* ॲनी अंकिता
आपल्या मुलीचे लग्न शहरातील सर्वात मोठ्या अभियंत्याशी होत असल्याने सौ कौशिक यांना खूप आनंद झाला. लग्नाच्या दिवशी कशाचीही कमतरता भासू नये आणि घर आनंदाच्या दिव्यांनी उजळून निघावे यासाठी ते लग्नाची जोरदार तयारी करत होते. पण मिसेस कौशिकला कसं माहीत होतं की ज्या घराला त्या इतक्या प्रेमाने सजवत होत्या ते घर आपली मुलगी गेल्यानंतर इतकं निर्जन होऊन जाईल की एकटेपणा तिला चावायला येईल.
लग्नानंतर मुलीच्या आयुष्यात अनेक नवीन नाती जोडली जात असताना आईच्या आयुष्यातील सर्वात मौल्यवान नाते तिच्यापासून दूर जाते हे खरे आहे. आईला प्रत्येक क्षणी आपल्या मुलीची आठवण येते. कोणतेही काम करावेसे वाटत नाही. अनेक वेळा असे घडते की मुलगी गेल्यानंतर आईला इतके एकटे वाटू लागते की तिचे मानसिक संतुलनही बिघडू लागते.
मुंगेरच्या प्रेमलता देवी सांगतात, “माझ्या मुलीचे लग्न यावर्षी फेब्रुवारीमध्ये झाले. त्याच्या जाण्यानंतर आयुष्यात काही उरलेच नाही असे वाटते. जीवनाचा उद्देश संपला. माझे पती व्यापारी आहेत, ते सकाळी लवकर घरातून दुकानासाठी निघतात आणि रात्री उशिरा घरी परततात. अशा परिस्थितीत मी दिवसभर घरी एकटाच असतो. मला कोणतेही काम करावेसे वाटत नाही. मी जेंव्हा काहीही करायला गेलो तेंव्हा मला अमृताची आठवण येऊ लागते, ती मला घरच्या छोट्या कामात कशी मदत करायची, आम्ही तासनतास कसे बसून बोलायचो, टीव्ही बघायचो, मी तिच्या आवडीच्या गोष्टी बनवल्यावर ती किती आनंदी असायची घडणे त्यांच्या जाण्यानंतर घर पूर्णपणे सुनसान झाले आहे. मला त्याच्याशी पुन्हा पुन्हा फोनवर बोलावंसं वाटतं.”
असाच काहीसा प्रकार ललिमा चौधरीसोबत घडला, जेव्हा तिची एकुलती एक मुलगी लग्नानंतर सासरी गेली. त्या दिवसांबद्दल लालिमा सांगतात, “दिवसभर माझ्या मनात एकच विचार येत होता की, तिचे सासरचे लोक तिला त्रास देत आहेत. त्याला तिथे कशाचीही कमतरता नाही. माहीत नाही ती तिचे घर कसे सांभाळेल. ती जेवण वेळेवर करेल की नाही? दिवसभर ती एकटीच बसून हाच विचार करत असे आणि तिचा नवरा संध्याकाळी ऑफिसमधून परतल्यावर तिला या सगळ्या गोष्टी सांगायची. तो मला प्रेमाने समजावत असे की त्याचे आता लग्न झाले आहे. ती तिचं घर व्यवस्थित सांभाळेल, तिची काळजी करणं सोडून दे, हे ऐकून मी विनाकारण तिच्याशी भांडू लागलो. ऑफिसमधून थकून परत आल्यावर माझ्या वागण्यावर तो नाराज व्हायचा. हळूहळू आमच्यात दुरावा येऊ लागला. बरेच दिवस आम्ही एकमेकांशी बोललो नाही.
याविषयी मानसशास्त्रज्ञ डॉ. अंजू सक्सेना सांगतात, “आपल्याकडे अनेकदा अशी अनेक प्रकरणे समोर येतात ज्यात मुलीच्या जाण्याने आईची मानसिक स्थिती बिघडते. ती घरातील इतर सदस्यांसोबत विचित्र वागू लागते. वास्तविक, हे घडते कारण आई तिच्या मुलीशी भावनिकरित्या जोडलेली असते. तो गेल्यानंतर, ती स्वतःशीच विचार करू लागते की ती तिच्या सासरच्या घरात कशी जुळवून घेईल हे तिला माहित नाही. त्याची सासू त्याला कुठेतरी त्रास देत असेल का? आईला तिच्या मुलीबद्दलच्या सर्व सकारात्मक आणि नकारात्मक गोष्टी माहित असतात, म्हणून तिला भीती वाटते की तिच्या वागण्यावर तिच्या वैवाहिक जीवनावर परिणाम होऊ शकतो.
मुलगी गेल्यानंतरचा पहिला महिना आईसाठी खूप कठीण असतो. यावेळी आईचा आत्मविश्वास कमी होऊ लागतो. छोट्या छोट्या गोष्टींवरून ती घाबरू लागते. एका प्रकरणाची आठवण करून देताना डॉ. अंजू सांगतात, “माझ्याकडे एक केस आली ज्यात मुलगी गेल्याला ५ वर्षे झाली तरी आई तिच्या मुलीच्या जाण्याने एकाकीपणातून बाहेर पडू शकली नाही. त्याचं मानसिक संतुलन इतकं बिघडलं की त्याला गोष्टी आठवत नव्हत्या.
तुमचे तुमच्या मुलीवर खूप प्रेम आहे हे बरोबर आहे पण असे possessive होणे योग्य नाही. यामुळे तुम्हाला हळूहळू अनेक प्रकारचे आजार होऊ लागतात, जसे की नैराश्याचा बळी होणे, ताणतणाव वाढणे, स्मरणशक्ती कमकुवत होणे, अकाली वृद्ध होणे, हृदयविकार, अशक्तपणा जाणवणे, हात-पाय दुखणे, रक्तदाब वाढणे, त्रास होणे. मायग्रेन, निद्रानाश, संभाषणावर राग येणे, मधुमेह आणि स्तनाचा कर्करोग इ.
या वेळेचा पुरेपूर उपयोग करून घ्यावा. काही छोट्या गोष्टींवर मन एकाग्र करा. पुढाकार घ्या आणि अनेक गोष्टी शिकण्याचा प्रयत्न करा.
लहान मुलांना शिकवणी द्या : तुमचे मन व्यस्त ठेवण्यासाठी तुम्ही स्वतःला व्यस्त ठेवणे महत्त्वाचे आहे. घरातील लहान मुलांना शिकवणी द्या. असे केल्याने तुमचे मन देखील व्यस्त राहील.
संध्याकाळी फिरायला जा : संध्याकाळी फिरायला जा. असे केल्याने तुमचे आरोग्य चांगले राहील आणि तुम्ही तुमच्या आजूबाजूच्या लोकांनाही भेटाल.
किटी पार्टीमध्ये सामील व्हा : कॉलनीतील महिलांसोबत किटी पार्टी करा. असे केल्याने तुम्ही स्वतःला तुमच्या मुलीच्या निरोपातून बाहेर काढाल आणि किटी पार्टीमधील महिलांसोबत जीवनाचा आनंद घ्याल.
विणकाम वर्ग उघडा : घरी विणकाम वर्ग उघडून तुम्ही स्वतःला व्यस्त ठेवू शकता. आजूबाजूच्या महिला तुमच्याकडून विणकाम शिकायला येतील. हे तुम्हाला व्यस्त ठेवेल.
प्राणी दत्तक घ्या : एकटेपणा कमी करण्यासाठी प्राणी हा सर्वोत्तम पर्याय आहे. घरी पाळीव प्राणी ठेवा. यामुळे तुम्ही दिवसभर त्याची काळजी घेण्यात व्यस्त राहाल.
सोशल मीडियाशी कनेक्ट व्हा : आजच्या काळात लोकांशी कनेक्ट होण्यासाठी सोशल मीडिया हे सर्वोत्तम माध्यम आहे. तुम्ही तुमचे विचार कोणत्याही ब्लॉगवर लिहू शकता. फेसबुक, ऑर्कुट, ट्विटर यांसारख्या सोशल नेटवर्किंग साइटशी कनेक्ट होऊ शकतात.
संगणक आणि इंटरनेट शिका : नवीन गोष्टी शिकण्यासाठी ही सर्वोत्तम वेळ आहे. स्वतःच्या पुढाकाराने संगणक आणि इंटरनेट शिकण्याचा प्रयत्न करा.
लायब्ररीत सामील व्हा : तुम्हाला वाचनाची आवड असेल तर लायब्ररीतून पुस्तके आणा आणि वाचा. काहीतरी लिहिण्याचा प्रयत्न करा.
आई आणि मुलीचे नाते हे प्रेमाच्या आणि आपुलकीच्या धाग्याने बांधलेले असते. जेव्हा या नात्यात अचानक बदल होतो, तेव्हा आई स्वत:ला त्याच्याशी जुळवून घेऊ शकत नाही. ती आपल्या मुलीबद्दल खूप विचार करू लागते. हे देखील स्वाभाविक आहे कारण शेवटी, इतके वर्ष आपले लाड केले आणि वाढवले गेले. अशा परिस्थितीत तिला या एकटेपणातून बाहेर काढण्याची जबाबदारी पतीची असते. पत्नीला आनंदी ठेवण्याचा प्रयत्न करा. संध्याकाळी ऑफिसमधून लवकर घरी या. बायकोला बाहेर कुठेतरी घेऊन जा. तुमच्या पत्नीसाठी काही सरप्राईज गिफ्ट प्लॅन करा, एकत्र बसून कॉफी प्या. ऑफिसमध्ये काम करत असतानाही थोडा वेळ काढून फोनवर बोला.
आई-मुलीचे नाते अनमोल असते, दोघांनाही एकमेकांना आनंदी पाहायचे असते. पण काही मुली अशा असतात ज्या लग्नानंतर आपल्या समस्या आईला फोनवर सांगू लागतात. ती तिच्या सासरच्या लोकांबद्दल वाईट बोलते, असे करणे चुकीचे आहे. असे केल्याने आईच्या आत तणावाची पातळी वाढू लागते. त्याला आपल्या मुलीच्या घरची काळजी वाटू लागते. स्वतःचा विचार करण्याऐवजी तिला नेहमी आपल्या मुलीची काळजी वाटते. त्यामुळे आईसमोर रडण्याऐवजी तिला आनंदी ठेवण्याचा प्रयत्न करणे महत्त्वाचे आहे. फोनवरच बोला ज्यामुळे त्यांना आनंद होईल. तुमच्या आयुष्यातील सुंदर क्षण तुमच्या आईसोबत शेअर करा. तुम्हाला आनंदी पाहून तिलाही आनंद होईल.
