* डॉ. भरत खुशालनी
आपले मन आनंदी आणि निरोगी ठेवण्यासाठी निसर्ग आणि नैसर्गिक उपाय जादूची भूमिका बजावू शकतात. तुम्ही कधी विचार केला आहे का की बाहेर वेळ घालवल्याने किंवा काही पदार्थ खाल्ल्याने तुम्हाला कसे बरे वाटू शकते? हे नैसर्गिक औषध आहे. निसर्गाच्या शक्तीचा उपयोग करून आपल्या मानसिक आरोग्याची काळजी घेण्याचा एक उत्तम मार्ग.
निसर्गोपचार म्हणजे काय?
नॅचरोपॅथी हा एक विशेष प्रकारची आरोग्य सेवा आहे जी नैसर्गिक उपायांचा वापर करून आपल्या शरीराला स्वतःला बरे करण्यात मदत करण्यावर लक्ष केंद्रित करते. निसर्गोपचार किंवा नेचर थेरपिस्ट चांगल्या आरोग्याची गुरुकिल्ली आपले शरीर, मन आणि आपल्या सभोवतालच्या नैसर्गिक जगाच्या समतोलामध्ये आहे. यामध्ये आपण निरोगी आणि आनंदी राहण्यासाठी वनस्पती, खाद्यपदार्थ आणि बाह्य क्रियाकलाप यासारख्या गोष्टींचा वापर करतो.
मानसिक आरोग्य समजून घेणे
कधीकधी आपल्याला दुःख, चिंता किंवा तणाव जाणवतो, जे पूर्णपणे सामान्य आहे. थोडी चिंता किंवा तणाव असणे ठीक आहे. वेगवेगळ्या भावना असणे सामान्य आहे. पण ज्याप्रमाणे आपण सर्दी झाल्यावर औषध घेतो त्याचप्रमाणे आपल्या मानसिक आरोग्याची काळजी घेण्यासाठी आपण काही गोष्टी करू शकतो.
निसर्गाची उपचार शक्ती
निसर्ग आणि निसर्गोपचाराच्या मदतीने आपण आपले मन कसे निरोगी बनवू शकतो याचे अनेक मार्ग आहेत.
ताजी हवा आणि सूर्यप्रकाश
ताजी हवेचा दीर्घ श्वास घेणे किती चांगले वाटते हे तुम्हाला कधी वाटले आहे का? याचे कारण म्हणजे ताजी हवा आपल्या मेंदूसाठी पोषक म्हणून काम करते. जेव्हा आपण बाहेर वेळ घालवतो तेव्हा आपल्या मेंदूला जास्त ऑक्सिजन मिळतो, जे अन्नासारखे असते. याशिवाय, सूर्याची उबदार किरणे आपल्याला व्हिटॅमिन डी देतात, एक विशेष जीवनसत्व जे आपल्या मेंदूला सर्वोत्तम कार्य करण्यास मदत करते. जेव्हा तुम्हाला थोडेसे वाईट वाटेल तेव्हा उन्हात बाहेर जा.
रंगीत अन्न
आपण जे खातो ते आपल्याला कसे वाटते यातही मोठी भूमिका असते. निसर्गोपचार आपल्याला रंगीबेरंगी पदार्थ निवडायला शिकवते जे आपल्या चव कळ्या आणि आपले मन उत्तेजित करतात. बेरी, गाजर आणि पालेभाज्या यांसारख्या पदार्थांमध्ये भरपूर जीवनसत्त्वे आणि पोषक असतात जे आपल्या मेंदूला सतर्क राहण्यास मदत करतात. त्यामुळे तुमचे मन आणि शरीर मजबूत ठेवण्यासाठी दररोज विविध प्रकारचे रंगीबेरंगी अन्न खाल्ल्याने तुम्हाला जिवंतपणा जाणवतो.
हर्बल नायक
ज्याप्रमाणे आपण आपल्या शरीरासाठी फळे आणि भाज्या खातो, त्याचप्रमाणे काही वनस्पती आपल्या मनाला चालना देतात आणि आपले मन शांत करतात. लॅव्हेंडर, ज्याला आपण ‘धूप’ म्हणूनही ओळखतो, त्याचा सुगंध अप्रतिम असतो आणि त्याचा उपयोग केवळ औषध म्हणून नाही तर मनाला आराम देण्यासाठीही केला जातो.
चेतना
निसर्गोपचार आपल्याला माइंडफुलनेसचा सराव करण्यास प्रोत्साहित करते, जे आपल्या मनाला आराम देण्यासारखे आहे. माइंडफुलनेस म्हणजे सध्याच्या क्षणाकडे लक्ष देणे जसे की तुमच्या आवडत्या नाश्त्याचा आस्वाद घेणे किंवा तुमच्या त्वचेवर सूर्याची उष्णता जाणवणे. जेव्हा आपण ध्यानाच्या क्षणांसाठी वेळ काढतो तेव्हा आपले मन शांत आणि केंद्रित होते, कोणत्याही गोष्टीचा सामना करण्यास तयार होते.
निसर्गाचे साधन
तुम्ही कधी निसर्गाचा आवाज ऐकला आहे का? पक्ष्यांचे गाणे, पानांचा खळखळाट आणि पाण्याचा सौम्य प्रवाह हे एखाद्या सुंदर गाण्यासारखे आहे जे आपल्या मनाला शांती देते. निसर्गोपचार आम्हाला निसर्गाच्या या साधनांशी जोडण्यासाठी आमंत्रित करते, मग ते जंगलात फिरणे असो, नदीच्या कडेला बसणे असो किंवा घरामागील अंगणातल्या पानांच्या गडगडाटाचा आनंद घेणे असो. या ध्वनींमध्ये आपल्या मनाला शांती आणि आनंद मिळवून देण्याचा जादूचा मार्ग आहे.
खेळाचे मैदान पृथ्वी
निसर्ग म्हणजे आपल्यासाठीच बनवलेल्या प्रचंड खेळाच्या मैदानासारखे आहे. धावणे, उडी मारणे आणि बाहेर खेळणे हे केवळ मनोरंजक क्रियाकलाप नाहीत तर ते आपल्या मानसिक आरोग्यासाठी देखील चांगले आहेत. निसर्गोपचार आपल्याला बाह्य क्रियाकलापांचा आनंद घेण्यास प्रोत्साहित करते कारण ते आपल्या शरीराला एन्डॉर्फिन नावाचे चांगले रसायन सोडण्यास मदत करतात.
तुम्ही बाहेर एखादा खेळ खेळत असाल, सायकल चालवत असाल किंवा मित्रांसोबत फिरायला जात असाल, तुम्ही फक्त आनंदच नाही तर तुमचा मेंदू आनंदाने भरत आहात.
पाणी
पाणी पिणे आपल्या शरीरासाठी आवश्यक आहे आणि ते आपल्या मेंदूसाठी देखील खूप महत्वाचे आहे. निसर्गोपचार आपल्याला हायड्रेटेड राहण्यास शिकवते कारण पाणी आपल्या मनाला स्पष्टपणे विचार करण्यास आणि लक्ष केंद्रित करण्यास मदत करते. पाण्याची एक औषध म्हणून कल्पना करा जे आपले मन मजबूत आणि कठीण कामांसाठी तयार ठेवते. त्यामुळे मन ताजे आणि आनंदी ठेवण्यासाठी निसर्गाचे पाणी पुरेशा प्रमाणात प्यायला विसरू नका.
हशा
निसर्गोपचाराचा असा विश्वास आहे की हास्य हे आपल्या मनासाठी शक्तिशाली औषध आहे. तुम्ही कधी हसण्याचा योग ऐकला आहे का? आपला मूड सुधारण्यासाठी आणि तणाव कमी करण्यासाठी हशा आणि हलका व्यायाम एकत्र करण्याचा हा एक मजेदार मार्ग आहे. हास्य योग म्हणजे केवळ विनोद सांगणे नव्हे, तर साध्या गोष्टींमध्ये आनंद शोधणे आणि एकत्र हसणे.
तुम्ही तुमच्या मित्रांना किंवा कुटुंबीयांना एकत्र करा आणि चांगले हसण्याचा प्रयत्न करा जेणेकरून सकारात्मक उर्जेला मन आनंदाने भरण्याची संधी मिळेल.
बागकाम
तुम्ही कधी बी पेरून ते सुंदर फूल किंवा स्वादिष्ट भाजी बनताना पाहिले आहे का? बागकाम हे आपल्या मनासाठी आनंदाची जादुई बाग तयार करण्यासारखे आहे. माती खणून, बिया पेरून आणि निसर्गाला बहरताना पाहून निसर्गोपचार पृथ्वीशी जोडला जात आहे. जेव्हा आपण वनस्पतींची काळजी घेतो तेव्हा आपण आपल्या मनाची काळजी घेतो, जबाबदारीची भावना, संयम आणि काहीतरी सुंदर वाढताना पाहण्याचा आनंद वाढवतो.
डिजिटल डिटॉक्स
आजच्या जगात आपण स्क्रीन फोन, टॅब्लेट आणि कॉम्प्युटरसह बराच वेळ घालवतो. तंत्रज्ञान आश्चर्यकारक असले तरी, ब्रेक घेणे आणि तुमच्या मेंदूला डिजिटल डिटॉक्स देणे देखील महत्त्वाचे आहे. निसर्गोपचार असे सुचवितो की स्क्रीनवर जास्त वेळ घालवल्याने कधी कधी आपल्या मेंदूला थकवा किंवा तणाव जाणवू शकतो. म्हणून एका विशेष साहसाची योजना करा जिथे तुम्ही स्क्रीन बंद कराल, बाहेर जा आणि वास्तविक जगाचे चमत्कार एक्सप्लोर करा. विश्रांतीसाठी तुमचे मन तुमचे आभार मानेल.
निसर्गोपचाराच्या जगात, आपले मन निरोगी आणि आनंदी ठेवण्यासाठी निसर्ग हा आपला सर्वात चांगला मित्र आहे. हे सर्व उपाय म्हणजे आपण आपल्या मानसिक आरोग्याची काळजी घेण्यासाठी वापरू शकतो. लक्षात ठेवा, आपण जशी आपल्या शरीराची काळजी घेतो, तशीच आपल्या मनाचीही काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे. निसर्गोपचाराचे चमत्कार आणि निसर्गाने दिलेल्या देणग्या स्वीकारून आपण स्वतःसाठी आनंदाचा मार्ग तयार करू शकतो.
