* रोचिका अरुण शर्मा
महागडे कपडे आणि दागिने घातलेल्या महिला साजशृंगारासह राजेशाही थाटात पतीसह आलिशान गाडीतून उतरल्या तेव्हा सगळयांच्या नजरा त्यांच्याकडे वळल्या.
त्यांच्या आदरतिथ्यासाठी लोक फुलांचे हार घेऊन सभागृहाच्या मुख्य प्रवेशद्वारावर उभे होते आणि त्यांना पुढच्या दिशेने घेऊन जात होते. त्यांच्यासाठी महागडे सोफे होते, त्यावर त्या बसल्या.
मागे बसलेल्या लोकांनाही समजले की, त्या नक्कीच मोठया घरच्या आहेत. प्रत्यक्षात आज इथे ज्या पूज्य व्यक्ती प्रवचन देण्यासाठी आल्या आहेत, त्यांच्या उच्चस्तरीय शिष्यांचे ते कुटुंबीय आहेत, ज्यांना येथे विशेष स्थान मिळाले आहे.
देशाच्या कोणत्याही कानाकोपऱ्यात जा, असे दृश्य सर्वत्र दिसेल. आता वातानुकूलित खोल्यांमध्येही प्रवचने आयोजित केली जातात जिथे वातानुकूलित आलिशान गाडयांमधून येणाऱ्यांची विशेष काळजी घेतली जाते.
सत्संगाचा महिमा
लग्न झाल्यावर नेहा तिच्या सासरी गेली. तिथे लग्नानंतर इष्ट देवतेच्या पूजेची प्रथा होती. त्यासाठी सर्वजण आलिशान गाडीतून गेले. खूप ऊन होते आणि लांबलचक रांगेत उभे राहिल्यानंतर दर्शन मिळत होते. नेहाला वाटले की, आज उन्हात चांगलेच तापायला होईल, पण त्यांना रांग सोडून पुढे पाठवण्यात आले. लगेचच दर्शन घेतल्यानंतर मोठी रक्कम अर्पण करून ते परतले.
काम पटकन झाल्यामुळे सासू-सासरे खूप खुश होते, पण नेहा अस्वस्थ होती. न राहवल्यामुळे तिने आपल्या उच्चपदस्थ, अधिकारी असलेल्या सासूला विचारले, ‘‘आई, आपण देवाच्या ठिकाणी आपली प्रतिष्ठा आणि ओळख दाखवून रांगेत उभे न राहाता थेट दर्शन घेतो. अशा धर्माचा काय उपयोग? निदान तिथे तरी सर्वांना समान दर्जा मिळायला हवा ना?’’
‘‘मुली, हे गतजन्मीचे पुण्य आहे, त्यामुळेच आज आपल्याला एवढे नाव, प्रतिष्ठा मिळाली. यात काहीही चुकीचे नाही.’’
नेहाला त्यांचे म्हणणे पटले नाही, पण स्वत:ची पद-प्रतिष्ठा कुरवाळत बसणाऱ्या सासूसमोर गप्प बसणेच तिला समजूतदारपणाचे वाटले.
अशाच प्रकारे सॉफ्टवेअर प्रोफेशनल रिटा दर रविवारी आपल्या गुरूंच्या सत्संगाला जाते. आपल्या आजूबाजूला आणि कार्यालयात या सत्संगाचा महिमा आवर्जून सांगते. लोकांना सत्संगाच्या परिवाराशी जोडण्याचा खूप प्रयत्न करते. गुरूंना स्वत:चा मोठेपणा दाखवता यावा यासाठी ती असे करते.
धर्माचे शस्त्र
कार्यालयात उच्च पदावर असल्यामुळे तिच्या हाताखाली काम करणारे अनेक लोक फक्त तिला राग येऊ नये म्हणून सत्संग परिवारात सहभागी झाले. त्यांना त्या गुरुंबद्दल काहीही देणेघेणे नव्हते, फक्त नोकरीत बढती मिळावी, ही इच्छा त्यांना तिथपर्यंत खेचून घेऊन गेली.
रिटा सुशिक्षित असूनही हे सर्व का करत होती हे समजत नव्हते. कदाचित तिला अंतर्गत काही फायदा मिळत असेल किंवा ही फक्त तिची अंधश्रद्धाळू प्रवृत्ती असेल, मात्र केवळ तिच्या दबावामुळे तिच्या संपर्कात येणारे लोकही यात अडकले गेले.
अशी कितीतरी उदाहरणे आपल्या आजूबाजूला सापडतात ज्यावरून असे वाटते की, सुशिक्षित समाजावरही जात, धर्म, वर्ण, श्रीमंती यांचा खोलवर प्रभाव पडत चालला आहे, तो जराही डळमळीत झालेला नाही. तर्काचा शिक्षणाशी काहीही संबंध नाही. श्रीमंतांना आपली संपत्ती टिकवण्यासाठी धर्माचे हत्यार सापडले आहे. उपासना आणि कर्माचे फळ आहे असे सांगून गरिबांचे तोंड बंद ठेवण्याची पद्धतशीर सोय करण्यात आली आहे.
