* डॉ. नाझिया नईम
लग्न करायला जात आहे, विशेषत: नुकतेच लग्न झालेल्या मुलींसाठी आणि सहसा सर्व पत्नींसाठी ‘मनातली गोष्ट’ यासाठी करावी लागते कारण पूर्वी तूतू, मीमी, पायताण-चप्पल, मारपीट एक दीड वर्षानंतर व्हायचे, आता ते ४-५ महिन्यांत घडत आहेत. प्रगत युग आहे, बंधू सर्व काही वेगवान आहे.
आम्हाला पतींबरोबर बऱ्याच समस्या असतात, आपण त्यांच्याबद्दल बोलत राहतो, एकदा आपण आपल्याबद्दलही का बोलू नये?
* लग्न झालंय, बरंय, हे बऱ्याचदा प्रत्येकाचेच होते, म्हणून स्वत:ला पृथ्वी आणि पतीला सूर्य समजून त्याभोवती परिभ्रमण करू नका. त्याच्या सूर्यमालेत दुसरा ग्रह किंवा चंद्र प्रकारातील उपग्रह असेलच असेल असा संशय बाळगू नका. रात्रंदिवस त्याच्याचभोवती फिरत राहणे, आपले आयुष्य त्याच्याचभोवती एवढे फोकस करणे की तोही गोंधळात पडू लागेल, तसे करू नका, त्याला स्पेस द्या. स्वत:साठीही एक कोपरा राखीव ठेवा.
* आपल्या प्रियजनांना, मित्र आणि मैत्रिणींना सोडण्याचं दु:ख काय असते हे आपल्यापेक्षा चांगले अजून कोण जाणते? म्हणून त्यालाही अचानक त्याच्या जुन्या मित्रांपासून आणि कुटुंबातील सदस्यांपासून विभक्त व्हायला सांगू नका. आपले घर सोडल्यानंतर सूड का घ्यायचा? ‘तू मला वेळ देत नाहीस.’चा अर्थ ‘तू फक्त मला वेळ देत नसतो’ हे समजून घ्या. नाहीतर आपण नेहमीच मूर्ख आणि उपेक्षित जीवन जगाल.
* हाउसहेल्पर वा घरातील इतर सदस्य जी कामे करत आहेत, ते बळजबरीने हाती घेणे या विचाराने की त्यांच्याहून योग्य करून दाखविल यात काहीच शहानपणा नाही. सासूचे मन जिंकण्यासारखी कोणतीही गोष्ट नसेल तर ते टाळा, कारण पुरुष या प्रकरणात सहसा मूर्ख असतात आणि जेव्हा आपण अपेक्षित केलेले कौतुक त्वरित मिळत नाही तेव्हा नैराश्य येते. विना कारण थकवा येतो आणि कामाचे ओझे वाढते ते वेगळे. म्हणून शक्य तितकेच कार्य चालवा.
* किमान अपेक्षा बाळगा. जेवढया अपेक्षा कमी, तेवढे आनंदी आयुष्य. आपल्याला अपेक्षा किंवा अपेक्षेच्या पलीकडे काही मिळाल्यास तर बोनस समजा.
* आपल्या आनंदासाठी संपूर्ण कंत्राट आपल्या पतीला देऊ नका, किंवा आपल्या दु:खाचे कारणही त्याच्या डोक्यावर मडवू नका. आपला आनंद स्वत: शोधा. आपल्या छंदांचा त्याग करू नका, आपल्या प्रतिभेला गंज लागू देऊ नका. व्यस्त रहाल तर तुम्ही आनंदी असाल तर तो देखील आनंदी राहील. लक्षात ठेवा की आपण त्यासह आनंदी आहात, हे त्याच्यासाठी महत्त्वाचे आहे. त्याच्यामुळेच आनंदी होऊ नका. मी कसे दिसते, मी कशी स्वयंपाक करते, मी प्रत्येकाच्या अपेक्षा पूर्ण करते का, माझ्यातील यांचा इंट्रेस्ट कमी तर होत नाही ना, या अशा गोष्टी आहेत, ज्यातून बऱ्याच स्त्रिया मरुन-खचूनच मुक्त होऊ शकतात, तर पतींकडे युगाचे अजूनही दु:खे असतात.
* हकीम लुकमान याच्याकडेही संशयासाठी उपचार नव्हते. अशी आशा आहे की अशा प्रकारची शस्त्रक्त्रिया, ज्यामुळे मेंदूच्या त्या भागाला काढून फेकेल जाईल, ज्यामुळे शंका निर्माण होते, लवकरच फॅशनमध्ये यावी. तोपर्यंत अति-पजेसिव्ह आणि असुरक्षित होणे टाळा. काहींचा टॉम क्रुझ नाही, तो, ज्यामागे सर्व स्त्रिया वेडया होऊन त्याच्यापाठी फिराव्यात. असला तरी आपण आपला खर्च भागविला तरी ते पुरेसे आहे. मग कुटुंबाचाही उदरनिर्वाह करायचा आहे. टॉम आधीच असेल तर बिचाऱ्याच्या शक्यतेच्या अळी जवळजवळ मृत झाल्याचं म्हणून समजा.
* विवाहित जीवनात लढाया, चिडचिड होणे सामान्य आणि आवश्यक आहे. नंतर परत समेट घडवून आणणेदेखील तितकेच सामान्य आणि आवश्यक आहे. एवढेच करायचे आहे की जेव्हा पुढील युद्ध असेल तेव्हा भूतकाळातील बोथट शस्त्रे वापरू नका. मागील वेळीदेखील आपण असेच केले, म्हणाले होता, आपण नेहमी असेच करता, संबंधांमध्ये कटुता भरण्यात शीर्षस्थानी आहात. जे झाले ते विसरून जा.
* जेव्हा आपण अस्वस्थ होतो तेव्हा आपण एकमेकांशी गोष्टी शेयर करून हलके होतो, तर पुरुषांना मात्र अधिक प्रश्नोत्तरे आवडत नाहीत. कधीकधी, जर तो अस्वस्थ दिसत असेल आणि विचारल्यावर त्याला सांगायचे नसेल तर अति काळजी घेणारी आई होण्याचा प्रयत्न करू नका. मला सांग, काय झाले, तू का अस्वस्थ आहेस, काय प्रकरण आहे, मी काही मदत करू, ही विचारपूस प्रेम नव्हे तर त्रागा करण्यास कारणीभूत ठरते. उत्तम हे ठरेल की त्याला एक कप चहा देऊन तासाभरासाठी अदृश्य होणे. जर त्याने लक्ष दिले तर तो एक तोडगादेखील शोधेल. वाटले तर समस्येचे कारण देखील सांगेल. मग दोघांचा मूड बरोबर असेल.
* कोणतीही कशीही लढाई असो, अत्यंत जोमाने आणि दृढनिश्चयाने शारीरिक हिंसाचाराचा प्रतिकार करा. लक्षात ठेवा एकदा उठलेला हात पुन्हा थांबणार नाही. प्रथमच ठामपणे हे थांबवा, तसेच सर्वांच्या समोर अपमान होणे, मात्र दिलगिरी एकांतात व्यक्त करणे, असेही होऊ नये. नेहमी कुठल्याही परिस्थितीत अहंकार आणि स्वत:चा स्वाभिमान यांच्यातील फरक समजून घेत तुमचा स्वाभिमान अबाधित ठेवा.
* चेहरे आणि हावभाव वाचण्यात पुरुष महिलांइतके पारंगत नसतात. म्हणूनच तोंड फुगवून फिरणे, अन्न ग्रहण न करणे इत्यादीऐवजी काय समस्या आहे हे स्पष्टपणे सांगा.
* कोणत्याही हेतूने, कुठल्याही पुरुषाकडून स्पष्ट आणि योग्य उत्तराची अपेक्षा असेल तर प्रश्न अगदी सरळ असावा, ज्याचे उत्तर होय किंवा नाही मध्ये दिले जाऊ शकेल. २ उदाहरणे आहेत :
पहिले
‘‘आपण संध्याकाळी चित्रपटाला जाऊ शकतो का?’’
‘‘आपण, ठीक आहे, मी लवकर येण्याचा प्रयत्न करेन, काम अधिक आहे.’’
दुसरे
‘‘आपण संध्याकाळी चित्रपटाला जाऊया का? वेळेवर याल का?’’
‘‘नाही, ऑफिसमध्ये मीटिंग आहे, जर मला उशीर झाला तर चिढशील की सुरवातच निघून गेली. उद्या जाऊया.’’
जेव्हा पुरुषाच्या ‘मेंदूत’ प्रकाराचे गोंधळात टाकणारे शब्द ऐकू येतात तेव्हा त्याचे उत्तरदेखील गोंधळात टाकणारे असते. आता पहिल्या परिस्थितीत आशा तर दिली होती. तयार होऊन बसण्याचे परिश्रम वेगळे, वेळ वाया जाणे वेगळे आणि नवरा आल्यावर तुंबळ युद्ध वेगळेच. कधी एखाद्या पुरुषाकडून ऐकले नसेल की तू माझ्यावर प्रेम करू शकतेस का किंवा माझ्याशी लग्न करू शकतेस का? ते नेहमीच स्पष्ट असतात, आपण माझ्यावर प्रेम करता का, माझ्याशी लग्न कराल का? तर स्पष्ट प्रश्नांची अपेक्षा देखील करतात.
शेवटचे परंतु किमान नाही, जर जीवनाच्या या प्रवासात तो तुमच्याबरोबर उभा असेल, तुम्हाला आधार देत असेल तर ही सर्वात महत्त्वाची गोष्ट आहे. वृद्धावस्थेत एकटे पडू नयेत म्हणून आपण एकत्र नाही, ना यासाठी की या प्रिय मुलांच्या भविष्याचा प्रश्न आहे, केवळ यासाठीच एकत्र आहात की दोघांनी एकमेकांचा आधार निवडला आहे, शेवटपर्यंत टिकवून ठेवण्यास.