सुखी वैवाहिक जीवनाचा आधार

* निधी गोयल

विवाह आपल्यासोबत अनेक आव्हाने घेऊन येतो. आनंद असेल तर दु:ख हाही तुमच्या जीवनाचा एक भाग आहे. अशा परिस्थितीत, आपण त्यात संतुलन राखणे आवश्यक आहे. पती-पत्नी हे एका नाण्याच्या दोन बाजू आहेत. दोघांपैकी एकाला कधीही दुसऱ्याची गरज भासू शकते. अशा वेळी याला अडचण न मानता आपले कर्तव्य समजून हुशारीने काम करा, हे ध्यानात ठेवणे आवश्यक आहे.

असेच काहीसे अभिनव आणि आरतीच्या बाबतीत घडले. काही कारणास्तव अभिनवची नोकरी सुटली होती, त्यामुळे तो घरी राहू लागला. चिडचिड करण्यासोबतच तो रागाने वागू लागला. आरतीला त्याचे असे वागणे सहन झाले नाही आणि ती तिच्या माहेरच्या घरी जाऊन बसली.

आरतीला थोडा संयम हवा होता. वेळ कधीच सारखी राहत नाही हे समजून घेण्यासाठी आरतीची गरज होती. आज जर काही समस्या असेल तर उद्या तुमचीही सुटका होईल. बायकांनी स्वतःला घरात कैद न मानता आपल्या जोडीदाराला प्रेमाने कसे आधार द्यावे हे जाणून घेऊया.

पती-पत्नीमधील मजबूत नाते

पती-पत्नीचे नाते प्रेम आणि विश्वासावर अवलंबून असते. कोणतीही इमारत बनवताना त्याचा पाया भक्कम असला पाहिजे हे ध्यानात ठेवले जाते, पाया मजबूत नसेल तर इमारत कोसळण्याचा धोका कायमच राहतो. त्याचप्रमाणे प्रेम आणि विश्वास हे पती-पत्नीच्या नात्याचे दोन स्तंभ आहेत. हा खांब कमकुवत असेल तर नाते जास्त काळ टिकू शकत नाही. ज्या पती-पत्नीमध्ये या दोन गोष्टी मजबूत असतात, त्यांचे वैवाहिक जीवन आनंदाने जाते.

आजारी पडणे

जेव्हा तुम्हाला कळते की तुमचा जोडीदार काही आजाराने ग्रस्त आहे, तेव्हा तुम्ही प्रेमाने आणि संयमाने वागणे आवश्यक आहे. जर पतीला जीवनसाथीमध्ये कोणत्याही आजाराने ग्रासले असेल तर पत्नीने हे लक्षात घ्यावे की यावेळी तिच्या पतीला तिच्या आधाराची सर्वात जास्त गरज असते कारण बहुतेक पुरुषांना कामाच्या संदर्भात बाहेर राहावे लागते आणि जेव्हा त्यांना घरी बसावे लागते. असेल तर ते त्यांना अजिबात सहन होत नाही.

तसेच, आजारी असल्यामुळे त्यांना संभाषणात चिडचिड आणि राग येणे स्वाभाविक होते. अशा परिस्थितीत पत्नींचे योगदान खूप महत्त्वाचे असते. बायका त्यांना प्रेमाने आणि संयमाने समजावतात आणि त्यांची काळजी घेतात.

अशी अनेक जोडपी पाहायला मिळतात ज्यांनी आयुष्यातील कठीण प्रसंगात एकमेकांना साथ दिली. गंभीर आजारातही तो आनंदाने जगायला शिकला आहे.

असेच काहीसे अक्षय आणि पारुलच्या बाबतीत घडले. अक्षयच्या पाठीच्या कण्याला दुखापत झाल्यामुळे तो कोणाच्याही मदतीशिवाय अजिबात हालचाल करू शकत नव्हता. पत्नी पारुलने त्याला हुशारीने साथ दिली. ती नेहमी अक्षयच्या सोबत असायची, त्याची प्रत्येक गरज पूर्ण करत असे, त्याला वळण घेण्यासही मदत करत असे. तिला तिचा नवरा आणि त्यांचे नाते पूर्वीपेक्षा अधिक घट्ट वाटत होते.

समन्वय आवश्यक आहे

नवर्‍याची नाईट शिफ्टची नोकरी असते, त्यात नवरा रात्रभर ऑफिसमध्ये असतो आणि दिवसभर घरी आराम करतो, असे अनेकदा पाहायला मिळते. नाहीतर शिफ्ट बदल होतच राहतात. अशा परिस्थितीत नोकरी करायची इच्छा असूनही बायका आपल्या जोडीदाराची काळजी घेण्यासाठी घरीच थांबतात, कारण त्यांच्या दैनंदिन दिनचर्येची संपूर्ण व्यवस्था इतरांकडे पाहताना वेगळ्या पद्धतीने चालते. नवरा रात्रभर काम करायचा तेव्हा ती दिवसभर घरीच आराम करायची. अशा स्थितीत पत्नीला तिचे आंघोळ, खाणे, झोपणे इत्यादी गोष्टी लक्षात घेऊन तिच्या कामाचा दिनक्रम बनवावा लागतो.

आभा, जिच्या पतीकडे नाईट शिफ्टची नोकरी आहे, ती म्हणते, “जेव्हा माझा नवरा घरी येतो, तेव्हा मी याची काळजी घेते की त्याच्या झोपेच्या वेळी कोणीही त्याला त्रास देऊ नये कारण तो रात्रभर जागतो. ते येण्याआधी मी त्यांचा नाश्ता आणि त्यांना लागणाऱ्या सर्व गोष्टींची काळजी घेतो. आमच्या दोघांमध्ये कोणतेही मतभेद नाहीत.”

नोकरी सोडल्यावर

ऑफिसमधील कोणत्याही अडचणीमुळे किंवा काही कारणामुळे नवऱ्याला एखादी चांगली नोकरी चुकते, मग नवीन नोकरी मिळेपर्यंत नवऱ्याला पत्नीची सर्वाधिक गरज असते. अशा वेळी ज्या बायका सगळ्यात जास्त साथ देतात त्या आपलं नातं आणखी घट्ट करतात. नवरा कमावल्यावर आणतो तेव्हा प्रत्येक बायकोला आवडते, पण तोच नवरा घरी बसला की तिला सहन होत नाही.

नोकरी सोडल्यानंतर पती मानसिकदृष्ट्या तुटलेले असतात, पण एक समजदार पत्नी त्यांची काळजी घेते आणि त्यांचे मनोबल वाढवते, घरात राहून त्यांच्या गरजा पूर्ण करते जेणेकरून पतीला कोणत्याही प्रकारे तणाव जाणवू नये, तिला एकटे वाटू नये. तसेच, नवीन नोकरी शोधण्यात पत्नी त्याला पूर्ण पाठिंबा देते. पतीच्या खाण्यापिण्याची आणि राहण्याची ती पूर्ण काळजी घेते. त्यामुळे वैवाहिक जीवन सुखी राहते.

सुखी वैवाहिक जीवन असं बनवा

* शोभा कटरे

यशस्वी दाम्पत्य जीवनासाठी काही छोट्या गोष्टींचा अवलंब करणे आवश्यक आहे. चला तर मग जाणून घेऊया त्या छोट्या गोष्टी ज्या नात्याला सुंदर, यशस्वी आणि आनंदी बनवतात :

एकमेकांच्या भावनांचा आदर करा

वैवाहिक नात्याचा मजबूत पाया तुम्ही एकमेकांच्या भावनांना किती आदर, आदर आणि महत्त्व देता यावर अवलंबून असते. एकमेकांच्या भावना समजून न घेता तुम्ही तुमची मते जबरदस्तीने एकमेकांवर लादता असे नाही का? जर होय तर ही सवय बदला आणि एकमेकांच्या भावनांना महत्त्व द्यायला सुरुवात करा. तरच नात्याचा पाया मजबूत होईल.

कामात मदत करा

आजकाल बहुतेक जोडपी नोकरी करत आहेत. अशा स्थितीत तुम्ही फक्त तुमच्या कामाचा विचार केला तर परिस्थिती आणखी बिघडू शकते. म्हणूनच एकमेकांच्या कामाला समान महत्त्व द्या. जर एखाद्या दिवशी तुमचा जोडीदार लवकर निघून जायचा असेल तर तुम्ही त्याच्या कामात थोडी मदत करावी म्हणजेच त्याच्या कामात थोडी मदत करावी म्हणजे काम लवकर पूर्ण होईल.

एकमेकांसोबत दर्जेदार वेळ शेअर करा

नोकरी करणाऱ्या जोडप्यांकडे नेहमी वेळेची कमतरता असते. काही वेळा त्यांच्या ऑफिसच्या वेळाही वेगळ्या असतात. म्हणूनच त्यांनी एकमेकांसोबत गुणवत्तापूर्ण वेळ घालवण्याची एकही संधी सोडू नये.

यासाठी सुट्टीच्या दिवशी तुम्ही मॉर्निंग जीमला जाऊन, मॉर्निंग वॉक करून आणि एकमेकांशी कोणत्याही विषयावर गप्पा मारून एकमेकांचे मत घेऊन किंवा किचनमध्ये एकमेकांसोबत स्वयंपाक करून तुमचे आरोग्य चांगले करू शकता. कुठेतरी सहलीचे नियोजन करून एकमेकांसोबत काही अविस्मरणीय क्षण घालवा.

योग्य पैसे व्यवस्थापन

लग्नानंतर लगेचच जोडप्यांनी एकमेकांसाठी पैशाचे योग्य व्यवस्थापन करणे आवश्यक आहे जेणेकरुन वाईट काळात पैसा उपयोगी पडेल आणि गरज असताना तणाव नाही. यासाठी एकमेकांचे मत घेऊन योग्य ठिकाणी पैसे गुंतवा.

वेळेची काळजी घ्या

एकमेकांच्या माझ्या वेळेची काळजी घ्या. अनेक वेळा, जोडप्यांना दिवसभराच्या धावपळीनंतर स्वत:साठी थोडा वेळ काढावासा वाटतो, जेणेकरून त्यांना त्यांच्या आवडीनुसार किंवा छंदानुसार काही काम करता येईल, जसे की पुस्तके वाचणे, बागकाम किंवा इतर कोणतीही गोष्ट जी त्यांना पूर्ण करता येईल. त्यांच्या वेळेत. जोडप्यांनी मला एकमेकांना वेळ दिला पाहिजे.

संबंध मजबूत करण्यासाठी

1- केलेल्या मदतीबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करा.

2- एकमेकांवर विश्वास ठेवा.

३- एकमेकांची काळजी घ्या.

4- एकमेकांचे शब्द पूर्णपणे ऐका, जबरदस्ती करू नका.

5- एकमेकांना महत्त्व देणे आवश्यक आहे.

6- वेळोवेळी किंवा विशेष प्रसंगी एकमेकांना भेटवस्तू द्यायला विसरू नका.

७- एकमेकांवर आरोप करणे टाळा.

8- मत्सराची भावना उत्पन्न होऊ देऊ नका.

खास असते लग्नाचे पहिले वर्ष

* पारूल भटनागर

असे म्हणतात की, फर्स्ट इम्प्रेशन इज लास्ट इम्प्रेशन म्हणजेच कुठल्याही क्षेत्रात कुठल्याही संबंधांत कुठल्याही वळणावर जो पहिला अनुभव, सुरुवातीचे वागणे असते तेच आपला प्रभाव पाडते, भविष्याला योग्य आकार देते. अशाच प्रकारे व्यावहारिक जीवनातही पहिले वर्ष आपल्या वैवाहिक जीवनात आपल्या वर्तणुकीचा पहिला प्रभाव, पहिला ठसा उमटवणारे ठरते.

आपण जर या वर्षात आपला चांगला प्रभाव पाडू शकलो तर आपल्या वैवाहिक जीवनातील आपला प्रभाव कायमच संस्मरणीय ठरेल. लग्नाचे पहिले वर्ष कशा प्रकारे जीवनाला सुखी किंवा दु:खी बनवू शकते, हे आम्ही तुम्हाला सांगतो.

सर्वात आधी नव्याने लग्न झालेले जोडपे आपल्या लग्नाला ३ भागांत विभागून  हे जाणून घेऊ शकतो की, त्यांचे वैवाहिक जीवन कशा प्रकारचे आहे. ज्यामुळे त्याला हे समजून घेणे सोपे होईल की, त्याचे भविष्यातले वैवाहिक जीवन कसे असेल.

चांगले लग्न (सुखी वैवाहिक जीवन)

या लग्नाचा संबंध त्या लग्नाशी आहे जिथे पतीपत्नी आपले वैवाहिक जीवन आनंदाने जगतात. प्रत्येक वळणावर, प्रत्येक क्षणी एकमेकांना समजून घेवून संसार करण्यासोबतच दोन्ही कुटुंबांमध्येही चांगला ताळमेळ ठेवतात. एखाद्या गोष्टीवरून दोघांमध्ये बिनसले तरी त्याकडे अशा प्रकारे डोळे झाक करतात जसे काही घडलेच नाही.

अशा वागण्यामुळे कुटुंबातील वातावरण आनंदी राहण्यासह पतीपत्नी आपल्या वैवाहिक जीवनाची सुरुवात इतक्या चांगल्या प्रकारे करतात की, एकमेकांना आणि कुटुंबाला समजून घेतल्यामुळे पुढे अडचणी येण्याची शक्यता फारच कमी असते, कारण नात्यामध्ये प्रेम, आदर, आपलेपणा, समजूतदारपणा हा सुरुवातीपासूनच असतो. जर तुमच्या नात्यातही हे सर्व असेल तर समजून जा की, तुम्ही सुखी वैवाहिक जीवन जगण्यासोबतच तुमच्या आयुष्यालाही योग्य वाटेवरून घेऊन जात आहात.

कंटाळवाणे लग्न (तडजोडीचे वैवाहिक जीवन)

अशा लग्नात प्रेम, समजूतदारपणाऐवजी फक्त तडजोड असते. कदाचित आवडीचा जोडीदार न मिळाल्यामुळे किंवा आपापसात सामंजस्य नसल्यामुळे अशी तडजोड करावी लागू शकते. काहीही कारण असले तरी यामुळे जोडीदारांना त्यांचे वैवाहिक जीवन तडजोड करूनच जगावे लागते. अशा प्रकारच्या वैवाहिक जीवनात जोडीदारासोबत फिरायला जाणे तर दूरच त्यांना एकमेकांसोबत बोलायलाही आवडत नसते.

जर एकमेकांना समजून घेणेच जमत नसेल तर कुटुंबाला समजून घेणे ही फार दूरची गोष्ट असते. दोघे वैवाहिक जीवनात पहिले पाऊल टाकतात खरे पण, ते स्वत:च तयार केलेल्या या कंटाळवाण्या वैवाहिक जीवनाला क्षणोक्षणी दोष देतात. आपण लग्न केलेच का? याचा त्यांना पश्चात्ताप होत असतो.

वाईट लग्न (नापास, घटस्फोटाच्या उंबरठ्यावर)

असे लग्न म्हणजे पतीपत्नी एकमेकांना समजून घेण्याऐवजी सतत भांडतात, एकमेकांवर, एकमेकांच्या कुटुंबांवर चिखलफेक करतात. एकमेकांवर अश्लील आरोप करतात, प्रसंगी हात उगारायलाही मागेपुढे पाहात नाहीत.

हेही सत्य आहे की, अशा प्रकारची वागणूक वैवाहिक जीवनात काही काळापुरतीच सहन केली जाऊ शकते. पाणी डोक्यावरून जाताच अशी लग्नगाठ हळूहळू कमकुवत होऊन रोजच्या क्लेशांमुळे घटस्फोटापर्यंतची वेळ येते, कारण कमकुवत झालेली लग्नगाठ आयुष्यभर पकडून ठेवणे आईवडिलांना शक्य नसते आणि जोडीदाराला समजावणेही फारच अवघड झालेले असते.

अशा प्रकारचे लग्न एकतर मोडण्याच्या मार्गावर असते किंवा ते मोडते. ते इतरांसाठी लग्नाचे सर्वात वाईट उदाहरण ठरते.

काही अन्य गोष्टीही आहेत ज्यांच्याकडे डोळे झाक करता येणार नाही. जसे की,

नात्यात रोमान्सची कमतरता

लग्नाची पहिली १-२ वर्षे खूपच खास असतात, कारण दोघेही एकमेकांना समजून घेण्यासाठी, एकमेकांच्या सोबतीने वेळ मजेत घालवण्यासाठी बरेच फिरतात. भरपूर रोमान्ससोबत संभोगही केला जातो. त्यामुळे दोघांमध्ये जवळचे नाते निर्माण होण्यासह भावनात्मक रूपातही एकमेकांप्रती ओढ वाढते, पण अनेकदा संभोग तितकासा रंगत नाही जितकी जोडीदाराला अपेक्षा असते.

जिथे आपल्या जोडीदाराकडून पती किंवा पत्नी रोज संभोगाची अपेक्षा ठेवतात तिथे जबरदस्तीने लग्नाचे ओझे वाहणाऱ्या किंवा जेव्हा विवाहबाह्य संबंधांमुळे नात्यात रोमान्स, संभोगाची कमतरता समाधान मिळवून देत नाही तेव्हा एकमेकांपासून दूर राहाणे, एकमेकांना समजून घेण्यात कमी पडणे असे प्रकार घडू लागतात.

प्रगल्भतेचा अभाव हेही कारण

अनेकदा आईवडिलांच्या दबावापुढे माघार घेऊन मुलांना नाईलाजाने लग्न करावे लागते. असेही होऊ शकते की त्यावेळी त्यांचे वय कमी असेल, ते लग्नासाठी तयार नसतील, नात्यांना सांभाळण्याची क्षमता त्यांच्यात निर्माण झालेली नसेल. अशावेळी जबरदस्तीने एखादे नाते लादले गेल्यास पतीपत्नीमध्ये प्रगल्भतेचा अभाव स्पष्टपणे दिसून येतो. यामुळे त्यांची लग्नगाठ तर बांधली जाते, पण ते एकमेकांचा आणि कुटुंबाचाही आदर करू शकत नाहीत. त्यामुळे नाते फुलू शकत नाही आणि कमकुवत नाते मोडण्याच्या मार्गावर उभे राहाते.

विभक्त कुटुंब

नवीन लग्न झालेल्या जोडप्यांबाबत बोलायचे झाल्यास ते आईवडिलांपासून दूर स्वत:चा वेगळा संसार थाटू इच्छितात. त्यांना वाटते की, एकत्र राहिल्यास काम वाढेल शिवाय वादही जास्त होतील. अशावेळी वेगळे राहण्याला भलेही ते समजूतदारपणाचा निर्णय समजत असतील, पण जेव्हा पतीपत्नीमध्ये मतभेद होतात तेव्हा त्यांच्यातील वाद मिटवणारे कोणीही नसते. त्यामुळे आधी नात्यात दुरावा त्यानंतर घटस्फोटापर्यंतची वेळ येते.

नात्यात मान नसणे

कोणत्याही नात्यात जोपर्यंत मान नसतो तोपर्यंत ते नाते मजबूत होऊच शकत नाही. कदाचित तुमच्या दोघांपैकी एकाचे व्यक्तिमत्त्व फारसे बरे नसेल किंवा पत्नी पतीपेक्षा जास्त कमावत असेल तर त्यावेळी विचार न करताच किंवा कुटुंबाची प्रतिष्ठा पाहून लग्न केले जाते, पण नंतर प्रत्येकवेळी टोमणे मारणे, आपल्या मित्रमैत्रिणींना ओळख करून न देणे किंवा जास्तच खोचक शब्दांत बोलले जाते.

हे सर्व काही काळच सुरू राहू शकते, पण जेव्हा नात्यात याची सवय होऊन जाते तेव्हा आदर किंवा मान राखला जात नाही आणि नाते संपण्याच्या मार्गावर येऊन उभे ठाकते.

आईवडिलांवर अवलंबून असणे

लग्न दोन हृदयांचे मिलन असते. प्रत्येक जोडीदाराला असेच वाटते की त्याच्या जोडीदाराने त्याला समजून घ्यावे. त्याच्या बोलण्यावर विश्वास ठेवावा, त्याच्या पावलावर पाऊल ठेवून चालावे, पण दोघांपैकी एक जेव्हा आपल्या जोडीदारापेक्षा आपल्या आईवडिलांना जास्त महत्त्व देतो, प्रत्येक वेळी हेच ऐकायला मिळते की, माझ्या आईवडिलांनी असे सांगितले, ते असे सांगतात, तुम्हीही त्यांच्याकडून शिकायला हवे तेव्हा सतत असे बोलणे ऐकून चीडचिड होते आणि नंतर मनात दबून राहिलेला राग हळूहळू भांडण आणि एकमेकांपासून दुराव्याच्या रूपात समोर येतो.

नातेवाईकांसोबत ताळमेळ ठेवा

हे खरे आहे की, नवीन कुटुंब बनते तेव्हा नातीही वाढतात. कुटुंबात वेगवेगळया स्वभावाचे लोक असतात. त्या सर्वांसोबत ताळमेळ ठेवणे थोडे अवघड असले तरी अशक्य नसते. अशावेळी गरजेचे आहे की, तुम्ही फक्त तुमच्यापुरतेच मर्यादित राहू नका तर सर्वांशी ताळमेळ ठेवून पुढे जा. नवीन नाती, नवीन लोकांना समजून घेण्यासाठी स्वत:ला आणि इतरांनाही थोडा वेळ द्या.

विश्वास ठेवा

लग्नाचे पहिले वर्ष खूप खास असते. जर या वर्षात एकमेकांना चांगल्या प्रकारे समजून घेतले, एकमेकांवर विश्वास ठेवायला शिकले तर मग पुढील वैवाहिक जीवन खूप चांगले जाईल अशी खात्री होते. असेही होऊ शकते की, सुरुवातीला तुमचा जोडीदार तुमच्यापासून खूप काही गोष्टी लपवत असेल, पण त्याचा अर्थ असा नाही की, तो चुकीचाच असेल.

सुरुवातीपासूनच कामे वाटून घ्या

बऱ्याचदा पतीपत्नीमध्ये भांडणाचे एक कारण घरातील कामकाजही असते, खासकरून तेव्हा जेव्हा दोघेही नोकरीला जाणारे असतील. अशावेळी सुरुवातीपासूनच कामे वाटून घ्या. असे केल्यास कोणावरही भार येणार नाही, शिवाय कामांची वाटणी होण्यासह एकमेकांसोबत बोलायला आणि एकमेकांसोबत चांगला वेळ घालवायला मिळेल. अन्यथा दोघांपैकी एकावर पडलेला कामाचा जास्त ताण चिडचिडेपणाच्या रूपात समोर येऊन वाद आणि दुराव्याचे कारण ठरेल.

आरोप करणे सोडा

तू असे केलेस, तू मला असे बोललास, गमतीतही माझ्याशी असे बोलण्याची तुझी हिंमतच कशी झाली, अशा प्रकारे केलेले आरोप तुम्ही मनाला लावून घेतले आणि छोटयाशा गोष्टींवरही वाद घालू लागलात तर तुमच्या दोघांमध्ये अढी निर्माण होईल आणि भांडण होईल या भीतीने दोघेही एकमेकांना टाळू लागतील.

अशा परिस्थितीत हे गरजेचे असते की, जिथे मन किंवा मत पटत नसेल तिथे गप्प बसावे किंवा प्रेमाने समजावून वाद मिटवण्याचा प्रयत्न करावा.

आजन्म टिकावं नातं

* ओ. डी. सिंह

पतीपत्नी एकमेकांसोबत गोड क्षणांचं सुख तर अनुभवतातच, पण कडवटपणादेखील एखाद्या आव्हानासारखा त्यांना एकमेकांसोबत मैत्रीपूर्ण वातावरणात राहण्याची प्रेरणा देतो. विवाहपद्धतीविना हे जग एक तमाशा बनून राहिलं असतं. मात्र विवाहाने स्त्री पुरुषाच्या संबंधांना समाजात एक स्थायी स्थान दिलं आहे. पाश्चिमात्य देशात आधी ओळख मग प्रेम आणि मग लग्न होत असे, पण आपल्याकडे आधी लग्न आणि मग प्रेम व्हायचं. उत्तर भारतात अजूनही दोन अनोळखी कुटुंबांमध्ये मुलामुलींचं लग्न जुळतं. मात्र अलीकडे होणाऱ्या बुहतांश लग्नांमध्ये मुलंमुली एकमेकांना आधीपासूनच ओळखू लागतात. आपापसांत प्रेम होतं की नाही हे जरूरी नाही, प्रेमविवाहांना प्राधान्यही दिलं जाऊ लागलं आहे.

नातं टिकावं आनंदाने

लग्न कोणाचंही असो, कुठेही असो, एक गोष्ट तर नक्की आहे की मुलामुलीने एकमेकांना ओळखणं फार गरजेचं आहे. कारण आपलं आयुष्य प्रेमाने एकत्र आणि दिर्घ काळ टिकवायचं असतं. आयुष्यात आनंद काही बाहेरून येत नाही. दोघांनी मिळून मिसळून एकमेकांच्या भावनेची कदर करीत सर्व कामं पूर्ण करायची असतात शिवाय हे तेव्हाच शक्य आहे, जेव्हा ही दोघांची इच्छा असेल. घरातील कोणत्याही कामाची जबाबदारी कोणा एकाची नसते. ही गोष्ट वेगळी आहे की सवलतीसाठी आपण काही कामं वाटून घ्यावीत. काळानुरूप बदल घडू लागला आहे आणि आनंदाची गोष्ट म्हणजे पती ही गोष्ट समजू लागले आहेत.

भांडणाचं कारण

मतभेदाच्या कारणांवर जर नजर टाकली तर असं दिसून येईल की अनेक प्रकरणांमध्ये एक तर एकमेकांच्या कुटुंबांवरून भांडणं होतात किंवा पती पत्नीच्या आयुष्यात कोणी दुसरी वा दुसरा येतं. लग्नानंतर पत्नीला आडनाव तर पतीचंच लावावं लागतं. मात्र आता काही पत्नी माहरेचं आडनावही रिटेन करतात. अनेक कुटुंबांमध्ये असं पाहायला मिळतं की मुलगा आपल्या आईवडिलांशी मोकळेपणाने आपल्या पत्नीच्या आवडी नावडी विषयी सांगू शकत नाही. उलट प्रत्येकवेळी तो पत्नीलाच गप्प करतो. अशावेळी जर दोघांनी एकमेकांना समजून घेतलं तरच पुढे काही होऊ शकेल. कोणत्याही परिस्थित आधी पती पत्नीचं नातं विश्वसनीय असायला हवं, तेव्हाच वातावरण चांगलं बनतं आणि मुलावर चांगले संस्कार होतात.

असंही पाहण्यात येतं की आईवडिल जुन्या युगातील लग्नाशी मुलांच्या लग्नाची तुलना करतात, जे की चांगलं नाही. आधी भांडणं होण्याचे प्रसंगच येत नव्हते. पतीला देव समजलं जायचं, त्याने जो निर्णय घेतला तोच पत्नीला मान्य असायचा. पण आता युग बदललं आहे. मुली शिकून सवरून चांगल्या नोकऱ्या करत आहेत आणि भरपूर पैसा कमवत आहेत. पती पत्नीचं नातं रक्ताचं नातं नसूनही आयुष्यात फार महत्त्वाचं ठरतं. मात्र जे लोक या नात्याचं महत्त्व न समजून घेता, याला खेळ समजतात, एकमेकांच्या भावनेला ठेच पोहोचवतात, त्यांच्याइतका महामूर्ख कोणीच नसेल आणि तिथे कुटुंब उध्वस्त होण्याची वेळ येणं तर स्वाभाविकच आहे.

वैवाहिक जीवन आनंदी करण्यासाठी 11 टिप्स

* पूनम मेहता

तुम्हाला तुमच्या नात्याबद्दल अनेकदा काळजी वाटते का? जर होय, तर तुम्हाला याचा गांभीर्याने विचार करणे आवश्यक आहे. तुमच्या चिंतेचे कारण तुमची स्वतःची वृत्ती किंवा तुमच्या दोघांची केमिस्ट्री असू शकते. अशा परिस्थितीत काही गोष्टी लक्षात ठेवून तुम्ही तुमचे वैवाहिक जीवन सुरळीतपणे चालवू शकता.

  1. संप्रेषण

तुमच्या भावना, विचार, समस्या एकमेकांशी शेअर करा. वर्तमान आणि भविष्याबद्दल बोला. तुमच्या दोघांबद्दल तुमची काय योजना आहे ते इतरांना सांगा. बोलण्यासोबतच ऐकणेही महत्त्वाचे आहे. मौन हादेखील एक संवाद आहे. तुमच्या हावभावात तुमच्या जोडीदाराप्रती प्रेम आणि आदर दाखवा, तसेच स्पर्श करा.

  1. तुमच्या सर्व आशा एकाच गोष्टीवर ठेवू नका

जर तुम्ही तुमच्या जोडीदाराकडून अवास्तव अपेक्षा ठेवत असाल तर तुमची निराशा होईल. जोडीदाराकडून तेवढ्याच अपेक्षा करा, जितक्या तो पूर्ण करू शकतो. तुमची उरलेली आशा इतर पैलूंमध्ये ठेवा. जोडीदाराला जागा द्या. त्याचे चांगले आणि वाईट स्वीकारा.

  1. वाद टाळू नका

निरोगी नातेसंबंधासाठी युक्तिवाद चांगले आहेत. गोष्टी टाळून तीळ तळहात बनते. मनात ठेवलेला गोंधळ वाढवू नका, शब्द टाका. जेव्हा तुमचा जोडीदार तुमच्याशी भांडत असेल तेव्हा गप्प बसू नका किंवा वाईट प्रतिक्रिया देऊ नका. काळजीपूर्वक ऐका आणि फुरसतीने समजून घ्या. भांडण किंवा शिवीगाळ अजिबात करू नका.

  1. वाईट वर्तनाला आव्हान द्या

तुमच्या जोडीदाराच्या वाईट वागण्याने दुखावुन तुमचा स्वाभिमान कधीही गमावू नका. कधीकधी आपल्या जोडीदाराच्या वागण्याने आपल्याला इतका धक्का बसतो की आपल्या वेदना व्यक्त करण्याऐवजी आपण स्वतःला दोषी समजतो किंवा कबूल करतो. तुमचा जोडीदार तुम्हाला शारीरिक/मानसिक दुखावत असला तरी तुम्ही त्याला नकार देत नाही. हे चुकीचे आहे. वाईट वागणूक स्वीकारू नका. यामुळे नात्यात अशी दरी निर्माण होते जी कधीच दुरुस्त होत नाही.

५. एकमेकांना वेळ द्या

एकमेकांसोबत वेळ घालवून आणि दर्जेदार वेळ वाटून प्रेम वाढते. जोडीदारासोबत सहलीचे नियोजन कराल. फुरसतीचा वेळही घरी घालवा. ही वेळ फक्त चांगल्या गोष्टी लक्षात ठेवण्यासाठी ठेवा, यात वियोगाबद्दल बोलू नका. मग बघा, ही वेळ जेव्हा कधी आठवेल तेव्हा बरं वाटेल.

  1. विश्वास आणि आदर

तुम्ही तुमच्या जोडीदाराचा पाय खूप ओढता का? तुला नेहमी त्याच्यावर शंका येते का? तसे असेल तर नाते कधीच चांगले होणार नाही. एकमेकांवर विश्वास ठेवणे नेहमीपेक्षा जास्त महत्त्वाचे आहे. एकमेकांचा आदर करणेदेखील महत्त्वाचे आहे. विश्वास आणि आदर हा कोणत्याही नात्याचा पाया असतो. म्हणून त्यांना मजबूत ठेवा.

  1. गृहीत धरू शकत नाही

लग्न होऊनही टेकेन फॉर ग्रांटेड घेऊ नका. तुमच्या जोडीदाराच्या आवडी-निवडीनुसार जगण्याचा प्रयत्न करत राहा. त्यानुसार स्वतःला साचेबद्ध करण्याचा प्रयत्न करत राहा. ज्याप्रमाणे रोपाला योग्य पद्धतीने सिंचन केल्यावरच ते सशक्त वृक्ष बनते, योग्य काळजी घेतल्यावरच ते फुलते, त्याचप्रमाणे केवळ 2 व्यक्तींनी मिळून वैवाहिक जीवन यशस्वी होऊ शकते.

  1. हे टीमवर्क आहे

पती-पत्नी दोघेही संघ म्हणून काम करतात तेव्हाच आनंदी जीवन जगू शकतात. एकमेकांसोबत जिंकण्याऐवजी एकत्र जिंकणे आवश्यक आहे हे दोघांनाही समजते. सुखी वैवाहिक जीवन हे दोन्ही पक्षांच्या मेहनतीचे फळ आहे.

  1. एकमेकांची काळजी घ्या

जर तुम्ही एकमेकांना जीवनात सर्व गोष्टींपेक्षा वर ठेवले तर सुरक्षिततेची भावना वाढेल. ही भावना नात्याला घट्ट करते. प्रत्येक पती-पत्नीला एकमेकांकडून बिनशर्त प्रेम आणि आदर हवा असतो.

  1. मित्र काळजीपूर्वक निवडा

तुमचे मित्र तुमचे आयुष्य घडवू शकतात किंवा तोडू शकतात. तुमच्या व्यक्तिमत्वावर आणि वागणुकीवर मित्रांचा खूप प्रभाव असतो. त्यामुळे चांगले मित्र निवडा.

  1. बोलण्यावर संयम

वैवाहिक जीवनात अनेक वेळा तुमचे बोलणे तुमचे वैवाहिक जीवन उध्वस्त करते. आपले शब्द व्यंग्य, शिवीगाळ किंवा टीका-टिप्पणीमध्ये वापरू नका, परंतु त्यांची प्रशंसा करा, गोड बोला. तुमचे वैवाहिक जीवन चांगले राहील.

सुखी दाम्पत्यासाठी परस्पर सामंजस्य जरूरी

*प्रा. रेखा नाबर

मुंबईत राहणाऱ्या सुरेशचा विवाह जळगावच्या सुनीतासोबत झाला. विवाहानंतर जळगावमध्ये संथ जीवन व्यतित करणाऱ्या सुनीताची मुंबईतील गतीमान जीवनशैलीत फरफट होऊ लागली. नविन जागा, वातावरण, आप्तजनांचा विरह त्यात जीवनमानांतील आमलाग्र बदल. ती पुरती भांबावून गेली. पदोपदी चुका होऊ लागल्या. सुनीताला धीर देणं दूरच, तिला समजून घेण्याऐवजी सुरेशही तिच्यावर ताशेरे ओढू लागला. तिचा जीव रडकुंडीला आला. हळूहळू स्थिती चिघळू लागली. शेजारच्या दामलेकाकूंना परिस्थितीचा अंदाज आला. आईच्या मायेने त्यांनी सुनीताला मार्गदर्शन केले. सुरेश सुनीता यांच्या संसाराची गाडी सुरळित चालू लागली.

मनीष व मृण्मयी दोघेही आय.टी क्षेत्रांतील नावाजलेल्या कंपन्यांत कार्यरत होते. बाळंतपणानंतर मृण्मयी कामावर रूजू झाली व तिला आश्चर्याचा धक्काच बसला. चक्क प्रमोशन मिळाले होते व ट्रेनिंगकरता जर्मनीस सहा महिने जाणे आवश्यक होते. ‘‘कसं स्विकारू मी प्रमोशन मनीष? आपला मन्मय अवघा सहा महिन्यांचा आहे. आई एकट्या नाही सांभाळू शकणार.’’

‘‘अशी पॅनिक होऊ नकोस, निघेल मार्ग काहीतरी,’’ मनीष म्हणाला. मनीषने मृण्मयीच्या आईबाबांना येऊन राहण्याची विनंती केली. स्वत:च्या कामाच्या वेळेतसुद्धा आवश्यक तो बदल केला. आईबाबांनी यायचे कबूल केले, तेव्हा मृण्मयी जर्मनीला जाण्यास राजी झाली होती. इकडे या प्रमोशनमुळे मृण्मयी मनीषपेक्षा उच्चपदावर पोहोचणार होती. परंतु त्याने आपला पुरूषी अहंकार आवरला. यशस्वी स्त्रीच्या मागे तिचा पती असू शकतो हे त्याने सिद्ध केले. गृहिणी जी कुटुंबाचा कणा असते, तिच खुश असली की संपूर्ण कुटुंब समाधानी असते.

वानगीदाखल वरील दोन उदाहरणे पेश केली आहेत. परंतु प्रत्येक कुटुंबात परिस्थिती निराळी असते. त्या वातावरणाचा प्रत्येक सदस्याच्या मानसिकतेवर परिणाम होत असतो. पूर्वीच्या काळी चूल व मूल हे कार्यक्षेत्र असणाऱ्या स्त्रियांची कुटुंबीयांकडून व स्वत:कडून फारशी अपेक्षा नव्हती. त्या अल्पसंतुष्ट होत्या किंवा परिस्थितीने त्यांना तसे बनवले होते. समाजधुरीणांच्या प्रयत्नांनी त्यांच्या हाती शिक्षणाचे शस्त्र मिळाले. ते हाती धरून त्यांनी चौफेर प्रगती केली. कुटुंबासाठी स्वखुषीने अर्थार्जनांत सहाय्य केले. आजमितीस तिच्यावर संसार व नोकरी किंवा व्यवसाय अशी दुहेरी जबाबदारी आहे. घराचा उंबरठा सोडून अंबराकडे झोप घेताना ती आपले कौटुंबिक योगदान विसरलेली नाही. अशा आधुनिक स्त्रीच्या मन:स्वास्थाचा जरूर विचार व्हायला हवा. आज स्त्री समाजातं निरनिराळे गट निर्माण झाले आहेत. त्यानुसार त्यांच्या मानसिकतेची जडणघडण आढळते.

अविवाहित या गटांतील स्त्रियांना बऱ्याच प्रमाणांत स्वातंत्र्य असते. घरची आघाडी सर्वस्वी सांभाळावी लागत नाही. त्यामुळे मानसिक स्वास्थ्यास बाधा येत नाही. विवाहानंतर मानसिक स्वास्थ्यावर गदा येणार, करिअरवर परिणाम होणार व स्वातंत्र्य गमावणार हे जाणून काही मुली अविवाहित राहण्याचा निर्णय घेतात किंवा विवाह शक्य तितका लांबणीवर टाकतात. उशिरा केलेल्या विवाहामुळे उतारवयातील अपत्यप्राप्तीची समस्या मन:शांती धोक्यात आणते.

विवाहित स्त्रियांचे दोन गट पडतात. गृहिणी असणाऱ्या स्त्रिया कायम घरकाम करून कोमेजून जातात. शिवाय ते बिनमोलाचे असल्यामुळे त्यांच्या अस्तित्त्वाची दखल न घेता त्यांना गृहीतच धरले जाते. कुटुंबांतील सदस्यांच्या अपेक्षा पूर्ण न झाल्यास पदरी पडते उपेक्षा. मानसिक स्वास्थ्यावर घाला घालणारी! बाहेरच्या जगाशी संबंध नसल्यामुळे न्यूनगंड निर्माण होण्याची शक्यता असते. अशा स्त्रियांनी कुठल्या तरी छंदात मन रमवून स्वत:च्या व्यक्तिमत्त्वाचा प्रयत्न केला पाहिजे.

विवाहित मिळवती स्त्री हा समाजाचा महत्त्वाचा व मोठ्या संख्येचा घटक आहे. विवाहानंतर हाती येणारी पाळण्याची दोरी समस्यांची री ओढत राहाते. जगाचा उधार करणारी ही स्त्री स्वत:साठी व कुटुंबांसाठी एक आधार मानली जाते. एकत्र कुटुंबांत घरच्या आघाडीची समस्या बिकट नसली तरी सर्वांशी जमवून घेऊन नोकरी सांभाळणे ही तारेवरची कसरतच असते. स्वातंत्र्य अबाधित राहीले नाही तर मानसिक स्वास्थ्य डळमळू लागते. काही जणींच्या बाबतीत आपल्याला मदत करणाऱ्या संबंधितांच्या उपकाराचे ओझे मनावर दडपण आणते.

विभक्त कुटुंबपद्धतीत स्वातंत्र्य मिळाले तरी अपत्यांच्या संगोपनाकरिता पाळणाघर किंवा नोकर अपरिहार्य. ‘माय गुतंली कामासी, चित्त तिचे छकुल्याशी’ अशी मानसिक कुतरओढ. नोकरांच्या अनियमित वागण्याचा आपल्या नोकरीवर किंवा व्यवसायावर होणारा विपरीत परिणाम व कुटुंबाची बिघडणारी शिस्त या दुहेरी तणावामुळे मानसिक अस्वास्थ्याची पातळी वाढते.

काही स्त्रिया करिअरला प्राधान्य देतात. करिअरच्या यशस्वीतेची चढण चढताना अपत्याचे आगमन तणाव वाढवते. म्हणून अपत्यप्राप्ती लांबवणे अपरिहार्य होते. स्त्रीच्या करिअरला तिच्या सासरघराने महत्त्व न दिल्यास तिच्या मनाची जीवघेणी कुतरओढ चालू होते. करिअरमध्ये यश मिळविण्यासाठी मानसिक व शारीरिक स्वास्थ्य आवश्यक असते. त्याचा तिच्या कौटुंबिक पार्श्वभूमीशी संबंध असतो. ती अनुकूल नसेल तर गंभीररित्या ताण जाणवून मानसिक स्वास्थ्य धोक्यांत येते.

स्त्रीच्या बाबतीत शारीरिक बदलाचा तिच्या मन:स्थितीवर होणारा परिणामही लक्षात घेण्याजोगा आहे. वयाच्या १२-१३ वर्षांपासून जवळपास ५० वर्षांपर्यत हे बदल जाणवत असतात, हार्मोन्स असमतोलाच्या स्वरूपात. या सर्वाचा तिच्या वागणुकीवर परिणाम होतोच.

गृहिणी असो वा नोकरदार, स्त्रीला तणावमुक्त राहणे कठिण असते. सततच्या अस्वास्थामुळे तिच्या मनावर निराशेचे मळभ पसरते. सकारात्मक विचार करणारी स्त्रीसुद्धा नकारात्मक विचारांकडे वळते. वयाप्रमाणे शारीरिक व मानसिक शक्ती कमकुवत होऊ लागते. मानसिक अस्वास्थ्याचे परिणाम म्हणून ती मनोकायिक विकारांची बळी ठरते. अशी स्थिती निर्माण होऊ नये म्हणून घरातील प्रत्येक सभासदाने आपापल्या पातळीवर संवेदनशीलतेने विचार केला पाहिजे.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें