* सोनिया राणा
तोंडाची काळजी : राखी ही १०वीची विद्यार्थिनी आहे आणि सध्या तिच्या तोंडातून येणाऱ्या दुर्गंधीने तिला त्रास होत आहे. एकेकाळी प्रत्येक कामात आघाडीवर असलेली ती आता लाजाळूपणे उभी राहते आणि कमी बोलते. याचे कारण तिच्या तोंडातून येणारा दुर्गंधी आहे. ती जेव्हा जेव्हा तिच्या मैत्रिणींसोबत बसते तेव्हा ती विनोदाचा विषय बनते.
गेल्या काही आठवड्यांपासून तिच्या तोंडातून दुर्गंधी येत आहे. जरी ती दिवसातून दोनदा दात घासते, जेवल्यानंतर पाण्याने तोंड धुते आणि कांदे आणि लसूण सारखे तीव्र वासाचे पदार्थ टाळते, तरी तोंडाची दुर्गंधी कायम राहते. यामुळे तिला आत्मविश्वास कमी होत आहे आणि तिला न्यूनगंडाचा त्रास होत आहे.
राखी जेव्हा दंतवैद्याकडे गेली तेव्हा तिला तिच्या तोंडाच्या दुर्गंधीचे कारण कळले. खरं तर, तिच्या आहारामुळे तिला तोंडाची दुर्गंधी येत नव्हती, तर तोंड कोरडे पडत होते. योग्य उपचारांमुळे ती आता यातून बरी झाली आहे.
राखीसारखे बरेच लोक दिवसातून दोनदा दात घासतात, तरीही त्यांना तोंडाची दुर्गंधी येते. यामुळे केवळ अस्वस्थता निर्माण होत नाही तर सामाजिक आत्मविश्वासही कमी होतो. तज्ञ म्हणतात की तोंडाची दुर्गंधी येण्याची अनेक कारणे आहेत. या स्थितीला वैद्यकीय भाषेत हॅलिटोसिस म्हणतात. एखाद्या व्यक्तीने दात घासले किंवा माउथवॉश वापरला तरीही, त्याच्या सततच्या दुर्गंधीचे वर्णन करण्यासाठी हा एक वैद्यकीय शब्द वापरला जातो.
डॉ. वंदना लाक्रा, बीडीएस, एमडीएस-एंडोडोंटिक्स, स्पष्ट करतात की तोंडाची दुर्गंधी केवळ दंत स्वच्छतेमुळे होत नाही तर इतर विविध कारणांमुळे देखील होऊ शकते.
जीभ स्वच्छ न करणे : तोंडाच्या दुर्गंधीचे सर्वात मोठे कारण
लोक अनेकदा दात घासतात पण त्यांची जीभ स्वच्छ करायला विसरतात, ज्यामुळे एक पांढरा थर राहतो ज्यामध्ये बॅक्टेरिया, मृत पेशी आणि अन्नाचे कण जमा होतात. जर ते काढून टाकले नाही तर, हे तोंडाच्या दुर्गंधीचे एक प्रमुख कारण असू शकते. तोंडातील दुर्गंधी दूर करण्यासाठी आणि तोंडातील दुर्गंधी टाळण्यासाठी दररोज सकाळी आणि रात्री दात घासणे आणि जीभ क्लिनर वापरणे महत्वाचे आहे.
हिरड्यांचे आजार (पिरिओडोंटायटीस) : गंभीर समस्येची सुरुवात
जर तुमचे हिरडे लाल, सुजलेले किंवा ब्रश करताना रक्तस्त्राव होत असेल तर ते हिरड्यांना आलेली सूज असल्याचे लक्षण असू शकते. हा हिरड्यांच्या आजाराचा प्रारंभिक टप्पा आहे. जर उपचार न केले तर ते पेरिओडोंटायटीसमध्ये वाढू शकते, जिथे हिरड्या दातांपासून वेगळे होतात, ते सैल होतात आणि दात आणि हिरड्यांमध्ये अंतर निर्माण करतात. दातांची मुळे उघडी पडतात, ज्यामुळे संसर्ग आणि तोंडातील दुर्गंधीचा धोका वाढतो.
या परिस्थितीत, तुम्ही सफरचंद आणि नाशपातीसारखे अन्न किंवा फळे खातानाही तुमचे दात रक्त येऊ शकतात. कधीकधी लोक रक्तस्त्राव झाल्यामुळे ब्रश करणे थांबवतात, परंतु हा उपाय नाही. जर तुमच्या हिरड्यांमधून रक्त येत असेल तर ब्रश करणे थांबवू नका; त्याऐवजी, दात अधिक काळजीपूर्वक ब्रश करा. नियमित दंत तपासणीचे वेळापत्रक तयार करा.
दात किडणे (पोकळ्या): लपलेल्या दुर्गंधीचे कारण
कधीकधी दातांमध्ये खोलवर पोकळी निर्माण होते, ज्यामुळे अन्न अडकते. जर ते अस्वच्छ ठेवले तर अन्न कुजते आणि तोंडाला दुर्गंधी येते. म्हणून, तुमचे दात नियमितपणे तपासणे महत्वाचे आहे आणि जर काही पोकळी असतील तर त्यावर उपचार करणे (भरणे किंवा आरसीटी).
पचन आणि यकृत समस्या : अंतर्गत रोगाची लक्षणे
दुर्गंधी केवळ तोंडाच्या स्वच्छतेमुळे होत नाही. गॅस, आम्लता, गॅस्ट्रिक रिफ्लक्स किंवा फॅटी लिव्हरसारख्या दीर्घकालीन समस्यादेखील तोंडाच्या दुर्गंधीचे कारण असू शकतात. ही अंतर्गत आरोग्य समस्यांची लक्षणे आहेत. पोटाच्या समस्यांकडे दुर्लक्ष करू नका; डॉक्टरांचा सल्ला घ्या आणि निरोगी आहार घ्या. जास्त तळलेले किंवा जंक फूड तुमची समस्या वाढवू शकते.
टॉन्सिल किंवा सायनस समस्या : घशामुळे दुर्गंधी
घशात टॉन्सिल स्टोन (पांढरे ठिपके) किंवा वारंवार संसर्ग हे तोंडाच्या दुर्गंधीचे एक प्रमुख कारण आहे.
कधीकधी, नाकाच्या सायनसमध्ये पू येणे देखील तोंडाला दुर्गंधी आणू शकते. अशा परिस्थितीत, ईएनटी तज्ञांचा सल्ला घ्या.
कोरडे तोंड (झेरोस्टोमिया)
आपल्या तोंडात नैसर्गिकरित्या तयार होणारी लाळ ही आपले तोंड स्वच्छ ठेवण्याचा आणि बॅक्टेरिया काढून टाकण्याचा एक नैसर्गिक मार्ग आहे. जर काही कारणास्तव लाळेचे उत्पादन कमी झाले तर बॅक्टेरिया वाढतात, ज्यामुळे तोंडाची दुर्गंधी येते. याची अनेक कारणे आहेत, जसे की अपुरे पाणी पिणे, काही औषधे (रक्तदाब, नैराश्य इ.), वृद्धत्व आणि तोंड उघडे ठेवून झोपणे. ही समस्या टाळण्यासाठी, तुम्ही भरपूर पाणी प्यावे आणि साखरेशिवाय च्युइंगम वापरावे, कारण तुमचे तोंड अतिरिक्त लाळ तयार करते, जे कोरडे तोंड रोखते. जर तुम्हाला ही समस्या असेल तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
जबड्याची रचना (उघडा चावणे)
काही लोकांच्या जबड्याची रचना असते ज्यामुळे ते त्यांचे तोंड पूर्णपणे बंद करू शकत नाहीत. सतत उघड्या तोंडामुळे तोंड कोरडे होते आणि लाळेची कमतरता येते, ज्यामुळे तोंडाची दुर्गंधी येते. दंत/ऑर्थोडॉन्टिक उपचार हे दुरुस्त करू शकतात.
धूम्रपान, हुक्का आणि अल्कोहोल : बॅक्टेरियासाठी प्रजनन वातावरण
तंबाखू, गुटखा, हुक्का आणि अल्कोहोल तोंडाच्या नैसर्गिक स्वच्छतेमध्ये व्यत्यय आणतात, बॅक्टेरियांना वाढण्यास प्रोत्साहन देतात आणि औषधांचे दुष्परिणाम काही औषधे, जसे की अँटीहिस्टामाइन्स, रक्तदाब औषधे आणि अँटीडिप्रेसेंट्स, तुमचे तोंड कोरडे करू शकतात, ज्यामुळे बॅक्टेरियाची वाढ आणि श्वासाची दुर्गंधी येते. तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या आणि पर्यायी औषधांबद्दल विचारा. भरपूर पाणी प्या.
नैसर्गिक तोंडी वनस्पती किंवा आयट्रोजेनिक हॅलिटोसिस
सर्व काही ठीक असतानाही तोंडाची दुर्गंधी का येते?
कधीकधी, एखाद्या व्यक्तीच्या तोंडातील बॅक्टेरियाचे प्रमाण आणि प्रकार इतके असतात की ते एक नैसर्गिक वास निर्माण करतात जो बदलता येत नाही. ही एक अत्यंत दुर्मिळ स्थिती आहे. तोंडाच्या आरोग्याच्या बाबतीत, दंत उपचार, औषधोपचार किंवा वैद्यकीय प्रक्रियेनंतर हॅलिटोसिस होऊ शकतो.
उदाहरणार्थ, उपचारानंतर, डॉक्टरांनी लिहून दिलेली औषधे तुम्हाला शोभत नाहीत आणि त्या औषधाच्या दुष्परिणामांमुळे कोरडे तोंड होऊ शकते, ज्यामुळे तोंडाची दुर्गंधी येते.
जर दात काढल्यानंतर जखम स्वच्छ केली नाही तर बॅक्टेरिया जमा होऊ शकतात आणि दुर्गंधी येऊ शकते.
दंत पुनर्संचयित करणे (जसे की क्राउन किंवा ब्रिज) जे योग्यरित्या बसवलेले नाही आणि अन्न त्यात अडकले तर दुर्गंधी येऊ शकते.
तुम्हाला आयट्रोजेनिक हॅलिटोसिस आहे की नाही आणि दुर्गंधी आयट्रोजेनिक आहे की नाही हे कसे कळेल? म्हणून, जर तुम्ही नवीन दंत उपचार घेतले असतील किंवा नवीन औषध सुरू केले असेल आणि तोंडाची दुर्गंधी कायम राहिली, तर तुम्हाला आयट्रोजेनिक हॅलिटोसिस होण्याची शक्यता आहे.
हे टाळण्यासाठी, तुमच्या दंतवैद्याकडे फॉलो-अप तपासणी करा. जर औषधांमुळे तोंड कोरडे पडत असेल, तर पर्यायांसाठी तुमच्या डॉक्टरांना विचारा. ज्या भागातून वास येत आहे त्या भागासाठी विशेष स्वच्छता किंवा उपचार घ्या. भरपूर पाणी प्या आणि जीभ स्वच्छतेकडे लक्ष द्या.
योग्य तोंडी स्वच्छता कशी राखायची
डॉ. वंदना लाक्रा यांच्या मते, काही महत्त्वाच्या सवयी अवलंबा :
* दिवसातून दोनदा, सकाळी आणि रात्री झोपण्यापूर्वी ब्रश करा.
* प्रत्येक वेळी किमान २ मिनिटे ब्रश करा.
* जीभ क्लीनरने स्वच्छ करा.
* माउथवॉश कमी प्रमाणात वापरा (ब्रश केल्यानंतर लगेच नाही).
* फ्लॉस किंवा इंटरडेंटल ब्रशने दात स्वच्छ करा.
* दर ६ महिन्यांनी तुमच्या दंतवैद्याला भेटा.
* तुमच्या टूथपेस्टमध्ये फ्लोराईड टिकवून ठेवण्यासाठी ब्रश केल्यानंतर धुवू नका.
* मध्यम-कठोर ब्रश निवडा आणि दर ३ महिन्यांनी तो बदला.
योग्य ब्रशिंग तंत्र काय आहे?
* ब्रश तुमच्या हिरड्यांकडे ४५ अंशाच्या कोनात वाकवा.
* तुमच्या वरच्या दातांवर वरपासून खालपर्यंत आणि खालच्या दातांवर खालपासून वरपर्यंत ब्रश करा.
* जास्त जोराने ब्रश करू नका; मऊ हाताने ब्रश करा, कारण यामुळे तुमच्या हिरड्या खराब होऊ शकतात.
* एका भागावर जास्त वेळ घालवू नका आणि दुसऱ्या भागावर कमी वेळ घालवू नका. बरेच लोक तोंडाची एक बाजू पूर्णपणे ब्रश करतात आणि दुसऱ्याकडे दुर्लक्ष करतात. हे करू नका. तुमच्या दातांच्या दोन्ही बाजू पूर्णपणे स्वच्छ करा.
* तोंडाच्या दुर्गंधीपासून मुक्त होण्यासाठी योग्य माहिती, नियमित काळजी आणि नियमित तपासणी आवश्यक आहे. चांगली तोंडी स्वच्छता राखल्याने ही समस्या पूर्णपणे टाळता येते. हिरड्या कमकुवत करतात.
