तुम्हालाही तीव्र डोकेदुखी आहे का ते ब्रेन ट्यूमर असू शकते?

* सोमा घोष

22 वर्षीय निधीला काही काळापासून डोकेदुखी, उजव्या हाताला, पायात अशक्तपणा, बोलण्यात अडचण आदी त्रास होत होता. फॅमिली डॉक्टरांनी आधी ऍसिडिटी, नंतर व्हिटॅमिनची कमतरता वगैरे सांगितली, बरेच दिवस हे चालू होते, पण काहीच बरे होत नव्हते, फक्त वेदनाशामक औषधे घेतल्याने डोकेदुखी कमी झाली, सुमारे ४ ते ५ महिने असेच गेले निधीला चैन पडत नव्हते. एके दिवशी निधीच्या मैत्रिणीची आई निधीला भेटायला आली आणि तिला हॉस्पिटलमध्ये नेण्याचा आणि न्यूरोसर्जनशी बोलण्याचा सल्ला दिला. निधीला हॉस्पिटलमध्ये नेले असता तिची रक्त तपासणी (MRIScan) देखील करण्यात आली, ज्यामध्ये मेंदूच्या डाव्या भागात एक गाठ आढळून आली. मेंदूचे नाजूक भाग वाचवण्यासाठी निधीवर अवेक ब्रेन सर्जरीद्वारे तात्काळ शस्त्रक्रिया करण्यात आली, ज्यामध्ये रुग्णाला जागरुक आणि सतर्क ठेवून ही शस्त्रक्रिया केली जाते. यानंतर, बायोप्सीद्वारे ग्लिओमा ग्रेड 4 (ग्लिओमा डब्ल्यूएचओ – IV) कर्करोगाचे निदान झाल्यानंतर, रुग्णावर केमोथेरपी आणि रेडिएशन थेरपीने उपचार केले गेले. आता उपचारानंतर निधीपुरी चांगली चालू शकते, उजव्या हाताचा वापर करू शकते आणि तिच्या बोलण्यातही सुधारणा झाली आहे. ऑपरेशननंतर 12 महिन्यांनी केलेल्या एमआरआय स्कॅनमध्ये कर्करोग नियंत्रणात असल्याचे दिसून येते, ही चांगली गोष्ट आहे. निधीचे आयुष्य पुन्हा सामान्य झाले हे खरे आहे की ब्रेन ट्यूमर वेळेवर आढळल्यास उपचार देखील शक्य आहेत.

ब्रेन ट्यूमर समजून घ्या

वास्तविक, मेंदू हा शरीराचा एक अविभाज्य भाग आहे, ज्याचे काम संपूर्ण शरीराच्या कार्यांवर नियंत्रण ठेवणे आहे. मेंदू अनेक प्रकारच्या पेशींनी बनलेला असतो. शरीराच्या इतर भागांप्रमाणे यालाही अनेक प्रकारच्या ट्यूमरचा त्रास होऊ शकतो. ब्रेन ट्यूमरवर दबाव वाढल्याने निरोगी मेंदूचे नुकसान होऊ शकते. म्हणून, जेव्हा प्राथमिक लक्षणे उद्भवतात, तेव्हा ताबडतोब न्यूरोलॉजिस्टचा सल्ला घ्यावा.

कोकिलाबेन धीरूभाई अंबानी हॉस्पिटलचे न्यूरोसर्जन डॉ. अक्षत कायल सांगतात की सर्व ब्रेन ट्यूमर कर्करोगाच्या नसतात, सुमारे 50 टक्के ट्यूमर कॅन्सर नसलेल्या असतात, ज्यांच्या वेळेवर उपचार केल्यास रुग्ण पूर्णपणे निरोगी होऊ शकतो. कॅन्सरग्रस्त ब्रेन ट्यूमर (ग्लिओमा स्टेज 3 आणि 4) वर उपचार करणे आवश्यक आहे. त्यांचे त्वरित उपचार रुग्णाला दीर्घायुष्य देऊ शकतात आणि रुग्णाची कार्य क्षमता आणि जीवनमान देखील वाढवू शकतात.

ब्रेन ट्यूमरची लक्षणे

कवटीच्या आत मर्यादित जागेमुळे, कोणताही ट्यूमर विद्यमान जागेत स्वतःसाठी अतिरिक्त जागा तयार करण्याचा प्रयत्न करतो, ज्यामुळे मेंदूवर दबाव पडतो आणि लक्षणे दिसू लागतात. बहुतेक रुग्णांमध्ये, डोकेदुखी, उलट्या, अंधुक दृष्टी, दुहेरी दृष्टी (डिप्लोपिया) आणि एपिलेप्टिक फेफरे ही मुख्य लक्षणे आहेत. इतर असामान्य लक्षणे म्हणजे चेहऱ्याची विकृती, शरीराच्या उजव्या किंवा डाव्या बाजूला कमकुवतपणा, बोलणे, ऐकणे आणि गिळण्यास त्रास होणे इ.

ब्रेन ट्यूमर चाचणी

न्यूरोलॉजिस्ट डॉ. अक्षत कायल पुढे सांगतात की, रुग्णाच्या लक्षणांच्या आधारे ब्रेन ट्युमरचे निदान केले जाते. निदानाची पुष्टी करण्यासाठी, एमआरआय स्कॅन आवश्यक आहे, ज्याचा सल्ला रुग्णाची तपासणी केल्यानंतरच न्यूरो सर्जन देऊ शकतो. ज्या रुग्णांमध्ये कोणतीही लक्षणे दिसत नाहीत, अशा रुग्णांमध्ये एमआरआय स्कॅनद्वारे संशयाच्या आधारे ब्रेन ट्यूमरचे निदान केले जाते.

ब्रेन ट्यूमर उपचार

कोणत्याही ब्रेन ट्यूमरच्या उपचारात ऑपरेशन ही प्रमुख भूमिका बजावते.

नॉनकॅन्सर नसलेल्या लहान ट्यूमरचे नियतकालिक एमआरआय स्कॅनद्वारे निरीक्षण केले जाऊ शकते आणि फोकस रेडिएशनने देखील नष्ट केले जाऊ शकते.

शस्त्रक्रियेद्वारे मोठ्या ट्यूमर सुरक्षितपणे पूर्णपणे काढून टाकले जाऊ शकतात. कर्करोग होण्याची क्षमता असलेल्या ब्रेन ट्यूमरदेखील शस्त्रक्रियेद्वारे सुरक्षितपणे काढल्या जातात. यानंतर, बायोप्सीच्या अहवालावर अवलंबून, उरलेल्या ट्यूमरवर केमोथेरपी किंवा रेडिएशन थेरपीने उपचार केले जातात. यामुळे रुग्णाला दीर्घायुष्य आणि चांगली काम करण्याची क्षमता मिळू शकते.

याशिवाय ब्रेन ट्युमरच्या ऑपरेशनची सुविधा देशातील सर्व मोठ्या शहरांतील सरकारी आणि निमसरकारी हॉस्पिटलमध्ये उपलब्ध आहे. देशातील महानगरांमध्ये ब्रेन ट्यूमरच्या उपचारासाठी जागतिक दर्जाचे तंत्रज्ञान उपलब्ध आहे. या शहरांमधील सर्व प्रमुख रुग्णालयांमध्ये, मेंदूच्या गाठीची शस्त्रक्रिया न्यूरो नेव्हिगेशन, इंट्राऑपरेटिव्ह एमआरआय, न्यूरो एंडोस्कोपी, इंट्राऑपरेटिव्ह न्यूरोमॉनिटरिंग, फंक्शनल एमआरआय इ. ट्यूमर मेंदूच्या नाजूक भागाच्या जवळ असल्याचे आढळल्यास, रुग्ण शुद्धीत असताना शस्त्रक्रिया केली जाते. वरील सर्व पद्धती रुग्णाची गाठ सुरक्षितपणे काढून टाकण्यास उपयुक्त ठरतात. ब्रेन ट्यूमर शस्त्रक्रियेचा प्राथमिक उद्देश रुग्णाला चांगल्या कार्यक्षमतेसह दीर्घायुष्य प्रदान करणे आहे.

महानगरांच्या खासगी रुग्णालयांमध्ये ब्रेन ट्युमरच्या उपचारासाठी दीड लाख ते तीन लाख रुपयांपर्यंत खर्च येतो. ही शस्त्रक्रिया सरकारी रुग्णालयांमध्ये कमीत कमी खर्चात केली जाते. खाजगी रुग्णालयांमध्येही दारिद्र्यरेषेखालील आणि वंचित घटकांसाठी धर्मादाय ट्रस्टद्वारे सुविधा पुरविल्या जातात.

आज, आधुनिक तंत्रज्ञानाने ब्रेन ट्यूमरवर यशस्वीरित्या उपचार करणे शक्य झाले आहे.