फोनवरील फसवणूक टाळण्यासाठी काय कराव

* नीरज कुमार मिश्रा

‘‘हॅलो…नमस्कार. मी स्टेट बँक ऑफ इंडियातून बँक मॅनेजर प्रभाकर बोलत आहे. आपण आपले एटीएम कार्ड सत्यापित करा, अन्यथा ते अवरोधित केले जाईल.’’

निशा शिकलेली होती, पण अचानक हा फोन आला आणि जेव्हा कॉलरने स्वत:ला स्टेट बँकेचा मॅनेजर म्हणून सांगितले जाते तेव्हा तिने असा विचार केला की हा फोन वास्तविक मॅनेजरचा आहे आणि मग निशाने फोन करणाऱ्याला आपला १६ अंकी एटीएम कार्ड नंबर तसेच कार्डच्या मागील बाजूस लिहिलेला सीव्हीव्ही नंबरही सांगितला.

तो बनावट कॉलर इतक्या चतुराईने बोलत होता की निशाला काय भानगड आहे हे समजू शकले नाही आणि जेव्हा कॉलर मधेच इंग्रजीत बोलला तेव्हा तर तिला खात्रीच पटली की हा प्रभाकर बँकेचा मॅनेजरच आहे.

बोलण्याच्या जाळयात अडकवून त्याने निशाच्या मोबाइलवर आलेला ओटीपी (वन टाइम पासवर्ड)सुद्धा विचारला.

संध्याकाळी निशाने जेव्हा तिच्या बँकेचा ताळेबंद तपासला तेव्हा त्यातून ८० हजार रुपयांची खरेदी झालेली होती.

शाखेत जाऊन मॅनेजरकडे तक्रार केली, पोलिसांतही तक्रार केली, पण प्रत्येकाकडून हेच उत्तर आले की खरेदी तुमच्या कार्डवरूनच केली गेली आहे, त्यामुळे आम्ही काहीही करू शकत नाही.

शिक्षित ठग

यास बँकिंग फसवणूक म्हणा की ओटीपी फसवणूक म्हणा, परंतु यात ग्राहकच फसवणुकीचा बळी ठरत आहेत. हे ठग काही मिनिटातच आमची कष्टाने मिळवलेली संपत्ती लुबाडत आहेत.

हे ऑनलाइन ठग सुशिक्षित आहेत, इंग्रजी बोलणारे आहेत आणि तंत्रज्ञानाविषयीदेखील माहितगार आहेत. ते इंटरनेटच्या बऱ्याच स्रोतांकडून आमचे नाव आणि नंबर जाणून घेतात आणि नंतर कॉल करून आमच्याकडून आवश्यक माहिती गोळा करतात व आमचे पैसे लुबाडतात.

आज इंटरनेट बँकिंग, मोबाइल बँकिंगमुळे फसवणूक करणे सोपे झाले आहे. असे फोन मुख्यत: लँडलाईन नंबरवरुन येतात जेणेकरून कोणालाही संशयास्पद वाटू नये, आज प्रत्येक व्यक्ती कॅशलेस होऊ इच्छित आहे, म्हणून तो आपल्या मोबाइलमध्येच आपल्या खात्याशी संबंधित सर्व तपशील ठेवतो आणि स्मार्टफोनमधून त्याचे सर्व कार्य करू इच्छितो. त्याला बँकेत जाऊन लाईनमध्ये उभे राहण्याची गरज वाटत नाही.

अशा परिस्थितीत, जेव्हा आपल्याला असा कॉल येतो की आपली लॉटरी निघाली आहे किंवा खाते बंद केले जाऊ शकते तेव्हा आपण सहजपणे कॉलरला सर्व माहिती देता.

करोडपती बनवण्याचा दगा

अशीच एक नवीन फसवणूकही समोर आली आहे. हे ठग तुम्हाला कॉल करतात आणि म्हणतात की ‘कौन बनेगा करोडपती’च्या वतीने तुम्हाला एक कार देण्यात येत आहे. फक्त या कारचे पेपर बनविण्याकरिता तुम्हाला पैसे द्यावे लागतील. जर आपण खूष होऊन होय म्हटलत तर मग हे ठग आपल्याला कार्डाचा तपशील विचारतील आणि पैसे उडवून नेतील.

त्याचप्रमाणे नीरजजी आणि त्यांचा मुलगा यांना एका जुन्या जीप कार विक्रीसाठी असलेल्या साइटवर कारची जाहिरात दिसली आणि त्या मालकाच्या फोन नंबरवर संपर्क साधला तर तथाकथित कार मालकाने त्यांना गाडी बघणे व तपासणीसाठी त्याच शहरातील एका ठिकाणी बोलावले.

जेव्हा नीरजजी आपल्या मुलासमवेत कार बघायला गेले, तेव्हा त्यांना गाडी आवडली आणि मग दोन्ही पक्षांनी निश्चित तारखेला करार करण्याचा निर्णय घेतला.

जेव्हा ते कारचा सौदा झालेल्या ठिकाणी पोहोचले तेव्हा गाडी किंवा कार मालक तेथे नव्हते आणि कार विक्रेत्याचा फोन नंबरही बंद येत होता.

या संपूर्ण प्रकरणात पोलिसांनीही सहकार्य केले नाही, उलट नीरजजी शिक्षित असूनही अशी चूक केल्याचा चुकीचा आरोप त्यांच्यावर करण्यात आला.

आपल्याला या सर्व घटनांमधून हेच शिकायला मिळते की आपण कुठल्याही परिस्थितीत कोणासही एटीएम कार्ड किंवा क्रेडिट कार्ड नंबर, पासवर्ड किंवा ओटीपी सांगू नये. जर आपल्या फोनवर असे कॉल वारंवार येत असतील तर आपण पोलिसांकडे जावे आणि लेखी तक्रार करावी. तंत्रज्ञान आपला मार्ग सुलभ करते परंतु जागरूक न राहिल्यामुळे आपल्याला तोटाही सहन करावा लागू शकतो.

पेमेंट एप्स गृहिणींसाठी सोपा मार्ग

– शैलेंद्र सिंह

पेमेंट अप हे तुमच्या पर्सप्रमाणे असते. ज्याप्रमाणे तुम्ही तुमच्या पर्समधील पैसे खर्च करता त्याचप्रमाणे पेमेंट

पेमेंट अप हे तुमच्या पर्सप्रमाणे असते. ज्याप्रमाणे तुम्ही तुमच्या पर्समधील पैसे खर्च करता त्याचप्रमाणे पेमेंट

पेमेंट अप हे तुमच्या पर्सप्रमाणे असते. ज्याप्रमाणे तुम्ही तुमच्या पर्समधील पैसे खर्च करता त्याचप्रमाणे पेमेंट अॅपमध्येही पैसे ठेवून तुम्ही खर्च करू शकता.

पेमेंट अॅपचे हरवणे, खिसा कापला जाणे किंवा पर्स लुटली जाणे यापैकी कोणताच धोका नसतो. पण तरीही पेमेंट अॅपचा वापर सावधानी बाळगून करणेच गरजेचे असते.

नेहाला रेल्वे तिकीट बुक करायचे होते. तिने ते पेमेंट अॅपद्वारे बुक केले. अॅपने तिला रेल्वे तिकिटाच्या बुकिंगसाठी कॅशबॅक सुविधाही देऊ केली. त्यामुळे तिला आपल्या तिकिटावर सूटही मिळाली. अशा अॅप्समुळे छोटीमोठी प्रत्येक प्रकारची खरेदी शक्य झाली आहे. ऑनलाइन शॉपिंगमध्ये मोठया रकमेने खरेदी होत होती. अॅप पेमेंट सिस्टीम खूप कमी वेळातच इतकी लोकप्रिय झाली की प्रत्येक लहानमोठया दुकानात ती उपलब्ध असते. भाजीच्या खरेदीपासून ते महागडी शॉपिंगही पेमेंट अॅपद्वारे होऊ लागली आहे.

नेहा म्हणते, ‘‘पेमेंट अॅपद्वारे खरेदी करणे सोपे झाले आहे. सगळयात महत्त्वाची गोष्ट ही आहे की आता सुट्टया पैशांची समस्या जाणवत नाही. शॉपिंग मॉल्सपासून प्रत्येक ठिकाणी याचा वापर केला जातो.’’

पेमेंट अॅपचा वापर

पेमेंट अॅपला डोकेदुखी समजणारी प्रेरणा म्हणते, ‘‘डेबिट कार्डमधून पेमेंट करताना भीती असायची की कुणी आपल्या खात्यातले पैसे काढून घेईल. आता पेमेंट अॅपमध्ये आपण तेवढेच पैसे ठेवतो, जितकी आपल्याला खरेदी करायची आहे. अशात पैशांचा ऑनलाइन फ्रॉड होण्याचा धोका नसतो. अॅपमधील पैसे कमी झाल्यास पुन्हा टाकता येतात.

‘‘आता सर्व ऑनलाइन झाल्यामुळे पैसे ट्रान्सफर करणे खूप सोपे झाले आहे. पेमेंट अॅपचा वापर ऑनलाइन शॉपिंगसाठीच होतो. त्यामुळे ते सोपे आणि सोयीचे असते. आता वेगवेगळया प्रकारची बिले भरणे जसे की लाइट, पाणी, पेट्रोल, फोन आणि रेल्वे तिकिटांचे पैसे भरणे पेमेंट अॅप्सद्वारे केले जाते.’’

विविध प्रकारचे पेमेंट अॅप

आजच्या काळात केवळ बँक आणि मोबाइल कंपन्याच नाही तर शासनदेखील आपले विविध अॅप घेऊन आले आहेत. हे लोक आपल्या अॅपला लोकप्रिय करण्यासाठी विविध प्रकारच्या योजना घेऊन येत आहेत. यासाठी मोबाइलवर पेमेंट अॅप डाउनलोड केले जाते. मोबाइलचा नंबर हाच पेमेंट अॅपचा नंबर असतो.

बँकेच्या खात्याप्रमाणे हे सुरू करण्यासाठी विशेष सोपस्कारही पार पाडावे लागत नाहीत. पेमेंट अॅप चालवणाऱ्या कंपन्या आपले मार्केट वाढवण्यासाठी वेगवेगळया प्रकारचे पॅकेज जाहीर करत असतात. यामुळे ग्राहकांना कॅशबॅकसारख्या ऑफर्सचा लाभ मिळतो.

सुविधाजनक आणि सोपे

ग्राहकांसाठीच नाही तर कंपन्यांसाठीही पेमेंट अॅपचा वापर सुलभ आणि सुविधाजनक बनला आहे. आता पेमेंट अॅपला बँकेच्या खात्याबरोबर जोडले जाते. ज्यामुळे ग्राहकांनी केलेले पेमेंट सरळ पेमेंट अॅपद्वारे कंपनीच्या खात्यात जमा होते. त्यामुळे कंपन्यांचा हा फायदा होतो की त्यांना बँकेत पैसे जमा करण्यासाठी कर्मचारी नेमण्याची आणि पैसे मोजत बसण्याची गरज भासत नाही. शासनानेही पेमेंट अॅपला सुविधाजनक आणि अधिकृत केले आहे.

नोटबंदीच्या वेळी पेमेंट अॅपमुळे ग्राहकांना खूप साहाय्य झाले. त्यांना आपल्या खर्चांसाठी कॅशच्या समस्यांना तोंड द्यावे लागले नाही. हळूहळू या चलनाचे प्रमाण वाढू लागले. आज गृहिणीदेखील मोठया संख्येने याचा वापर करू लागल्या आहेत.

 

मध्येही पैसे ठेवून तुम्ही खर्च करू शकता.

पेमेंट अॅपचे हरवणे, खिसा कापला जाणे किंवा पर्स लुटली जाणे यापैकी कोणताच धोका नसतो. पण तरीही पेमेंट अॅपचा वापर सावधानी बाळगून करणेच गरजेचे असते.

नेहाला रेल्वे तिकीट बुक करायचे होते. तिने ते पेमेंट अॅपद्वारे बुक केले. अॅपने तिला रेल्वे तिकिटाच्या बुकिंगसाठी कॅशबॅक सुविधाही देऊ केली. त्यामुळे तिला आपल्या तिकिटावर सूटही मिळाली. अशा अॅप्समुळे छोटीमोठी प्रत्येक प्रकारची खरेदी शक्य झाली आहे. ऑनलाइन शॉपिंगमध्ये मोठया रकमेने खरेदी होत होती. अॅप पेमेंट सिस्टीम खूप कमी वेळातच इतकी लोकप्रिय झाली की प्रत्येक लहानमोठया दुकानात ती उपलब्ध असते. भाजीच्या खरेदीपासून ते महागडी शॉपिंगही पेमेंट अॅपद्वारे होऊ लागली आहे.

नेहा म्हणते, ‘‘पेमेंट अॅपद्वारे खरेदी करणे सोपे झाले आहे. सगळयात महत्त्वाची गोष्ट ही आहे की आता सुट्टया पैशांची समस्या जाणवत नाही. शॉपिंग मॉल्सपासून प्रत्येक ठिकाणी याचा वापर केला जातो.’’

पेमेंट अॅपचा वापर

पेमेंट अॅपला डोकेदुखी समजणारी प्रेरणा म्हणते, ‘‘डेबिट कार्डमधून पेमेंट करताना भीती असायची की कुणी आपल्या खात्यातले पैसे काढून घेईल. आता पेमेंट अॅपमध्ये आपण तेवढेच पैसे ठेवतो, जितकी आपल्याला खरेदी करायची आहे. अशात पैशांचा ऑनलाइन फ्रॉड होण्याचा धोका नसतो. अॅपमधील पैसे कमी झाल्यास पुन्हा टाकता येतात.

‘‘आता सर्व ऑनलाइन झाल्यामुळे पैसे ट्रान्सफर करणे खूप सोपे झाले आहे. पेमेंट अॅपचा वापर ऑनलाइन शॉपिंगसाठीच होतो. त्यामुळे ते सोपे आणि सोयीचे असते. आता वेगवेगळया प्रकारची बिले भरणे जसे की लाइट, पाणी, पेट्रोल, फोन आणि रेल्वे तिकिटांचे पैसे भरणे पेमेंट अॅप्सद्वारे केले जाते.’’

विविध प्रकारचे पेमेंट अॅप

आजच्या काळात केवळ बँक आणि मोबाइल कंपन्याच नाही तर शासनदेखील आपले विविध अॅप घेऊन आले आहेत. हे लोक आपल्या अॅपला लोकप्रिय करण्यासाठी विविध प्रकारच्या योजना घेऊन येत आहेत. यासाठी मोबाइलवर पेमेंट अॅप डाउनलोड केले जाते. मोबाइलचा नंबर हाच पेमेंट अॅपचा नंबर असतो.

बँकेच्या खात्याप्रमाणे हे सुरू करण्यासाठी विशेष सोपस्कारही पार पाडावे लागत नाहीत. पेमेंट अॅप चालवणाऱ्या कंपन्या आपले मार्केट वाढवण्यासाठी वेगवेगळया प्रकारचे पॅकेज जाहीर करत असतात. यामुळे ग्राहकांना कॅशबॅकसारख्या ऑफर्सचा लाभ मिळतो.

सुविधाजनक आणि सोपे

ग्राहकांसाठीच नाही तर कंपन्यांसाठीही पेमेंट अॅपचा वापर सुलभ आणि सुविधाजनक बनला आहे. आता पेमेंट अॅपला बँकेच्या खात्याबरोबर जोडले जाते. ज्यामुळे ग्राहकांनी केलेले पेमेंट सरळ पेमेंट अॅपद्वारे कंपनीच्या खात्यात जमा होते. त्यामुळे कंपन्यांचा हा फायदा होतो की त्यांना बँकेत पैसे जमा करण्यासाठी कर्मचारी नेमण्याची आणि पैसे मोजत बसण्याची गरज भासत नाही. शासनानेही पेमेंट अॅपला सुविधाजनक आणि अधिकृत केले आहे.

नोटबंदीच्या वेळी पेमेंट अॅपमुळे ग्राहकांना खूप साहाय्य झाले. त्यांना आपल्या खर्चांसाठी कॅशच्या समस्यांना तोंड द्यावे लागले नाही. हळूहळू या चलनाचे प्रमाण वाढू लागले. आज गृहिणीदेखील मोठया संख्येने याचा वापर करू लागल्या आहेत.

 

मध्येही पैसे ठेवून तुम्ही खर्च करू शकता.

पेमेंट अॅपचे हरवणे, खिसा कापला जाणे किंवा पर्स लुटली जाणे यापैकी कोणताच धोका नसतो. पण तरीही पेमेंट अॅपचा वापर सावधानी बाळगून करणेच गरजेचे असते.

नेहाला रेल्वे तिकीट बुक करायचे होते. तिने ते पेमेंट अॅपद्वारे बुक केले. अॅपने तिला रेल्वे तिकिटाच्या बुकिंगसाठी कॅशबॅक सुविधाही देऊ केली. त्यामुळे तिला आपल्या तिकिटावर सूटही मिळाली. अशा अॅप्समुळे छोटीमोठी प्रत्येक प्रकारची खरेदी शक्य झाली आहे. ऑनलाइन शॉपिंगमध्ये मोठया रकमेने खरेदी होत होती. अॅप पेमेंट सिस्टीम खूप कमी वेळातच इतकी लोकप्रिय झाली की प्रत्येक लहानमोठया दुकानात ती उपलब्ध असते. भाजीच्या खरेदीपासून ते महागडी शॉपिंगही पेमेंट अॅपद्वारे होऊ लागली आहे.

नेहा म्हणते, ‘‘पेमेंट अॅपद्वारे खरेदी करणे सोपे झाले आहे. सगळयात महत्त्वाची गोष्ट ही आहे की आता सुट्टया पैशांची समस्या जाणवत नाही. शॉपिंग मॉल्सपासून प्रत्येक ठिकाणी याचा वापर केला जातो.’’

पेमेंट अॅपचा वापर

पेमेंट अॅपला डोकेदुखी समजणारी प्रेरणा म्हणते, ‘‘डेबिट कार्डमधून पेमेंट करताना भीती असायची की कुणी आपल्या खात्यातले पैसे काढून घेईल. आता पेमेंट अॅपमध्ये आपण तेवढेच पैसे ठेवतो, जितकी आपल्याला खरेदी करायची आहे. अशात पैशांचा ऑनलाइन फ्रॉड होण्याचा धोका नसतो. अॅपमधील पैसे कमी झाल्यास पुन्हा टाकता येतात.

‘‘आता सर्व ऑनलाइन झाल्यामुळे पैसे ट्रान्सफर करणे खूप सोपे झाले आहे. पेमेंट अॅपचा वापर ऑनलाइन शॉपिंगसाठीच होतो. त्यामुळे ते सोपे आणि सोयीचे असते. आता वेगवेगळया प्रकारची बिले भरणे जसे की लाइट, पाणी, पेट्रोल, फोन आणि रेल्वे तिकिटांचे पैसे भरणे पेमेंट अॅप्सद्वारे केले जाते.’’

विविध प्रकारचे पेमेंट अॅप

आजच्या काळात केवळ बँक आणि मोबाइल कंपन्याच नाही तर शासनदेखील आपले विविध अॅप घेऊन आले आहेत. हे लोक आपल्या अॅपला लोकप्रिय करण्यासाठी विविध प्रकारच्या योजना घेऊन येत आहेत. यासाठी मोबाइलवर पेमेंट अॅप डाउनलोड केले जाते. मोबाइलचा नंबर हाच पेमेंट अॅपचा नंबर असतो.

बँकेच्या खात्याप्रमाणे हे सुरू करण्यासाठी विशेष सोपस्कारही पार पाडावे लागत नाहीत. पेमेंट अॅप चालवणाऱ्या कंपन्या आपले मार्केट वाढवण्यासाठी वेगवेगळया प्रकारचे पॅकेज जाहीर करत असतात. यामुळे ग्राहकांना कॅशबॅकसारख्या ऑफर्सचा लाभ मिळतो.

सुविधाजनक आणि सोपे

ग्राहकांसाठीच नाही तर कंपन्यांसाठीही पेमेंट अॅपचा वापर सुलभ आणि सुविधाजनक बनला आहे. आता पेमेंट अॅपला बँकेच्या खात्याबरोबर जोडले जाते. ज्यामुळे ग्राहकांनी केलेले पेमेंट सरळ पेमेंट अॅपद्वारे कंपनीच्या खात्यात जमा होते. त्यामुळे कंपन्यांचा हा फायदा होतो की त्यांना बँकेत पैसे जमा करण्यासाठी कर्मचारी नेमण्याची आणि पैसे मोजत बसण्याची गरज भासत नाही. शासनानेही पेमेंट अॅपला सुविधाजनक आणि अधिकृत केले आहे.

नोटबंदीच्या वेळी पेमेंट अॅपमुळे ग्राहकांना खूप साहाय्य झाले. त्यांना आपल्या खर्चांसाठी कॅशच्या समस्यांना तोंड द्यावे लागले नाही. हळूहळू या चलनाचे प्रमाण वाढू लागले. आज गृहिणीदेखील मोठया संख्येने याचा वापर करू लागल्या आहेत.

 

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें