* गरिमा पंकज
काही वर्षांपूर्वी गीतकार संतोष आनंद यांनी ‘प्रेम रोग’ या चित्रपटात प्रश्न उपस्थित केला होता, प्रेम म्हणजे काय ते सांगा. याची सुरुवात कोणी केली, आम्हालाही सांगा...' या प्रश्नाचे उत्तर आजपर्यंत आम्हाला मिळालेले नाही. त्यामुळे अनेक वेळा लग्नानंतरही एखादी व्यक्ती तिसऱ्या व्यक्तीच्या प्रेमात पडते. हे प्रेम अचानक किंवा कोणत्याही हेतूने किंवा विचार करून होत नाही.
आजच्या व्यस्त दिनचर्येत अशी तिसरी व्यक्ती मिळणे सोपे नाही. पण नकळत कुणी डोळ्यांना आनंद देऊ लागला की, मनात काही गडबड सुरू होते. हळूहळू माणसाला आयुष्यात त्या तिसर्‍या व्यक्तीचे व्यसन लागायला लागते. पण जेव्हा हे वास्तव जीवन साथीदारासमोर येते तेव्हा प्रकरण गुंतागुंतीचे होऊ शकते.
म्हणूनच 18व्या शतकातील प्रसिद्ध कवी मीर तकी मीर म्हणाले होते, “प्रेम हा एक ‘मीर’ जड दगड आहे…
मीर प्रेमाला जड दगड म्हणत असताना, 20 व्या शतकातील आणखी एक कवी अकबर अलाहाबादी यांनी त्याची अशी व्याख्या केली आहे...
"प्रेम अत्यंत नाजूक आहे, ते बुद्धिमत्तेचे ओझे सहन करू शकत नाही ..."
साहजिकच हे प्रेम काहींना जड दगडासारखे, नाजूक स्वभावाचे, काहींना देव प्रेमात तर काहींना शत्रूसारखे वाटले.
पण प्रेमाचे वास्तव केवळ कवितेतून समजू शकत नाही. या प्रेमाच्या भावनांमागे कुठेतरी विज्ञान कार्यरत असते. वास्तविक, एखाद्या व्यक्तीबद्दलचे हे आकर्षण तुमच्या मेंदूची रासायनिक प्रतिक्रिया असते. त्यामुळे याबाबत जास्त ताण घेऊ नये. प्रेम झाले तर ते स्वतःच घडते आणि झाले नाही तर प्रयत्न करत राहा, तुम्ही त्याला स्पर्शही करू शकणार नाही.
म्हणूनच काका गालिब म्हणाले - प्रेमावर जोर नसतो, ही आग 'गालिब' पेटवू शकत नाही आणि ती विझवू शकत नाही.
प्रेम होते तेव्हा विज्ञान काय म्हणते?
जेव्हा आपण एखाद्याच्या प्रेमात पडतो तेव्हा मेंदू न्यूरोकेमिकल प्रक्रियेतून जातो आणि शरीरात अॅड्रेनल्स, डोपामाइन, सेरोटोनिन, टेस्टोस्टेरॉन आणि इस्ट्रोजेन सोडतो. जरी ही सर्व रसायने आपल्या शरीरात सामान्यपणे सोडली जातात, परंतु जेव्हा आपण प्रेमात पडतो तेव्हा त्यांच्या सोडण्याचा वेग वाढतो. यामुळेच जेव्हा एखादी व्यक्ती आपल्या प्रिय व्यक्तीसोबत असते तेव्हा त्याला विविध प्रकारचे उत्साह, आनंद आणि भावना जाणवतात.
