* डॉ गणेश
प्रजनन आरोग्य आणि लैंगिक समस्यांबद्दल बोलणे भारतात चांगले मानले जात नाही. इथे रजोनिवृत्तीकडे अनेकदा दुर्लक्ष केले जाते. रजोनिवृत्ती ही एक नैसर्गिक जैविक प्रक्रिया आहे जी स्त्रीच्या जीवनात महत्त्वपूर्ण शारीरिक आणि मानसिक बदल घडवून आणते. हा खूप कठीण काळ असू शकतो आणि कोणत्याही दोन महिलांना सारखा अनुभव येत नाही. अति उष्णता, रात्री घाम येणे, योनीमार्गात कोरडेपणा, अनियमित मासिक पाळी, लैंगिक इच्छा कमी होणे आणि मूड बदलणे ही रजोनिवृत्तीची सामान्य लक्षणे आहेत. रजोनिवृत्तीवर परिणामकारक उपचार शक्य असल्याचे मुंबईतील प्रमुख स्त्रीरोगतज्ज्ञ डॉ. त्यामुळे, या संक्रमण काळात काय होते आणि त्याला सामोरे जाण्यासाठी आणि हा टप्पा अधिकाधिक आरामदायक बनवण्यासाठी कोणते उपचार पर्याय उपलब्ध आहेत हे जाणून घेणे आवश्यक आहे.
प्रजनन क्षमता समाप्त
रजोनिवृत्ती स्त्रीच्या जीवनातील प्रजननक्षमतेचा अंत दर्शवते. जेव्हा स्त्रीची मासिक पाळी पूर्णपणे थांबते तेव्हा त्याची व्याख्या केली जाते. तीच स्त्री रजोनिवृत्तीच्या टप्प्यातून गेली आहे असे मानले जाऊ शकते, ज्याला पूर्ण वर्षभर मासिक पाळी आली नाही. मिड-लाइफ हेल्थ जर्नलमध्ये दर्शविलेल्या आकडेवारीनुसार, 2026 च्या अखेरीस, भारताच्या विशाल लोकसंख्येमध्ये सुमारे 10.30 दशलक्ष महिला असतील ज्या या टप्प्यातून गेल्या असतील. बहुतेक स्त्रियांच्या आयुष्यात, हे 40 ते 50 वर्षांच्या दरम्यान उद्भवते. वयाच्या 40 च्या आधी असे झाल्यास ते अकाली मानले जाते.
रजोनिवृत्तीपूर्व टप्पा
रजोनिवृत्तीच्या संक्रमण अवस्थेला 'प्रीमेनोपॉज' म्हणतात. रात्री घाम येणे, हृदयाचे ठोके वाढणे, तणाव, चिंता, चिडचिड, मूड बदलणे, स्मरणशक्तीची समस्या आणि एकाग्रता कमी होणे, कोरडी योनी आणि वारंवार लघवी होणे ही सामान्य लक्षणे आहेत. रजोनिवृत्तीच्या वेळी, इस्ट्रोजेनचे प्रमाण कमी झाल्यामुळे, स्त्रियांमध्ये हाडे कमकुवत होऊ लागतात. प्रीमेनोपॉज ही जीवनाची नैसर्गिक प्रक्रिया आहे आणि त्याला रोग किंवा विकार म्हणून मानले जाऊ नये. त्यामुळे यासाठी कोणत्याही उपचाराची गरज नाही. तथापि, अशा परिस्थितीत, जेव्हा प्रीमेनोपॉजच्या शारीरिक, मानसिक आणि भावनिक परिणामांमुळे तुमच्या दैनंदिन कामांमध्ये तीव्र व्यत्यय येऊ लागतो आणि तुमचे जीवनमानही कमी होते, तेव्हा वैद्यकीय उपचारांची मदत घेणे आवश्यक होते.
