आरोग्य परामर्श

* रिता बक्षी, स्त्रीरोग तज्ज्ञ, इंटरनॅशनल फर्टिलिटी सेंटर

प्रश्न : मी ५३ वर्षीय महिला आहे. माझा मेनोपॉज अजून आला नाही आहे. मला माहीत करून घ्यायचे आहे की शरीर या बदलाकडे वाटचाल करत आहे का?

उत्तर : मेनापॉजचे सरासरी वय ४५ ते ५५ वर्ष असते, म्हणून शक्यता आहे की तुमचीसुद्धा या बदलाकडे वाटचाल होत असावी. असे आवश्यक नाही की सगळयाच महिलांचा मेनापॉज या वयात यायला हवा. अनेक अशी कारणं आहेत जी याला प्रभावित करतात. जसे ताण, दैनंदिन जीवनशैली, योग्य आहार इत्यादी. जर तुम्हाला काही लक्षणं जसे योनीमार्गाचा शुष्कपणा, त्वचा कोमेजणे, पोटावर सूज, थकवा आणि मूड स्विंग अनेकदा जाणवत असेल तर, शक्यता आहे की तुमच्या हार्मोन्समध्ये बदल होत आहे. असे होत असेल तर तुम्ही तुमच्या खाण्यापिण्याची काळजी घ्या आणि एखाद्या स्त्री रोगतज्ज्ञाला भेटा.

प्रश्न : मी ४८ वर्षांची महिला आहे. मी कामेच्छा प्रबळ होण्यासाठी सप्लीमेंट घेऊ शकते का? ४-५ वर्षांपूर्वी आंशिक हिस्टे्रक्टॉमी झाली होती. गेल्या काही महिन्यांपासून मला माझ्यात मेनोपॉजची लक्षणं जाणवत आहेत. मला असे वाटते की सर्वात स्पष्ट लक्षण सेक्स ड्राइव्ह कमी होणे हे आहे. सांगा मी काय करू?

उत्तर : लिबीडो म्हणजे कामेच्छा कमी होणे, मेनोपॉजदरम्यान अत्यंत सामान्य असते आणि यात अनेक गोष्टी आपले योगदान देत असतात. मेनोपॉजच्या काळात एस्ट्रोजन हार्मोन्स कमी होणे हे प्रमुख कारणांपैकी एक आहे. हार्मोनल चेंज शरीरावर मोठा ताण आणतो, म्हणून ऊर्जेचा स्तर कमी होतो. एस्ट्रोजनचा स्तर कमी होणे आपल्या मन:स्थितीला प्रभावित करु शकते. यासाठी जडीबुटी, मॅका आणि ब्लॅक रास्पबेरीचे सेवन लाभकारक होऊ शकते.

प्रश्न : मी ४० वर्षीय महिला आहे आणि माझा मेनोपॉज काळ सुरु झाला आहे. लवकर मेनोपॉज आल्याने माझ्या पोटावर खूप ब्लॉटिंग होत आहे. मी काय करू?

उत्तर : मेनोपॉजमध्ये सूज, ब्लॉटिंग अगदी सामान्य गोष्ट आहे. आणि हा त्रास इतर अनेक कारणांमुळे होऊ शकतो. एस्ट्रोजन हार्मोनचा खालावता स्तर, पचनाला प्रभावित करू शकतो, ज्यामुळे सर्व काही मंदगतीत चालते. यामुळे सूज येते. खालावता एस्ट्रोजनचा स्तर कार्बोहायड्रेटच्या पचनावरसुद्धा परिणाम करू शकतो, ज्यामुळे स्टार्च आणि शुगरचे पचन होणे आणखी कठीण जाते व यामुळे अनेकदा थकवासुद्धा जाणवू शकतो.

रोज नियमित चालणे तुमच्यासाठी सहाय्यक ठरेल. यामुळे तुमची पचनशक्ती बळकट होईल. याशिवाय खोल श्वास घ्या आणि शरीराला टोन करा. पास्ता, केक, बिस्कीट आणि पांढरे तांदूळ खाणे टाळा. जर दीर्घ काळ हे दुखणे बरे झाले नाही तर एखाद्या स्त्रीरोग तज्ज्ञांना भेटा.

प्रश्न : माझा मेनोपॉज सुरु झाला आहे. मी फॅमिली प्लॅनिंगबाबत सतर्क असायला हवे का?

उत्तर : तुमचा मेनापॉज आताच सुरु झाला आहे. त्यामुळे शक्यता आहे की १ वर्षांपासून तुमची मासिक पाळी आली नसेल. अशावेळी जेव्हा महिलेची वर्षभर मासिक पाळी येत नाही, तेव्हा त्यांनी फॅमिली प्लॅनिंग म्हणजे कंडोम वगैरेचा वापर करायला हवा. मेनोपॉजनंतरसुद्धा स्त्रियांमध्ये लैंगिक संक्रमणाची जोखीम कमी करण्यासाठी कंडोम इत्यादीचा वापर करत रहायला हवे.

प्रश्न : तीन महिन्यांपासून माझी मासिक पाळी आली नाही आहे. आता एकदम एक आठवडयापासून ब्लीडींग होते आहे. हे बरोबर आहे की चूक आणि अशा परिस्थिती मी काय करायला हवे?

उत्तर : अनेक महिलांमध्ये कितीतरी महीने एवढेच नाहीतर वर्षभरसुद्धा मासिक पाळी येत नाही आणि नंतर परत सुरु होते. हा बदल तेव्हाच होतो जेव्हा हार्मोन, ताण, अती व्यायाम, आहारात बदल होतो. अशा परिस्थितिचा सामना करण्यासाठी तुम्ही थोडया दिवसांसाठी आयर्न टॉनिकचा आधार घ्या. जर तरीही या समस्येतून सुटका झाली नाही तर लवकरात लवकर एखाद्या स्त्रीरोग तज्ज्ञाला भेटा.

प्रश्न : मेनोपॉजच्या काळात मी कसा आहार घ्यायला हवा? मी खूप ठिकाणी याबाबत वाचले आहे, पण अजूनपर्यंत एखाद्या योग्य आहारापर्यंत पोहोचले नाही. कृपया सांगा की या परिवर्तनादरम्यान कसा आहार घ्यायला हवा?

उत्तर : मेनोपॉज संपूर्ण शरीरावर फार मोठा परिणाम करत असतो. म्हणून जितकी जास्त तुम्ही तुमच्या शरीराची काळजी घ्याल तेवढे उत्तम. ताजी फळं, ब्राऊन राईस, मोड आलेली कडधान्य असलेला आहार आपल्या जेवणात जास्त समाविष्ट करा. गव्हाच्या पिठाचे सेवन कमी करा, कारण काही महिलांमध्ये गव्हाचे पचन करण्याची प्रक्रिया मंदावते आणि वजन वाढू लागते. आपल्या आहारात जास्त प्रथिने आणि जर तुम्ही शाकाहारी नसाल तर मांस आणि मासेसुद्धा खाऊ शकता. जर शाकाहारी असाल तर दररोज प्रोटीन शेक पिऊ शकता. पण हे निश्चित करा की यात साखर कमी वा नसल्यातच जमा असावी.

प्रश्न : मी ५७ वर्षाची आहे. मेनोपॉजमुळे माझ्या चेहऱ्यावर खूप केस उगवत आहेत. मला सांगा की मी काय करायला हवे?

उत्तर : मेनोपॉजचे अनेक साईड इफेक्ट्स असतात. नकोसे केस उगवणे यापैकी एक आहे. बॉटनिकल सप्लिमेंट्स मेनोपॉजच्या भक्ष्य असलेल्या महिलांमध्ये एस्ट्रोजनचे प्रमाण नियंत्रित करते.

आरोग्य परामर्श

* डॉक्टर श्वेता गोस्वामी

प्रश्न : माझं वय ३४ वर्षं आहे. मला एक ५ वर्षांचा मुलगादेखील आहे. मला पीरिएड्सनंतर हलकासा घट्ट असा पांढरा पाण्यासारखा डिस्चार्ज व्हायचा. वारंवार लघवीला जावं लागायचं. डॉक्टरांना दाखविल्यानंतर समजलं की तांदळाच्या दाण्यासारख्या मूतखड्याची तक्रार आहे, ज्याच्यावर उपचार सुरू आहेत. हे बरं झाल्यानंतर मला पुन्हा आई व्हायचंय. परंतु माझा मुलगा जेव्हा दीड वर्षांचा होता तेव्हा मी गर्भपात केला होता. तेव्हापासून मी गर्भवती झालेली नाही. मला लवकरच दुसरं मूल हवंय. पुन्हा आई होण्यासाठी मी कोणते उपचार करून घ्यायला हवेत? माझं पहिलं मूल सिझेरियनने झालं होतं?

उत्तर : तुम्ही आता गर्भवती होऊ शकता परंतु सुरक्षित गर्भधारणेसाठी मूतखडा काढायला हवा. कदाचित तुमची फॅलोपियन टयूब बंद झाली असावी ज्यामुळे तुम्ही गर्भपातानंतर गर्भवती होऊ शकला नाहीत. यासाठी तुम्हाला एक्स रे, ज्याला एलएसजी म्हणतात, ते करायला हवं. यामुळे तुम्हाला लॅप्रोस्कोपीची गरज आहे का आयवीएफची ते समजेल.

तुमच्या पतींच्या सेमेनचीदेखील तपासणी करून घ्या. तुमचे रिपोर्ट नॉर्मल असतील तसंच तुमची फॅलोपियन ट्यूब उघडी असेल तर इंट्रायूट्रीन इंसेमिनेशन करू शकता. हे सर्व करायला अधिक खर्च येत नाही. ३ ते ६ सायकलमध्ये हे पूर्ण होऊ शकतं. जर आययूआय टेस्ट फेल झाली तर तुम्ही आयवीएफ पद्धतीचा अवलंब करू शकता आणि सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे तुम्ही तुमचे उपचार एखाद्या खास फर्टिलिटी सेंटरमधूच करुन घ्या.

प्रश्न : मी एका मल्टीनॅशनल कंपनीत काम करते. आता मी आणि माझे पती परिवार नियोजनासाठी तयार नाही आहोत. मला हे जाणून घ्यायचंय की जर मी गर्भनिरोधक गोळ्यांचं सेवन सुरू केले तर माझ्या पतींनादेखील कंडोमचा वापर करावा लागेल का?

उत्तर : जन्म नियंत्रक क्रिया म्हणजेच गर्भनियंत्रक गोळी आययूएस वा गर्भनिरोधक इंजेक्शन इत्यादी नको असलेला गर्भ रोखण्यात प्रभावी आहे. परंतु हे सर्व यौनरोग वा यौनसंक्रमणपासून कोणत्याही प्रकारचं संरक्षण देत नाहीत तर कंडोमपासून यौनरोगांपासून संरक्षण होतं आणि नको असलेल्या गर्भ समस्येचंदेखील निराकरण होतं. म्हणून सुरक्षित यौनसंबंधांसाठी कंडोमचा वापर करणं योग्य ठरेल.

प्रश्न : माझं वय २४ वर्षं आहे. मी एका कन्सल्ट्न्सीमध्ये काम करते. माझ्या प्रियकरासोबत माझे शारीरिकसंबंध होते. यासाठी आम्ही सुरक्षेचीदेखील खास काळजी घ्यायचो. परंतु मला अजूनही भीती वाटते. कृपया मदत करा.

उत्तर : तुम्ही एका चांगल्या स्त्री-रोगतज्ज्ञांकडे जा आणि तुमची तपासणी करून घ्या. तुमच्या गर्भावस्थेची चाचणीदेखील केली जाऊ शकते.

प्रश्न : मी ३३ वर्षांची असून मी आणि माझे पती बाळासाठी प्रयत्न करत आहोत. माझ्या मासिकपाळीची तारीख उलटून पाच दिवस झाले आहेत. मी प्रेगनन्सी टेस्ट करू शकते का?

उत्तर : नॉर्मल यूरिन प्रेगनन्सी टेस्ट पीरिएड मिस झाल्याच्या १५ दिवसांनंतरच करायला हवी तेव्हाच पिझटिव रिझल्ट येतो. परंतु तुमच्याजवळ दुसरा ऑप्शनदेखील आहे की तुम्ही ब्लड बीएचसीजीची टेस्ट करू शकता. त्यामुळे तुम्ही प्रेग्नण्ट आहात की नाही ते समजेल.

प्रश्न : मी ३९ वर्षांची आहे. गेल्या ३ महिन्यांपासून मी नोवेलॉन औषध घेतेय; कारण माझ्या उजव्या ओवरीमध्ये सिस्ट आहे. या औषधांनी सिस्ट जाईल का? कृपया मला गर्भधारणा होण्यासाठी कोणती ट्रीटमेण्ट घ्यायला हवी तेदेखील सांगा?

उत्तर : तुम्हाला सोनोग्राफी करून घ्यायला हवी. यामुळे तुमच्या सिस्टच्या आकाराची माहिती मिळेल आणि एकदा फर्टिलिटी स्पेशालिस्टलादेखील दाखवायला हवं. त्यामुळे ते तुम्हाला सायकल प्लॅन करण्यात तुम्हाला मदत करू शकतील आणि लॅप्रोस्कोपीच्या मदतीने तुम्हाला तुमच्या रिप्रोडक्टिव ऑर्गनच्या कंडीशनची माहिती मिळेल.

प्रश्न : माझे वय ३० वर्षं आहे. मी शारीरिकरित्या निरोगी आहे आणि माझ्या वैद्यकीय तपासण्यादेखील करून घेतल्या आहेत. तरीदेखील नैसर्गिक पद्धतीने गर्भधारणा करू शकत नाहीए. बीजाणूंशिवायदेखील पीरिएड्स येऊ शकतात?

उत्तर : होय, असं होऊ शकतं की बीजांडाशिवायदेखील पीरिएड येऊ शकतो. तुम्हाला जर नैसर्गिकपणे गर्भधारणा होत नसेल तर तुम्ही एखाद्या चांगल्या फर्टिलिटी सेंटरमध्ये जाऊन फॉलिकल्सची वाढ आणि बीजांडासंबंधित तपासणी करून घ्यायला हवी.

प्रश्न : माझं वय ३० वर्षं असून पतींचं वय ३३ वर्षं आहे. आम्ही दोघेही निरोगी आहोत. आम्ही गेल्या दीड वर्षांपासून दुसऱ्या बाळासाठी प्रयत्न करत आहोत, परंतु गर्भधारणा होत नाहीए. माझं मॅसुरेशन सायकलदेखील सामान्य आहे. कृपया योग्य सल्ला द्या.

उत्तर : कधीकधी बाळाच्या जन्मापासून त्रास उद्भवू शकतो. तरीदेखील तुम्ही दोघांनी एकदा स्त्री-रोगतज्ज्ञांना दाखवायला हवं आणि तुमच्या बीजांडाच्या दिवसांबद्दल माहिती घ्यायला हवी. एकदा तुमच्या पतींची टेस्टदेखील करून घ्या.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें