* नीरा कुमार
छोंक म्हणजे डाळ, दही, कढीपत्ता, कोरडी भाजी, पुलाव, खिचडी आणि काही स्नॅक्ससाठी देखील टेम्परिंग वापरली जाते. छोणक अन्नाला चवदार तर बनवतेच पण ते आरोग्यदायीही आहे.
टेम्परिंग प्रामुख्याने दोन प्रकारे लागू केले जाते. प्रथम डाळ, कारले, ताक, कोरडी भाजी, ढोकळा, खांडवी इत्यादी तयार अन्न शिजवल्यानंतर आणि दुसरे शिजवण्यापूर्वी भाज्या, पुलाव, खिचडी इत्यादीमध्ये घालून.
या दोन्ही पद्धतींची चव आणि चव वाढते, तसेच ते आरोग्यासाठीही फायदेशीर असते.
चला, जाणून घेऊया वेगवेगळ्या तडक्यांची :
सकाळी लवकर आणि आरोग्य
तडका किंवा ड्रेसिंगसाठी आपण ज्या गोष्टी वापरतो त्या आपल्या आरोग्यासाठीही फायदेशीर असतात. सकाळी टोमॅटोबद्दल बोलायचे तर रक्ताशी संबंधित आजार जसे की दातांमधून रक्त येणे, त्वचेवर लाल पुरळ येणे, हिरड्यांना सूज येणे इत्यादीपासून आराम मिळतो.
हिंग बद्धकोष्ठता दूर करते आणि अन्न पचण्यास मदत करते. अजवाइन गॅस निर्माण करणाऱ्या गोष्टींना प्रतिबंध करते.
लाल मिरची कोलेस्टेरॉलपासून संरक्षण करते. सांधेदुखीवर कलोंजी, मेथी दाणे अतिशय उपयुक्त आहेत.
मेथी दाणे पचनशक्ती वाढवण्यासोबतच संसर्गापासूनही बचाव करतात. मधुमेहासाठी आयुर्वेदातही त्याचा उपयोग सांगितला आहे.
बडीशेप श्वासाच्या दुर्गंधीपासून आराम देते. तसेच ते पचनासाठी योग्य आहे. लसणात अँटिऑक्सिडेंट, अँटीबॅक्टेरियल आणि अँटीसेप्टिक गुणधर्म आढळतात. रक्तदाब, कोलेस्टेरॉल कमी करण्यासाठी आणि हृदयासाठी खूप फायदेशीर आहे.
- कढीचा खास तडका
करीची चव टेम्परिंगपेक्षा वेगळी बनते. कढी 4 लोकांसाठी बनवली आहे, म्हणून 1 टीस्पून तेलात 1 टीस्पून जिरे फोडा. नंतर 1/2 टीस्पून मेथी दाणे आणि 1 टीस्पून मोहरी घाला. त्यानंतर 1/2 टीस्पून ठेचलेल्या लाल मिरच्या आणि 3 पूर्ण लाल मिरच्या तळून घ्या. नंतर चिमूटभर हिंग पावडर आणि 10-12 कढीपत्ता भाजून करीमध्ये घाला. जेवताना बोटे चाटत राहतील.
- टोमॅटो प्युरी, हिंग, मिरची आणि जिरे यांचे टेम्परिंग
हे टेम्परिंग प्रामुख्याने अरहर, धुली मूग, उडीद धुळी, पंचमेल डाळ, संपूर्ण कडधान्ये इत्यादीमध्ये वापरा. फक्त हिंग, जिरे, अख्ख्या लाल मिरच्या आणि लाल मिरच्या देशी तुपात किंवा रिफाइंड तेलात घालून तळून घ्या आणि १/२ कप प्युरी ४ लोकांच्या डाळीत घालून डाळीत टेम्परिंग घाला. डाळीचा रंग तर छान लागेलच, त्याच बरोबर टोमॅटो प्युरीमुळे डाळ अधिक चविष्ट होते.
अरहर डाळीत थोडासा चाट मसाला घालून त्यात थोडी कोथिंबीर टाकली तर चवीबद्दल काय बोलावे.
धुतलेल्या मूग डाळीत 10-12 दाणे काळी मिरी, 2 लवंगा आणि बारीक वाटलेली काळी वेलची घालावी, मग डाळ खूप चवदार लागेल.
संपूर्ण कडधान्ये मंद ठेवण्याव्यतिरिक्त, 1/4 कप सोनेरी तळलेले कांदे देखील घाला. डाळींची चव आणखी वाढेल.
- अजवाईन, संपूर्ण लाल मिरची तडका
कोरडी आर्वी शिंपडताना हे टेम्परिंग वापरा आणि राजमा करीवर अजवाइन आणि डेगिमिर्च टेम्परिंग लावा. आर्वी आणि राजमा मजबूत आहेत. त्यामुळे फोडणीच्या या प्रकाराने ते लवकर पचते. टोमॅटो सूप, सुक्या कच्च्या केळ्याची करी आणि मुळा भुजियामध्ये हे टेम्परिंग वापरणे देखील चांगले आहे.
- पंचफोदन तडका
बंगाली आणि आसामी कुटुंबात शाकाहारी भाजी बनवताना हे टेम्परिंग वापरले जाते. एका जातीची बडीशेप, मोहरी, मेथी, जिरे, बडीशेप समप्रमाणात घेऊन तेलात टाकून टेम्परिंग तयार होते. कच्चा भोपळा, बाटली, संपूर्ण लहान बटाटे बनवताना हे टेम्परिंग वापरा. छान चव येईल.
- मोहरीचे दाणे, कढीपत्त्याची पात
त्यात मोहरी, कढीपत्ता, लाल मिरची, काळी मिरी आणि हिंग घालून परतून घ्या आणि सांबार, अरहर डाळ, मूग डाळ घाला. उपमा बनवताना सुजी पोगल बनवताना थोडे उडीद आणि चणा डाळ या टेम्परिंगसोबत शिंपडा. वेगळी चव येईल. खांडवी, ढोकळा इत्यादींमध्येही मोहरी आणि कढीपत्ता शिंपडतात.
- संपूर्ण मसाल्यांचे टेम्परिंग
संपूर्ण मसाले जसे की जिरे, काळी मिरी, मोठी वेलची, छोटी वेलची, दालचिनीची काडी, लवंगा आणि ४-५ तमालपत्र तेलात भाजून पुलावचा भात मसाले किंवा भाजी बिर्याणी, कोबी, झुचिनी वगैरे मसाले टाकून सुगंध येतो. अन्न अधिक चवदार बनते.
- टोमॅटो, कांद्याचे स्पेशल फोडणी
हे टेम्परिंग सहसा संपूर्ण उडीद, मूग, मसूर, उडीद आणि हरभरा डाळ आणि चनेलौकी सब्जीमध्ये वापरले जाते. 200 ग्रॅम मसूर शिजल्यानंतर 1/4 कप बारीक चिरलेला कांदा तुपात किंवा तेलात तळून घ्या. नंतर फोडणी केल्यावर १ टीस्पून जिरे घाला. १ चमचा बारीक चिरलेले आले आणि हिरवी मिरची घालून परतून घ्या. यानंतर, 3 मध्यम आकाराचे टोमॅटो सोलून घ्या, बिया काढून टाका, बारीक चिरून तळून घ्या. नंतर त्यात १/२ टीस्पून लाल तिखट टाकून परतून घ्या आणि थंड करा. चविष्ट डाळ तयार आहे.
- काश्मिरी तडका
गोड भात किंवा इतर गोड पदार्थ बनवायचा असल्यास त्यात लवंग, छोटी वेलची ठेचून तांदूळ, दलिया इत्यादी तळून घ्या. शिजवल्यानंतर त्याची चव वेगळी असेल.
- हिरवा लसूण तडका
हे टेम्परिंग मसूर आणि भाज्यांमध्ये वापरा.
1 कप कच्ची मसूर शिजवल्यानंतर, 2 चमचे हिरव्या काड्यांसह लसूण चिरून तळून घ्या. नंतर तुपात जिरे तडतडल्यावर त्यात मिरच्या घालून डाळीत टाका. मसूराची चव दुप्पट होते. हा फोडणी धुतलेल्या उडीद आणि अरहर डाळीसाठी अतिशय योग्य आहे. जर हिरवा लसूण उपलब्ध नसेल तर सामान्य लसणाच्या पाकळ्याही बारीक चिरून वापरता येतात.
