळी असा विचार करून शांत रहा की आपल्यावर टोमणे मारणे ही त्याची दुर्बलता आहे. हो, नंतर योग्य वेळ पाहून त्याच्या मनात आपल्याबद्दल बसलेली घाण दूर करण्याचा प्रयत्न करा.
* त्याची जी काही विशेषता आपल्याला आवडत असेल तिची उघडपणे स्तुती करा, जेणेकरून त्याला स्वत:च्या कृतीची लाज वाटेल आणि तो तुमच्याबद्दल दुहेरी आदराने भरुन जाईल.
* त्याला स्पष्ट शब्दांत अशी कोणती गोष्ट न बोलण्यासाठी अवश्य सांगा. अशाने तो सावध होईल.
तेव्हा हा निर्णय व्यक्ती किंवा परिस्थिती पाहून आपल्याला स्वत:ला घ्यावा लागेल की एखाद्याकडून व्यंग केले गेल्यास आपली प्रतिक्रिया काय असावी. आपण फक्त हे निश्चित केले पाहिजे की आपण कोणाच्या टोमण्याबद्दल मनापासून दुखावणार नाहीत, आणि ना स्वत: एखाद्यावर विनाकारण वैयक्तिक आक्षेप घ्याल किंवा टिप्पणी कराल.
