* पारुल भटनागर
आईच्या दुधात सुरुवातीपासूनच रोगप्रतिकारशक्ती वाढवणाऱ्या अँटीबॉडीज असतात. कोलोस्ट्रम, ज्याला आईच्या दुधाचा पहिला टप्पा म्हटले जाते, ते प्रतिपिंडांनी भरलेले असते. जाड आणि पिवळ्या रंगासोबतच, त्यात प्रथिने, चरबी विरघळणारी जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि इम्युनोग्लोबुलिन भरपूर प्रमाणात असतात. हे मुलाच्या नाक, घसा आणि पचनसंस्थेवर संरक्षणात्मक थर तयार करून कार्य करते, जे तुमच्या मुलाची प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी दिले पाहिजे.
फॉर्म्युला मिल्कमध्ये आईच्या दुधासारखे पर्यावरणीय विशिष्ट प्रतिपिंडे नसतात किंवा बाळाचे नाक, घसा आणि आतड्यांसंबंधी मार्ग झाकण्यासाठी प्रतिपिंडे नसतात. त्यामुळे आईचे दूध बाळासाठी सर्वोत्तम आणि आरोग्यदायी आहे.
जागतिक स्तनपान सप्ताह
स्तनपानाबाबत माता आणि कुटुंबांमध्ये जागरूकता निर्माण करण्याच्या उद्देशाने 1 ते 7 ऑगस्ट दरम्यान जागतिक स्तनपान सप्ताह साजरा केला जातो. यासोबतच आईच्या पहिल्या कंडेन्स्ड मिल्कबद्दलचे गैरसमजही दूर होतात. यामध्ये बाळाला जन्माच्या पहिल्या तासापासून आईचे दूध दिले पाहिजे कारण ते बाळासाठी संपूर्ण आहार आहे.
आईच्या आहारात तिचे कुटुंब, डॉक्टर, परिचारिका यांनीही महत्त्वाचे योगदान दिले पाहिजे कारण स्तनपानामुळे केवळ बाळाचेच रक्षण होत नाही तर आईचे आजारांपासूनही रक्षण होते. संशोधनानुसार, आता महिलाही स्तनपानाबाबत जागरूक होत आहेत, त्याचे महत्त्व समजून घेत आहेत.
आईच्या दुधाचे इतर फायदे आहेत
आईचे दूध, जे वजन वाढवण्यास मदत करते, निरोगी वजन वाढवते तसेच लठ्ठपणाचा धोका कमी करते. अनेक संशोधनांमध्ये हे सिद्ध झाले आहे की, फॉर्म्युला पाजलेल्या बाळांच्या तुलनेत स्तनपान करणा-या बाळांमध्ये लठ्ठपणाचा धोका 15 ते 30% कमी होतो. हे विविध आतड्यांतील जीवाणूंच्या वाढीमुळे होते.
स्तनपान करणा-या बाळांमध्ये मोठ्या प्रमाणात आतड्यांतील बॅक्टेरिया दिसतात, जे चरबीच्या संचयनावर परिणाम करतात. तसेच, स्तनपान करवलेल्या बाळांमध्ये लेप्टिनचे प्रमाण खूप जास्त असते. हे एक प्रमुख संप्रेरक आहे, जे भूक आणि चरबी साठवण्याचे काम करते.
हुशार
आपण जितका सकस आणि पौष्टिक आहार घेतो, तितकाच आपला सर्वांगीण विकास होण्यास मदत होते, त्याचप्रमाणे आपले मन अधिक तीक्ष्ण आणि सक्रिय होते. हीच गोष्ट आईच्या दुधाच्या संदर्भातही लागू होते.
पहिले 6 महिने स्तनपान करणा-या बालकांचा मेंदूचा विकास खूप जलद होतो. त्यांच्या वयानुसार, विचार करण्याची क्षमतादेखील झपाट्याने विकसित होते कारण आईच्या दुधामध्ये डोकोसा इनोस ऍसिड, अॅराकिडोनिक ऍसिड, ओमेगा 3 आणि 6 फॅटी ऍसिड यांसारखे पोषक घटक बाळाच्या मेंदूच्या विकासास मदत करतात. यामुळे मुलाची शिकण्याची क्षमताही सुधारते. अशा मुलांची बुद्ध्यांक पातळीही चांगली पाहिली आहे.
रोगांपासून संरक्षण
मूल जेव्हा या जगात येते तेव्हा आईवडील सर्व प्रकारे त्याचे रक्षण करण्याचे काम करतात जेणेकरून त्यांचे मूल आजारांपासून सुरक्षित राहावे. परंतु या दिशेने बाळासाठी आईच्या दुधापेक्षा काहीही चांगले असू शकत नाही. जर तुमच्या बाळाला पहिल्या 6 महिन्यांत स्तनपान दिले असेल, तर तुम्हाला त्यासाठी डॉक्टरांकडे वारंवार जावे लागणार नाही कारण आईची प्रौढ रोगप्रतिकारक शक्ती कीटकांना ऍन्टीबॉडीज बनवते, जे आईच्या दुधाद्वारे बाळाच्या शरीरात प्रवेश करतात.
रोगांपासून रक्षण करते
इम्युनोग्लोबुलिन ए, जे प्रतिपिंड रक्त प्रथिने आहे. बाळाच्या अपरिपक्व आतड्यांचे अस्तर झाकते, ज्यामुळे जंतू आणि जंतू बाहेर येण्यास मदत होते. यामुळे श्वसनाचे जंतुसंसर्ग, कानाचे जंतुसंसर्ग, ऍलर्जी, आतड्यांसंबंधी जंतुसंसर्ग, पोटाचे जंतुसंसर्ग इत्यादींपासून तो सुरक्षित राहतो.
बालमृत्यूचा कमी दर
बालमृत्यूबाबत बोलायचे झाले तर ही जगात मोठी चिंतेची बाब आहे. अनेकदा याचे कारण म्हणजे जन्माचे कमी वजन, श्वसनाचे त्रास, फ्लू, डायरिया, न्यूमोनिया, मलेरिया, रक्तातील संसर्ग, संसर्ग इ. परंतु असे दिसून आले आहे की ज्या माता आपल्या बाळाला भरपूर प्रमाणात दूध पाजतात, त्यांच्या मुलाचे वजन वाढण्याबरोबरच त्यांची प्रतिकारशक्तीदेखील हळूहळू मजबूत होते, ते कोणत्याही प्रकारच्या संसर्गाच्या संपर्कात सहजासहजी येत नाहीत आणि त्यांचा सामना करण्यास सक्षम होतात. त्यामुळे अशा मुलांमध्ये मृत्यूचे प्रमाण कमी दिसून येते, म्हणजेच आईच्या दुधाने बाळाची विशेष काळजी घेतल्यास त्यांचे प्राण वाचू शकतात.
आईसाठी देखील उपयुक्त
केवळ बाळालाच नाही तर आईलाही स्तनपानाचे अनेक फायदे मिळतात. यामुळे अतिरिक्त कॅलरीज बर्न झाल्यामुळे, आईला तिचे वाढलेले वजन नियंत्रित करणे सोपे होते. हे ऑक्सिटॉक्सिन संप्रेरक सोडते, जे गर्भाशयाला त्याच्या आकारात आणण्यासाठी आणि रक्तस्त्राव कमी करण्यास मदत करते. यासोबतच हे स्तन, गर्भाशयाचा कर्करोग, मधुमेह, हृदयाशी संबंधित आजारांचा धोका कमी करण्याचे काम करते. त्यामुळे स्तनपान करून बाळासह स्वतःच्या आरोग्याची काळजी घ्या.
