* नीरज कुमार मिश्रा
‘‘हॅलो…नमस्कार. मी स्टेट बँक ऑफ इंडियातून बँक मॅनेजर प्रभाकर बोलत आहे. आपण आपले एटीएम कार्ड सत्यापित करा, अन्यथा ते अवरोधित केले जाईल.’’
निशा शिकलेली होती, पण अचानक हा फोन आला आणि जेव्हा कॉलरने स्वत:ला स्टेट बँकेचा मॅनेजर म्हणून सांगितले जाते तेव्हा तिने असा विचार केला की हा फोन वास्तविक मॅनेजरचा आहे आणि मग निशाने फोन करणाऱ्याला आपला १६ अंकी एटीएम कार्ड नंबर तसेच कार्डच्या मागील बाजूस लिहिलेला सीव्हीव्ही नंबरही सांगितला.
तो बनावट कॉलर इतक्या चतुराईने बोलत होता की निशाला काय भानगड आहे हे समजू शकले नाही आणि जेव्हा कॉलर मधेच इंग्रजीत बोलला तेव्हा तर तिला खात्रीच पटली की हा प्रभाकर बँकेचा मॅनेजरच आहे.
बोलण्याच्या जाळयात अडकवून त्याने निशाच्या मोबाइलवर आलेला ओटीपी (वन टाइम पासवर्ड)सुद्धा विचारला.
संध्याकाळी निशाने जेव्हा तिच्या बँकेचा ताळेबंद तपासला तेव्हा त्यातून ८० हजार रुपयांची खरेदी झालेली होती.
शाखेत जाऊन मॅनेजरकडे तक्रार केली, पोलिसांतही तक्रार केली, पण प्रत्येकाकडून हेच उत्तर आले की खरेदी तुमच्या कार्डवरूनच केली गेली आहे, त्यामुळे आम्ही काहीही करू शकत नाही.
शिक्षित ठग
यास बँकिंग फसवणूक म्हणा की ओटीपी फसवणूक म्हणा, परंतु यात ग्राहकच फसवणुकीचा बळी ठरत आहेत. हे ठग काही मिनिटातच आमची कष्टाने मिळवलेली संपत्ती लुबाडत आहेत.
हे ऑनलाइन ठग सुशिक्षित आहेत, इंग्रजी बोलणारे आहेत आणि तंत्रज्ञानाविषयीदेखील माहितगार आहेत. ते इंटरनेटच्या बऱ्याच स्रोतांकडून आमचे नाव आणि नंबर जाणून घेतात आणि नंतर कॉल करून आमच्याकडून आवश्यक माहिती गोळा करतात व आमचे पैसे लुबाडतात.
आज इंटरनेट बँकिंग, मोबाइल बँकिंगमुळे फसवणूक करणे सोपे झाले आहे. असे फोन मुख्यत: लँडलाईन नंबरवरुन येतात जेणेकरून कोणालाही संशयास्पद वाटू नये, आज प्रत्येक व्यक्ती कॅशलेस होऊ इच्छित आहे, म्हणून तो आपल्या मोबाइलमध्येच आपल्या खात्याशी संबंधित सर्व तपशील ठेवतो आणि स्मार्टफोनमधून त्याचे सर्व कार्य करू इच्छितो. त्याला बँकेत जाऊन लाईनमध्ये उभे राहण्याची गरज वाटत नाही.
अशा परिस्थितीत, जेव्हा आपल्याला असा कॉल येतो की आपली लॉटरी निघाली आहे किंवा खाते बंद केले जाऊ शकते तेव्हा आपण सहजपणे कॉलरला सर्व माहिती देता.
करोडपती बनवण्याचा दगा
अशीच एक नवीन फसवणूकही समोर आली आहे. हे ठग तुम्हाला कॉल करतात आणि म्हणतात की ‘कौन बनेगा करोडपती’च्या वतीने तुम्हाला एक कार देण्यात येत आहे. फक्त या कारचे पेपर बनविण्याकरिता तुम्हाला पैसे द्यावे लागतील. जर आपण खूष होऊन होय म्हटलत तर मग हे ठग आपल्याला कार्डाचा तपशील विचारतील आणि पैसे उडवून नेतील.
त्याचप्रमाणे नीरजजी आणि त्यांचा मुलगा यांना एका जुन्या जीप कार विक्रीसाठी असलेल्या साइटवर कारची जाहिरात दिसली आणि त्या मालकाच्या फोन नंबरवर संपर्क साधला तर तथाकथित कार मालकाने त्यांना गाडी बघणे व तपासणीसाठी त्याच शहरातील एका ठिकाणी बोलावले.
जेव्हा नीरजजी आपल्या मुलासमवेत कार बघायला गेले, तेव्हा त्यांना गाडी आवडली आणि मग दोन्ही पक्षांनी निश्चित तारखेला करार करण्याचा निर्णय घेतला.
जेव्हा ते कारचा सौदा झालेल्या ठिकाणी पोहोचले तेव्हा गाडी किंवा कार मालक तेथे नव्हते आणि कार विक्रेत्याचा फोन नंबरही बंद येत होता.
या संपूर्ण प्रकरणात पोलिसांनीही सहकार्य केले नाही, उलट नीरजजी शिक्षित असूनही अशी चूक केल्याचा चुकीचा आरोप त्यांच्यावर करण्यात आला.
आपल्याला या सर्व घटनांमधून हेच शिकायला मिळते की आपण कुठल्याही परिस्थितीत कोणासही एटीएम कार्ड किंवा क्रेडिट कार्ड नंबर, पासवर्ड किंवा ओटीपी सांगू नये. जर आपल्या फोनवर असे कॉल वारंवार येत असतील तर आपण पोलिसांकडे जावे आणि लेखी तक्रार करावी. तंत्रज्ञान आपला मार्ग सुलभ करते परंतु जागरूक न राहिल्यामुळे आपल्याला तोटाही सहन करावा लागू शकतो.
