* शकुंतला सिन्हा
तुम्ही चित्रपटांतून हिरोला हिरोइनसोबत गाताना पाहिले असेल, ‘ये काली काली आँखे, ये गोरे गोरे गाल’ किंवा ‘गोरे गोरे मुखडे पे काला काला तिल’ किंवा अशाच प्रकारची काही गाणी ज्यात नायिकेचे गोरे असणे दाखवले जाते किंवा एखाद्या उपवर मुलाच्या विवाहासाठी दिलेली जाहिरात पाहिल्यास ‘वधू पाहिजे, गोरी, स्लिम, सुंदर’ आणि हे तिच्या शैक्षणिक आणि इतर योग्यतांच्या व्यतिरिक्त असते.
स्वत: रंगाने काळ्या असलेल्या वरालाही गोरी वधूच हवी असते. मॉडेलिंग, टीवी सीरियल्स किंवा फिल्म्समध्ये नायिका आणि सेलिब्रिटीजचे काही अपवाद सोडल्यास गोरे आणि सुंदर असणे अनिवार्य असते. एकाच कुटुंबात गोरी आणि काळी अशा मुली असतील तर काळया किंवा सावळया कांतीच्या मुलीच्या मनात हीनभावना निर्माण होते. बऱ्याच मुलींना त्यांच्या लग्नात डार्क कलरमुळे अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो.
काळया किंवा डार्क कलरमुळे फक्त मुलीच नाही तर मुलांनाही त्रास होतो. त्यांच्यातही काही प्रमाणात हीनभावना निर्माण होते.
कालिदासने आपल्या काव्यात नायिकांच्या सावळया रंगाला महत्त्व दिले आहे. जुन्या जमान्यातही महिला शृंगार करत असत, पण नैसर्गिक साधने दूध, साय, चंदन इ. चा वापर हा गोरे दिसण्यासाठी नसून स्किनला ग्लो आणण्यासाठी होत असे. मग हा गोरेपणाचा हव्यास आपल्या डोक्यात आला कधी?
इतिहासात डोकावून पाहिले असता आपल्या लक्षात येते की आर्यांनंतरच बहुदा गोरेपणाला सौंदर्यासोबत जोडून पाहिले. यानंतरही मंगोल, पर्शियन, ब्रिटिश जे जे राज्यकर्ते आले, ते गोऱ्या त्वचेचेच होते. इथूनच आपली मानसिकता बदलू लागली आणि गोऱ्या रंगाला आपण सुंदर समजू लागलो.
लग्न हा मुलींच्या आयुष्यातला सर्वात महत्त्वाचा माइलस्टोन आहे. त्यामुळे सुंदर दिसण्याच्या नादात त्या तऱ्हेतऱ्हेच्या पावडर, फाउंडेशन, फेअरनेस क्रीम वापरू लागल्या आहेत. फिल्म्स, टीवी सीरियल्स आणि जाहिरातीत गोऱ्या आणि सुंदर मुलींना उत्कृष्ट समजले जाते. समाजातील गोरेपणाचे महत्त्व आणि आपला हा कमकुवत दुवा लक्षात घेत फेअरनेस क्रीम बनवणाऱ्या कंपन्यांनी बाजारात आपले पाय घट्ट रोवले आहेत. आता तर फक्त महिलांसाठी नव्हे तर पुरुषांसाठीही फेअरनेस क्रीम बाजारात उपलब्ध आहे. अशी क्रीम्स आणि कॉस्मेटिक्स यांची वार्षिक उलाढाल जवळपास ३ हजार कोटी रुपये आहे. जी एका अनुमानानुसार पुढच्या ५ वर्षांत ५ हजार कोटी रुपये एवढी होऊ शकते.
