* गरिमा पंकज
आजच्या काळात जेव्हा तरुणांना त्यांच्या आयुष्यातील सर्वात मोठे ध्येय काय आहे असे विचारले जाते तेव्हा 70-80 टक्के उत्तर देतात की त्यांना श्रीमंत व्हायचे आहे तर 50 टक्क्यांहून अधिक तरुणांचे जीवनातील ध्येय प्रसिद्ध होणे आहे. पण केवळ पैसा किंवा प्रसिद्धी मिळवून तुम्ही आनंदी होऊ शकता का? 75 वर्षे चाललेल्या एका संशोधनाचा निष्कर्ष काही औरच होता. नातेसंबंधांमध्ये गुंतवणूक करणे हे जीवनातील सर्वात मोठे ध्येय असले पाहिजे, असा या अभ्यासाचा निष्कर्ष होता. चांगले आणि खरे नाते हे आनंदाचे रहस्य आहे.
जास्तीत जास्त संपत्ती आणि यश मिळवण्यासाठी रात्रंदिवस मेहनत करायला आपल्याला अनेकदा शिकवले जाते. यातूनच जीवन अधिक चांगले होईल असे आम्हाला वाटते. पण या गोंधळात आपण आपल्या नातेसंबंधात गुंतवणूक करण्यात मागे पडतो. जसजसे आपण मोठे होत जातो तसतसे आपल्या मुठी रिकाम्या राहतात हे लक्षात येते. मनातही एक वैराण उरला होता.
हार्वर्ड स्टडी ऑफ ॲडल्ट डेव्हलपमेंट हा मानवी जीवनावर केलेला सर्वात प्रदीर्घ अभ्यास आहे, ज्यामध्ये 724 लोकांच्या आयुष्याचा 75 वर्षे अभ्यास करण्यात आला. यामध्ये त्यांचे कार्य, त्यांचे जीवन, त्यांचे आरोग्य या सर्व बाबींच्या नोंदी ठेवण्यात आल्या होत्या. संशोधकांना इतक्या वर्षांच्या आणि इतक्या लोकांच्या अभ्यासात असे आढळून आले आहे की चांगले नातेसंबंध आपल्याला आनंदी आणि निरोगी ठेवतात. सामाजिक संबंध आपल्यासाठी खूप चांगले आहेत आणि एकटेपणा आपल्याला खातो. अभ्यासात असे दिसून आले आहे की जे लोक सामाजिकरित्या कुटुंब, मित्र आणि समुदायाशी चांगले जोडलेले आहेत ते अधिक आनंदी आहेत आणि त्यांचे आरोग्य देखील इतरांपेक्षा चांगले आहे. एकटे राहण्याचे परिणाम फार वाईट असल्याचे दिसून आले. त्यांची प्रकृती मध्यावस्थेतच बिघडू लागते. त्यांचा मेंदूही अधूनमधून काम करणं बंद करतो.
अभ्यासातून समोर आलेली दुसरी सर्वात मोठी गोष्ट म्हणजे तुमचे किती मित्र आहेत हे फक्त आकड्यांचा मुद्दा नाही, तर खरी गोष्ट ही आहे की तुमची मैत्री किंवा नातेसंबंध असलेल्यांपैकी किती लोक तुमच्या जवळ आहेत. एवढेच नाही तर तुम्ही संघर्षात राहत असाल तर ते तुमच्या आरोग्यासाठी खूप वाईट आहे. वैवाहिक जीवनात खूप गोंधळ होत असेल आणि त्यात प्रेम नसेल तर ते आरोग्यासाठी खूप वाईट सिद्ध होते. जर तुम्हाला तुमच्या नात्याबद्दल सुरक्षित वाटत असेल आणि असे कोणीतरी आहे की ज्याच्यावर ते कठीण प्रसंगी विश्वास ठेवू शकतात किंवा ज्याच्याशी ते त्यांच्या मनातील सर्व रहस्ये सांगू शकतात, तर तुम्ही मानसिकदृष्ट्या तंदुरुस्त राहाल. याचा अर्थ असा की चांगले आणि विश्वासार्ह नाते आपल्या आरोग्यासाठी आणि आनंदासाठी आवश्यक आहे.
आज आपण विश्वास ठेवू शकतो अशी एखादी व्यक्ती शोधू शकतो
आता नात्यांशी संबंधित आजच्या वास्तवाबद्दल बोलूया. नाती तेव्हाच घट्ट होतात जेव्हा आपण आपल्या मनातील प्रत्येक गोष्ट समोरच्या व्यक्तीसोबत न घाबरता किंवा न डगमगता शेअर करू शकतो. आपण घाबरू नये की उद्या तो आपल्याकडे पाठ फिरवेल आणि आपल्या शत्रूमध्ये सामील होईल आणि आपली सर्व रहस्ये उघड करेल. जसे आजचे राजकीय पक्ष करतात. आज आपण एका व्यक्तीच्या समर्थनात आहोत आणि उद्या दुसऱ्याच्या समर्थनात आहोत. ती दोन मिनिटांत टेबल उलटे करते. विरोधी पक्षाला सर्व रहस्ये उघड करतो. त्यामुळेच आज कोणताही पक्ष दुसऱ्या पक्षावर विश्वास ठेवत नाही. प्रत्येकजण आपापल्या युक्त्या खेळतो. असो, पक्षातील कोणता नेता विभीषण म्हणून उदयास येईल आणि दुस-या बाजूने नातेवाईक बनून नाभीतल्या अमृताचे रहस्य उलगडून दाखवेल, हे कोणालाच माहीत नाही.
जसे आपले नेते एकमेकांशी अजिबात निष्ठावान नाहीत, त्याचप्रमाणे समाजातील लोकही एकमेकांच्या पाठीत खंजीर खुपसण्यात पटाईत दिसतात. आज जेव्हा पती पत्नीला मारत आहेत, भाऊ भावांना मारत आहेत आणि मुलगे वडिलांना मारत आहेत, एकमेकांपासून वाचण्यासाठी नैतिकता बाजूला ठेवून पळ काढत आहेत, तेव्हा फसवणूक, लबाडी आणि स्वार्थाचा बाजार तापलेला आहे हे उघड आहे. या युगात, ज्यांच्यावर आंधळेपणाने विश्वास ठेवता येईल अशी नाती शोधणे सोपे नाही.
कोणतीही रहस्ये रहस्ये राहत नाहीत
जरी तुम्हाला असे नाते सापडले की ज्याच्याशी तुम्ही सर्व रहस्ये सांगू शकता, तर सावधगिरी बाळगा. आजच्या काळात कोणतेही रहस्य गुपित राहिलेले नाही. एकीकडे, तुमच्या मोबाईलद्वारे प्रत्येक छोटी गोष्ट, तुमच्या चॅट्स, तुमच्या प्रवासाचे तपशील, तुमच्या ऑर्डर्स, तुमचे छंद म्हणजे तुमची पूर्ण कुंडली, तुमचे क्रेडिट कार्ड, तुम्ही पाहिलेले किंवा शोधलेले व्हिडिओ आणि लिंक्स, गुगल सर्च, फोन कॉल्स आणि तुम्ही केलेले व्यवहार. सर्व निरीक्षण केले जात आहे. तुमच्यावर सतत नजर ठेवली जात आहे. तुमचे कोणतेही काम, कृती किंवा संभाषण लपलेले नाही.
प्रथमच नवीन स्मार्ट फोन सेट करताना, तुमच्याकडून अनेक परवानग्या मागितल्या जातात. या दरम्यान, तुम्हाला तुमच्या Google खात्याने लॉग इन करावे लागेल आणि येथून Google तुमचा डेटा गोळा करण्यास सुरुवात करेल. फोनमध्ये अनेक सेटिंग्ज बाय डीफॉल्ट सक्षम असतात ज्याद्वारे Google प्रत्येक क्षणी तुमच्यावर लक्ष ठेवते. तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की तुम्ही केव्हा आणि कुठे गेलात, तुम्ही काय सर्च केले, याची संपूर्ण नोंद गुगल देखील ठेवते. अशा प्रकारे संकलित केलेला डेटा वापरकर्त्याला अधिक चांगला अनुभव देण्यासाठी संबंधित जाहिराती दाखवण्यासाठी वापरला जातो. पण गुगलने त्याच्या प्रत्येक हालचाली आणि हालचालींची संपूर्ण नोंद ठेवावी असे क्वचितच कुणाला वाटेल.
त्याचप्रमाणे कोणावरही विश्वास ठेवणे कठीण झाले आहे. जेव्हा एखादी व्यक्ती राजा असल्याचे भासवते आणि तुम्ही जे काही बोलता ते सर्व रेकॉर्ड करते किंवा तुमच्या क्रियाकलापांचा व्हिडिओ बनवते. पतीही पत्नीचे अश्लील व्हिडिओ बनवून नातेसंबंध बिघडवतात. म्हणूनच एखाद्याच्या जवळ जाण्यापूर्वी किंवा त्या व्यक्तीसाठी मन मोकळे करण्यापूर्वी पन्नास वेळा विचार केला पाहिजे. प्रत्येकाच्या हातात स्मार्टफोन असतो. जर तुम्ही शक्य तितक्या जवळच्या व्यक्तीशी बोललात आणि सर्व रहस्ये त्वरित पकडली गेली तर तुम्ही काय कराल? आजकाल घरोघरी गुप्त कॅमेरे लावून गुपिते बाहेर काढली जातात. त्यामुळे जवळीक वाढवण्यासाठी कोणावरही आंधळेपणाने विश्वास न ठेवणेच बरे. कोणी कितीही प्रिय असले तरी किमान काही रहस्ये तरी मनात ठेवा.
म्हणजेच नात्यात जवळीक वाढवण्यापेक्षा आपण जेव्हाही भेटू तेव्हा मोकळ्या मनाने भेटले पाहिजे यावर भर द्या. जुन्या मुद्द्यांवर तक्रार करण्याऐवजी किंवा भांडण करण्याऐवजी, क्षणाचा आनंद घ्या. हसा आणि इतरांना हसवा. आयुष्यातील प्रत्येक क्षणाचा आनंद घ्या. हेच जीवनाचे खरे सुख आहेत.