diwal* डॉ. अनिता सहगल बसुंधरा
दिवाळी हा दिव्यांचा उत्सव आहे. यादिवशी जर रांगोळीदेखील साकारली तर सणाचा आनंद अधिक द्विगुणित होईल. आता तर दिवाळीच्या दिवशी प्रत्येक घरी रांगोळी साकारण्याची जणू काही परंपराच झाली आहे. या दिवशी लोक आपल्या घराची स्वच्छता करतात, ते सजवतात आणि दरवाजासमोर रांगोळी काढतात.
दिवाळीच्या दिवशी दरवाजावर रांगोळी बनवून लोक पाहुण्यांचं स्वागत करतात. या दिवशी जमिनीवर बनविलेल्या वेगवेगळया रांगोळया आपल्या प्रत्येक भागातील कलेचे महत्त्व दर्शवितात. प्रामुख्याने रांगोळी कमळ, मासोळी, पक्षी आणि साप इत्यादींच्या रूपात काढली जाते. जे माणसं, प्राणी आणि निसर्गाबद्दलच्या प्रेमाचं प्रतीक मानली जाते. अनेक रांगोळया एवढया सुंदररित्या साकारलेल्या असतात की त्यांना पाहताच असं वाटतं की जणू काही खऱ्या रंगांचं खरी रंगसंगती स्वत:मध्ये एक वेगळं रुप घेऊन अवतरीत झाल्या आहेत.
रांगोळीत २ त्रिकोण काढले जातात. ज्यांच्या चहूबाजूंनी २४ पाकळया साकारल्या जातात आणि नंतर बाहेर एक गोल बनविला जातो. अनेकदा कमळाच्या पाकळया त्रिकोणी आकारातदेखील काढल्या जातात. उत्तर बिहारच्या रांगोळीमध्ये पाऊलं काढली जातात.
वेगवेगळया राज्यातील वेगवेगळी रांगोळी
भारताच्या प्रत्येक राज्यात रांगोळी बनवण्याची पद्धत वेगवेगळी आहे.
आंध्रप्रदेशात अष्टदल कमळाच्या रूपात विविध पद्धतीने रांगोळी साकारली जाते.
तामिळनाडूमध्ये हृदयाच्या आकाराचे कमळ काढलं जातं. ज्यामध्ये ८ तारे बनवितात.
तर महाराष्ट्रात कमळाला विविध आकार देऊन रांगोळी साकारली जाते.
गुजरात एक असं राज्य आहे जिथे कमळाच्या रांगोळीचे १,००१ प्रकारच्या डिझाइन्स पाहायला मिळतात. या व्यतिरिक्त स्वस्तिक आणि शंख बनविण्याचीदेखील परंपरा आहे, जी पूर्णपणे आपली भारतीय संस्कृती आणि परंपरा दर्शविते.
संपूर्ण भारतात दिवाळीचा सण खूप उत्साहात साजरा केला जातो आणि या दिवशी साकारली जाणारी रांगोळी एक आनंदाचं प्रतीक मानली जाते. अनेक रांगोळया ज्या भौमीतिक आकार जसं की गोल, वृत्त, कमळ, मासोळी, झाड आणि वेलींच्या रुपात साकारली जाते.
रांगोळीचे साहित्य
रांगोळी काढण्यासाठी विविध प्रकारचं साहित्य वापरलं जातं. जसं रंगीत तांदूळ, लाकडाचा भुसा, फुलं, तांदळाचं पीठ, डाळी, पाने. संपूर्ण भारतात रांगोळीचा पांढरा रंग सर्वोत्तम मानला जातो. पांढरा रंग शांतीचे प्रतीक असतं. अनेक रांगोळी तांदळाच्या पिठाने व त्याच्या घोळाने काढल्या जातात.
