* गरिमा
विभक्त कुटुंब पद्धतीमुळे आणि आईवडील दोघेही कामाला जात असल्यामुळे मुले जणू लहापणापासूनच घराच्या चार भिंतीत कैद झाली आहेत. उद्यान किंवा मोकळया जागेत खेळण्याऐवजी ती व्हिडीओ गेम खेळतात. त्यांचे मित्र हे त्यांच्याच वयाची मुले नाहीत, तर टीव्ही, संगणक, मोबाइल हे आहेत.
याचा मुलांच्या वागणुकीवर आणि त्यांच्या मानसिकतेवर प्रचंड परिणाम होतो. ते समाजात रहायला शिकू शकत नाहीत, शिवाय त्यांचे व्यक्तिमत्त्वही विकसित होऊ शकत नाही.
का गरजेची आहेत सामाजिक कौशल्ये
योग्य भावनिक विकासासाठी सरोज सुपर स्पेशालिटी हॉस्पिटलचे मानसशास्त्रज्ञ डॉ. संदीप गोविल सांगितले की, ‘‘माणूस हा एक समाजप्रिय प्राणी आहे. तो समाजापासून वेगळा राहू शकत नाही. यशस्वी आणि चांगल्या आयुष्यासाठी, मुलांना इतर लोकांशी वागताना, बोलताना कुठलीही अडचण येऊ नये, हे महत्त्वाचे आहे. ज्या मुलांमध्ये सामाजिक कौशल्ये विकसित होत नाहीत त्यांना मोठे झाल्यावर समाजासोबत निरोगी संबंध प्रस्थापित करताना अडचणी येतात. सामाजिक कौशल्यांमुळे मुलांमध्ये भागीदारीची भावना विकसित होते आणि ती मुलांना आत्मकेंद्री होण्यापासून वाचवते. त्यांच्या मनात एकटेपणाची भावना कमी करते.’’
आक्रमक वर्तनाला आळा घालण्यासाठी डॉ. संदीप गोविल सांगतात, ‘‘आक्रमक वर्तन ही एक अशी समस्या आहे जी मुलांमध्ये असणे ही सामान्य बाब बनत चालली आहे. कौटुंबिक ताण, टीव्ही किंवा इंटरनेटवर हिंसक कार्यक्रम पाहणे, अभ्यासात चांगले गुण मिळवण्याचे दडपण किंवा कुटुंबापासून दूर हॉस्टेलमध्ये राहणाऱ्या मुलांमध्ये आक्रमक वर्तन हे जास्त दिसून येते. अशी मुले सर्वांपासून लांब राहणेच पसंत करतात. इतर मुलांनी त्यांचे मन दुखावल्यास आरडाओरड करू लागतात. अर्वाच्च भाषेत बोलून मारहाण करण्याचा प्रयत्न करतात. बऱ्याचदा खूपच राग आल्यास ते खूपच हिंसक होतात.’’
मुलांना लहानपणापासूनच समाजकरणाचे धडे दिले तर त्यांच्यात अशा प्रकारची प्रवृत्ती जन्मालाच येणार नाही.
मुलांना एका दिवसात समाजवादाचे धडे दिले जाऊ शकत नाहीत. यासाठी लहानपणापासूनच त्यांच्या संगोपनावर लक्ष देणे गरजेचे आहे.
जेव्हा मूल लहान असते : विभक्त कुटुंबात राहणारी ५ वर्षांपर्यंतची मुले सहसा आईवडील किंवा आजीआजोबांकडेच जास्त वेळ राहतात. प्रत्यक्षात लहान वयापासून त्यांना सतत स्वत: जवळ न ठेवता समाजात चांगल्या प्रकारे वावरायला शिकवले पाहिजे.
