- डॉ. राधिका बाजपेयी, गायनोकोलॉजिस्ट, इंदिरा आयव्हिएफ हॉस्पिटल, लखनौ
पीरियड्सच्या वेळी दुखणे ही एक साधारण बाब आहे. याला डिसमेनोरिया असे म्हणतात. बोलीभाषेत यास मेनस्ट्रुअल पेन असेही म्हणतात. काहीवेळा हे दुखणे जास्त त्रासदायकही ठरू शकते. रक्तस्त्राव जसजसा कमी होत जातो तसतशी ही समस्यादेखील कमी होत जाते. जेव्हा हे दुखणे कुठल्यातरी आजाराचे कारण बनते, तेव्हा याला सेकण्डरी डिसमेनोरिया असे म्हणतात.
सेकण्डरी डिसमेनोरियाची अनेक कारणे असू शकतात, जसे इन्डोमिट्रिओसिस युटरिन फायब्रॉइड्स आणि सेक्शुअली ट्रान्समिटेड डिसीज (सेक्सच्या दरम्यान पसरणारा रोग) इन्डोमिट्रिओसिसची समस्या आनुवंशिक असल्याचे पाहायला मिळते. आईला हा रोग झाला असेल तर मुलीला तो होण्याची शक्यता ८ टक्के असते. बहिणींना होण्याचा धोका हा ६ टक्के असतो. ७ टक्के चुलत भावंडांमुळे होऊ शकतो. याचे वैशिष्टय हे आहे की जवळजवळ ३०-४० टक्के रुग्ण ज्यांना एन्डोमेट्रिओसिस आहे, त्यांना वंध्यत्वाची समस्याही आढळून येते.
अनियमित पीरियड्स हे अनेक शारीरिक समस्यांमुळे होतात. सामान्य स्थितीत पाळीचे चक्र ३ ते ७ दिवसांचे असते. अनेक वर्षांच्या कालावधीत हे चक्र स्थिरस्थावर होते. एवढेच नाही तर काही स्त्रिया मासिक पाळी कधी येणार याचा अचूक अंदाजही बांधतात. काही स्त्रियांना अति रक्तस्त्राव होतो तर काहींना नसल्यातच जमा असतो. टीनएज मुलींमध्ये अशा प्रकारची समस्या ही हार्मोन्सच्या असंतुलनामुळे उद्भवू शकते. परंतु एका ठराविक वयात मात्र या बदलाची काही वेगळी कारणे असू शकतात.
अनियमित मासिक पाळीमुळे केस गळणे, डोके दुखणे, शरीर आखडल्यासारखे वाटणे असे त्रास होऊ शकतात. एवढेच नाही तर रोजच्या वागणुकीत चिडचिडेपणाही दिसून येऊ शकतो. त्यामुळे अनियमित मासिक पाळीच्या समस्येकडे दुर्लक्ष न करता त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
असे का होते
असाधारण रक्तस्त्राव हा अनेक कारणांनी होऊ शकतो. ज्यात हार्मोनमधील बदलही अंतर्भूत आहेत. हे हार्मोनल बदल कधीकधी तारुण्य, गर्भावस्था, रजोनिवृत्ती यांमुळेही होऊ शकतात. वास्तविक हे बदल अनेकदा स्त्रियांच्या सामान्य प्रजनन काळात होतात.
