* दीपिका शर्मा
डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या आगमनामुळे पत्राद्वारे संवाद साधणे आपण विसरत चाललो आहोत. यामुळे केवळ आपल्या भावना आणि भाषेला हानी पोहोचत नाही, तर त्याचा परिणाम आपल्या नातेसंबंधांवरही होत आहे. तुम्ही आणि मी हे नाकारू शकत नाही की काही वर्षांपूर्वी आम्ही एकमेकांना संदेश देण्यासाठी पत्र लिहायचो. ते संदेश एकतर प्रेम व्यक्त करण्यासाठी, लग्नासाठी, मृत्यूची बातमी, अभिनंदन, माफी मागण्यासाठी किंवा परिस्थिती जाणून घेण्यासाठी असू शकतात. पण जेव्हापासून आपण इंटरनेटच्या जगात प्रवेश केला आहे, तेव्हापासून संदेश पाठवण्याच्या पद्धतीत बरेच बदल झाले आहेत. आता आम्ही कोणत्याही प्रकारचे संदेश देण्यासाठी व्हॉट्सअॅप, फेसबुक, ईमेल इत्यादींचा वापर करत आहोत.
पत्रांच्या दुनियेपासून दूर गेले आहेत. अशा स्थितीत आजही पत्र लिहायचे की या नव्या युगातील आधुनिक तंत्रज्ञान वापरायचे? शेवटी दोघांमध्ये काय फरक आहे? आजच्या तंत्रज्ञानाच्या युगातही पत्र लिहावे का? जर होय असेल तर याचे काय फायदे आहेत? इंटरनेट आणि मोबाईलच्या जमान्यात पत्र लिहून काय उपयोग, पण अनेकवेळा लक्षात ठेवा आपण कुणासमोर काही गोष्टी सांगायला घाबरतो किंवा अस्वस्थ वाटतो किंवा कुणाच्या प्रेमात पडतो, आत्मविश्वास डळमळत असेल, कुणाबद्दल तक्रार किंवा राग असेल, मुलांना सल्ला द्यायचा असेल तर पत्राहून चांगलं माध्यम असू शकत नाही. पत्रलेखन ही एक कला आहे. यामध्ये आपण आपल्या भावना आणि विचार शब्दांद्वारे लिहितो. पत्रांच्या माध्यमातून आपण आपले शब्द लिहून इतरांपर्यंत पोहोचवू शकतो आणि आपल्या शब्दांच्या जादूने आपल्या भावना सहज व्यक्त करू शकतो. असे होते की – एखाद्याच्या प्रेमात पडणे: आजच्या डिजिटल जगात जर तुम्ही WhatsApp, ईमेल वापरत असाल तर तुम्ही फक्त ‘I love you’ लिहू शकता आणि प्रेम इमोजी सँड करू शकता. प्रेमाची अभिव्यक्ती घ्या. पण प्रेम व्यक्त करण्यासाठी पत्र लिहिलं तर विश्वास ठेवा,
तुम्ही तुमच्या भावना त्यांच्यापर्यंत खूप चांगल्या प्रकारे पोचवू शकाल आणि तुम्ही लिहिलेल्या शब्दांचा त्यांच्यावर खोलवर परिणाम होईल कारण कधी कधी डिजिटल मीडिया आपल्या मनावर लिखित पत्राचा प्रभाव टाकू शकत नाही. जेव्हा तुम्ही एखाद्याला पत्र लिहिता तेव्हा तुम्ही ते तुमच्या हृदयाच्या तळापासून आणि खूप विचार करून लिहिता आणि काही शब्द कायम आपल्या हृदयात राहतात. आजकाल आपण काहीही बोलण्यासाठी इमोजी वापरतो पण माझ्यावर विश्वास ठेवा, इमोजी तुमच्या शब्दात असलेली जादू कधीच घेऊ शकत नाही.
प्रेमपत्र ही रसिकांसाठी एक मौल्यवान वस्तू आहे जी त्यांना वर्षानुवर्षे जतन करायची आहे. पत्रे नेहमी जवळ असल्याची भावना देतात जेणेकरून जेव्हाही तुम्हाला त्यांची आठवण येते तेव्हा तुम्ही लगेच पत्र उचलून वाचू शकता. व्हॉट्सअॅप आणि ईमेल उघडण्यासाठी आणि शोधण्यासाठी वेळ लागू शकतो आणि जर नेटवर्क समस्या असेल तर तुम्हाला हवे असले तरीही ते वाचता येणार नाही. इतकेच नाही तर तुम्ही प्रेमपत्रे वर्षानुवर्षे सेव्ह करू शकता तर व्हॉट्सअॅप आणि ईमेलदेखील डिलीट करू शकता.
त्यांना कोणीही हॅक करू शकतो. लक्षात ठेवा, तुमच्या प्रेमपत्रातून जो सुगंध येतो, जो तुम्ही तुमच्या प्रेमळ शब्दांनी किंवा अत्तर किंवा परफ्युम वापरून लावू शकता, आधुनिक तंत्रज्ञान त्याच्याशी स्पर्धा करू शकत नाही.
जेव्हा कोणाच्या विरोधात तक्रार किंवा राग येतो: बरेचदा असे घडते की एखाद्याच्या विरोधात आपली खूप तक्रार असते, एखादी गोष्ट आपल्याला त्रास देते तेव्हा आपल्याला खूप राग येतो, परंतु आपण इच्छा असूनही काहीही बोलू किंवा बोलू शकत नाही. त्याच्याकडे तक्रार करू शकत नाही. तुमच्या बॉसप्रमाणे, कारण ‘बॉस नेहमीच बरोबर असतो.’ मग आपल्यासाठी गप्प राहणे चांगले असते आणि त्या काळात आपल्याला चिंता करायला भाग पाडले जाते आणि आपल्या मनात गुदमरत राहतो, ज्यामुळे आपण तणावग्रस्त होतो आणि अनेक वेळा आपल्याला राग येतो. कोणत्याही कारणाशिवाय. आपण इच्छित असल्यास, आपण यासाठी मेल आणि व्हॉट्सअॅपदेखील वापरू शकता. यामुळे तुमचा मेसेज किंवा मेसेज ताबडतोब पोहोचेल, पण लक्षात ठेवा, तुम्हाला राग आल्यावर तुम्ही काही अपशब्दही वापरू शकता आणि तुम्ही काही चुकीचे लिहिल्यास ते नंतर डिलीट करणे कठीण होऊ शकते. तुम्ही डिलीट केल्याशिवाय तुमच्याकडे आहे. संदेश वाचा आणि जर ईमेल केला असेल तर तो वितरित झाल्यानंतर तो परत घेणे शक्य नाही. पण जेव्हा तुम्ही एखाद्याला पत्र लिहिता तेव्हा तुम्ही ते नीट विचार करून लिहिता आणि पुन्हा पुन्हा वाचता.
कदाचित तुम्ही लिहिताना चांगली भाषाशैली वापरा ज्यामुळे चर्चा बिघडणार नाही. माझ्यावर विश्वास ठेवा, ही पद्धत खूप प्रभावी ठरेल आणि तुमच्यातील भांडण काही मिनिटांतच संपेल आणि तुम्हाला खूप आराम वाटेल.
जेव्हा तुमचा आत्मविश्वास डळमळीत असतो: अनेक वेळा असे प्रसंग आपल्या आयुष्यात येतात की आपण आपले ध्येय साध्य करण्यात अपयशी ठरतो आणि आपला आत्मविश्वास आणि विश्वास गमावून बसतो तेव्हा स्वतःला पत्र लिहिण्याची हीच योग्य वेळ असते. तुमच्या मनात जे काही चालू आहे ते कागदावर लिहा आणि तुमचे आतापर्यंतचे सर्व यश लिहा, कारण तुमचे प्रत्येक यश आत्मविश्वासाचा मार्ग मोकळा करते. हे तुमचे मनोबल वाढवण्यात खूप पुढे जाईल आणि तुम्हाला आंतरिक बळ देईल आणि ‘मी हे करू शकतो, मी ते करू शकतो’ असे पुन्हा पुन्हा लिहा आणि नंतर पुन्हा पुन्हा वाचा.
विश्वास निर्माण करतो. मुलांना कधी मदत करावी लागते : आजच्या वाढत्या इंटरनेट आणि मोबाईलच्या युगात आपली मुलं कुठेतरी आपल्या संस्कृतीपासून दूर जात आहेत आणि आधुनिकता त्यांच्यावर वर्चस्व गाजवत आहे. अनेक वेळा ते चुकीच्या मार्गावर चालायला लागतात आणि नकळत अनेक नवीन नाती बनवायला लागतात. अशावेळी मुलांशी कसे बोलावे असा प्रश्न पडत नाही. मुलांसोबत ईमेल आणि व्हॉट्सअॅप वापरणे योग्य नाही कारण ईमेल आणि व्हॉट्सअॅप हृदय जोडू शकत नाहीत.
पत्रे नेहमी आपल्यातल्या भावना देतात जे आधुनिक तंत्रज्ञान करू शकत नाही. म्हणूनच अशी वेळ पत्रे लिहिणे हे एक चांगले माध्यम असू शकते. हे पत्र तुमच्या आणि मुलामध्ये एक पूल म्हणून काम करेल कारण आम्ही मुलांशी सर्व विषयांवर बोलण्यास संकोच करतो. पत्राच्या माध्यमातून आपण आपले म्हणणे बिनदिक्कत आणि न डगमगता मांडू शकतो. तुम्ही त्यांना चांगल्या आणि वाईट यातील फरक शब्दांद्वारे सहज समजावून सांगू शकता आणि तुमचे नाते मजबूत करू शकता.
तुमच्या शब्दांचा मुलांच्या मनावर खोलवर परिणाम होऊ शकतो. स्क्रीनवर काहीही वाचल्यानंतर ते लक्षात ठेवणे थोडे कठीण असले तरी, कारण आपण एका दिवसात किती स्क्रीन स्क्रोल करतो हे आपल्याला माहित नाही, परंतु लिहिलेल्या प्रत्येक गोष्टीचा आपल्या मनावर खोल परिणाम होतो आणि कागदावर लिहिलेले शब्द लक्षात राहतात.
जेव्हा आपल्याला कोणाची माफी मागावी लागते: जेव्हा आपल्याला एखाद्याची समोरासमोर माफी मागावी लागते तेव्हा अनेक वेळा आपल्याला अस्वस्थ वाटते आणि विचार केला जातो की, आपण माफी मागितली तर आपल्याला कमीपणाचे वाटेल आणि मग आपण माफी मागण्यासाठी डिजिटल माध्यमाचा वापर करतो, जर आपण असे केले तर आपण आपल्यास वाईट वाटेल. फार तपशीलात काही लिहिता येत नाही. फक्त ‘मला माफ करा’ लिहा आणि इतिश्री करा किंवा काही इमोजी करा आणि तुम्हाला ओके उत्तर मिळेल. लक्षात ठेवा, इथे ना तुम्ही मनापासून माफी मागितली आहे ना समोरच्या व्यक्तीने तुम्हाला मनापासून माफ केले आहे. पण आम्ही पत्र लिहून माफी मागितली तर तुम्हालाही माफी मागायला हरकत नाही.
काही गैरसमज झाला असेल तर सविस्तर लिहून तो दूर करून माफी मागू शकता. समोरच्या व्यक्तीलाही खूप छान वाटेल आणि माझ्यावर विश्वास ठेवा तुमच्या माफीपत्रातील शब्द त्यांच्या हृदयाला स्पर्श करतील. ते तुम्हाला मनापासून क्षमा करतील. लक्षात ठेवा, पत्रात जे लिहिले आहे ते दीर्घकाळ लक्षात राहते. पत्रात लिहिलेले शब्द आपल्या मनावर खोलवर छाप सोडतात. आपण ईमेल आणि व्हॉट्सअॅपवर जे वाचतो ते आपण लवकरच विसरतो कारण आपण दिवसभरात अनेक स्क्रीन स्क्रोल करतो, त्यावर वाचतो आणि नंतर लक्षात ठेवता येत नाही. ईमेल आणि व्हॉट्सअॅपने आमची उत्सुकता संपवली आहे. आठवतंय, पूर्वी पोस्टमन दारात येऊन ओरडून ‘पत्र’ म्हणायचा. कोणाचं पत्र आलं आणि काय लिहिलंय हे जाणून घेण्यासाठी आपण सगळेच उत्सुक होतो. मग कोणीतरी वाचतो आणि प्रत्येकजण ऐकतो. पण आता संपले आहे.
कोणताही मेल किंवा व्हॉट्सअॅप आला की लगेच सूचना मिळते. अनेक वेळा आपण अनेक गोष्टी न वाचताच डिलीट करतो. आता पत्र लिहिणे हा आपल्या विसरलेल्या आठवणींचा भूतकाळाचा भाग झाला आहे. आता फक्त शाळेतील मुले परीक्षेत गुण मिळवण्यासाठी अक्षरे वाचतात आणि लिहितात. म्हणूनच डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या जगातही, कधीकधी पत्र लिहा जेणेकरून आपण त्यांना विसरू नये. कदाचित आजच्या डिजिटल युगातही पत्रलेखन हा एक सुखद अनुभव असू शकतो.
कार्यालयीन राजकारणाने मानसिक स्वास्थ्य बिघडू नये रौनक हे अतिशय आनंदी व्यक्तिमत्त्वाचे होते. तो घरात आणि ऑफिसमध्ये चांगला सुसंवाद राखतो. बॉस ऑफिसमध्ये आणि घरात कुटुंबात आनंदी. मात्र गेल्या काही दिवसांपासून ते खूप उपटले होते, चिडचिड होऊ लागले होते, त्याचे कारण ते कार्यालयीन राजकारणाचा बळी ठरत होते. प्रत्येकाच्या ऑफिसमध्ये वेगवेगळ्या मूडचे लोक असतात. काहींना एकमेकांचे यश पाहून आनंद होतो तर काहींना हेवा वाटतो ज्यामुळे त्यांना बदनामी, गॉसिपिंग किंवा स्वतःला सर्वोत्कृष्ट घोषित करण्याच्या नावाखाली इतरांचे नुकसान करायचे असते.
त्यामुळे चांगली कामगिरी असलेली व्यक्तीही तणावाखाली जगू लागते. अशा परिस्थितीत, या समस्येतून बाहेर पडण्यासाठी तुम्हाला युक्त्या माहित असणे आवश्यक आहे. येथे आम्ही अशा टिप्स शेअर करत आहोत ज्या तुमच्यासाठी उपयुक्त ठरतील.
स्वत:वर विश्वास ठेवा : कोणत्याही परिस्थितीत स्वत:वरील विश्वास गमावू नका. ऐकण्याकडे अधिक लक्ष देण्याऐवजी, पूर्वीपेक्षा आपल्या कामावर अधिक लक्ष केंद्रित करा. प्रत्येक काम वेळेवर पूर्ण करा.
नकारात्मकता टाळा : असे लोक खूप धोकादायक असतात जे इतरांच्या मागे वाईट करतात. अशा नकारात्मक विचारसरणीच्या लोकांपासून अंतर ठेवा कारण हेच लोक कार्यालयीन राजकारणात पारंगत आहेत. त्यांच्या गप्पांमध्ये स्वतःला गुंतवणे टाळा.
योग्य माहिती मिळवा : एक जुनी म्हण आहे की आपण आपल्या डोळ्यांनी जे पाहतो त्यावर विश्वास ठेवला पाहिजे आणि इतर काय म्हणतात यावर नाही. जोपर्यंत तुम्हाला योग्य माहिती मिळत नाही तोपर्यंत प्रतिक्रिया देऊ नका.
बॉसशी चर्चा करा : जर तुम्ही बरोबर असाल आणि प्रकरण खूप वाढले असेल तर त्या विषयावर तुमच्या बॉसशी नक्कीच चर्चा करा कारण कधीकधी अशा परिस्थितीत ऑफिसचे वातावरणही बिघडते.
व्यावसायिक आणि वैयक्तिक आयुष्यातील फरक : व्यावसायिक आणि वैयक्तिक जीवन एकमेकांवर वर्चस्व गाजवू देऊ नका. ऑफिसमधील प्रत्येकाशी तुमच्या वैयक्तिक आयुष्यावर चर्चा न करण्याचा प्रयत्न करा. तसेच, ऑफिसच्या कामापासून दूर राहून घरी आल्यावर कुटुंबासोबत वेळ घालवा. पण जर तुम्हाला ऑफिसमध्ये एखाद्या गोष्टीची काळजी वाटत असेल तर अशा व्यक्तीशी बोला जो विश्वासार्ह असेल आणि तुम्हाला समजू शकेल.