उपयुक्त गुणांनी परिपूर्ण भाज्या आणि फळं

* आभा कश्यप मेड स्पा

ए फॉर अॅप्पल (सफरचंद) : सफरचंदाविषयी असं म्हटलं जातं की दररोज एका सफरचंदाचं सेवन केल्याने डॉक्टरला दूर ठेवता येतं. सफरचंद कापून आणि चावून खाल्ल्याने तोंडात जी लाळ तयार होते ती चांगली असते. हे अल्जायमर रोगापासून व कॅन्सरपासून बचाव करतं शिवाय कोलेस्ट्रॉल कमी करतं आणि मलावरोध व जुलाब यांसारख्या त्रासातून वाचवतं.

बी फॉर बीटरूट (बीट) : बीट पोटॅशिअम, मॅग्निशिअम, आयर्न, व्हिटॅमिन बी-६, ए. सी, नायटे्रट वगैरेंचा उत्तम स्त्रोत आहे. हे हार्ट अॅटॅक, हार्ट स्ट्रोक आणि रक्तदाबाचा धोका कमी करण्यास सहाय्यक ठरतं. हे एक उत्तम अॅण्टिऑक्सिडण्टही आहे, त्यामुळे कोलेस्ट्रॉल व रक्तात असलेल्या शर्करेचा स्तर नियंत्रित राखण्यास मदत होते.

सी फॉर कॅरेट (गाजर) : गाजर व्हिटॅमिन एचा उत्तम स्त्रोत आहे. यात त्वचा सुंदर बनवण्यासोबत कॅन्सर रोखण्याचे गुणही आहेत. हे डोळ्यांची दृष्टी चांगली राखण्यास सहाय्यक ठरतात. गाजरामध्ये आढळून येणारे अॅण्टिऑक्सिडण्ट्स सूर्यकिरणांपासून त्वचेचं संरक्षण करतात. याचा उपयोग फेस मास्कच्या रूपातही केला जातो.

डी फॉर डेट (खजूर) : आयर्न आणि फ्लोरीनने युक्त खजूर व्हिटॅमिन आणि खनिजाचा उत्तम स्त्रोत आहेत. हे नियमितपणे खाल्ल्याने कोलॅस्ट्रॉल लेव्हल कमी करण्यासोबत अनेक आरोग्य समस्या दूर ठेवण्यास मदत होते. खजूरामध्ये नैसर्गिक शर्करा मोठ्या प्रमाणावर असते. त्यामुळे तुम्हाला एनर्जीसुद्धा मिळते. याउलट सोडिअम कमी प्रमाणात असतं. नैसर्गिक तत्वांनी परिपूर्ण खजूर आपल्या नर्व्हस सिस्टिमचं कार्य सुरळित करण्यास आणि पोटाच्या कॅन्सरपासून रक्षण करण्यास सहाय्यक ठरतो.

ई फॉर एगप्लांट (वांगी) : वांग्यामध्ये काही पोषक तत्व मोठ्या प्रमाणावर आढळून येतात, ज्यामुळे रक्तप्रवाह सुधारतो. मेंदूला पोषण मिळतं. वांग्यामध्ये कॅलरी खूप कमी प्रमाणात असते, त्यामुळे याच्या सेवनाने लठ्ठपणा अजिबात वाढत नाही. यामध्ये भरपूर फायबर असल्यामुळे तुम्हाला कायम आपलं पोट भरलेले जाणवतं. वांगीमधुमेह नियंत्रित करण्यात आणि हृदयाची देखभाल करण्यात अतिशय महत्त्वाची भूमिका निभावतात.

एफ फॉर फिग्स (अंजीर) : अंजीर पोटॅशिअमचा अतिशय चांगला स्त्रोत आहे. याच्या सेवनाने रक्तदाब नियंत्रित करण्यास मदत मिळते. अंजीर फायबरच्या आहाराचाही उत्तम स्त्रोत आहे, त्यामुळे वेट कंट्रोलरवर सकारात्मक परिणाम होतो. अंजीरचा हृदयावर अतिशय चांगला प्रभाव पडतो. हे त्वचेवर पडणाऱ्या डागांपासून बचाव करतं.

जी फॉर गार्लिक (लसूण) : लसूण भारतीय खाद्यपदार्थात सर्रास आढळून येते. परंतु जेवणाला चविष्ट बनवण्याव्यतिरिक्त लसणीमध्ये जीवाणूरोधक आणि विषाणुरोधक दोन्ही गुण असतात. त्यामुळे हिचा वापर त्वचा संसर्गावरील उपचारांसाठीही केला जातो.

एच फॉर हनी ड्यू मेलन (टरबूज) : टरबूज व्हिटॅमिन सी ने परिपूर्ण असतो, त्यामुळे त्वचा स्वस्थ राखण्यासाठी ही खूप उपयोगी आहे. टरबूज उत्तम आहाराची पूर्तता करतो. हा पोटॅशिअमचा उत्तम स्त्रोत आहे, त्यामुळे हृदयाची स्पंदनं नियंत्रित करण्यातही सहाय्यक ठरतो.

आय फॉर आइसबर्ग लेट्युस (हिमशेल लेट्युस) : हिमशेल लेट्युसमध्ये कॅलरी आणि मेदाची टक्केवारी खूप कमी असते. जेव्हा तुम्ही वजन कमी करण्याचा प्रयत्न करता, तेव्हा हे खूप उपयुक्त ठरतं, म्हणजे हिमशेल लेट्युसचं दैनंदिन सेवन वजन घटवण्याच्या उपचारांसाठी खूप उपयुक्त आहे.

जे फॉर जॅकफ्रूट (फणस) : फणसाच्या गरांमध्ये फायबर मोठ्या प्रमाणावर आढळून येतं. याशिवाय फणसामध्ये व्हिटॅमिन, खनिज, इलेक्ट्रॉलाइट्स, फायटोन्यूट्रीऐंट्स, कार्बोहायडे्रट, फायबर, मेद, प्रोटीन आणि अन्य पोषक तत्त्वांचं प्रमाण भरपूर असतं. फणस कॅलरीचा स्त्रोत आहे, परंतु यामध्ये सॅचुरेटड फॅट वा कोलेस्ट्रॉल नसतं. हे अॅण्टिऑक्सिडण्ट असल्यामुळे कॅन्सर आणि अन्य अनेक रोगांपासून संरक्षण करते. हे डोळ्यांसाठी चांगलं असतं आणि मोतीबिंदूपासून वाचवतं. यातही पोटॅशिअमचा उत्तम स्त्रोत आहे तसंच हाडं आणि त्वचा निरोगी ठेवण्यास सहाय्यक ठरतं.

के फॉर कीवी (कीवी) : सर्व प्रकारच्या कीवी फळांचं आणि भाज्यांचं सेवन केल्याने हृदय रोग, मधुमेह, कॅन्सर आणि इतर प्रकारच्या आजारांतील धोका कमी होतो. कीवीचे इतरही अनेक आरोग्यदायी फायदे आहेत जसं की सुंदर त्वचा, चांगली झोप आणि हृदयाचं आरोग्य. हे मलावरोधसारख्या समस्येतही सहाय्यक ठरतं.

एल फॉर लेमन (लिंबू) : लिंबू व्हिटॅमिन ई चा उत्तम स्त्रोत आहे, त्यामुळे याची ईम्यून सिस्टिममध्ये सुधारणा करण्यास मदत होते. हे केवळ जेवणाची लज्जत वाढवत नाही तर त्वचा निरोगी व चमकदार राखण्यास सहाय्यक ठरते.

एम फॉर मँगो (आंबा) : आंबा व्हिटॅमिन सी आणि बीटा कॅराटिनचा उत्तम स्त्रोत आहे. आंब्यामध्ये असलेले अण्टिऑक्सिडण्ट ल्यूकेमिया आणि प्रोस्टेट कॅन्सरपासून रक्षण करतं. आंबा ओपन पोर्स आणि मुरुमं नाहीशी करण्यास सहाय्यक ठरतो. कॅरी हार्ट अटॅक रोखण्यासाठी उत्तम उपाय ठरतो. व्हिटॅमिन सी आणि व्हिटॅमिन ए ने परिपूर्ण असल्यामुळे आंबा रोगप्रतिकारकशक्ती वाढवण्यास अतिशय उपयुक्त मानला जातो.

एन फॉर नट्स (नट्स) : सर्व नट्स व्हिटॅमिन ई व पोटॅशिअमने परिपूर्ण असतात. यात खनिज, कॅल्शिअम, आयर्न, मॅग्निशिअम आणि झिंकसारखे पदार्थही मोठ्या प्रमाणावर असतात. हे फोलेट, व्हिटॅमिन आणि उच्च कॅलरीचाही उत्तम स्त्रोत असतात, त्यामुळे सर्व नट्स आरोग्यासाठी उपयुक्त ठरतात.

ओ फॉर आलिव्ह (ऑलिव्ह) : ऑलिव्ह रक्तातील कोलेस्ट्रॉलचं प्रमाण कमी करण्यात आणि ब्लडप्रेशर नियंत्रित ठेवण्यास फायदेशीर आहे. हे फळांच्या आणि भाज्यांच्या पर्यायाच्या रूपात फायबर आणि व्हिटॅमिन ‘इ’चासुद्धा उत्तम स्त्रोत आहेत. सोबतच हे अॅण्टिऑक्सिडण्ट असल्याने पेशींचे संरक्षण करण्यातही सहाय्यत ठरतं.

पी फॉर पेपर (मिरी) : मिरीमध्ये कॅरोटिन व व्हिटामीन सी चे प्रमाण अधिक असते. यामध्ये बायो फ्लेवोनॉयड्स तत्व मोठ्या प्रमाणात असतात, जे कर्करोग होण्यापासून बचाव करतात.

क्यू फॉर क्वींस (बेलफळ) : बेलफळाच्या गरात व सालीमध्ये मोठ्या प्रमाणात तंतूमय पदार्थ आढळतात. हे एक कमी कॅलरी असणारे फळ आहे. पिकलेल्या बेलफळात मोठ्या प्रमाणात व्हिटामीन सी असते.

क्यू फॉर क्वींस (बेलफळ) : बेलफळाच्या गरात व सालीमध्ये मोठ्या प्रमाणात तंतूमय पदार्थ आढळतात. हे एक कमी कॅलरी असणारे फळ आहे. पिकलेल्या बेलफळात मोठ्या प्रमाणात व्हिटामीन सी असते.

आर फॉर रेडिश (मुळा) : मुळ्यामध्ये फायटोकेमिकल आणि अॅण्टीऑक्सीडेंट तत्त्व असतात. त्याशिवाय मुळ्यात व्हिटामिन सीसुद्धा आढळते. जे एका शक्तीशाली अॅण्टीऑक्सीडेंटच्या रूपात कार्य करते.

एस फॉर स्ट्रॉबेरी (स्ट्रॉबेरी) : स्ट्रॉबेरी हे व्हिटॅमिन सीचा मिळण्याचे एक उत्तम स्त्रोत आहे. यामुळे शरीराची रोगप्रतिकारकशक्ती वाढते. यामुळे डोळ्यांची दृष्टी वाढते व कॅन्सरशी लढण्यासही मदत होते. यामध्ये व्हिटॅमिन सी भरपूर प्रमाणात असून कोलोजनच्या निर्मितीसाठी खूप महत्त्वपूर्ण आहे, जे त्वचेचा पोत सुधारण्यास मदत करते. वाढत्या वयाबरोबर कोलोजनचे प्रमाण कमी होत जाते. पण व्हिटॅमिन सी असणारे पदार्थ जर आपण खाल्ले तर त्वचेवर त्याचा उत्तम परिणाम दिसून येतो. त्वचा पूर्वीपेक्षा अधिक नितळ, निरोगी दिसू लागते.

टी फॉर टामॅटो (टोमॅटो) : व्हिटामीन ए, सी, के फोलेट आणि पोटॅशिअमचा उत्तम स्त्रोत म्हणजे टोमॅटो. टोमॅटोमध्ये सोडिअम, संतृप्त चरबीयुक्त पदार्थ, कोलेस्ट्रॉल आणि कॅलरीचे प्रमाण खूप कमी असते.

यू फॉर उगली (उगली) : हृदयविकार, कर्करोग, रक्तदाब याचे प्रमाण कमी करण्यासाठी हे फळ सहाय्यक ठरते आणि स्नायूयूंशी संबंधित विकारांमध्ये ही खूप लाभदायी आहे. त्वचेसंबंधी रोगांसाठी हे खाण्याचा सल्ला दिला जातो.

व्हि फॉर व्हिक्टोरिया प्लम (व्हिक्टोरिया बोर) : व्हिटामीन्स, खनिज व अॅण्टीऑक्सीडेंटचे भरपूर प्रमाण या बोरांमध्ये असते. यात कॅलरी खूप कमी प्रमाणात असते व चरबीयुक्त कुठलाही पदार्थ नसतो. व्हिटोरिया बोर हे तंतूमय पदार्थांचा समृद्ध स्त्रोत आहे. याला प्रतिक्रियाशाली ऑक्सीजन प्रजातीपासून (आरओएस) आपल्या शरीराचे रक्षण करण्यासाठी ओळखले जाते.

डब्लू फॉर वॉटरमेलन (कलिंगड) : कलिंगडमध्ये पोटॅशिअम, अॅण्टीऑक्सीडेंट, व्हिटामीन बी.ए, बी-६, सी, कॅल्शिअम, थायमिन, सोडिअम आणि फायबर मोठ्या प्रमाणात असतं. हृदयविकार, कर्करोग, पाचनविकार आणि केस गळणे अशा आजारांपासून कलिंगड आपल्याला वाचवते. यामुळेच रक्तातील कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित होण्यास मदत होते.

वाय फॉर याम (रताळे) : रताळे कंदवर्गीय ज्या भांड्यांमध्ये येते त्यात कार्बोहायडे्रटचे प्रमाण भरपूर असते. रताळ्यात उर्जेचा उत्तम स्त्रोत आहे. कारण फक्त १०० ग्रॅम रताळ्यात ११८ कॅलरी असते. रताळ्यामुळे व यात असलेल्या कार्बोहायेडे्रटचा उत्तम स्त्रोत असल्यामुळे रक्तातील साखरेचे वाढणारे प्रमाण नियंत्रित करते.

झेड फॉर किनी (दोडका) : दोडक्यात ९४ टक्के पाण्याचे प्रमाण असते व कॅलरीचे प्रमाण कमी असते. यातील तंतूमय पदार्थांमुळे पचनास मदत होते. रक्तातील शर्करा कमी करून मलावरोध कमी करतो. कोलेस्ट्रॉलचा स्तर कमी करण्यासाठी ही दोडक्याचा उपयोग होतो व सूज कमी करण्याचेही यात गुण असतात. म्हणून दमा, हाडांचे आजार व गाठी अशा आजारांपासून हे वाचवते.

मान्सून स्पेशल : पावसाळ्यात कसा असावा आहार

* अनु जायस्वाल, फादर डायरेक्टर वैदिक सूत्र वेलनेस सेंटर

वर्षा ऋतूत जर तुमचे खाणेपिणे बरोबर असेल तर तुम्ही डिहायड्रेशन, डायरिया, घाम, थकवा येणे, भूक न लागणे, उलटया, हीट स्ट्रोक, अन्नातून विषबाधा यासारख्या समस्यांपासून दूर राहू शकता.

या समस्यांपासून दूर राहण्यासाठी तुम्ही तुमच्या आहारात खालील पदार्थ समाविष्ट करू शकता :

सॅलड

टोमॅटोमध्ये व्हिटॅमिन ए, व्हिटॅमिन सी आणि लाईकोपिन असल्याने पौष्टिक घटकांचे हे पॉवरहाऊस फळ आणि भाजी दोन्हीमध्ये गणले जाते. एका टोमॅटोत ३५ ते ४० कॅलरी असतात, पण हा दिवसात ४० टक्के व्हिटॅमिन सी आणि २० टक्के विटामिन ए ची गरज पूर्ण करू शकतो.

टोमॅटोचे आणखीसुद्धा अनेक फायदे आहेत. लाईकोपिनसारखे अँटीऑक्सिडंट असल्याने हा अनेक प्रकारच्या कँसरच्या लढयात मदत करतो. संशोधनात असे आढळते की लाईकोपिन एलडीएल अथवा वाईट कोलेस्ट्रॉलपासून सुरक्षित ठेवते, ज्यामुळे हृदयरोगाची शक्यता कमी होते.

काकडी सॅलडच्या स्वरूपात जास्त वापरली जाते. यात पोटॅशियम असते, जे उच्च रक्तदाब नियंत्रणात ठेवण्यास सहाय्य करते. अल्सरच्या उपचारातसुद्धा काकडीचे सेवन आरामदायक ठरते. पेपर अथवा काळी मिरी यातसुद्धा बीटा कॅरोटीनसारखे अँटीऑक्सिडंट असते, जे प्रतिकारशक्ती बळकट करते आणि फ्री रॅडिकल्समुळे  होणारे नुकसान कमी करते. पण काही आजार जसे मुतखडयात  टोमॅटोचे सेवन डॉक्टरांना विचारूनच करावे.

फळं

या ऋतूत अनेक लो कॅलरी फळं उपलब्ध असतात, ज्यात फायबर, कॅल्शियम व इतर महत्वाच्या पौष्टिक घटकांचे योग्य प्रमाण उपलब्ध असते. हे शरीरात पाण्याचे प्रमाण कायम ठेवते. या ऋतुतील फळं जसे कलिंगड, लिची, काकडी, टरबूज, संत्री, अंगूर वगैरे याचे सेवन लाभदायक असते. सोडियम, पोटॅशियम आणि व्हिटॅमिन बी ने परिपूर्ण असलेले कलिंगड शरीरासाठी अत्यंत लाभदायक असते.

ज्यूस

चिपचिप्या उन्हाळयात शरीराला पाण्याची जास्त गरज असते, म्हणून पेयपदार्थांचे सेवन जास्त करायला हवे, जेणेकरून शरीराला योग्य प्रमाणात पाणी मिळेल आणि तुम्हाला कंटाळवाण्या दुपारी उत्साही वाटेल. म्हणून तुमच्या आहाराच्या यादीत ज्यूससुद्धा समाविष्ट करा. लिंबू पाण्यापेक्षा उत्तम अन्य कोणता ज्यूस नाही. संत्री, मोसंबी यासाख्या फळांचे रससुद्धा तुम्ही घेऊ शकता. शहाळयाच्या पाण्यात अनेक आवश्यक खनिजे असतात, जे शरीराला हायड्रेटेड ठेवतात. हे पोटॅशियमचे  उत्तम स्रोत आहे.

भाज्या

आहारात त्या त्या हंगामी भाज्या जसे दुधी भोपळा, भेंडी, कारले, लालभोपळा, टोमॅटो, काकडी आणि मिरची अवश्य समाविष्ट करा. दुधीभोपळयात कॅलरी कमी आणि फायबर आणि पाणी जास्त असते. लो कॅलरी असल्याने ही भाजी खाल्ल्याने लठ्ठपणा वाढण्याचा धोका नसतो. कारल्यात तांबे, लोह आणि पोटॅशियम असते. याचे सेवन केल्यास शरीरातील रक्तशर्करा आणि इन्सुलिनची पातळी नियंत्रणात राहते. कारले शरीरात क्षाराचा प्रभाव वाढवते, ज्यामुळे शरीरातील विषारी घटक बाहेर पडतात.

लाल भोपळयात लोह, फॉस्फरस, मॅग्नेशियम यासारखे घटक असतात. कच्च्या लाल भोपळयाचा रस शरीरातील विषारी घटकांना बाहेर टाकतो. अॅसिडिटी कमी करण्यातसुद्धा हा फारच लाभदायक असतो.

अनलिमिटेड कहानियां-आर्टिकल पढ़ने के लिएसब्सक्राइब करें