* पारुल भटनागर
एकीकडे मुलांचे लहान हात गोंडस वाटतात तर दुसरीकडे ते बहुतेक वेळा मातीत खेळत असल्याने जंतूंनीदेखील भरलेले असतात. त्यांचे मन नेहमी खोडया करण्यात गुंतलेले असते. अशा परिस्थितीत आपण या मौजमस्तीच्या वयात खोडया करण्यापासून त्यांना रोखू शकत नाही, परंतु त्यांना हँडवॉशचे महत्त्व नक्कीच सांगू शकतो.
बहुतेकदासंसर्गजन्य रोगाचे कारण घाण आणि हात न धुणे असते आणि यामुळे बरीच मुले आजारी पडतात आणि मरण पावतात. अशावेळी हँडवॉशच्या सवयीमुळे हे प्रमाण कमी होण्यास मदत होऊ शकते.
हातावर सर्वाधिक जंतू
हातावर दोन प्रकारचे जंतू असतात, ज्याला सूक्ष्मजीवदेखील म्हणतात. एक रहिवासी आणि दुसरे प्रवासी सूक्ष्मजीव. जे रहिवासी सूक्ष्मजीव असतात ते निरोगी लोकांना आजार पाडू शकत नाहीत, कारण ते नेहमीच हातावर असतात आणि हँडवॉशनेही जात नाहीत, तर प्रवासी सूक्ष्मजीव येत-जात असतात. खोकला, शिंकणे, दूषित अन्नाला स्पर्श केल्याने हे हातावर स्थानांतरित होतात. म्हणून साबणाने हात धुणे खूप महत्वाचे आहे.
न्यूझिलंडमध्ये झालेल्या संशोधनानुसार केवळ ९२ टक्के महिला आणि ८१ टक्के पुरुष शौचालयानंतर साबण वापरतात, तर अमेरिकेच्या संशोधनानुसार केवळ ६३ टक्के लोक शौचालयानंतर आपले हात धुतात. त्यापैकी फक्त २ टक्के साबण वापरतात.
कोणत्या युक्त्या आहेत ज्यामुळे मुलांमध्ये हँडवॉशची सवय लागेल :
मजेसह शिका : आपल्या मुलांना बाहेरून आल्यावर शौचालय वापरण्यास शिकवा. जेव्हा-जेव्हा तुम्ही एखाद्या प्राण्याला स्पर्श कराल, शिंकाल किंवा खोकाल तेव्हा-तेव्हा हात अवश्य धुवा अन्यथा जंतू तुम्हाला आजारी बनवतील. तुम्हीही त्यांच्या या नित्यकर्मात सहभागी व्हा. त्यांना सांगा की जो लवकर हँडवॉश करेल तोच विजेता होईल.
स्मार्ट स्टूल्स : बऱ्याच घरात हात धुण्याची जागा खूप उंचावर असते, ज्यामुळे मुलांना पुन्हा-पुन्हा त्या ठिकाणी जायला आवडत नाही. अशा परिस्थितीत आपण त्यांच्यासाठी स्मार्ट स्टूल ठेवा, ज्यावर चढायला त्यांना आवडेल आणि त्यावर चढून ते हात धुवू शकतील. यासह टेप्समध्ये पक्ष्याच्या आकारात येणारे स्मार्ट किड्स फॉसिट एक्स्टेंड लावावे, या सर्व वस्तू मुलांना आकर्षित करतात, तसेच त्यांना हात धुण्याची सवय देखील लावतात.
जंतूविरहीत हात : ‘जर्म मेक मी सिक’ तुम्हाला वाटतं का की जंतूंनी तुम्हाला आजारी पाडावं परिणामी तुम्ही शाळेत जाऊ शकणार नाही वा मित्रांसोबत खेळूही शकणार नाही. नाही ना, तर मग जेव्हा-जेव्हा आपण हँडवॉश करता तेव्हा आपली बोटे, तळवे आणि अंगठे साबणाने चोळून चांगले स्वच्छ करा.
ग्लिटर पद्धतीने शिकवा : जर आपली मुले हँडवॉश चांगले करत नसतील तर आपण त्यांना ग्लिटरद्वारे जंतूंबद्दल समजवावे. यासाठी आपण त्यांच्या हातांवर ग्लिटर टाका, नंतर थोडयाशा पाण्याने हँडवॉश करून त्यांना टॉवेलने पुसण्यास सांगा. यानंतरही ग्लिटर त्यांच्या हातावर राहील्यास आपण त्यांना समजावून सांगा की जर तुम्ही हँडवॉश नीट केले नाही तर जंतू तुमच्या हातावर राहतील आणि तुम्हाला आजारी पाडतील.
मजेदार गाण्याद्वारे सवय लावा : मजेदार गाणे गाऊन आपल्या मुलांना हँडवॉशची सवय लावा. जेव्हा-जेव्हा ते खायला बसतात किंवा टॉयलेटमधून येतात तेव्हा त्यांना हँडवॉश करण्यास सांगत म्हणा,
वाश योर हैंड्स, वाश योर हैंड्स
बिफोर यू ईट, बिफोर यू ईट,
वाश विद सोप ऐंड वाटर, वाश विद सोप ऐंड वाटर,
योर हैंड्स आर क्लीन, यू आर रैडी टू ईट,
वाश योर हैंड्स, वाश योर हैंड्स,
आफ्टर टौयलेट यूज, वाश योर हैंड्स विद सोप ऐंड वाटर,
टू कीप डिजीज अवे.
यकीन मानिए ये ट्रिक आप के बहुत
काम आएंगे.
आकर्षक सोप डिस्पेंसर : आकर्षक गोष्टी पाहून मुलांना आनंद होतो. अशावेळी आपण त्यांच्यासाठी एक आकर्षक हँडवॉश डिस्पेन्सर आणा, ज्याकडे पाहून त्यांना पुन्हा-पुन्हा हँडवॉश करायला आवडेल.
