* गरिमा पंकज
काही दिवसांपूर्वी एअर इंडियाची एक महिला पायलट आणि क्रूच्या एक सदस्य यांना ‘प्रीफ्लाइट अल्कोहोल टेस्ट’मध्ये फेल झाल्यामुळे शिक्षा म्हणून ३ महिन्यासाठी ग्राउंड ड्युटीवर पाठवण्यात आले होते. हे प्रकरण डायरेक्टर जनरल
ऑफ सिव्हिल एव्हिएशनपर्यंत पोहोचले, कारण एअरक्राफ्ट रूल्सनुसार क्रू मेंबर्सना फ्लाइटच्या आधी १२ तास अल्कोहोल सेवनास परवानगी नाही.
याच प्रकारे गेल्या वर्षी नोव्हेंबरमध्ये दिल्लीच्या रोहिणी भागात राहणाऱ्या प्रीती नावाच्या एका ३६ वर्षीय महिलेने दारूच्या नशेत गाडीने ५ मजुरांना चिरडले होते. ही घटना सकाळी ११.३० ला घडली होती. प्रीती कारमध्ये एकटी होती. हरियाणा हायवेवर काम करणाऱ्या ५ मजुरांना तिने धडक दिली होती, ज्यातील २ जण तर जागच्या जागीच ठार झाले होते.
अशा कितीतरी घटना दररोज घडतच असतात, ज्यात दारूच्या नशेत महिला स्वत:चेच नुकसान करून घेतात. गोष्ट फक्त दुर्घटना आणि इमेज खराब होणे एवढीच मर्यादित नसून दारू पिण्याची किंमत अनेकदा त्यांना आपले सर्वस्व गमावूनही चुकवावी लागते.
सर्वसाधारणपणे जेव्हा दारू पिण्याची गोष्ट असते, तेव्हा भारतासकट सर्व दुनियेतील महिला पुरुषांवर आरोप करतात, परंतु सत्य हे आहे की महिलाही आता मोठया संख्येने या व्यसनाच्या शिकार होऊ लागल्या आहेत.
हल्लीच ऑर्गनायझेशन फॉर इकॉनॉमिक कॉर्पोरेशन अँड डेव्हलपमेंटद्वारे सादर केलेल्या ग्लोबल रिपोर्टमधून ही बाब समोर आली आहे की भारतात मद्य सेवनाचे प्रमाण गेल्या २० वर्षांत ५५ टक्क्यांनी वाढले आहे. मद्य सेवनाच्या दृष्टिकोनातून ४० देशांच्या सूचीत भारत तिसऱ्या स्थानावर आहे. महिलांमध्ये याचे प्रमाण वाढते आहे. सर्वेक्षणांनुसार गेल्या १० वर्षांत आपल्या देशातील मद्य सेवन करणाऱ्या महिलांची संख्या ही जवळ जवळ दुप्पट झाली आहे. ‘वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन’च्या अलीकडच्याच रिपोर्टनुसार भारतात जवळ जवळ ११ टक्के महिला मद्यसेवन करतात.
सध्या परिस्थिती अशी आहे की काही महिला या दारूला प्रतिष्ठा आणि स्वतंत्रतेशी जोडतात. जर त्यांना दारू पिण्यापासून रोखले गेले तर त्या याला संकुचित रूढीवादी विचारसरणी आणि महिलांविषयी जाणूनबुजून केलेला कट आहे असे म्हणून तमाशा करतात. दारू पिऊन त्या स्वत:ला स्वतंत्र आणि आधुनिक समजू लागतात.
महिलांसाठी अधिक घातक असते दारू
मधाचे सेवन हे पुरुष आणि महिला या दोघांसाठीही घातकच असते, पण महिलांच्या शारीरिक रचनेमुळे पुरुषांच्या तुलनेत दारूमुळे महिलांचे अधिक नुकसान होते.
राजीव गांधी कॅन्सर इन्स्टिट्यूट अँड रिसर्च सेंटरच्या डॉक्टर इंदू अग्रवाल सांगतात की महिला या दारूच्या प्रभावाविषयी अधिक संवेदनशील असतात. योग्य प्रमाणात दारूचे सेवन करूनही महिलांच्या रक्तात त्याचा परिणाम पुरुषांच्या तुलनेत अधिक होतो. महिलांवर एकसमान ड्रिंक घेण्याचा प्रभाव हा पुरुषांच्या तुलनेत दुप्पट असतो. याची अनेक जैववैज्ञानिक कारणे आहेत :
शरीरातले फॅट : महिलांचे वजन हे पुरुषांच्या तुलनेत कमी असते आणि पुरुषांसमान वजन असलेल्या एका महिलेच्या शरीरात पाणी कमी आणि ज्यादा फॅटी टिश्यू असतात. जिथे पाणी दारूचे घनत्व घटवते, म्हणूनच महिलांच्या शरीरात दारूचे घनत्व अधिक काळपर्यंत आणि अधिक मात्रेत राहते.
एंजाइम : महिलांमध्ये एंजाइमचा स्तर कमी असतो. जो आमाशय आणि यकृतात दारूला मेटाबोलाइझ करू शकेल. परिणामी महिलांच्या रक्तात दारूचे प्रमाण वाढते.
हार्मोन : मासिकचक्राच्या वेळी हार्मोनमधील बदलांमुळे महिलांद्वारे अल्कोहोल मेटाबोलाइझ करण्याच्या पद्धतीवर परिणाम होतो.
मद्य सेवनाचे परिणाम
मद्य सेवनाने शारीरिक स्वास्थ्यच नाही तर मानसिक आरोग्यही बिघडते. ज्याचा परिणाम व्यक्तिच्या वैयक्तिक तसेच प्रोफेशनल जीवनावरही होऊ लागतो.
शारीरिक स्वास्थ्यावर परिणाम
लिव्हर डिसीज : जे लोक सतत जास्त प्रमाणात दारूचे सेवन करतात, त्यांना लिव्हरला सूज आणि लिव्हर सोरायसिस अशा समस्यांना तोंड द्यावे लागते. जर यांचा वेळीच उपचार केला गेला नाही तर लिव्हर पूर्णपणे खराब होऊ शकते. ज्यामुळे तुमचे आयुष्य धोक्यात येते.
रक्तदाब वाढणे : दारूच्या सेवनाने रक्तदाब वाढतो. महिलांमध्ये दारूच्या सेवनामुळे होणाऱ्या रक्तदाबाचा धोका पुरुषांच्या दुप्पट असतो.
थकवा : जास्त प्रमाणात मद्य सेवन केल्याने व्हिटॅमिन बी १२ चे प्रमाण कमी होऊ लागते, ज्यामुळे थकवा येऊ लागतो. चक्कर येणे, गोंधळून जाणे अशा समस्या उद्भवू शकतात.
लठ्ठपणा : दारू शरीरातील लेप्टीनचा स्तर कमी करते. हा भूकेवर नियंत्रण करणारा हार्मोन आहे. याचा स्तर कमी झाल्याने भूक जास्त लागते, ज्यामुळे कॅलरीचा इनटेक अधिक होऊन लठ्ठपणा वाढतो. दारू प्यायल्यावर असे पदार्थ खायची इच्छा होते, ज्यात जास्त प्रमाणात कॅलरी असतात. यामुळे वजन वाढण्याचा धोका अधिकच वाढतो.
