* चेतना वर्धन
आरोग्य म्हणजे संपत्ती म्हणजे उत्तम आरोग्य हीच खरी संपत्ती किंवा पैसा आहे. त्यामुळे शरीर तंदुरुस्त ठेवण्यासाठी आपल्याला लहानपणापासून 3 गोष्टींकडे लक्ष देण्याचे सांगितले जाते- योग्य आहार, आवश्यक विश्रांती आणि नियमित व्यायाम. आज आपण व्यायामाबद्दल बोलणार आहोत. डॉक्टर व्यायाम किंवा व्यायामाला पॉलीपिल ही संज्ञादेखील देतात. कारण, नियमितपणे असे करणारी व्यक्ती अनेक रोगांपासून मुक्त राहते आणि त्यासोबतच त्याची कार्यक्षमताही वाढते. तज्ञांचा असा विश्वास आहे की एक प्रौढ आठवड्यातून किमान 2-3 तास व्यायाम करणे आवश्यक आहे.
स्वतःला तंदुरुस्त आणि निरोगी ठेवण्याचे अनेक मार्ग आहेत. उदाहरणार्थ, व्यायामशाळेत जाणे, धावणे, योगासने, एरोबिक्स किंवा कोणत्याही प्रकारचे खेळ इ. जर तुम्हाला यापैकी काही वेगळे करून पहायचे असेल तर पोहणे हादेखील एक चांगला पर्याय आहे, विशेषतः उन्हाळ्याच्या हंगामात लोकांना ते खूप आवडते. सेंटर ऑफ डिसीज कंट्रोल अँड प्रिव्हेंशनच्या मते, पोहणे हा एक उत्कृष्ट पूर्ण शरीर कसरत आहे.
एका अभ्यासानुसार, सलग 3 महिने दर आठवड्याला सुमारे 40-50 मिनिटे पोहणे एखाद्या व्यक्तीची एरोबिक फिटनेस सुधारते, जी व्यक्तीच्या शारीरिक आणि भावनिक आरोग्यासाठी फायदेशीर असते. अभ्यासानुसार, कर्करोग, मधुमेह, नैराश्य, हृदयविकार आणि ऑस्टिओपोरोसिस यांसारख्या अनेक रोगांचा धोका कमी करण्यातही ते उपयुक्त ठरते.
महान फायदे
जरी पोहण्यामुळे शरीराच्या अनेक भागांचे स्नायू सक्रिय राहतात आणि त्यांचा विकास होतो, परंतु हो, वेगवेगळ्या स्ट्रोक किंवा पोहण्याच्या तंत्राचा वेगवेगळ्या स्नायूंवर परिणाम होतो कारण त्या सर्वांच्या पोहण्याच्या पद्धतीत आणि तंत्रात थोडाफार फरक असतो. जरी बहुतेक स्ट्रोकमध्ये शरीराच्या सर्व प्रमुख भागांच्या लयबद्ध आणि समन्वित हालचालींचा समावेश असतो – धड, हात, पाय, हात, पाय आणि डोके, या स्ट्रोकचे फायदे भिन्न आहेत कारण शरीराचा वापर वेगवेगळ्या प्रकारे केला जातो.
उदाहरणार्थ, फ्रीस्टाइलमध्ये तुम्ही कोणत्याही प्रकारे पोहू शकता. ब्रेस्टस्ट्रोकमध्ये तुम्ही छातीने ढकलता, बटरफ्लायमध्ये संपूर्ण शरीर वापरले जाते आणि साइड स्ट्रोकमध्ये एक हात नेहमी पाण्यात असतो आणि पोहणारा दुसरा हात वापरून पोहतो.
फ्रीस्टाइल स्विमिंगमध्ये, कोअर एबडॉमिनल आणि तिरकस हे धड लांब स्ट्रोकसाठी फिरवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात, तर हिप फ्लेक्सर्सचा वापर कॉम्पॅक्ट आणि स्थिर नियमित किक राखण्यासाठी केला जातो. फ्रीस्टाइल बॅकस्ट्रोक स्विमिंग दरम्यान, जलतरणपटूंना त्यांच्या पाठीवर झोपावे लागते आणि पाण्यावर पोहावे लागते. पाठीवर झोपल्यानंतर, पोहणारे हात पाय हलवून पोहतात जणू बोटीत पॅडल वापरतात.
यातही हात आणि पायांची हालचाल फ्रीस्टाइलसारखीच आहे, फरक एवढाच आहे की तुम्ही पाठीवर झोपून पोहता. पाठीच्या समस्येने त्रस्त असलेल्या लोकांसाठी असे पोहणे खूप फायदेशीर असल्याचे डॉक्टरांचे म्हणणे आहे.
वजन कमी करण्यात प्रभावी
वजन कमी करण्यासाठी बटरफ्लाय स्ट्रोक चांगला मानला जातो. हा स्ट्रोक 10 मिनिटे योग्य प्रकारे केल्याने सुमारे 150 कॅलरीज बर्न होतात. उदर आणि पाठीच्या खालच्या बाजूचे स्नायू श्वास घेत असताना शरीराला पाण्याबाहेर आणतात. ग्लूट्स हे सुनिश्चित करतात की पाय डॉल्फिनसारखे आहेत. पेक्स, लास्टेस, क्वाड्स, वासरे, खांदे, बायसेप्स, ट्रायसेप्स हे सर्व स्ट्रोक दरम्यान खूप काम करतात.
ब्रेस्टस्ट्रोकबद्दल बोलायचे झाले तर, यामध्ये जलतरणपटू त्यांच्या छातीवर पोहतात आणि बाकीचे धड फार कमी क्रियाकलाप करतात. यामध्ये डोके जवळजवळ पाण्याबाहेर गेले आहे, शरीर सरळ राहते आणि बेडूक पाण्यात पोहत असल्यासारखे हात पाय वापरतात. पेक्टोरल आणि लॅटिसिमस डोर्सी स्नायूंचा वापर हाताला पाण्याच्या विरूद्ध आतील बाजूस फिरवण्यासाठी केला जातो. ब्रेस्टस्ट्रोक किक देण्यासाठी ग्लूट्स आणि क्वाड्रिसेप्स स्नायूंचा वापर केला जातो.
पोहण्याचे इतर फायदे
- फुफ्फुसासाठी फायदेशीर
‘इंडियन जर्नल ऑफ फिजियोलॉजी’ मध्ये प्रकाशित झालेल्या ‘पोहणाऱ्या आणि धावपटूंच्या फुफ्फुसाच्या कार्याचा तुलनात्मक अभ्यास’ या अभ्यासात असे आढळून आले आहे की पोहणे फुफ्फुसांना मजबूत करते आणि त्यात ऑक्सिजनचे प्रमाण वाढवण्यासदेखील प्रभावी आहे. पोहताना, फुफ्फुसे खूप सक्रिय असतात आणि दीर्घ श्वास घेण्याचा आणि त्यांना बराच वेळ धरून ठेवण्याचा सराव करा.
यामुळे फुफ्फुसाची क्षमता वाढते आणि फुफ्फुसाच्या स्नायूंवर सकारात्मक दबाव येतो. तसेच, जलतरणपटूंना त्यांच्या स्ट्रोकने त्यांचा श्वास घ्यावा लागतो आणि थोड्या अंतरानेच श्वास घ्यावा लागतो. याचा अर्थ शरीराला थोडा वेळ थांबण्याचे प्रशिक्षण दिले जाते, ज्यामुळे श्वासोच्छवासाची सहनशक्ती विकसित होते. या व्यायामाचा सकारात्मक परिणाम अस्थमाच्या रुग्णांवरही दिसून येतो.
- शक्ती वाढवण्यासाठी उपयुक्त
पोहताना पाय सतत हलवावे लागतात. यासोबतच हात आणि खांदेही हलवावे लागतात. हवेपेक्षा पाणी जास्त दाट असल्याने शरीरावर पाण्याचा दाबही जास्त जाणवतो. पाणी हालचालींना सतत प्रतिकार निर्माण करते. या प्रतिकारापुढे जाण्यासाठी तुमच्या शरीराला अधिक मेहनत करावी लागते. हे स्नायूंना टोन करते आणि तग धरण्याची क्षमता आणि ताकद देखील.
- मानसिक आरोग्य
व्यायामामुळे ‘फील-गुड हार्मोन्स’ आणि एंडोर्फिनला प्रोत्साहन मिळते आणि अॅड्रेनालाईन आणि कोर्टिसोल या तणावाचे संप्रेरक कमी होतात. कमी मूड, चिंता, तणाव किंवा नैराश्याने ग्रस्त असलेल्या लोकांना टाळण्यासाठी किंवा उपचार करण्यासाठी पोहण्याचीदेखील शिफारस केली जाते. काही लोकांना इतर व्यायामाच्या तुलनेत पोहण्यात जास्त आराम वाटतो.
- जोडप्यांसाठी पोहणेदेखील चांगले आहे
सांधेदुखी असो किंवा हाडांची इतर कोणतीही दुखापत असो, पोहणे इतर व्यायामांपेक्षा सुरक्षित मानले जाते. धावणे, सायकल चालवणे किंवा इतर जिम वर्कआउट्समध्ये सर्वात मोठा धोका म्हणजे हाडांना किंवा सांध्यांना दुखापत होणे. संधिवात रुग्णांना पोहण्याचा सल्लाही डॉक्टर देतात. जेव्हा तुमचे शरीर पाण्यात असते, तेव्हा तुम्ही अशा हालचाली देखील करू शकता, ज्या सहसा करणे कठीण होते. पोहताना सांध्यावर फारच कमी भार पडतो. त्यामुळे सांधेदुखी असूनही आरामात पोहता येते.
- चांगली झोप
‘नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ हेल्थ’च्या मते पोहणे हा वृद्धांसाठी निद्रानाशावर सर्वोत्तम उपाय आहे.
- आपल्या हृदयाची काळजी घ्या
पोहणे हा एक प्रकारचा एरोबिक व्यायाम आहे, जो हृदयाला मजबूत करतो, रक्तदाब नियंत्रित ठेवण्यास मदत करतो. जर महिलांनी दररोज 30 मिनिटे पोहले तर कोरोनरी हृदयरोगाचा धोका 30 ते 40% कमी होतो. पोहणे चांगले कोलेस्ट्रॉल पातळी वाढवण्यासदेखील मदत करते. पोहणे हे प्रौढांमधील हिप स्नायूंना बळकट करण्यासाठी, ऑस्टियोआर्थराइटिसच्या रूग्णांमध्ये पकड मजबूत करण्यासाठी एक चांगले माध्यम मानले जाते.
