* प्रतिभा अग्निहोत्री
दिल्लीतील एमएनसी ऑफिसमध्ये काम करणाऱ्या सुष्मिताचे संपूर्ण घर तिची मोलकरीण नीरू सांभाळते, ती तिच्या खाण्यापासून ते झोपेपर्यंत सर्व गोष्टींचा मागोवा घेते, परंतु इतर घरातील महिलाही त्याच नीरूबद्दल तक्रार करताना आढळतील. मला नीरूचे काम आवडत नाही, ना त्याचे बोलणे, ना वागणे. प्रत्येक घरात एकाच मोलकरणीच्या वेगवेगळ्या आवृत्त्या पाहायला मिळतात. जर आपण नीट विचार केला तर कारण स्पष्ट होते की सुष्मिता नीरूला अगदी तिच्या धाकट्या बहिणीसारखी वागवते, ती रोज चहा पिताना तिच्यासोबत बसते आणि तिच्याशी बोलत असते, तिचे ऐकते आणि स्वतःचे काही सांगते, वेळ पाहिजे आणि पैसा आहे. गरज आहे ती द्यायला सुद्धा कमी पडत नाही, फक्त या जवळीकतेमुळे नीरू सुष्मिताच्या घरी काम करते, तर इतर घरात तिला ना सन्मान मिळतो ना पैसे. काम चालेल, नाही का?
माझ्या शेजारी राहणाऱ्या श्रीमती मिश्रा नेहमी औषधांबद्दल चिंतेत असतात, दर दुसऱ्या दिवशी जुने औषध काढून त्याऐवजी नवीन औषध घेतात, त्यांना त्यांच्या इच्छेनुसार औषध मिळत नाही. मोलकरणीच्या कामावरही ती कधीच समाधानी नसते. मोलकरणींच्या म्हणण्यानुसार, मिश्रा आंटी कामाबद्दल कमी बोलतात आणि काम जास्त करून घेतात, काम झाल्यावर वारंवार मागणी केल्यावरच पैसे मिळतात, मग आम्ही तिच्या जागी का काम करायचे.
आजच्या काळात, एकटे राहणाऱ्या तरुणांसाठी किंवा नोकरी करणाऱ्या जोडप्यांसाठी मोलकरीण म्हणजेच घर मदत ही अत्यंत आवश्यक गरज आहे, ज्याशिवाय ते त्यांच्या जीवनाची कल्पनाही करू शकत नाहीत. त्याचबरोबर घरकाम करणाऱ्यांना घरातील काम मोलकरणीशिवाय पूर्ण करणे शक्य होत नाही. आज बहुतेक मध्यमवर्गीय घरांमध्ये झाडून, धुणे, भांडी घासण्यापासून ते स्वयंपाक, धुरळणी आणि कपडे धुण्यापर्यंत सर्व गोष्टींसाठी मोलकरीण असतात, इतकेच नाही तर बहुतेक नोकरदार जोडप्यांकडे दिवसभर किंवा 24 तास मोलकरीण असतात, हा विचार करण्यासारखा प्रश्न आहे. की जेव्हा औषधे आपल्यासाठी खूप आवश्यक आहेत, तेव्हा त्यांच्या गैरवापराच्या घटना का घडत आहेत. आजी-आजोबांच्या काळात मोलकरीण प्रचलित नव्हत्या आणि काही घरांमध्ये त्या असल्या तरी त्यांच्याशी जातीच्या कारणास्तव गैरवर्तन केले जायचे, पण आज मोलकरीण हा आपल्या जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. आजकाल मोलकरणींवर जातीवर आधारित अत्याचाराचे प्रमाण खूप कमी आहे, परंतु आजच्या नवीन पिढीमध्ये संयम आणि नम्रतेचा अभाव आहे, त्यामुळे ते प्रत्येक संभाषणात अस्वस्थ होतात आणि दुसरे म्हणजे, ते मोलकरणीला स्वतःसारखी माणुसकी न मानता, मोलकरीण मानतात. फक्त एक काम करण्यासाठी मी त्याला भावनाशून्य व्यक्ती मानतो. काही गोष्टी लक्षात ठेवल्या तर या समस्येपासून आपण बऱ्याच अंशी सुटका करू शकतो -
