कथा * पूनम औताडे
रात्रीचा एक वाजला होता. स्नेहा अजूनही घरी परतली नव्हती. सविताच्या फाटकापासून घरापर्यंत फेऱ्या सुरू होत्या. ती फार काळजीत होती. पती विनय आपल्या स्टडीरूममध्ये काम करत होते. सविताची बेचैनी त्यांना कळत होती. ते एका मोठ्या फर्ममध्ये सी.ए. होते. काम तसंच ठेवून ते स्टडीरूममधून बाहेर आले. सविताला दिलासा देत ते म्हणाले, ‘‘तू झोप आता…मी अजून जागा आहे. मी बघतो.’’
‘‘झोपू तरी कशी? झोप यायला हवी ना? पोरीला समजावून समजावून थकले…पण तिला समजतच नाही…’’
तेवढ्यात कार थांबल्याचा आवाज आला. स्नेहा कारमधून उतरली. ड्रायव्हिंग सीटवर बसलेल्या मुलाशी काहीतरी बोलली…जोरात हसली अन् घराकडे आली. विनय अन् सविताला जागे बघून म्हणाली, ‘‘ओ मॉम, डॅड, तुम्ही अजून जागेच आहात?’’
‘‘तुझ्यासारखी मुलगी असल्यावर झोप कशी येणार? तुला आमच्या तब्येतीचीही काळजी नाहीए का गं?’’
‘‘म्हणून मी काय लाइफ एन्जॉय करणं सोडून देऊ का? ममा, डॅड, तुम्ही बदलत्या काळाबरोबर बदलत का नाही? ‘सायंकाळी सातच्या आत घरात’ असं नसतं हल्ली.’’
‘‘कळतंय मला, पण काळ रात्री दीडपर्यंत बाहेर राहण्याचाही नाहीए,.’’
‘‘तुमचं भाषण ऐकायच्या मूडमध्ये मी नाहीए. उगीचच तुम्ही काळजी करत बसता. आता गुडनाईट,’’ कुठलं तरी गाणं गुणगुणत ती आपल्या बेडरूममध्ये गेली.
सविता आणि विनयनं एकमेकांकडे बघितलं. त्यांच्या नजरेत काळजी अन् उदासपणा होता. ‘‘चल, झोपूयात. मी कागदपत्रं आवरून आलोच,’’ विनयनं म्हटलं.
सविताला झोप येत नव्हती. डोळ्यांतून अश्रू वाहू लागले. एकुलत्या एका लाडक्या पोरीला कसं समजवायचं, हेच तिला कळत नव्हतं. सविता स्वत: गावातील एक प्रसिद्ध वकील होती. तिचे सासरे सुरेश रिटायर्ड सरकारी अधिकारी होते. त्या एका घरात मोजून चार माणसं होती. स्नेहाला सगळ्यांकडून प्रेम अन् कौतुकच वाट्याला आलं होतं. खरं तर आईवडिलांनी चांगलं वळण लावलं होतं, पण ती थोडी मोठी होता होता तिचं वागणं बदलत गेलं. ती आत्मकेंद्री झाली. फक्त आपलाच विचार, लाइफ एन्जॉय करणं, अत्याधुनिक वेशभूषा, वागण्यात निर्लज्जपणा…नित्य नवे बॉयफ्रेण्ड, एकाशी ब्रेकअप केला की दुसरा बघायचा. त्याच्याशी नाही पटलं तर तिसरा. पार्ट्यांना जायचं, डान्स करायचा, सेक्स करणं तिच्या दृष्टीनं आधुनिकपणा होता. सविता तिला समजावून सांगण्याचा प्रयत्न करायची, पण स्नेहा ऐकून न घेता भांडणं करायची. आईशीही अत्यंत वाईट भाषेत बोलायची. स्नेहा सुरेश आजोबांची फार लाडकी होती. त्यांनीच तिला लंडन स्कूल ऑफ कॉमर्समध्ये पाठवून तिचं शिक्षण केलं होतं. ती आता एका लॉ फर्ममध्ये अॅनालिस्ट म्हणून काम करत होती. सविता अन् विनयचे खूपच घनिष्ठ मित्र होते अभय आणि नीता. ती दोघंही सी.ए. होती अन् त्यांचा मुलगा राहुल वकील होता.
ही दोन्ही कुटुंब खूपच मैत्रीत होती. समान विषय, समान आवडी यामुळे त्यांच्यात अपार जिव्हाळा होता. राहुल अत्यंत गुणी आणि संस्कारशील मुलगा होता. त्याचं खरं तर स्नेहावर प्रेम होतं पण तिची ही बदललेली वागणूक त्यालाही आवडत नव्हती. त्यानं त्याचं प्रेम बोलून दाखवलं नव्हतं. तसं त्यानं तिच्या वागण्यावर पण आपलं मत व्यक्त केलं नव्हतं. स्नेहा मात्र तिला काहीही प्रॉब्लेम आला की सरळ राहुलला फोन करायची. तेवढ्यापुरतीच तिला राहुलची आठवण यायची. तो ही सगळी काम सोडून तिच्यासाठी धावून यायचा.
सविता अन् विनयची इच्छा होती की राहुलशीच स्नेहानं लग्न करावं अन् सुखाचा संसार करावा. पण स्नेहाच्या वागण्यानं ते इतके लज्जित होते की राहुल किंवा अभय नीताकडे हा विषय काढायचं धाडस त्यांना होत नव्हतं. राहुलचं स्नेहावर इतकं प्रेम होतं की तो तिच्या सगळ्या चुकांना क्षमा करत होता. पण राहुलच्या दृष्टीनं प्रेम, आदर, सन्मान, काळजी घेणं, जबाबदारी उचलणं, माणुसकी जपणं या गोष्टी फार महत्त्वाच्या होत्या. मात्र स्नेहाला या शब्दांची किंवा त्यांच्या अर्थाचीही ओळख नव्हती.
भराभर दिवस उलटत होते. स्नेहा आपल्या मर्जीनं घरी यायची. केव्हाही निघून जायची. आईवडिलांच्या रागावण्याचा, बोलण्याचा तिच्यावर काहीच परिणाम होत नव्हता. त्यात कहर म्हणजे सुरेश आजोबा तिला अधिकच लाडावत होते, ‘लहान आहे. येईल समज?…’ हल्ली ते आजारी असायचे. त्यांचा जीव स्नेहाभोवतीच घुटमुळत असे. आपण आता फार जगणार नाही हे लक्षात आल्यावर त्यांनी आपली सर्व संपत्ती स्नेहाच्या नावे करून दिली.
एका रात्री ते जे झोपले ते पुन्हा उठलेच नाहीत. तिघांनाही फार वाईट वाटलं. खूप रडले. कितीतरी दिवस सर्व नातलग येतजात होते. हळूहळू पुन्हा सर्व नॉर्मल झालं. स्नेहालाही आपली लाइफस्टाइल आठवली. तसंही फार काही गांभीर्यानं घ्यावं असा तिचा स्वभाव नव्हता. आता तर आजोबांची सगळी संपत्ती तिच्या हातात आली होती. इतका पैसा बघून तर ती हवेतच तरंगत होती. तिनं आईवडिलांना न सांगता एक कार खरेदी केली.
सविता म्हणाली, ‘‘एवढ्यात गाडी कशाला गं, घेतलीस? आम्हाला निदान विचारायचंस तरी?’’
‘‘मॉम, मला माझ्या इच्छेप्रमाणे जगू द्या ना. लाइफ एन्जॉय करायचं आहे. गाडीमुळे मी आता स्वतंत्र आहे. रात्री कुणी सोडेल का ही काळजी नको. मी इंडिपेंडट झाले यात आनंद मानायचा सोडून कटकट काय करताय? आजोबांनी इतका पैसा दिलाय, तर मी आपल्या इच्छेनुसार का जगू नको?’’
‘‘अजून तुला गाडीची प्रॅक्टिस नाहीए. काही दिवस माझ्याबरोबर ड्रायव्हिंगला चल,’’ विनयनं म्हटलं.
‘‘आता गाडी घेतली आहे. तर प्रॅक्टिसही होईलच ना? माझं ड्रायव्हिंग लायसेन्सही तयार झालंय. आता तुम्ही दोघं थोडं रिलॅक्स राहायला शिका ना?’’
आता तर स्नेहाच्या वागण्याला काही ताळतंत्रच राहिलं नव्हतं. केव्हाही खायची, केव्हाही जायची. गाडी फारच जोराच चालवायची. सवितानं एकदा म्हटलं, ‘‘गाडी इतकी वेगात चालवू नकोस. मुंबईचं ट्रॅफिक अन् तुझा स्पीड…भीती वाटते गं…’’
‘‘मॉम, आय लव्ह स्पीड, आय एम यंग, वेगाने पुढे निघून जायला मला फार आवडतं.’’
‘‘तू पार्टीत डिंक्कस घेतेस, दारू पिऊन गाडी ड्राइव्ह करणं किती धोक्याचं आहे, कळतंय का तुला? भलतंच काही घडलं तर?’’
‘‘ममा, मी थकलेय तुझा उपदेश ऐकून ऐकून, काही घडेल तेव्हा बघू ना?
आत्तापासून काळजी कशाला?’’ रागानं पाय आदळत स्नेहा गाडीची किल्ली घेऊन निघून गेली.
सविता डोकं धरून बसून होती. या मुलीला कधी समज येणार? सविता अन् विनयला सतत टेन्शन असे.
एका रात्री स्नेहानं पार्टीत भरपूर दारू ढोसली. आपल्या नव्या ब्रॉयफ्रेंडसोबत, विकीसोबत खूप डान्स केला. मग ती विकीला त्याच्या घरी सोडायला निघाली. गाडीपर्यंत येतानाही तिचा तोल जात होता. कशीबशी ती ड्रायव्हिंह सीटवर बसली. विकीनं विचारलंदेखील, ‘‘तू कार चालवू शकशील ना? की मी चालवू.’’
‘‘डोंट वरी, मला सवय आहे.’’ स्नेहानं गाडी सुरू केली. नेहमीप्रमाणे खूप वेगात. तिला भीतिही वाटत नव्हती की कोणाची काळजीही नव्हती.
अचानक तिचा गाडीवरचा ताबा सुटला अन् गाडी उलट दिशेला वळली. समोरून येणाऱ्या गाडीला तिने जोरदार धडक दिली गेली. दोन्ही गाड्यांमधून किंकाळ्या उठल्या…दोन्ही गाड्या थांबल्या…दुसऱ्या कारमध्ये एक पुरुष ड्रायव्हर सीटवर होता. शेजारी बायको, मागच्या सीटवर मुलगा. स्नेहालाही खूप लागलं होतं. विकी खूप घाबरला होता. कसाबसा गाडीतून उतरला. स्नेहाला बाहेर यायला मदत केली. समोरच्या गाडीपाशी ती दोघं पोहोचली. आतलं दृश्य बघून स्नेहानं हंबरडाच फोडला. तिघंही रक्ताच्या थारोळ्यात पडलेले…बहुधा मृत झालेले.
‘‘स्नेहा…सगळंच संपलंय…आता पोलीस केस होईल…’’ विकीनं म्हटलं.
स्नेहाची दारूची धुंदी खाडकन् उतरली. ती रडायला लागली. ‘‘विकी, आता काय करायचं रे? प्लीज हेल्प मी…’’
‘‘सॉरी स्नेहा, मी काहीच करू शकत नाही. आता पोलीस केस होईल…प्लीज माझं नाव यात गोवू नकोस. माझे डॅडी मला घरातून हाकलून देतील. आय एम सॉरी, मी जातोय…’’
‘‘काय?’’ स्नेहाला धक्काच बसला, ‘‘अरे…इतक्या रात्री, अशा अडचणीच्या वेळी तू मला सोडून जातो आहेस.’’
विकीनं उत्तर दिलं नाही. तो उलट दिशेने पळत सुटला. दिसेनासा झाला. जखमी अवस्थेत, निर्मनुष्य रस्त्यावर मध्यरात्री स्नेहा एकटीच उभी होती. तिला त्यावेळी एकच नाव आठवलं…तिनं ताबडतोब राहुलला फोन केला. नेहमीप्रमाणे राहुल लगेच मदतीला आला. त्याला बघून स्नेहा जोरजोरात रडायला लागली. ती खूप घाबरली होती. भीतिनं थरथर कापत होती. तिचं रडणं थांबेना.
राहुलनं तिला जवळ घेतलं. मायेनं थोपटत शांत केलं. ‘‘घाबरू नकोस स्नेहा, मी आहे ना? मी करतो काहीतरी. तुला खूप लागलंय. तुला डॉक्टरकडे नेतो. त्या आधी दोन जरूरी फोन करतो,’’ त्यानं त्याचा पोलिस इन्स्पेक्टर मित्र राजीव अन् डॉक्टर मित्र अनिलला फोन केला.
अनिल अन् राजीव आले. डॉक्टर अनिलनं त्या तिघांना बघितलं. तिघंही मरण पावले होते. स्नेहाला तर जबरदस्त मानसिक धक्का बसला होता. आधी तिला हॉस्पिटलला नेलं.
सरिता अणि विनयही तिथं पोहोचले. स्नेहाला तर आईवडिलांकडे बघायचं धाडस होत नव्हतं. कित्येक दिवस पोलीस, कोर्टकचेरी, वकीलांचे प्रश्न, उलटतपासणी यात गेले. शारीरिक जखमा अन् मनावरचा ताण यामुळे स्नेहा पार थकली होती. तिची तब्येत खालावली होती. एका क्षणात आयुष्य एन्जॉय करण्याची, आधुनिक लाइफ स्टाइलची कल्पना पार बदलली होती. ती कायम कुठंतरी नजर लावून हरवल्यासारखी बसून असे. तिच्या मूर्खपणाने तीन जीव हकनाक बळी गेले होते. ती स्वत:ला क्षमा करू शकत नव्हती. स्वत:च्या वागणुकीची तिला खूप लाज वाटत होती. वारंवार ती राहुलची अन् स्वत:च्या आईवडिलांची क्षमा मागत होती. सविता आणि राहुलनंच तिचा खटला चालवला. त्यासाठी दिवसरात्र श्रम केले. खूपच मोठ्या रकमेच्या जामिनावर तिला काही दिवस सोडण्यात आलं. किती तरी दिवसांनी तिनं मोकळा श्वास घेतला. तिची तब्येत अजूनही सुधारत नव्हती. तिची नोकरी सुटली होती. पार्टीतले मित्र मैत्रिणी कुठं नाहीसेच झाले होते. हॉस्पिटलच्या बेडवर पडल्या पडल्या ती आपल्या आयुष्याचा विचार करायची. रात्री बेरात्री दचकून उठायची. कार एक्सिडेंट अन् तीन मृत्यू सतत डोळ्यांपुढे दिसायचे. कोर्टकचेरीच्या जंजाळातून सविता अन् राहुलनं तिला सोडवलं होतं. पण स्वत:च्या मनाच्या न्यायालयात ती स्वत:च दोषी ठरत होती.
आईवडिल, राहुल व त्याचे आईवडिल सतत तिच्यासोबत होते. तिला समजावत होते. धीर देत होते. तिला शारीरिक व मानसिक विश्रांती कशी मिळेल हे बघत होते. त्यांच्या प्रेमळ सान्निध्यात ती हळूहळू सावरत होती. आता तिला आईवडिलांच्या प्रेमाचा, काळजीचा अर्थ समजला होता. माणुसकी, मैत्री, जबाबदारीचा अर्थ कळला होता. आधुनिकता अन् वागणूक, राहणीमान विचारसरणी सगळ्याच गोष्टी आता तिला पूर्णपणे लक्षात आल्या होत्या.
एक दिवस हॉस्पिटलमध्ये विनय, सविता, अभय आणि नीता तिच्याभोवती होते तेव्हा तिनं आईकडून मोबाइल मागून घेतला अन् राहुलला फोन करून तिथं बोलावून घेतलं.
नेहमीप्रमाणेच काही वेळात राहुल तिथं येऊन पोहोचला. स्नेहाच्या बेडवर बसत त्यानं विचारलं, ‘‘का मला बोलावलंस?’’
बेडवर उठून बसत स्नेहानं त्याचा हात हातात घेतला. ‘‘यावेळी कामासाठी किंवा मदतीसाठी नाही बोलावलं मी.’’ स्नेहानं म्हटलं, ‘‘सगळ्यांच्या समोर कबूल करायचं आहे, आय एम सॉरी, फॉर एव्हरी थिंग. तुम्हा सगळ्यांची मी क्षमा मागते. तुम्ही सगळीच माणसं खूप खूप चांगली आहात…राहुल, तू खूप चांगला आहेस, पण मी फार वाईट आहे रे…’’ बोलता बोलता स्नेहा रडायला लागली अन् तिनं राहुलला मिठी मारली. प्रथम तर राहुल थोडा गडबडला. पण मग त्यानंही तिला मिठीत घेत थोपटून शांत करायला सुरूवात केली. उपस्थित सर्वांच्या चेहऱ्यावर अपूर्व समाधान, संतोष होता. डोळे मात्र पाणावले होते. मनातली इच्छा पूर्ण होण्याचे संकेत मिळाले होते.