* डॉ. भीमसेन बन्सल
कडाक्याच्या उन्हात, प्रत्येकजण मान्सूनची वाट पाहत आहे ज्यामुळे दिलासा मिळेल. परंतु या ऋतूमध्ये आरोग्यासंबंधी अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागते. याचे प्राथमिक कारण म्हणजे तापमानात अचानक होणारा बदल, ज्यामुळे शरीराची प्रतिकारशक्ती कमकुवत होते आणि नंतर संसर्ग होण्याची शक्यता वाढते. याशिवाय बॅक्टेरियासारखे अनेक जीव उष्ण आणि दमट वातावरणात वेगाने वाढू लागतात.
सामान्य मूत्रात कोणतेही जंतू आणि जीवाणू आढळत नाहीत, परंतु ते गुदाशयाच्या भागात असतात. यूरिनरी ट्रॅक्ट इन्फेक्शन म्हणजेच यूटीआय हा लघवी प्रणालीमध्ये होणारा बॅक्टेरियाचा संसर्ग आहे. पावसाळ्यात गुदाशयाच्या आजूबाजूच्या भागात असलेले बॅक्टेरिया झपाट्याने वाढतात, ज्यामुळे संसर्ग होतो.
जेव्हा बॅक्टेरिया मूत्राशयात पोहोचतात तेव्हा ते जळजळ करतात, या संसर्गास सिस्टिटिस म्हणतात. त्याचवेळी, जेव्हा ते मूत्रपिंडात पोहोचतात आणि जळजळ करतात, तेव्हा त्याला पायलोनेफ्रायटिस म्हणतात, ही एक जास्त गंभीर समस्या मानली जाते. महिलांव्यतिरिक्त पुरुषांमध्येही या प्रकारचा संसर्ग होऊ शकतो. मात्र, महिलांना हा आजार होण्याची शक्यता जास्त असते. याचे कारण म्हणजे शरीराच्या रचनेतील फरक. महिलांची मूत्रमार्ग पुरुषांच्या तुलनेत लहान असते. महिला वारंवार संक्रमणाची तक्रार करतात. मुले देखील संसर्गास बळी पडू शकतात, परंतु त्यांची शक्यता कमी आहे.
मूत्रमार्गाच्या संसर्गाची लक्षणे सामान्य आहेत आणि सहज ओळखता येतात. यामध्ये लघवी करताना वेदना (डिसुरिया), लघवीची वारंवार इच्छा होणे, लघवी करताना जळजळ होणे, खालच्या ओटीपोटात जखमेची भावना, पाठीच्या खालच्या भागात किंवा पोटाच्या खालच्या भागात दुखणे, ताप, चक्कर येणे, उलट्या होणे आणि थरथर वाटणे इत्यादींचा समावेश आहे.
मूत्रमार्गाच्या संसर्गामुळे, संक्रमित व्यक्तीला खूप अस्वस्थता जाणवू शकते. त्याची लक्षणे वय, लिंग आणि संसर्गाच्या ठिकाणानुसार बदलू शकतात. पण जर एखाद्या व्यक्तीला UTI ची लागण झाली असेल तर त्याची फारशी काळजी करण्याची गरज नाही. लघवी कल्चर चाचणीद्वारे हे आढळून येते. लघवीतील बॅक्टेरियांची संख्या आणि रक्ताच्या नमुन्यातील पांढऱ्या रक्त पेशींची संख्या संसर्गाची तीव्रता दर्शवते. काही उपायांचा अवलंब करून युरिनरी इन्फेक्शन नक्कीच टाळता येऊ शकते. काही पुष्टी आणि काही निषिद्धांचे पालन केल्याने, शरीराला मोठ्या प्रमाणात सूक्ष्मजीव क्रियाकलापांपासून, विशेषतः पावसाळ्यात संरक्षित केले जाऊ शकते.
