* डॉ. श्रुति शर्मा, डाएट समुपदेशक, बॅरिएट्रिक व न्यूट्रिशनिस्ट, जेपी हॉस्पिटल, नोएडा
प्रोटीन म्हणजेच प्रथिने ही शरीरात स्नायू, अवयव, त्वचा, एंजाईम, हार्मोन्स इत्यादी बनविण्यासाठी अतिशय महत्त्वाची असतात. हे लहान रेणू आपल्या शरीरात अनेक महत्त्वपूर्ण कार्य करतात.
आपल्या शरीरात २० प्रकारचे अमिनो अॅसिड असतात. यातील ८ महत्त्वाचे अमिनो अॅसिड म्हणून ओळखले जातात, कारण शरीर ते स्वत: बनवू शकत नाही. म्हणूनच यांचे आहारातून सेवन करणे फार महत्त्वाचे असते. उर्वरित १२ अमिनो अॅसिडना अनावश्यक म्हटले जाऊ शकते, कारण आपले शरीर हे स्वत: तयार करू शकते. प्रोटीन लहान रेणूंनी बनलेले असतात, त्यांना अमिनो अॅसिड म्हणतात. हे अमिनो अॅसिड एकमेकांच्या साथीने प्रोटीनची साखळी तयार करतात.
प्रथिनयुक्त आहाराच्या पचनासाठी शरीराला अधिक ऊर्जा आवश्यक असते. म्हणूनच प्रथिनांचे पचन होताना शरीरात साठलेल्या कॅलरीज (चरबी आणि कार्बोहायड्रेट) बर्न होतात. अशाप्रकारे प्रथिनांचे सेवन केल्यामुळे शरीराचे वजन सामान्य राहते.
तुम्ही शाकाहारी असाल आणि अॅनिमल प्रोटीनचे सेवन करत नसाल तर तुमच्यासाठी शरीरातील प्रथिनांची गरज पूर्ण करणे थोडेसे कठीण असते. हेच कारण आहे की शाकाहारी लोकांमध्ये प्रथिनांची कमतरता असण्याची शक्यता थोडी जास्त असते.
एखाद्या व्यक्तिला सरासरी किती प्रोटीनची आवश्यकता असते?
प्रत्येक व्यक्तिला त्याच्या शरीरानुसार वेगवेगळया प्रमाणात प्रथिने आवश्यक असतात. हे व्यक्तिची उंची आणि वजनावर अवलंबून असते. योग्य प्रमाणात प्रथिनांचे सेवन हे अनेक गोष्टींवर अवलंबून असते, जसे की तुम्ही किती कार्यक्षम आहात, तुमचे वय काय आहे? तुमचे स्नायू कसे आहेत? तुमचे आरोग्य कसे आहे?
जर तुमचे वजन सामान्य असेल, तुम्ही जास्त व्यायाम करत नसाल, वजन उचलत नसाल तर तुम्हाला सरासरी ०.३६ ते ०.६ ग्रॅम प्रति पौंड (०.८ ते १.३ ग्रॅम प्रति किलोग्रॅम वजन) प्रथिने आवश्यक आहेत. पुरुषासाठी दररोज सरासरी ५६ ते ९१ ग्रॅम आणि महिलेसाठी दररोज सरासरी ४६ ते ७५ ग्रॅम प्रथिनांची गरज असते.
