- डॉ. एच.एस. छाबडा, इंडियन स्पाइनल इंजरीज सेंटरमध्ये स्पाइन सर्विचे प्रमुख आणि मेडिकल डायरेक्टर
स्पाइनल इंजरी कोणाच्याही आयुष्याची त्रासदायक घटना असू शकते. यामुळे व्यक्ती एकप्रकारे लकवाग्रस्त होऊ शकते. इंजरी जर मानेत असेल तर यामुळे टेट्राप्लेजिया होऊ शकतं. इंजरी जर मानेच्या खाली असेल तर यामुळे पाराप्लेजिया म्हणजेच दोन्ही पाय आणि इंजरीने खालच्या शरीरात लकवा होऊ शकतो. केंद्रीय स्नायुतंत्राचा भाग असल्यामुळे स्पाइनल कॉर्डवरच संपूर्ण शरीर अवलंबून असतं. इंजरीने लैंगिक सक्रियतादेखील प्रभावी होऊ शकते. स्पाइनल कॉर्ड इंजरी उंचावरून खाली पडल्याने, रस्ते अपघात, हिंसा वा खेळांच्या घटनांमुळेदेखील होऊ शकते. स्पाइनल कॉर्ड इंजरीच्या नॉनट्रोमेटिक कारणांमुळे स्पाइन आणि ट्यूमरचा टीबी यांसारख्या संसर्गाचा समावेश आहे.
लैंगिक सक्रियता महत्त्वाची
स्पाइनल इंजरीने पीडित व्यक्तिला यथासंभव आत्मनिर्भर बनविण्याचा प्रयत्न व्हायला हवा. भारतीय समाजाच्या एका मोठ्या वर्गात लैंगिक आरोग्यावर चर्चा करणं तसं वर्जित विषय मानला जातो, त्यामुळे या विषयावर लोक चर्चा करायला तसे संकोचतात आणि रुग्ण शांतपणे हे सर्व सहन करत राहातो. शिक्षा, ज्ञान आणि जागरूकतेच्या अभावामुळे लोक अशा रुग्णाच्या बाबतीत असा विचार करू लागतात की ते यौनेच्छा वा लैंगिक समस्येने पीडित आहेत. परंतु वास्तव हे आहे की सर्वसामान्य व्यक्तिप्रमाणेच स्पाइनल इंजरीने पीडित व्यक्तिसाठीदेखील लैंगिक सक्रियता तेवढीच गरजेची आहे.
साथीदाराचा अभाव
खरंतर, स्पाइन इंजरी इच्छाशक्तीवर परिणाम करत नाही. मात्र, एखाद्या व्यक्तिच्या लैंगिक गोष्टींवर नक्कीच परिणाम करते. अनेकदा असं जोडीदाराच्या अभावामुळेदेखील होतं. इतर बाबतीत मात्र हे मांसपेशींवर नियंत्रण ठेवणाऱ्या व्यायामाच्या अभावामुळेदेखील होऊ शकतं. लैंगिक अनिच्छा लिंगाच्या आधारावरदेखील वेगवेगळी असू शकते. पुरुषाला जिथे उत्तेजनेच्या अभावामुळे त्रास होतो, तिथे स्त्रियांना साधारणपणे शिथिल जोडीदारामुळे थोडाफार त्रास होतो, खासकरून भारतीय समाजात. परंतु स्पाइनल इंजरीने पीडित व्यक्तिंच्या लैंगिक अनिच्छेला सेक्श्युअल रिहॅबिलिटेशन प्रोग्राम आणि निरंतर अभ्यासाने अधिक प्रमाणात दूर करता येऊ शकतं.
समस्येकडे दुर्लक्ष
अशा रुग्णांमध्ये आत्मविश्वास निर्माण करणं आणि लैंगिक गोष्टींबाबत त्यांच्याशी मोकळेपणाने बोलणं खूपच गरजेचं असतं. यामध्ये तंबाखू पूर्णपणे निषिध असायला हवा. शारीरिक हालचालींचा अभाव आणि वेदनेबरोबरच एससीआय रुग्ण आकर्षण, संबंध आणि प्रजननाची क्षमतासारख्या इतर कारणांवरूनदेखील चिंतित राहातात. काळाबरोबरच रुग्ण आपल्या नवजात शिशूसोबत जगणं शिकतात आणि बाकीच्या आयुष्याचादेखील स्वीकार करतात, मात्र आपल्या लैंगिक गरजांबाबत ते अनभिज्ञ राहातात. रुग्णाच्या शरीराच्या अशा हरविलेल्या गोष्टी बहाल करण्यासाठी मोठ्या रिहॅबिलिटेशन प्रोग्रामच्या दरम्यानदेखील लैंगिक समस्येकडे दुर्लक्षच केलं जातं.
