कथा * रितु वर्मा
मानसीचा आज आपल्या सासरी पहिला दिवस होता. भावजय, नणंद, काकी सर्वजणी मस्करी करून हसत होत्या. अक्षत खोलीत येताच सुधा काकीने तिचा कान ओढत म्हटले, ‘‘अरे लबाडा, थोडेही थांबवत नाही का तुला? आयुष्यभराची सोबत आहे… थोडा धीर धर.’’
मानसीने बघितले की, सर्वजण थट्टा-मस्करी करत होते. मात्र अक्षतची आई म्हणजे मानसीची सासू माधुरीच्या चेहऱ्यावर कुठलेच भाव नव्हते. महागडे कपडे आणि दागदागिने घालूनही ती अतिशय सर्वसाधारण दिसत होती.
मानसी आणि अक्षतचे लग्न धुमधडाक्यात झाले होते. कुंदन हार आणि मोत्याच्या रंगाच्या घागरा-चोळीत मानसी अतिशय सुंदर दिसत होती. तर क्रीम रंगाच्या शेरवानीत अक्षतही देखणा दिसत होता.
दुसऱ्या दिवशी दुपारपर्यंत संपूर्ण घर रिकामी झाले. आता घरात फक्त मानसी, अक्षत, अक्षतची मोठी बहीण निधी आणि अक्षतचे वडील विनोद आणि आई माधुरी होते.
दुसऱ्या दिवशी माधुरीला पाचपरतावनासाठी माहेरी जायचे होते. कोणती साडी नेसायची हे ती ठरवत होती तेवढयात तिला वाटले की सासूबाईंनाच विचारुया. त्यानंतर हातात साडया घेऊन ती सासूबाईंकडे गेली. ‘‘आई सांगा ना, पिवळया आणि नारंगी रंगापैकी उद्या कोणती साडी नेसू?’’ तिने विचारले.
माधुरी म्हणाल्या, ‘‘बाळा, तुला जी चांगली वाटेल ती नेस, पण हा नारंगी रंग तुझ्यावर खुलून दिसेल.’’
तितक्यात विनोद रागाने म्हणाले, ‘‘तू तर अडाणीच राहिलीस… डोळयांना खुपणारा हा रंग थंडीत चांगला वाटतो, एप्रिल महिन्यात नाही.
माधुरी एकदम गप्प बसल्या. विनोद म्हणाले, ‘‘माधुरी बाळा, तू निधी ताईला विचार.’’
मानसीला आपल्या सासऱ्यांचे सासूबाईंशी असे वागणे अजिबात आवडले नाही. सोबतच तिला अशी भीतीही वाटू लागली की, अक्षतचा स्वभावही त्याच्या वडिलांसारखाच असला तर काय करायचे? शेवटी मुलामध्ये वडिलांचे थोडेफार गुण असतातच.
दुसऱ्या दिवशी मानसी पिवळया रंगाची शिफॉनची साडी नेसून गेली. माधुरी यांनी सकाळी बटाटयाची भाजी आणि मूग डाळीचा हलवा बनवला होता. निधी म्हणाली, ‘‘आई, तू आम्हाला लठ्ठ करणार असे वाटत आहे.’’
अक्षत रागाने म्हणाला, ‘‘आई, किती वेळा सांगितले आहे की, डाएटसाठीचे पदार्थ बनवत जा.’’
विनोद म्हणाले, ‘‘तुझी आई हे सर्व कुठून शिकणार? तिला स्वत:च्या कमरेचा घेर वाढवण्यातच धन्यता वाटते.’’
तितक्यात मानसी म्हणाली, ‘‘मी तर इतका सुंदर नाश्ता पहिल्यांदाच खाल्ला आहे.’’
मानसीने केलेले कौतुक ऐकून माधुरीचा चेहरा खुलला.
त्यानंतर अक्षत आणि मानसी १५ दिवसांसाठी हनिमूनला गेले. त्यावेळी माधुरीच्या असे लक्षात आले की, अक्षतच्या घरून एकतर त्याचे वडील किंवा बहीणच फोन करतात.
अक्षत आणि मानसी गोव्याहून परत आले तेव्हा निधी ताई तिच्या सासरी निघून गेली होती. मानसीने गोव्याहून आणलेल्या भेटवस्तू सासूबाईंना दाखवल्या. मानसी सासऱ्यांसाठी टी शर्ट आणि सासूबाईंसाठी गॉगल घेऊन आली होती.
माधुरीसाठी आणलेल्या भेटवस्तू पाहून विनोद म्हणाले, ‘‘मानसी बाळा, हे काय घेऊन आलीस तू तुझ्या सासूबाईंसाठी? माधुरीने गॉगल कधीच घातलेला नाही. इतकी वर्षे शहरात राहूनही ती थोडीशीही बदललेली नाही. ती काय गॉगल लावणार…?’’
मानसी म्हणाली, ‘‘अहो बाबा, आधी लावला नाही तर बिघडले कुठे? आता लावेल.’’
दुसऱ्या दिवशी विनोद आणि अक्षत कामावर गेले. मानसीकडे अजून ७ दिवसांची सुट्टी शिल्लक होती. ती स्वयंपाकघरात गेली तर तिथे सासूबाई बेसनाचे लाडू बनवत होत्या. मानसीकडे पाहात त्या स्मितहास्य करत म्हणाल्या, ‘‘बाळा, तुला बेसनाचे लाडू आवडतात ना? तेच बनवत आहे.’’
मानसी लाडू खात म्हणाली, ‘‘सासूबाई, खरंच तुमच्या हाताला खूप चव आहे.’’
माधुरी निराश होऊन म्हणाली, ‘‘बाळा, गेल्या ३० वर्षांपासून जेवण बनवत आहे. त्यामुळे जेवण चांगलेच बनवता आले पाहिजे ना?’’
मानसी म्हणाली, ‘‘आई, तुम्ही खरंच खूप चांगले जेवण बनवता. सर्वांनाच इतके चांगले जेवण बनवता येत नाही.’’
मानसीच्या लक्षात आले की, तिची सासूबाई घरकामात पारंगत होती, पण ती अजिबातच नीटनेटकी राहायची नाही.
संध्याकाळ होताच माधुरी या विनोद आणि अक्षतसाठी पोहे बनवू लागल्या. तितक्यात मानसी तिकडे आली आणि म्हणाली, ‘‘आई, मी चहा बनवते. तुम्ही जा आणि तयार व्हा.’’
माधुरी म्हणाल्या, ‘‘कशासाठी तयार व्हायचे?’’
मानसीने त्यांना नवीन ड्रेस दिला आणि म्हणाली, ‘‘तुम्हाला नीटनेटके पाहून बाबा खुश होतील.’’
विनोद आणि अक्षत घरी आले तेव्हा गरमागरम चहाचे घोट घेत अक्षत मानसीला त्याच्या कामावरील प्रोजेक्टबद्दल सांगू लागला. विनोद यांनी माधुरीकडे एक तिरपा कटाक्ष टाकला आणि टोमणा मारत म्हणाले, ‘‘माधुरी, मीही तुझ्यासोबत कामावरील प्रोजेक्टबद्दल चर्चा करू शकलो असतो तर किती बरे झाले असते…’’
माधुरी डोळयातील अश्रू लपवत स्वयंपाकघरात गेल्या. कपडे बदलताना विचार करू लागल्या की, विनोद यांनी आतापर्यंत कधीच तिला पत्नीचा सन्मान दिला नव्हता. सतत तिला अडाणी म्हणायचे. त्यामुळे आपण पदव्युत्तर शिक्षण घेतले आहे याचाही माधुरी यांना विसर पडला होता.
रात्री मानसीला राहवले नाही, तिने अक्षतला विचारले, ‘‘बाबा सतत आईचा अपमान का करतात?’’
‘‘अगं, बाबा खूप हुशार आहेत आणि आई बावळटासारखी वागते त्यामुळे बाबा तिच्याशी असे वागतात,’’ अक्षतने सांगितले.
नंतर मानसीला मिठीत घेत म्हणाला की, ‘‘प्रत्येक जण माझ्यासारखा नशीबवान नसतो की, त्याला तुझ्यासारखी हुशार आणि सुंदर पत्नी मिळेल.
दुसऱ्या दिवशी जेव्हा माधुरी आणि मानसी एकट्या होत्या तेव्हा माधुरी म्हणाली, ‘‘आई, तुम्हाला वाईट वाटणार नसेल तर एक विचारू का? तुम्ही बाबांची प्रत्येक गोष्ट का ऐकता?’’
माधुरी म्हणाल्या, ‘‘बाळा, मी तुझ्यासारखी हुशार आणि सुंदर नाही. शिवाय स्वत:च्या पायावर उभी नाही.
मानसी म्हणाली, ‘‘तुम्ही सुंदर दिसता. तुमचा बांधाही कमनीय आहे… फक्त चेहऱ्यावर स्मितहास्य ठेवायची गरज आहे.
माधुरी म्हणाल्या, ‘‘उगाच मस्करी करू नकोस. माझी सासू, नणंद, भावजय इतकेच नाही तर माझी मुलेही मला अडाणी समजतात.’’
मानसी म्हणाली, ‘‘आई तुम्हाला असे वाटते, कारण तुम्ही तसा विचार करता… तुम्ही जसा तुमच्याबद्दल विचार कराल तसाच दुसरेही करणार.’’
रात्री जेवताना मानसीने विनोद यांना विचारले की, ‘‘बाबा, आपल्या आई खूप छान जेवण करतात. आपण त्यांना एखादा व्यवसाय सुरू करून दिला तर…?’’
विनोद हसत म्हणाले, ‘‘बाळा आजचे जग सादरीकरणाचे आहे… माधुरीसारखे जेवण तर कोणीही बनवू शकते. मार्केटिंग आणि इतर कामे कोण करणार? तुझी सासूबाई कोणाच्या पुढयात साधे दोन शब्द बोलू शकत नाही… तिने आयुष्यभर काहीच केले नाही, मग आता ५१ वर्षांच्या वयात काय करणार?’’
दुसऱ्या दिवशी जेव्हा माधुरी स्वयंपाकघरात काम करत होती तेव्हा मानसीने व्यवसायासंदर्भातील सर्व आराखडा तयार केला. तिने ‘माधुरीचे स्वयंपाकघर’ नावाचा एक यूट्यूब चॅनल तयार केला. त्यानंतर म्हणाली, ‘‘आई, तुम्ही जे काही बनवाल त्याचा मी व्हिडीओ तयार करेन. हळूहळू सबस्क्रायबर वाढतील आणि त्यातूनच लोकांना तुमच्या हाताच्या चवीबद्दल समजेल. शिवाय यातूनच तुम्ही तुमचे स्वत:चे उत्पन्न मिळवू शकाल.’’
माधुरी घाबरून म्हणाल्या, ‘‘बाळा, मला हे जमणार नाही.’’
मानसीने खूपच आग्रह केल्यामुळे माधुरी तयार झाल्या, मात्र घाबरून त्यांच्या हातून शेव भाजी करपली. माधुरी म्हणाल्या, ‘‘सांगितले होते ना तुला, मी बावळट आहे. काहीच करू शकत नाही.’’
मानसी मात्र काहीच ऐकून घ्यायला तयार नव्हती. संध्याकाळी म्हणाली, ‘‘आई, सर्वात आधी तुम्ही तयार व्हा. त्यानंतर काहीतरी साधा नाश्ता बनवा. आपण या नाश्त्यापासूनच सुरुवात करू.’’
मानसीने कसाबसा गव्हाच्या पिठाचा हलवा बनवला. मानसीने त्याचा व्हिडीओ तयार केला. त्यानंतर तोच व्हिडीओ आपल्या कार्यालयात आणि व्हॉट्सअप ग्रुपवर शेअर केला. संध्याकाळपर्यंत माधुरीच्या व्हिडीओला २०० व्ह्यूज आणि ३-४ कमेंट मिळाले.
एकाने लिहिले होते, ‘‘बायको असावी तर अशी सुंदर, सुशील आणि पाककलेत निपुण.’’
मानसीने सांगितले, ‘‘बघा आई, कितीतरी लोकांना तुम्ही बनवलेला नाश्ता आवडला.’’
दुसऱ्या दिवशी माधुरी स्वत:च पदार्थ बनवण्यासाठी तयार झाल्या. या नवीन व्हिडीओमध्ये त्यांच्या चेहऱ्यावर पहिल्यापेक्षा जास्त आत्मविश्वास दिसत होता. सून मानसीसोबतचे ते ७ दिवस कधी गेले हेच माधुरीला समजले नाही. त्या ७ दिवसांत माधुरी हसायला आणि स्वत:वर विश्वास ठेवायला शिकल्या.
मानसी कार्यालयात जायची तयारी करत होती. माधुरी तिच्या खोलीत आल्या आणि म्हणाल्या, ‘‘बाळा, आता त्या चॅनलचे काय होणार?’’
मानसी म्हणाली, ‘‘आई, आपण दररोज संध्याकाळी एक व्हिडीओ बनवूया. शिवाय कुणाच्याही मदतीशिवाय स्वत:चा व्हिडीओ कसा बनवायचा, हे मी तुम्हाला अगदी सोप्या पद्धतीने शिकवेन.’’
मानसीकडून मिळणारे प्रेम आणि सन्मानामुळे माधुरी यांच्यातील आत्मविश्वास जागा झाला. सतत त्यांच्या चेहऱ्यावर स्मितहास्य झळकू लागले. हळूहळू मानसीच्या मदतीने त्या ऑनलाइन ऑर्डर घेऊ लागल्या.
आज माधुरी यांना त्यांचा १० हजारांचा पहिला चेक मिळाला. रक्कम छोटी असली तरी त्यातून आपण काहीतरी करू शकतो याची जाणीव माधुरी यांना झाली. त्या व्यक्त होऊ लागल्या होत्या. अडाणी, बावळट राहिल्या नव्हत्या. आपल्या पत्नीचे बदललेले रूप पाहून विनोदही आश्चर्यचकित झाले.
अक्षत म्हणाला, ‘‘आई ७ दिवसांत सुनेने तुझा कायापालट करून टाकला.’’
मानसी म्हणाली, ‘‘हुशार त्या आधीपासूनच होत्या फक्त त्यांच्यातील आत्मविश्वास जागा करण्याची गरज होती.’’
माधुरी मात्र सर्वांच्या बोलण्याकडे दुर्लक्ष करून एक नवीन पदार्थ तयार करण्याच्या तयारीला लागल्या होत्या.